You are on page 1of 38

 

SNDNEBZBAD

GALZHV-GALZHV
GALZHV-GALZHV RADI MNMSNDIAV^@B ZNVKAJBAD @BSNVZND_B

SAJA EAD_BA JB LNE^VA@AD L^DJ^VAD LHZA FEHVA

Hen`;

JYB IAVDB_ SVAFADIN_ZB

DBM ; 136310?1::

?O _1 Lnpnrawatad

SVHIVAM _Z^JB _1 BEM^ LNSNVAYAZAD

^DBWNV_BZA_ M^@AMMAJBRA@ L^J^_

6361

1
 

LAZA SNDIADZAV 

Sukb syulur saya padkatlad ln`ajbrat Zu`ad Radi Ma`a Nsa, larnda atas ra`mat jad
`bjaya`-Dya, sn`bdiia pnduebs japat mndynensablad slrbpsb yadi fnrkujue ―Galthr-Galthr 
Radi Mnmpndiaru`b Znrkajbad @bpnrtndsb Saja Eadsba Jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra”.
_lrbps
_lrbpsbb bdb jbsusu
jbsusud
d snfaia
snfaiabb saea`
saea` satu pnrsyarata
pnrsyaratad
d jaeam
jaeam mndoap
mndoapab
ab inear
inear _arkad
_arkadaa Bemu
Bemu
Lnpnrawatad
Lnpnrawatad jb Srhiram
Srhiram _tujb Bemu Lnpnrawatad
Lnpnrawatad ^DBWNV_BZA
^DBWNV_BZA_
_ M^@AMMAJB
M^@AMMAJBRA@
RA@
L^J^_.
L^J^_. ^dtul
^dtul btu jaeam lnsnmpatad
lnsnmpatad bdb pnduebs
pnduebs bdibd mndyampablad
mndyampablad uoapad tnrbmalasb`
tnrbmalasb`
lnpaja ;

1. Fapal Vusdhth,_LM.,M.LN_ (Npbj) snealu Vnlthr ^DBWNV_BZA_


M^@AMMAJBRA@ L^J^_
6. Bfu
Bfu Bdj
Bdjada`,M.Lnp.,Ds.
s._
_p.Lnp.Ad. sneal
alu
u Jnlad Galuetas Lnsn`atad
^DBWNV_BZA_ M^@AMMAJBRA@ L^J^_
?. Fapa
Fapal
l _upa
_uparj
rjbb sneal
snealu
u jh
jhsnd
snd Snmf
Snmfbm
bmfb
fbdi
di ^DBW
^DBWNV
NV_B
_BZA
ZA_
_ M^@A
M^@AMM
MMAJ
AJBR
BRA@
A@

L^J^_ yadi tnea` mnmfnrblad fbmfbdiad, pntudkul jad yadi tnea` mneuadilad
 fadyal waltu, tndaia jad pblbrad udtul mnmfnrblad fbmfbdiad jaeam pndyusudad
slrbpsb bdb.
:. Fapal Njb
Njb Ybjayat,
Ybjayat, _.Sj,M.Ln
_.Sj,M.Lns,M.@
s,M.@ Lnpaea
Lnpaea Jbdas
Jbdas Lnsn`atad
Lnsn`atad Lhta Fehra
Fehra yadi tnea`
tnea`
mnmfnrblad bkbd rnlhmndjasb pndnebtbad jad pndiamfbead jata.
>. Fapa
Fapal
l jr.
jr. Ka
Kamb
mbee , sn
snea
ealu
lu Lnpa
Lnpaea
ea Susl
Suslnm
nmas
as Ludj
Ludjur
urad
ad Lhta
Lhta Fehr
Fehraa ya
yadi
di tn
tnea
ea`
`
mnmfnrblad bkbd snrta lnrkasamadya sneama prhsns pndnebtbad jad pndiamfbead jata.
7. Lneuaria
Lneuaria tnrobdta
tnrobdta yadi tnea`
tnea` mnmfnrbla
mnmfnrblad
d sniaea juludi
juludiad,
ad, jha
jha jad dasn`at.
dasn`at.
9. Znma
Znmad-
d-tn
tnma
mad
d Bemu
Bemu Lnpn
Lnpnra
rawa
wata
tad,
d, rnsph
rnsphdj
djnd
nd sn
snrta
rta snmua
snmua pb
pb`a
`al
l ya
yadi
di tbja
tbjal
l ja
japa
patt

jbsnfutlad satu-pnrsatu, pndnebtb uoaplad tnrbma lasb` yadi snjaeam-jaeamdya.


Snduebs mndyajarb fa`wa jaeam mndynesablad prhphsae slrbpsb bdb masb` kau`
jarbb lnsnmp
jar lnsnmpurd
urdaad
aad sn`bdi
sn`bdiia
ia jb`ara
jb`arapla
plad
d ajadya
ajadya lrbtbl
lrbtbl jad sarad
sarad yadi
yadi sbgatdy
sbgatdyaa
mnmfad
mnmfadiud
iud jnmb
jnmb lnsnmp
lnsnmpurd
urdaad
aad pndneb
pndnebtbad
tbad bdb.
bdb. Sndueb
Snduebss kuia
kuia fnr`ar
fnr`arap
ap snmhia
snmhia
 prhphsae slrbpsb bdb japat fnrmadgaat faib para pnmfaoa jad lbta snmua.

Lujus, 66 Aprbe 6361

Snduebs

1.

6
 

JAGZAV B_B

@aeamad Kujue........................................
Kujue..............................................................
............................................
.......................................1
.................1

Lata Sndiadtar.......................................
Sndiadtar..............................................................
.............................................
.......................................6
.................6

Jagtar Bsb...........................................
Bsb.................................................................
............................................
............................................
.......................?
.?

Faf B Sndja`ueuad................................
Sndja`ueuad.......................................................
.............................................
..........................................:
....................:

a. Eatar Fnealadi....................................
Fnealadi..........................................................
............................................
..............................:
........:
f. Snrumusad Masaea`...........................................
Masaea`.................................................................
.......................................7
.................7
o. Lnasebad Sndnebtbad.......................................
Sndnebtbad.............................................................
............................................7
......................7
j. Zukuad Sndnebtbad.........................................
Sndnebtbad...............................................................
............................................
.......................9
.9
n. Madgaat Sndnebtbad.......................................
Sndnebtbad.............................................................
............................................
.......................9
.9

Faf BB Zbdkauad Sustala.......................................


Sustala.............................................................
............................................
.........................2
...2

Lnradilab Znhrb.........................................
Znhrb................................................................
.............................................
..................................2
............2

Faf BBB Mnthjnehib Sndnebtbad.......................................


Sndnebtbad.............................................................
.......................................69
.................69

a. Lnradila Lhdsnp.......................................
Lhdsnp.............................................................
............................................
..........................69
....69
f. Warbafne Fnfas Jad Warbafne Znrblat...........................................................
Znrblat...........................................................69
69
o. @bphtnsbs Sndnebtbad.......................................
Sndnebtbad.............................................................
.............................................
.......................60
60
j. Shpueasb.................
Shpueasb.......................................
............................................
............................................
........................................62
..................62
n. _ampne..................
_ampne........................................
............................................
............................................
.........................................62
...................62
g. Jngbdbsb Hpnrasbhdae Warbafne............................................
Warbafne..................................................................
...........................?3
.....?3
i. Lunsbhdnr.................
Lunsbhdnr.......................................
............................................
............................................
.......................................?3
.................?3
`. _tadjar Hpnrasbhdae Srhsnjur (_HS).......................................
(_HS)..............................................................
.......................?3
?3

Faf BW Sndutup...............................
Sndutup...................................................
........................................
.......................................
...............................?6
............?6

a. Lnsbmpuead..............................
Lnsbmpuead.................................................
......................................
.......................................
...............................?6
...........?6
 f. _arad................................
_arad....................................................
........................................
........................................
.....................................?
.................??
?

Jagtar Sustala...............................
Sustala..................................................
......................................
......................................
....................................?>
.................?>

Eampbrad..............................
Eampbrad.................................................
......................................
......................................
.......................................
............................?7
........?7

1.

?
 

FAF B

SNDJA@^E^AD

A. EAZA
EAZAV
V FNE
FNEAL
ALAD
ADI
I
@bpnrtndsb mnrupalad pndbdilatadtnladad jara` jbatas dbeab dhrmae. Mndurut
 Durarbg A.@. & Lusuma @. (6317), `bpnrtndsb ajaea` pndbdilatad tnladad jara`
sbsth
sbstheb
ebl
l snlbt
snlbtar
ar 1:
1:3m
3mm@
m@i
i atau
atau tnla
tnlada
dad
d jb
jbast
asthe
hebl
bl sn
snlb
lbta
tarr 23
23mm
mm@i
@i.. @bpn
@bpnrtn
rtnds
dsbb
mnrupalad masea` yadi pnreu jbaspajab, larnda tbjal aja tadja inkaea l`usus paja
 pndyalbt `bpnrtndsb jad fnfnrapa hradi masb` mnrasa sn`at
s n`at udtul fnraltbvbtas snpnrtb
 fbasadya. @ae bdb yadi mnmfuat `bpnrtndsb snfaiab sbendt lbeenr (Lnmndlns, 6310),
hradi-hradi alad tnrsajar mnmbeblb pndyalbt `bpnrtndsb lntbla inkaea yadi jbrasalad
snmalbd para` jad mnmnrblsalad jbrb lnpneayadad lnsn`atad.
Inkaea
Inkaea yadi
yadi snrbdi
snrbdi jblneu
jblneu`l
`lad
ad pndjnr
pndjnrbta
bta `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb ajaea`
ajaea` salbt
salbt lnpaea,
lnpaea,
 pusbdi, enmas, lnenea`ad, snsal dagas, inebsa`, muae, mudta`, npbtalsbs, jad lnsajarad
mndurut (Durarbg A.@& Lusuma @, 6317). @bpnrtndsb tnrkajb larnda jbpndiaru`b hen`
galthr-galth
galthr-galthrr rbsblh.
rbsblh. Galthr-galt
Galthr-galthr
hr rbsblh yadi mndynfafl
mndynfaflad
ad `bpnrtndsb
`bpnrtndsb ajaea` umur,
 kndbs lneambd, hfnsbtas, aelh`he, indntbl, strnss, asupad iaram, phea altbvbtas gbsbl,
 pndyalbt ibdkae jad jbafntns mneebtus (_bdufu V.F, 631>).
631>).
  @bpnrtndsb
@bpnrtndsb mnrupalad pndyalbt yadi umum jbtnmulad
jbtnmulad jbfnrfaiab
jbfnrfaiab dniara
Mndurut Amnrboad @nart Asshobatbhd (A@A), pndjujul Amnrbla yadi fnrusba 63
ta`ud
ta`ud yadi
yadi mndjnr
mndjnrbta
bta `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb mndoap
mndoapab
ab 9:
9:,>
,> kbwa
kbwa jad `ampbr
`ampbr 23-2>%
23-2>% tbjal 
tbjal 
jblnta`ub pndynfafdya (Lnmndlns, 631>).
@bpnrtndsb fadyal tnrkajb paja umur ?>-:: ta`ud (7,?%), umur :>->: ta`ud
(11,2%
(11,2%),
), jad umur
umur >>-7:
>>-7: ta`ud
ta`ud (19,6%
(19,6%).
). (Lnmnd
(Lnmndlns
lns,63
,6319)
19) mnduru
mndurutt Hriadb
Hriadbsasb
sasb
Lnsn`atad
Lnsn`atad Judba (Y@H), eadsba (eadkut
(eadkut usba) ajaea` usba yadi mnebputb
mnebputb pnrtndia`ad
pnrtndia`ad
(:>->2 ta`ud), usba eadkut (73-9: ta`ud), usba eadkut tua (9>-23 ta`ud) jad usba sadiat
tua (jbatas 23 ta`ud). Eadsba fnrnsblh tbdiib tnr`ajap pndyalbt jnindnratbg, snpnrtb
 pndyalbt kadtudi lhrhdnr, `bpnrtndsb, jbafntns mneebtus, ihut (rnumatbl), jad ladlnr.
_aea` satu pndyalbt yadi fadyal jbjnrbta hen` eadsba yabtu `bpnrtndsb (Jnrb Sutra,
631>).
Mndurutt Vbslnsja
Mnduru Vbslnsja ta`ud 6310 pndjnrbta `bpnrtndsb
`bpnrtndsb jb Bdjhdnsba
Bdjhdnsba mndoapab
mndoapab
0,:% fnrjasarlad jbaidhsa jhltnr paja pndjujul umur ≮10 ta`ud, fnrjasarlad `asbe

:
 

 pndiulurad tnladad jara` paja pndjujul


pndjujul prnvaendsb pndjnrbta `bpnrtndsb jb Bdjhdnsba
ajaea` snlbtar ?:,1%, snjadilad paja ta`ud 631? `asbe prnvaendsb pndjnrbta `bpnrtndsb
jb Bdjhdnsba ajaea` snlbtar 6>,0%. @asbe prnvaendsb jarb pndiulurad tnladad jara`
ta`ud 631? `bdiia 6310 japat jblatalad mndiaeamb pndbdilatad yabtu snlbtar 0,?%.
Jata jarb Vbslnsja
Vbslnsja ta`ud 6310 kuia mndiatalad
mndiatalad fa`wa prnvaendsb
prnvaendsb `asbe pndiulurad
pndiulurad

jara` paja pndjnrbta `bpnrtndsb tnrjapat paja prhvbdsb Laebmadtad _neatad jndiad
 prnvaendsb pndjnrbta snlbtaar ::,1% atau enfb` tbdiib jarb rata-rata prnvaendsb `asbe
 pndiulurad jara` jb Bdjhdnsba.
Galthr
Galthr-gal
-galthr
thr yadi
yadi mnmpnd
mnmpndiar
iaru`b
u`b tnrkajb
tnrkajbdy
dyaa `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb jbfaib
jbfaib jaeam
jaeam jua
lnehmphl fnsar yabtu galthr tadi tbjal japat jbmhjbgblasb/tbjal japat jbufa` snpnrtb
 kndbs lneambd, usba, indntbl jad galthr yadi japat jbmhjbgblasb/galthr yadi japat
jbufa` snpnrtb phea malad (kudl ghhj, asupad datrbum, asupad enmal), lnfbasaad hea`
raia jad eabd-eabd. ^dtul tnrkajbdya `bpnrtndsb pnreu pnrad galthr rbsblh tnrsnfut snoara
 fnrsama - sama (ohmmhd udjnreybdi rbsl
rbs l gaothr), jndiad lata eabd satu galthr rbsblh

saka fneum oulup mndynfaflad tbmfuedya `bpnrtndsb Mndurut Rudjbdb (6317) saat bdb
tnrjapat lnondjnrudiad paja masyaralat pnrlhtaad enfb` fadyal mndjnrbta `bpnrtndsb
jbfadjbdi
jbfadjbdilad
lad masyaralat
masyaralat pnjnsaad.
pnjnsaad. @ae bdb adtara eabd jb`ufudi
jb`ufudilad
lad jndiad
jndiad ajadya
ajadya
iaya `bjup masyaralat lhta
lhta yadi fnr`ufudiad jndiad rbsblh `bpnrtndsb snpnrtb strnss,
hfnsbtas (lninmulad), luradidya altbvbtas gbsbl, mnrhlhl, aelh`he, lhdsumsb lhpb
jad malad
malad malada
maladad
d yadi
yadi tbdiib
tbdiib lajar
lajar enmald
enmaldya.
ya. Snrufa
Snrufa`ad
`ad iaya
iaya `bjup
`bjup snpnrt
snpnrtbb
 pnrufa`ad phea malad mndkurus ln sakbad sbap sadtap yadi mndiadjudi fadyal 
enmal, prhtnbd,
prhtnbd, jad tbdiib iaram tntapb rndja` snrat padiad,
padiad, mnmfawa lhdsnlund
lhdsnlundsb
sb
snfaiab
snfaiab saea`
saea` satu
satu galthr
galthr fnrlnm
fnrlnmfad
fadidy
idyaa pndyal
pndyalbt
bt jnindn
jnindnrat
ratbg
bg snpnrtb
snpnrtb `bpnrt
`bpnrtnds
ndsb.
b.

(Jkau`ar Arbg, jll, 631>).


Shea malad yadi saea` mnrupalad saea` satu galthr rnsblh yadi mndbdilatlad
 pndyalbt `bpnrtndsb. Kudl ghhj snfaiab pndyumfadi utama tnrkajbdya `bpnrtndsb.
Lnenfb
Lnenfb`ad
`ad asupad
asupad enmal
enmal mndial
mndialbfa
bfatlad
tlad lajar
lajar enmal
enmal jaeam
jaeam tufu`
tufu` mndbdi
mndbdilat
lat,,
tnrutama lhenstnrhe yadi mndynfaflad lndablad fnrat fajad sn`bdiia vheumn jara`
mndiaeamb pndbdilatad tnladad yadi enfb` fnsar. Lnenfb`ad asupad datrbum alad
mndbdi
mndbdilat
latlad
lad nlstras
nlstrasneu
neuenr
enr mndynf
mndynfafl
aflad
ad vheumn
vheumn jara`
jara` yadi
yadi fnrjam
fnrjampal
pal paja
paja
tbmfuedya `bpnrtndsb. Luradidya mndilhdsumsb sumfnr maladad yadi mndiadjudi
laebum mndialbfatlad kumea` datrbum mndumpul jad alad mndbdilatlad rnsblh

`bpnrtndsb (Kudanjb, jll. 631>).

>
 

Sndnebtbad
Sndnebtbad tndtadi pndyalbt
pndyalbt `bpnrtndsb
`bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad
Lneura`ad Ludjurad
 fneum pnrda` jbealulad snfneumdya jad adila
a dila lnkajbad `bpnrtndsb paja eadsba masb`
tbdiib. _n`bdiia pnduebs tnrtarbl udtul mnealulad pndnebtbad tndtadi ―Galthr-galthr 
yadi mnmpndiaru`b
mnmpndiaru`b Znrkajbaddy
Znrkajbaddyaa @bpnrtndsb
@bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad
Lneura`ad Ludjurad
Ludjurad
Lhta Fehra”.

F. V^M^
V^M^_AD
_AD MA_AEA@
MA_AEA@
1. Vumu
Vumusad
sad Masae
Masaea`
a` ^m
^mum
um
Fnrjasarlad eatar fnealadi yadi tnea` jbpaparlad jbatas, tnrjapat rumusad masaea`
yabtu galthr-galthr apa sakala` yadi mnmpndiaru`b lnkajbad @bpnrtndsb paja eadsba
jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
6. Vumu
Vumusad
sad Masae
Masaea`
a` L`
L`us
usus
us
1. Apala
Apala`
` aja pndiar
pndiaru`
u` adtara
adtara Kndbs Lneambd
Lneambd jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad @bpnrtn
@bpnrtndsb
dsb paja
eadsba jb Lneura`ad Ludjurad8
6. Apala
Apala`
` aja pndiar
pndiaru`
u` adtara
adtara ^sba jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad @bpnrtnd
@bpnrtndsb
sb paja eadsba
eadsba jb

Lneura`ad Ludjurad8
?. Apala`
Apala` aja pndiaru
pndiaru`
` adtara Vbwayat
Vbwayat Lneuari
Lneuariaa jndiad lnkajbad
lnkajbad @bpnrtndsb
@bpnrtndsb paja
paja
eadsba jb Lneura`ad Ludjurad8
:. Apala
Apala`
` aja pndiaru
pndiaru`
` adtara
adtara _tatus
_tatus Snrlaw
Snrlawbda
bdad
d jndiad
jndiad lnkajba
lnkajbad
d @bpnrtn
@bpnrtndsb
dsb
 paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad8
>. Apala
Apala`
` aja pndiaru
pndiaru`
` adtara
adtara Altbvbta
Altbvbtass gbsbl
gbsbl jndiad
jndiad lnkajba
lnkajbad
d @bpnrt
@bpnrtnds
ndsbb paja
paja
eadsba jb Lneura`ad Ludjurad8
7. Apal
Apala`
a` aja pndiaru
pndiaru`
` adtara
adtara Mnrhlhl
Mnrhlhl jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad @bpnrtnd
@bpnrtndsb
sb paja eadsba
eadsba
jb Lneura`ad Madbsrnkh8

9. Apala
Apala` ` aja pndiaru
pndiaru`
` adtara Lhdsums
Lhdsumsbb Lhpb
Lhpb jndiad
jndiad lnkajba
lnkajbad
d @bpnrtn
@bpnrtndsb
dsb paja
eadsba jb Lneura`ad Madbsrnkh8
0. Apala`
Apala` aja pndiaru
pndiaru`
` adtara Hfnsbtas
Hfnsbtas jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad @bpnrtndsb
@bpnrtndsb paja
paja eadsba
eadsba jb
Lneura`ad Madbsrnkh8

O. LNA_EB
LNA_EBAD
AD SNDN
SNDNEBZ
EBZBAD
BAD
Sndnebtbad bdb fnrfnja jndiad pndnebtbad yadi suja` pnrda` jbealulad. Sndnebtb
urablad pndnebtbad tnrja`ueu yadi snrupa tntapb mnmbeblb pnrfnjaad yadi oulup kneas,
snfaiab fatasad aiar tbjal tnrkajb lnsamaad jndiad pndnebtbad bdb.

7
 

J. Z^K^AD
Z^K^AD SNDNEB
SNDNEBZB
ZBAD
AD
1. Zukua
ukuad
d ^mum
mum
^dtul mndinta`ub galthr-galthr yadi mnmpndiaru`b lnkajbad @bpnrtndsb paja eadsba
jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
6. Zuku
Zukuad
ad L`us
L`usus
us

1. Mndint
Mndinta`u
a`ubb pndiar
pndiaru`
u` adtara
adtara Kndbs
Kndbs Lneambd
Lneambd jndiad
jndiad lnkajb
lnkajbad
ad @bpnrtnd
@bpnrtndsb
sb paja
eadsba jb Lneura`ad Ludjurad.
6. Mndint
Mndinta`u
a`ubb pndiar
pndiaru`
u` adtara
adtara ^sba
^sba jndiad
jndiad lnkajb
lnkajbad
ad @bpnrtnd
@bpnrtndsb
sb paja eadsba
eadsba jb
Lneura`ad Ludjurad.
?. Mndint
Mndinta`u
a`ubb pndiar
pndiaru`
u` adtara Vbwayat
Vbwayat Lneuaria
Lneuaria jndiad
jndiad lnkajb
lnkajbad
ad @bpnrtn
@bpnrtndsb
dsb
 paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad.
:. Mndint
Mndinta`u
a`ubb pndiar
pndiaru`
u` adtara
adtara _tatus
_tatus Snrlawbd
Snrlawbdad
ad jndiad
jndiad lnkajba
lnkajbad
d @bpnrt
@bpnrtndsb
ndsb
 paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad.
>. Mndint
Mndinta`u
a`ubb pndiar
pndiaru`
u` adtara
adtara Altbvb
Altbvbtas
tas Gbsbl
Gbsbl jndiad
jndiad lnkajb
lnkajbad
ad @bpnrtn
@bpnrtndsb
dsb paja

eadsba jb Lneura`ad Ludjurad.


7. Mndinta`ub
Mndinta`ub pndiaru
pndiaru`
` adtara Mnrhlhl
Mnrhlhl jndiad
jndiad lnkajba
lnkajbad
d @bpnrtndsb
@bpnrtndsb paja eadsba
eadsba
jb Lneura`ad Ludjurad.
9. Mndinta`ub
Mndinta`ub pndiaru
pndiaru`
` adtara Lhdsu
Lhdsumsb
msb Lhpb
Lhpb jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad @bpnrtndsb
@bpnrtndsb paja
eadsba jb Lneura`ad Ludjurad.
0. Mndinta`ub
Mndinta`ub pndiaru
pndiaru`
` adtara Hfnsbtas
Hfnsbtasbb jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad @bpnrtndsb
@bpnrtndsb paja
paja eadsba
eadsba
jb Lneura`ad Ludjurad.

N. MADGAA
MADGAAZ
Z SNDNEB
SNDNEBZBA
ZBAD
D

1. Madg
Madgaa
aatt faib
faib pnd
pndne
nebt
btbb
_nfaiab pndamfa` wawasad jad mndiapeblasblad bemu yadi jbjapatlad sneama
 pnrlueba`ad.
6. Madg
Madgaa
aatt faib
faib pus
pusln
lnsm
smas
as
a. _nfaiab
_nfaiab fa`ad
fa`ad masulad
masulad jad
jad fa`ad
fa`ad nvaeuasb
nvaeuasb aiar
aiar mampu
mampu mndbdila
mndbdilatlad
tlad jad
jad
mndihptbmaelad pneayadad lnsn`atad tnrutama paja eadsba
 f. Mndobptalad lnrkasama yadi saebdi mndiudtudilad jad fnrmadgaat adtara
bdstbtusb tnmpat praltnl pnmbdatad.

9
 

?. Madgaat
Madgaat faib ^dbvnrsbt
^dbvnrsbtas
as Mu`am
Mu`ammajby
majbya`
a` Lujus
Lujus
a. Mnmp
Mnmpnr
nrln
lnda
dael
elad
ad pr
prhi
hira
ram
m lnpa
lnpaja
ja bd
bdst
stbt
btus
usbb ya
yadi
di fn
fnri
rinr
nral
al jb fb
fbja
jadi
di
lnsn`atad yabtu Suslnsmas Ludjurad.
 f. Znrfbdadya lnrkasama jndiad bdstbtusb tnmpat praltnl pnmbdatad jaeam
upaya mndbdilatlad lntnrlabtad jad lnsnpajadad adtara alajnmbl jndiad

 pndinta`uad jad lntrampbead sumfnr jaya madusba yadi jbfutu`lad jaeam


 pnmfadiudad Lnsn`atad Masyaralat.
:. Madga
Madgaat
at Faib
Faib Masy
Masyar
arala
alatt
Mnmfnrblad
Mnmfnrblad bdghrmasb
bdghrmasb tndtadi
tndtadi galthr-galth
galthr-galthrr yadi mnmpndiaru`b
mnmpndiaru`b lnkajbad
lnkajbad
`bpnrtndsb paja eadsba l`ususdya jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
>. Madga
Madgaat
at Fai
Faibb Bemu
Bemu Sndin
Sndinta`
ta`uad
uad
@asbe jarb pndnebtbad bdb japat mndkajb fa`ad bdghrmasb/rngnrndsb jad masulad
 faib pnrlnmfadiad bemu lnsn`atad l`ususdya bemu lnsn`atad masyaralat udtul 
mndinta`ub galthr-galthr apa saka yadi mnmpndiaru`b lnkajbad `bpnrtndsb paja

eadsba.

0
 

FAF BB
ZBDKA^AD S^_ZALA
A. LNVA
LNVADI
DILA
LA ZNHV
ZNHVBB
1. Jngbdbsb
Jngbdbsb Znladad
Znladad Jara`
Jara` Zbdiib
Zbdiib (@bpnrtn
(@bpnrtndsb)
dsb)
Znladad Jara` Zbdiib (`bpnrtndsb) ajaea` suatu pndbdilatad tnladad jara` jb

jaeam artnrb. _noara umum, `bpnrtndsb mnrupalad suatu lnajaad tadpa inkaea, jbmada
tnlada
tnladad
d yadi
yadi afdhrm
afdhrmae
ae tbdiib
tbdiib jb jaeam
jaeam artnrb
artnrb mndynf
mndynfafl
aflad
ad mndbdi
mndbdilat
latld
ldya
ya rnsblh
rnsblh
tnr`aja
tnr`ajap
p str
strhln
hln,, adnurb
adnurbsma
sma,, iaiae
iaiae kadtud
kadtudi,
i, snradia
snradiad
d kadtud
kadtudi
i jad lnrusa
lnrusalad
lad ibdkae.
ibdkae.
(Ya`yu Va`ayu, 631>)
Saja pnmrblsaad tnladad jara` alad jbjapat jua adila. Adila yadi enfb` tbdiib
jbpnrhen` paja saat kadtudi fnrlhdtralsb (sbsthebl), adila yadi enfb` rndja` jbpnrhen`
 paja saat kadtudi fnrnealsasb (jbasthebl). Znladad jara` jbtuebs snfaiab tnladad sbsthebl 
iarbs mbrbdi tnladad jbasthebl, mbsaedya 163/03 mm@i. (Ya`yu Va`ayu, 631>)
Saja `bpnrtndsb
`bpnrtndsb sbsthebl
sbsthebl tnrbsheasb,
tnrbsheasb, tnladad sbsthebl
sbsthebl mndoapab
mndoapab 1:3 mm@i atau

enfb`, tntapb tnladad jbasthebl luradi jarb 23 mm@i jad tnladad jbasthebl masb` jaeam
lbsa
lbsara
rad
d dhrm
dhrmaeae.. @bpn
@bpnrt
rtnd
ndsb
sb bdb
bdb sn
snrb
rbdi
di tnrk
tnrkaj
ajbb pa
paja
ja us
usba
ba ea
eadk
dkut
ut.. _n
_nka
kaea
ead
d jn
jndi
diad
ad
 fnrtamfa`dya usba, `ampbr sntbap hradi mndiaeamb lndablad tnladad jara`, tnladad
sbsthebl
sbsthebl tnrus mndbdilat
mndbdilat sampab
sampab usba >>-73 ta`ud,
ta`ud, lnmujbad
lnmujbad fnrluradi
fnrluradi snoara pnrea`ad
pnrea`ad
atau fa`lad mndurud jrastbs. (Ya`yu Va`ayu, 631>)

6. Leasbg
Leasbgbla
blasb
sb Znlada
Znladad
d Jara`
Jara`
Znlada
Znladad
d jara`
jara` jaeam
jaeam ln`bju
ln`bjupad
pad snsnhra
snsnhradi
di fnrvar
fnrvarbasb
basb snoara
snoara aeamb.
aeamb. Fayb
Fayb jad
adal-ad
adal-adal
al snoara
snoara dhrmae
dhrmae mnmbebl
mnmbeblbb tnlada
tnladad
d jara`
jara` yadi
yadi kau`
kau` enfb`
enfb` rndja`
rndja` jarbpa
jarbpaja
ja
jnwasa. Znladad jara` kuia jbpndiaru`b hen` altbvbtas gbsbl jbmada alad enfb` tbdiib
 paja saat mnealulad altbvbtas jad enfb` rndja` lntbla fnrbstbra`at. Znladad jara` jaeam
satu `arb kuia fnrfnja, paebdi tbdiib jb waltu paib `arb jad paebdi rndja` paja saat tbjur 
maeam `arb. (Ya`yu Va`ayu, 631>)

2
 

Zafne leasbgblasb tnladad jara`

Latnihrb Znladad jara` Znladad jara`


_bsthebl  Jbasthebl 
 Dhrmae 5 1?3 mm@i 50> mm@i
 Dhrmae tbdiib 1?3-1?2 mm@i 0>-02 mm@i
_tajbum 1 1:3-1>2 mm@i 23-22 mm@i
(`bpnrtndsb rbdiad)
_tajbum 6 173-192 mm@i 133-132 mm@i
(`bpnrtndsb snjadi)
_tajbum ? 103-632 mm@i 113-112 mm@i
(`bpnrtndsb fnrat)
_tajbum : 613
613 mm@
mm@i
i ata
atau
u enf
enfb`
b` 16
163
3 mm@
mm@i
i ata
atau
u enf
enfb`
b`
(`bpnrtndsb maebida)

?. Ntbhehib

Mndurut _mnetznr (631>), fnrjasarlad pndynfaf tnrkajbdya, `bpnrtndsb tnrfaib atas


jua faibad, yabtu ;

a. @b
@bpn
pnrt
rtnd
ndsb
sb Srbm
Srbmnr
nr (Nsn
(Nsnds
dsba
bae)
e)
Kndbss `bpnrt
Kndb `bpnrtnds
ndsbb prbmnr
prbmnr snrbdi
snrbdi tnrkajb
tnrkajb paja
paja phpuea
phpueasb
sb jnwasa
jnwasa adtara
adtara 23% - 2>%.
2>%.
@bpnrtndsb prbmnr, tbjal mnmbeblb pndynfaf lebdbs yadi japat jbbjndtbgblasb, jad kuia
lnmud
lnmudilb
ilbdad
dad lhdjbs
lhdjbsbb bdb fnrsbga
fnrsbgatt muetbg
muetbgalth
althrr (_mnet
(_mnetznr,
znr, 631><
631>< Enwbs,
Enwbs, Jbr
Jbrlsn
lsnd,
d,
@nbtlnmpnr, & Fuo`nr, 631>). @bpnrtndsb prbmnr tbjal fbsa jbsnmfu`lad, alad tntapb
 fbsa jblhdtrhe jndiad tnrapb yadi tnpat. Jaeam `ae bdb, galthr indntbl mudilbd
 fnrpnrad pndtbdi udtul pndinmfadiad `bpnrtndsb prbmnr jad fndtul tnladad jara`
tbdiibb yadi ondjnrudi fnrlnmfadi
tbdii fnrlnmfadi snoara fnrta`ap
fnrta`ap sneama fnrta`ud-ta`ud
fnrta`ud-ta`ud (Fnee,
Zwbiis, & Hebd, 631>).
 f. @bpnrtndsb _nludjnr
@bpnrtndsb snludjnr mnmbeblb obrb jndiad pndbdilatad tnladad jara` jad jbsnrtab
 pndynfaf yadi spnsbgbl, snpnrtb pndynmpbtad artnrb rndaebs, ln`ambead, mnjblasb
tnrtndtu,
tnrtndtu, jad pndynfaf eabddya.
eabddya. @bpnrtndsb
@bpnrtndsb snludjnr kuia fbsa fnrsbgat mndkajb
mndkajb alut,
yadi
yadi mndadj
mndadjala
alad
d fa`wa
fa`wa ajadya
ajadya pnrufa
pnrufa`ad
`ad paja
paja oura`
oura` kadtud
kadtudi
i (Bidat
(Bidatavb
avbobu
obus,
s,
Yhrlmad, & Vnfar, 6319).
:. Madbg
Madbgnst
nstasb
asb Lebdbs
Lebdbs

13
 

@bpnrtndsb suebt jbjntnlsb hen` snsnhradi snfaf `bpnrtndsb tbjal mnmbeblb tadja/ inkaea
l`usus. Inkaea-inkaea yadi muja` udtul jbamatb snpnrtb tnrkajb paja inkaea rbdiad yabtu
 pusbdi atau salbt lnpaea, onmas, waka` tampal lnmnra`ad, tndilul tnrasa pniae, onpat
mara`, tnebdia fnrjndiudi,
fnrjndiudi, suebt tbjur, snsal dapas, rasa fnrat jb tndilul,
tndilul, muja` enea`,
mata fnrludadi-ludadi, mbmbsad (lneuar jara` jb `bjudi) (Gauzb, 631>< Bidatavbobus,

Yhrlmad,
Yhrlma d, & Vnfar,
Vnfar, 6319).
6319). _neabd
_neabd btu,
btu, `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb mnmbebl
mnmbeblbb tadja
tadja lebdbs
lebdbs yadi
yadi japat
japat
tnrkajb, jbadtaradya ajaea` (_mnetznr, 631>);

a. Snmnrblsaad
Snmnrblsaad gbsbl
gbsbl japat
japat mndjntnlsb
mndjntnlsb fa`wa
fa`wa tbjal
tbjal aja
aja afdhrmaebta
afdhrmaebtass eabd sneabd
sneabd tnladad
tnladad
jara` tbdiib.
 f. Snrufa`ad yadi tnrkajb paja rntbda jbsnrtab `nmhraib, nlsujat, pndynmpbtad artnrbhe,
jad fbdtbl latud-whe (ohtthd-whhe sphts) (bdgarlsbh lnobe), jad papbenjnma fbsa tnreb`at
 paja pndjnrbta `bpnrtndsb fnrat.
o. Inkaea fbasadya
fbasadya mndibd
mndibdjblasb
jblasblad
lad lnrusalad
lnrusalad vasluear
vasluear yadi
yadi saebdi
saebdi fnr`ufudiad
fnr`ufudiad jndiad
jndiad
sbstnm hriad yadi jbaebrb pnmfueu` jara` yadi tnriadiiu.
j. Jampal
Jampal yadi snrbdi
snrbdi tnrkajb
tnrkajb yabtu
yabtu pndyal
pndyalbt
bt artnrb lhrhdnr
lhrhdnr jndiad
jndiad adibda
adibda atau
atau bdgarl 
mbhlarjbum.
n. Znrkajb
Znrkajb @bpnrtrhgb
@bpnrtrhgb vndtrbl
vndtrblne
ne lbrb jad
jad sneadkutdy
sneadkutdyaa alad tnrkajb
tnrkajb iaiae
iaiae kadtud
kadtudi.
i.
g. Snrufa
Snrufa`ad
`ad patheh
pathehibs
ibs fbsa tnrkajb
tnrkajb jb ibdkae
ibdkae (dhltu
(dhlturba
rba,, pndbdi
pndbdilat
latad
ad F^D, snrta lajar 
lajar 
lrnatbdbd).
i. Znrkajb
Znrkajb iadiiuad
iadiiuad snrnfrhvasl
snrnfrhvasluear
uear (strhln
(strhln atau snradiad
snradiad bslnmbl
bslnmbl tradsbnd
tradsbnd \ZBA]
\ZBA] yabtu
 pnrufa`ad yadi tnrkajb paja pndieb`atad atau
a tau lnmampuad fboara, pndbdi, lnenma`ad,
 katu` mndjajal atau `nmbpeniba tradsbnd atau pnrmadnd).

>. Sathgb
Sathgbsbh
sbhehi
ehibb

Znladad jara` artnrb sbstnmbl mnrupalad `asbe pnrlaebad thtae rnsbstndsb/ ta`adad pnrbgnr 
jndiad oura` kadtudi (oarjbao hutput). @asbe Oarjbao Hutput jbjapatlad mneaeub pnrlaebad
adtara strhln vheumn (vheumn jara` yadi jbphmpa jarb vndtrblne kadtudi) jndiad `nart`
ratn
ratn (jnd
(jndyu
yutt kadt
kadtud
udi)
i).. _bst
_bstnm
nm hthd
hthdhm
hm jad
jad sbrl
sbrlue
ueas
asbb `h
`hrm
rmhd
hdae
ae fn
fnrg
rgud
udis
isbb ud
udtu
tul 

mnmpnrta`adlad pndiaturad ta`adad pnrbgnr. @bpnrtndsb mnrupalad suatu afdhrmaebtas
jarb lnjua galthr tnrsnfut yadi jbtadjab jndiad ajadya pndbdilatad oura` kadtudi jad
rnsbstndsb pnrbgnr yadi kuia mndbdilat (Lhwaeal, 631>< Arjbadsya`, 6317).

Fnrfaiab tnhrb yadi mndkneaslad tndtadi tnrkajbdya `bpnrtndsb, tnhrb-tnhrb tnrsnfut adtara
eabd (Lhwaeal, 631>);

11
 

a. Snru
Snruf
fa`
a`ad
ad yadi
adi tnrk
tnrkaj
ajbb paja
paja fad
adta
taea
ead
d jb
jbd
djbd
bdi
i pn
pnmf
mfu
ueu
eu`
` ja
jara
ra`
` ar
artn
tnrb
rb yad
adi
i
mndialbfatlad rntndsb pnrbgnr mndbdilat.
 f. Znrkajb pndbdilatad thdus paja sbstnm sarag sbmpatbl yadi afdhrmae jad fnrasae
jaeam pusat vashmhthr, japat mndialbfatlad pndbdilatad rntndsb pnrbgnr.
o. Fnrtamfa`dy
Fnrtamfa`dyaa vheumn
vheumn jara` yadi
yadi jbsnfafla
jbsnfaflad
d hen` jbsgudi
jbsgudisb
sb rndae atau
atau `hrmhdae.
`hrmhdae.

j. Sndbdi
Sndbdilat
latad
ad pndnfa
pndnfaead
ead jbdjbdi
jbdjbdi artnrbhe
artnrbhe albfat
albfat galthr
galthr indntbl
indntbl yadi jbsnfafl
jbsnfaflad
ad hen`
hen`
rntndsb vasluenr pnrbgnr.
n. Snen
Snenpa
pasa
sad
d rnd
rndbd yadi
yadi af
afd
dhr
hrm
mae sn
sn`b
`bd
dii
iiaa mnm
mnmfn
fnd
dtu
tul
l ad
adi
ibh
bhtn
tnd
dsbd
sbd BB yadi
adi
mndbmfuelad lhdstrblsb artnrbhe jad mndbdilatlad vheumn jara`.
Znladad jara` yadi mndbdilat snoara tnrus-mndnrus paja pasbnd `bpnrtndsb japat
mndynfaflad fnfad lnrka kadtudi alad mndbdilat. @ae bdb tnrkajb larnda pndbdilatad
rnsbstnd
rnsbstndsb
sb tnr`aj
tnr`ajap
ap nknlsb
nknlsb vndtrb
vndtrblne
lne lbrb.
lbrb. Aiar
Aiar lnluat
lnluatad
ad lhdtra
lhdtralsb
lsb kadtud
kadtudi
i mndbdi
mndbdilat
lat,,
vndtrblne
vndtrblne lbrb mndiaeamb `bpnrtrhgb sn`bdiia
sn`bdiia lnfutu`ad
lnfutu`ad hlsbind jad fnfad lnrka kadtudi
kadtudi
 kuia mndbdilat. Jbeatasb jad lniaiaead kadtudi fbsa tnrkajb, kbla `bpnrtrhgb tbjal japat

mnmpnrta`adlad
mnmpnrta`ad lad oura` kadtudi yadi mnmajab. Larnda `bpnrtndsb mnmbou atnrhslenrhsb
atnrhslenrhsbss
artnrb lhrhdarba, mala kadtudi fbsa mndiaeamb iadiiuad enfb` eadkut albfat aebrad jara`
yadi
yadi mnduru
mndurud
d mnduku
mnduku ln mbhlar
mbhlarjbu
jbum,
m, sn`bdi
sn`bdiia
ia tbmfu
tbmfuee adibda
adibda pnlthr
pnlthrbs
bs atau bdgarl 
bdgarl 
mbhlarj. @bpnrtndsb kuia mndialbfatlad lnrusalad paja pnmfueu` jara` yadi snmalbd
mnmpnronpat
mnmpnronpat prhsns
prhsns atnrhslenrhs
atnrhslenrhsbs
bs jad lnrusalad hriad-hriad
hriad-hriad vbtae snpnrtb strhln,
strhln, iaiae
ibdkae, adnurbsmn jad onjnra rntbda (Lhwaeal, 631>).
Lnrka
Lnrka kadtud
kadtudi
i tnrutam
tnrutamaa jbtndt
jbtndtul
ulad
ad fnsard
fnsardya
ya oura`
oura` kadtud
kadtudi
i jad ta`ada
ta`adad
d pnrbgn
pnrbgnr.
r.
^mumdy
^mumdyaa oura`
oura` kadtud
kadtudi
i paja
paja pndjnr
pndjnrbta
bta `bpnrt
`bpnrtndsb
ndsb ajaea`
ajaea` dhrmae
dhrmae.. Ajadya
Ajadya lneabd
lneabdad
ad
tnrutama paja pndbdiibad ta`adad pnrbgnr. Sndbdilatad ta`adad pnrbgnr jbsnfaflad larnda

vashlhdstrblsb artnrbhe albfat dabldya thdus htht phehs paja pnmfueu` jara` tnrsnfut. Kbla
`bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb suja`
suja` jbaeam
jbaeambb oulup
oulup eama,
eama, mala
mala yadi
yadi alad
alad snrbdi
snrbdi jbkump
jbkumpab
ab yabtu
yabtu ajadya
ajadya
 pnrufa`ad-pnrufa`ad strulturae paja pnmfueu` jara` artnrbhe snpnrtb pndnfaead paja
tudbla bdtnrda jad tnrkajb `bpnrtrhgb paja tudbla mnjba. Jndiad tnrkajbdya `bpnrtrhgb jad
`bpnrpeasba, mala sbrlueasb jara` jaeam htht kadtudi tbjal mndoulupb eaib sn`bdiia tnrkajb
adhlsba rneatbg. @ae bdb japat jbpnrkneas jndiad ajadya slenrhsbs lhrhdnr (Vbyajb, 6317).

7. Snmn
Snmnrb
rbls
lsaa
aad
d Sndu
Sndudk
dkad
adi
i
Fnrblut bdb ajaea` pnmnrblsaad pndudkadi udtul pndjnrbta `bpnrtndsb ; (Sajbea, 6319)
a. Vbwaya
Vbwayatt jad pnmnr
pnmnrbls
blsaad
aad gbsbl
gbsbl snoara
snoara mndyne
mndyneuru
uru`
`
 f. Snmnrblsaad rntbda

16
 

Vntb
Vntbda
da (snea
(sneapu
putt pn
pnla
la oa
oa`a
`aya
ya pa
paja
ja pn
pnrm
rmul
ulaa
aad
d ja
jaea
eam
m fa
faib
ibad
ad fn
fnea
eala
ladi
di mata
mata))
mnrupalad satu-satudya faibad tufu` yadi snoara eadisudi fbsa mndudkullad ajadya
ngnl jarb
jarb `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb tnr`aja
tnr`ajap
p artnrbh
artnrbhea
ea (pnmfu
(pnmfueu`
eu` jara`
jara` lnobe)
lnobe).. Jndiad
Jndiad adiiap
adiiapad
ad
 fa`wa pnrufa`ad yadi tnrkajb jb jaeam rntbda mbrbp jndiad pnrufa`ad yadi tnrkajb
tnr kajb jb
jaeam
jaeam pnmfue
pnmfueu`
u` jara`
jara` eab
eabddy
ddyaa jb jaeam
jaeam tufu`,
tufu`, snpnrtb
snpnrtb ibdkae
ibdkae.. ^dtul
^dtul mnmnrb
mnmnrblsa
lsa

rntbda, jbiudalad suatu hgtaemhslhp. Jndiad mndndtulad jnrakat lnrusalad rntbda


(rntbdhpatb), mala fbsa jbtndtulad fnratdya `bpnrtndsb.
o. Snmn
Snmnrb
rbls
lsaad
aad eafh
eafhra
rath
thrb
rbum
um ud
udtu
tul
l mndi
mndint
nta`
a`ub
ub ln
lnru
rusal
salad
ad hr
hria
iad
d sn
snpn
pnrt
rtbb ib
ibdk
dkae
ae ja
jad
d
 kadtudi. Snmnrblsaad awae paja lnruslaad ibdkae fbsa jblnta`ub jndiad mneaeub
 pnnmnrbsaad abr lnmb`. Jad pnmnrblsaad kadtudi fbsa jbtnmulad paja
nenltrhlarjbhiragb (NLI) jad ghth rhdtind jaja.
j. NLI udtul
udtul mndint
mndinta`ub
a`ub `bpnrtrhpb
`bpnrtrhpb vndtrblne
vndtrblne lbrb
lbrb
n. ^rbdaebsa
^rbdaebsa udtul
udtul mndinta
mndinta`ub
`ub prhtnbd
prhtnbd jaeam urbd, jara`,
jara`, ieulhsa
ieulhsa
g. Snmnrb
Snmnrblsa
lsaad
ad ; rndhir
rndhiram,
am, pbnehir
pbnehiram
am bdtrav
bdtravnda
nda artnrbhir
artnrbhiram
am rndae,
rndae, pnmnrbls
pnmnrblsaad
aad gudisb
gudisb

ibdkae tnrpbsa` jad pndndtuad lajar urbd


i. Ghth
Ghth ja
jajaja ja
jad
d OZ
OZ soad
soad..
9. Sndat
Sndataea
aealsa
lsadaa
daad
d

_ntbap prhiram tnrapb mnmbeblb suatu tukuad yabtu udtul mndonia` lnmatbad jad
lhmpeb
lhmpeblas
lasb,
b, jndiad
jndiad mndoap
mndoapab
ab jad mnmpnr
mnmpnrta`
ta`adl
adlad
ad tnlada
tnladad
d jara`
jara` artnrb
artnrb paja
paja atau
atau
luradi
luradi jarb
jarb 1:3/23
1:3/23 mm@i
mm@i (1?3/0
(1?3/03
3 mm@i
mm@i udtul
udtul pndjnr
pndjnrbta
bta jbafnt
jbafntns
ns mnebtu
mnebtuss atau
atau
 pndjnrbta pndyalbt ibdkae lrhdbs) lapad pud kbla
kbla mnmudilbdlad (_mnetznr, 631>).

a. Sndjnlatad dhgarmalhehibs mndoalup pndurudad fnrat fajad< pnmfatasad aelh`he

jad datrbum< hea`raia tnratur jad rnealsasb. Jbnt JA_@ (Jbntary Apprhao`ns th _thp
@ypnrt
@yp nrtndsb
ndsbhd)
hd) tbdiib
tbdiib fua`,
fua`, sayura
sayurad,
d, jad prhjul
prhjul susu
susu rndja`
rndja` enmal
enmal tne
tnea`
a` tnrful
tnrfultb
tb
mndurudlad tnladad jara` tbdiib (_mnetznr, 631>).

 f. Sbeb` lneas hfat yadi mnmbeblb ngnltbvbtas tnrfnsar, ngnl sampbdi tnrlnobe, jad
 pneuadi tnrfnsar udtul jbtnrbma pasbnd. Jua lneas hfat tnrsnjba snfaiab tnrapb ebdb
 pnrtama ; jburntbl jad pndynlat fnta (_mnetznr, 631>).

o. Zbdilatlad lnpatu`ad jndiad mndi`bdjarb kajwae hfat yadi lhmpenls (_mnetznr,


631>).

1?
 

Mndurut
Mndurut Brwad (6317), tukuad
tukuad pndihfatad
pndihfatad `bpnrtndsb ajaea` mndindjaeblad
mndindjaeblad tnladad
tnladad
jara`
jara` udtul
udtul mndoni
mndonia`
a` tnrkajb
tnrkajbdya
dya lhmpeb
lhmpeblasb
lasb,, ajapud
ajapud pndata
pndataeal
ealsad
sadaad
aaddya
dya snfaiab
snfaiab
 fnrblut ;

a. Dhd Mnjblamndthsa

Sndindjaebad
Sndindjaeb ad galthr
galthr rbsblh.
rbsblh. Srhmhsb
Srhmhsb lnsn`atad
lnsn`atad jaeam radila pndindjaeb
pndindjaebad
ad galthr 
rbsblh, yabtu ;

1) Zurudlad fnrat fajad paja hfnsbtas.

6) Snmfatasad lhdsumsb iaram japur (lnouaeb mndjapat @OZ).

?) @ndtblad lhdsumsb aelh`he.

:) @ndtblad mnrhlhl jad hea`raia tnratur.

>) Shea malad yadi sn`at.

7) Bstbra`at oulup jad `bdjarb strnss.

9) Snmfnrbad laebum jaeam fndtul maladad (sayur jad fua`) jbnt `bpnrtndsb.

Sndjnrbta atau mnmpudyab rbwayat lneuaria jndiad `bpnrtndsb jb`araplad enfb` `atb-
`atb tnr`ajap maladad yadi japat mnmbou tbmfuedya `bpnrtndsb, adtara eabd ;

1) _nmua maladad tnrmasul fua` jad sayur yadi jbhea` jndiad mndiiudalad iaram
japur/
japur/ shja,
shja, fbslub
fbslubt,
t, jaibdi
jaibdi asap,
asap, `am,
`am, faohd,
faohd, jndjnd
jndjndi,
i, afhd,
afhd, blad
blad asbd,
asbd, tneur 
tneur 
 pbdjadi, sawb asbd, asbdad, aoar, jad eabddya.

6) Htal, ibdkae, ebja`, lnku, mariarbd, mndtnia fbasa, jad eabddya.

?) Fumfu-fumfu< iaram japur, falbdi phwjnr, shja lun, vntsbd, lnoap, tnrasb, maib,
thmat lnoap, pntbs, tahoh, jad eabd-eabd.

 f. Mnjblamndthsa mnebputb ;

@b
@bpn
pnrt
rtnd
ndsb
sb rbdi
rbdiad
ad sampa
sampabb snjad
snjadi,
i, jboh
jbohfa
fa ju
jueu
eu jb
jbata
atasb
sb jn
jndi
diad
ad pn
pndi
dihf
hfat
atad
ad dh
dhd
d
mnjblamndthsa sneama 6-: mbdiiu. Mnjblamndthsa `bpnrtndsb stain 1 mueab saea`
satu hfat fnrblut ;

1) @bjrhlehrhtbazbj (@OZ) 16,>-6> mi/`arb jhsbs tudiiae paib `arb

1:
 

6) Srhpadhehe 6 x 63-:3 mi sn`arb.

?) Mnt`yejhpa

:) Mi_H:

>) Lapthprbe 6-? x 16,> mi sn`arb

7) Dbgnjbpbd ehdi aotbdi (s`hrt aotbdi tbjal jbadkurlad) 1 x 63-73 mi

9) Zndsbiarj ? x 1 tafent

0) Amehjbpbdn 1 x >-13 mi

2) Jbetbaznm (? x ?3-73 mi sn`arb) lnrka padkadi 23 mi sn`arb.

_nfabldya jhsbs jbmueab jndiad yadi tnrndja`, jndiad nvaeuasb fnrlaea jbdabllad
sampab tnroapab rnsphds yadi jbbdibdlad. Enfb` tua usba pndjnrbta, pndiiudaad hfat

`arus enfb` `atb-`atb. @bpnrtndsb snjadi sampab fnrat japat jbhfatb jndiad lhmfbdasb
@OZ + prhpadhehe, atau @OZ + lapthprbe, fbea hfat tudiiae tbjal ngnltbg. Saja `bpnrtndsb
 fnrat yadi tbjal snmfu` jndiad lhmfbdasb jb atas, jbtamfa`lad mntbejhpa 6 x 16>-6>3
mi. Sndjnr
Sndjnrbta
bta `bpnrt
`bpnrtndsb
ndsb jndiad
jndiad asma
asma frhdo`
frhdo`bae
bae kadiad
kadiad fnrb
fnrb fnta
fnta feholn
feholnr.
r. Fbea
Fbea aja
 pndyuebt/ `bpnrtndsb nmnrindsb sninra rukul ln ruma` salbt.

0. Galthr-G
Galthr-Galth
althrr Radi
Radi Mnmpndia
Mnmpndiaru`b
ru`b Znrkajbdy
Znrkajbdya
a @bpnr
@bpnrtnds
tndsbb
a. Galthr
Galthr yadi
yadi tbjal japat
japat jbmhjbgb
jbmhjbgblasb
lasb

1. Kndbs ln
lneambd

Srnvaendsb
Srnvaen dsb tnrkaj
tnrkajbdy
bdyaa `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb paja
paja prba
prba sama
sama jndiad
jndiad wadbta
wadbta.. Damud
Damud wadbta
wadbta
tnrebdjudi
tnrebdjudi jarb pndyalbt
pndyalbt larjbhvaslu
larjbhvasluenr
enr snfneum
snfneum mndhpausn
mndhpausn saea` satudya ajaea`
 pndyalbt kadtudi lhrhdnr. Yadbta yadi fneum mndiaeamb mndhpausn jbebdjudib hen`
`hrmhd nstrhind yadi fnrpnrad jaeam mndbdilatlad lajar @bi` Jndsbty Ebphprhtnbd
(@JE).
(@JE). Lajar
Lajar lhenstn
lhenstnrhe
rhe @JE yadi
yadi tbdiib
tbdiib mnrupa
mnrupalad
lad galthr
galthr pnebdj
pnebdjudi
udi jaeam
jaeam
mndonia`
mndonia` tnrkajbdya
tnrkajbdya prhsns atnrhslenrhsbs.
atnrhslenrhsbs. Ngnl pnrebdjudi
pnrebdjudiad
ad nstrhind
nstrhind jbadiiap
jbadiiap
snfa
snfaia
iabb pndk
pndkne
neas
asad
ad aj
ajad
adya
ya bmud
bmudbt
btas
as wadb
wadbta
ta pa
paja
ja usba
sba pr
prnm
nmnd
ndhp
hpau
ausn
sn.. Sa
Saja
ja
 prnmndhpausn wadbta mueab ln`beadiad snjblbt jnmb snjblbt `hrmhd nstrhind yadi
sneama
sneama bdb mnebdj
mnebdjudi
udibb pnmfue
pnmfueu`
u` jara`
jara` jarb
jarb lnrusa
lnrusalad
lad.. Srhsns
Srhsns bdb tnrus
tnrus fnread
fnreadkut
kut

jbmada `hrmhd nstrhind tnrsnfut fnrufa` luadtbtasdya snsuab jndiad umur wadbta
snoara aeamb, yadi umumdya mueab tnrkajb paja wadbta umur :>->> ta`ud. (Fbadtb

1>
 

 Durabdb, 631>). Sndnebtbad yadi jbealulad jb Lneura`ad _awadiad Faru Jnphl 


mndudkullad fa`wa, udtul jbstrbfusb kndbs lneambd enfb` fadyal fnrkndbs lneambd
 pnrnmpuad snfadyal 03 rnsphdjnd (26,3%), snjadilad rnsphdjnd yadi fnrkndbs
lneambd ealb-ealb snfadyal 9 rnsphdjnd (0,3%). (_hen`atue Ma`muja`, jll, 631>)
Fnrjasa
Fnrjasarla
rlad
d `asbe
`asbe ukb o`b squarn
squarn adtara
adtara kndbs
kndbs lneamb
lneambd
d jndiad
jndiad lnkajb
lnkajbad
ad `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb

jbjapatlad tbjal aja `ufudiad yadi sbidbgblad adtara kndbs lneambd jndiad lnkajbad
`bpn
`bpnrt
rtnd
ndsb
sb (p
(p=1
=1,3
,333
33).
). @asb
@asbee pndn
pndneb
ebtb
tbad
ad bd
bdbb tbja
tbjal
l snsnsu
suab
ab jn
jndi
diad
ad pn
pnrd
rdya
yata
taad
ad
Srasnty
Srasntyadb
adbdir
dirum
um (631:)
(631:) yadi
yadi mndiat
mndiatala
alad
d ealb-ea
ealb-ealb
lb enfb`
enfb` fnrnsbl
fnrnsblh
h mndiae
mndiaeamb
amb
`bpnrtndsb jbfadjbdilad pnrnmpuad saat usba 5 :> ta`ud. Zntapb saat usba 47> ta`ud,
 pnrnmpuad enfb` fnrnsblh mndiaeamb `bpnrtndsb jbfadjbdi ealb-ealb sntnea` wadbta
mnma
mnmasu
sulb
lb masa
masa mhdh
mhdhph
phus
usnn pr
prnv
nvae
aend
ndsb
sb pa
paja
ja wadb
wadbta
ta al
alad
ad sn
snma
malb
lbd
d mndb
mndbdi
dila
latt
jblarndalad galthr `hrmhdae. Mnslbpud snoara statbstbl tbjal jbtnmulad `ufudiad
ya
yadi
di fn
fnrm
rmal
alda
da ad
adta
tara
ra kndb
kndbss ln
lnea
eamb
mbd
d jn
jndi
diad
ad `b
`bpn
pnrt
rtnd
ndsb
sb da
damu
mud
d ja
japa
patt jb
jbeb
eb`a
`att
ln
lnon
ondj
djnru
nrudi
diad
ad pr
prnv
nvae
aend
ndsb
sb `bpn
`bpnrtn
rtnds
dsbb ealb
ealb-ea
-ealb
lb snfns
snfnsar
ar 60
60,7
,7%
% ya
yadi
di mndj
mndjnr
nrbta
bta

`bpnrtndsb enfb` fnsar jbfadjbdilad pnrnmpuad 67,?%. @ae tnrsnfut snkaead jndiad
 pndnebtbad yadi jbealulad hen` _usyadb jll. (631>) `asbe mndudkullad fa`wa tbjal 
aja `ufudiad yadi fnrmalda adtara kndbs lneambd jndiad lnkajbad `bpnrtndsb jbmada
 p-vaeun=3,:3:. Fnrfnja jndiad `asbe Vbsnt Lnsn`atad Jasar (631?) mndudkullad
 prnvaendsb `bpnrtndsb paja pnrnmpuad ondjnrudi enfb` tbdiib jbfadjbdi ealb-ealb.
(_hen`atue Ma`muja`, jll, 631>)
6. ^sba
@bpnrtndsb mnrupalad saea` satu pndyalbt jnindnratbg, jndiad fnrtamfa`dya umur,
malaa tnlada
mal tnladad
d jara`
jara` kuia
kuia alad
alad mndbdi
mndbdilat
lat yadi
yadi jbsnfa
jbsnfafl
flad
ad fnfnrap
fnfnrapaa pnrufa
pnrufa`ad
`ad

gbsbhehibs. Saja prhsns gbsbhehibs tnrkajb pndbdilatad rnsbstndsb pnrbgnr jad pndbdilatad
altbgbtas sbmpatbl, jbdjbdi artnrb alad mndiaeamb pndnfaead larnda lheaind yadi
mndumpul paja eapbsad htht, sn`bdiia pnmfueu` jara` fnradisur mndkajb snmpbt jad
lalu. _neabd btu paja usba eadkut sndsbtbvbtas pndiatur tnladad jara` yabtu rngenls
 farhrnsnpthr mueab fnrluradi, jnmblbad kuia `aedya jndiad pnrad ibdkae jbmada
aebrad jara` ibdkae jad eaku gbetrasb iehmnrueus mndurud, `ae bdb mnmbou tnrkajbdya
`bpnrtndsb. Fnrjasarlad usba tnrfadyal udtul lnehmphl `bpnrtndsb ajaea` usba ≮>>
ta`ud (>?,?%). ^sba tnrfadyal udtul lnehmphl dhd `bpnrtndsb ajaea` 5 >> ta`ud
(0?,?%). _neadkutdya jbadaebs jndiad ukb muetbvarbat jad jbjapatlad dbeab sbidbgbladsb

(p=3,313), yadi fnrartb tnrjapat `ufudiad yadi fnrmalda snoara statbstbl adtara umur 
jndiad lnkajbad `bpnrtndsb. (Bj`a Lurdbasb`, jll, 6317)

17
 

?. Vbwa
Vbwaya
yatt Lne
Lneua
uari
riaa
Ajady
Ajadyaa galthr
galthr indntbl
indntbl paja
paja lneuar
lneuaria
ia tnrtndt
tnrtndtu
u alad
alad mndynf
mndynfafl
aflad
ad lneuar
lneuaria
ia btu
mnmpudyab
mnmpudyab rbsblh mndjnrbta
mndjnrbta `bpnrtndsb.
`bpnrtndsb. @ae bdb fnr`ufudi
fnr`ufudiad
ad jndiad
jndiad pndbdilata
pndbdilatad
d
lajar
lajar shjbum
shjbum bdtrasn
bdtrasneue
euenr
nr jad rndja`
rndja`dya
dya rasbh
rasbh adtara
adtara phtasb
phtasbum
um tnr`aj
tnr`ajap
ap shjbum
shjbum..
Bdjbvbju jndiad hradi tua jndiad `bpnrtndsb mnmpudyab rbsblh jua laeb enfb` fnsar 

udtul mndjnrbta `bpnrtndsb jarb paja hradi yadi tbjal mnmpudyab lneuaria jndiad
rbwayat `bpnrtndsb. _neabd btu jbjapatlad 93-03% lasus `bpnrtndsb nsndsbae jndiad
rbwayat `bpnrtndsb jaeam lneuaria. (Fbadtb Durabdb, 631>)
Fnrjasarlad pndnebtbad yadi jbealulad jb Suslnsmas Abrmajbjb mndudkullad fa`wa
jndiad
jndiad mndiiudal
mndiiudalad
ad ukb o`b squarn mndi`asbelad
mndi`asbelad dbeab prhfafbebtas
prhfafbebtas 3,333
3,333 jndiad
jndiad
tbdila
tbdilatt lnsaea`
lnsaea`ad
ad 3,3>.
3,3>. @asbe
@asbe bdb mndudk
mndudkul
ullad
lad fa`wa
fa`wa tnrjap
tnrjapat
at `u
`ufud
fudiad
iad adtara
adtara
rbwaya
rbwayatt lneuar
lneuaria
ia jndiad
jndiad `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb.. Hradi
Hradi yadi
yadi mnmpud
mnmpudyab
yab adiiht
adiihtaa lneuar
lneuaria
ia
`bpnrt
`bpnrtnds
ndsbb fnrbsb
fnrbsblh
lh 19,91
19,91 laeb
laeb enfb`
enfb` fnsar
fnsar jbfadj
jbfadjbdi
bdilad
lad jndiad
jndiad hradi
hradi yadi
yadi tbjal 
tbjal 
mnmpudyab adiihta lneuaria yadi mndjnrbta `bpnrtndsb. (Mnrebsa
( Mnrebsa O Zaeumnwh, 631>)

f.
f.Galthr
Galthr yadi japat jbmhjbgblasb
jbmhjbgblasb
1. _t
_tat
atus
us Snr
Snrla
lawb
wbda
dad
d
_tatus pnrlawbdad mnmbeblb `ufudiad snoara tbjal eadisudi jndiad status lnsn`atad
tnrmasul
tnrmasul `bpnrtndsb
`bpnrtndsb mneaeub galthr rnsblh pnrbealu (phea `bjup) maupud strns. _neabd
btu kuia
kuia fnr`u
fnr`ufud
fudiad
iad snoara
snoara eadisu
eadisudi
di jndiad
jndiad sbstnm
sbstnm larjbh
larjbhvas
vaslue
luenr,
nr, ndjhlr
ndjhlrbd,
bd,
lnlnfaead tufu`, sarag sndshrbl jad mnladbsmn gbsbhehibl eabddya. @bpnrtndsb enfb`
 fnrnsblh paja mnrnla yadi fnrstatus kadja atau juja larnda ln`beadiad pasadiad
atau hradi yadi jbobdtab mnrupalad strns ln`bjupad yadi paebdi fnrat jad japat
jbsnrtab
jbsnrtab jndiad
jndiad lnmudilbd
lnmudilbdad
ad tnrlndadya
tnrlndadya pndyalbt
pndyalbt snrta lnmatbad.
lnmatbad. _nkaead
_nkaead jndiad
jndiad
tnhrb tnrsnfut, paja pndnebtbad yadi jbealulad hen` _uobaty Jwb (6317) jbtnmulad
 fa`wa kadja atau juja snfaiab lnehmphl yadi paebdi fnrnsblh udtul mndjnrbta
`bpnrtndsb jndiad dbeab rnsblh paja rnsphdjnd yadi onrab `bjup snfnsar 1,79 laeb
udtul
udtul mndjnrbta
mndjnrbta `bpnrtndsb
`bpnrtndsb jbfadjbdi
jbfadjbdilad
lad rnsphdjnd
rnsphdjnd fnrstatus
fnrstatus mndbla`,
mndbla`, jad paja
rnsphdjnd jndiad status onrab matb mnmbeblb rnsblh udtul mndbdilatlad lnkajbad
`bnprtndsb snfnsar 1,301 laeb jbfadjbdilad rnsphdjnd yadi mndbla`. _njadilad paja
rnsphdjnd yadi fneum mndbla` SV yadi jbjapatlad 51, artbdya jaeam pndnebtbad bdb
status pnrlawbdad fneum mndbla` mnrupalad prhtnlthr atau mnmbeblb lnondjnrudiad
udtul mndurudlad rnsblh `bpnrtndsb.

19
 

6. Lhds
Lhdsum
umsb
sb Kudl
Kudl Ghhj
Ghhj
Kudl ghhj mndiadjud
mndiadjudi
i snkumea`
snkumea` fnsar datrbum yadi japat mndbdilatl
mndbdilatlad
ad vheumn
vheumn
jara`
jara` jb jaeam
jaeam tufu`
tufu` sn`bdi
sn`bdiia
ia kadtud
kadtudi
i `arus
`arus mnmhmp
mnmhmpaa jara`
jara` enfb`
enfb` luat
luat yadi
yadi
mndynfaflad tnladad jara` enfb` tbdiib (`bpnrtndsb). (Vumadtbdbdisb` _umardb, jll,
631>).
631>). Lhdsum
Lhdsumsb
sb iaram
iaram mnmbeb
mnmbeblb
lb ngnl eadisu
eadisudi
di tnr`aja
tnr`ajap
p tnlada
tnladad
d jara`.
jara`. Znea`
Znea`

jbtudkullad
jbtudkullad fa`wa pndbdilatad
pndbdilatad tnladad jara` lntbla
lntbla snmalbd
snmalbd tua, yadi tnrkajb
tnrkajb paja
snmua masyaralat lhta, mnrupalad albfat jarb fadyaldya iaram yadi jb malad.
Masyar
Masyarala
alatt yadi
yadi mndilh
mndilhdsu
dsumsb
msb kudl
kudl ghhj
ghhj tnreae
tnreaeu
u fnrenf
fnrenfb`a
b`ad
d ajaea`
ajaea` masyar
masyarala
alatt
jndiad
jndiad tnlada
tnladad
d jara`
jara` yadi
yadi mndbdi
mndbdilat
lat snbrbd
snbrbdi
i fnrtam
fnrtamfa`
fa`dya
dya usba.
usba. _nfaeb
_nfaebldy
ldya,
a,
masyaralat
masyaralat yadi karadi mndilhdsum
mndilhdsumsb
sb kudl ghhj mndudkull
mndudkullad
ad `adya
`adya mndiaeamb
mndiaeamb
 pndbdilatad tnladad jara` yadi snjblbt, snbrbdi jndiad fnrtamfa`dya usba.
(Ybjyadbdirum, 6317)
Fnrjasarlad pndnebtbad mndudkullad fa`wa lhdsumsb kudl ghhj mnmbeblb rnsblh 1,1:
laebb mndiae
lae mndiaeamb
amb `bpnrt
`bpnrtnds
ndsb.
b. Lhdsum
Lhdsumsb
sb kudl
kudl ghhj
ghhj snoara
snoara tnratur
tnratur yadi
yadi mndiad
mndiadjud
judi
i

iaram jad larfh`bjrat tbdiib sadiat mndbdilatlad rnsblh `bpnrtndsb. (Z`awhrdo`absbt,


6319)
?. Asup
Asupad
ad Da
Datr
trbu
bum
m
Mndurut Wbta @naet` (631?) jaeam Sasla` Vbda _btumhradi (631>), maladad yadi
jbawntlad jad lhmsumsb iaram japur snrta fumfu pndynjap jaeam kumea` yadi
tbdiib snpnrtb mhdhshjbum ieutamat (M_I), japat mndabllad tnladad jara` larnda
mndiad
mndiadjud
judi
i datrbu
datrbum
m jaeam
jaeam kumea`
kumea` yadi
yadi fnrenf
fnrenfb`,
b`, sn`bdi
sn`bdiia
ia japat
japat mnda`a
mnda`ad
d abr 
(rntnd
(rntndsb)
sb) sn`bdi
sn`bdiia
ia mndbdi
mndbdilat
latlad
lad kumea`
kumea` vheumn
vheumn jara`,
jara`, albfat
albfatdya
dya kadtud
kadtudi
i `arus
`arus
 fnlnrka enfb` lnras udtul mnmhmpadya jad tnladad jara` mndkajb dabl, sneabd btu

datrbum
datrbum yadi
yadi fnrenf
fnrenfb`a
b`ad
d alad
alad mndiiu
mndiiumpa
mpaee paja
paja jbdjbd
jbdjbdi
i pnmfue
pnmfueu`
u` jara`,
jara`, jad
datrbum alad tnrlneupas sn`bdiia albfatdya mndyumfat pnmfueu` jara`.
Sndiaru` asupad datrbum tnr`ajap tbmfuedya `bpnrtndsb tnrkajb mneaeub pndbdilatad
vheumn peasma, oura` kadtudi, jad tnladad jara`. Lhdsumsb datrbum yadi fnrenfb`
mndynf
mndynfafl
aflad
ad lhdsnd
lhdsndtras
trasbb datrbu
datrbum
m jaeam
jaeam oabrad
oabrad nlstra
nlstrasneu
sneuenr
enr mndbdi
mndbdilat
lat,, udtul 
udtul 
mndh
mndhrm
rmae
aela
ladd
ddya
ya,, oa
oabr
brad
ad bd
bdtra
trasne
sneue
uenr
nr jbta
jbtarb
rbl
l ln
lneu
euar
ar sn`bd
sn`bdii
iiaa vh
vheu
eumn
mn oabra
oabrad
d
nlstrasneuenr mndbdilat. Mndbdilatdya vheumn oabrad nlstrasneuenr btu mndynfaflad
mndbdilatdya vheumn jara` sn`bdiia fnrjampal paja tbmfuedya `bpnrtndsb.
:. As
Asup
upad
ad Enm
Enmal
al

Maladad fnrenmal snpnrtb jaibdi fnrenmal fadyal mndiadjudi prhtnbd, vbtambd,


jad mbdnrae. Alad tntapb jaeam jaibdi fnrenmal jad knrhad mndiadjudi enmal kndu`

10
 

jad lhenstnrhe. Lajar enmal tbdiib jaeam jara` japat mndynfaflad pndyumfatad
 pnmfueu` jara` larnda fadyaldya enmal yadi mndnmpne paja jbdjbdi pnmfueu`
jara`. Lnajaad snpnrtb bdb japat mnmaou kadtudi udtul mnmhmpa jara` enfb` luat
sn`bdi
sn`bdiia
ia mnmbou
mnmbou lndabl
lndablad
ad tnlada
tnladad
d jara`.
jara`. Lhdsum
Lhdsumsb
sb malada
maladad
d fnrenm
fnrenmal
al jaeam
jaeam
 pndnebtbad bdb jbulur jndiad oara mndadyalad grnlundsb pndiiudaad fa`ad maladad

 fnrenmal snfuead tnral`br yadi tnrtnra paja tafne GGQ. Jarb pndnebtbad bdb jbtnmulad
 fa`wa tbjal tnrjapat `ufudiad lhdsumsb maladad fnrenmal jndiad lnkajbad
`bpnrtndsb. (Adjb Fnssn Vawasba`, jll, 631>)
@asbe pndnebtbad yadi jbealulad hen` _uprb`atbd, 6316 mndudkullad fa`wa lhdsumsb
maladad tbdiib enmal mnrupalad galthr rbsblh tnrkajbdya `bpnrtndsb paja masyaralat
jb Jnsa _rudb Musul Fhyheaeb (p-vaeun 3,069 4 3,3>) jndiad HV = 1,133 < OB2>%
3,:79-6,>2>. Jndiad jnmblbad japat jbsbmpuelad fa`wa hradi yadi mndilhdsumsb
maladad tbdiib enmal fnrbsblh 1,1 laeb tnrlnda `bpnrtndsb jbfadjbdilad yadi tbjal 
mndilhdsumsb maladad yadi tbdiib enmal. (_uprb`atbd, 6319)

 Damud pndnebtbad yadi jbealulad hen` Dadoy, 6317 tbjal mndudkullad ajadya
 pndiaru` yadi fnrmalda adtara asupad datrbum jndiad lnkajbad `bpnrtndsb. _nfaibad
 fnsar eadsba jaeam pndnebtbad bdb karadi mndihdsumsb fa`ad maladad sumfnr datrbum
tnrm
tnrmas
asul
ul iara
iaram
m sn
snfa
faia
iabb fumf
fumfu.
u. @ae
@ae bd
bdbb jb
jbln
lnta
ta`u
`ubb ja
jarb
rb `a
`asb
sbee ad
adae
aebs
bsbs
bs ya
yadi
di
mndudkullad fa`wa 27,1% eadsba yadi `bpnrtndsb, karadi mndilhdsumsb datrbum,
jnmblb
jnmblbad
ad kuia
kuia jndiad
jndiad 2:,9%
2:,9% eadsba
eadsba yadi
yadi tbjal
tbjal `bpnrt
`bpnrtnds
ndsb.
b. ^mumdy
^mumdyaa para
para eadsba
eadsba
suja`
suja` mndint
mndinta`u
a`ubb pnreud
pnreudya
ya mnmfata
mnmfatasb
sb lhdsum
lhdsumsb
sb datrbu
datrbum,
m, tnrmasul
tnrmasul eadsba
eadsba yadi
yadi
`bpnrtndsb. (Dadoy _wadbja, jll, 6317)

>. Altb
Altbvb
vbta
tass Gb
Gbsb
sbl
l
Luradidya altbvbtas gbsbl mndablad rbsblh tnladad jara` tbdiib larnda fnrtamfa`dya
rbsblh udtul mndkajb inmul. Hradi-hradi yadi tbjal altbg ondjnrudi mnmpudyab
jntal kadtudi enfb` onpat jad htht kadtudi mnrnla `arus fnlnrka enfb` lnras paja
sntbap lhdtralsb, snmalbd lnras jad snrbdi kadtudi `arus mnmhmpa snmalbd fnsar 
 puea lnluatad yadi mndjnsal artnrb. (Fbadtb Durabdb, 631>)
631>)
_neabd fnrhea`raia, altbvbtas gbsbl japat kuia jbealulad samfbe mnealulad lnibatad
sn`arb-`arb snoara nlstra, mbsaedya ;
a. Dabl tadiia,
tadiia, pbeb` dabl
dabl tadiia jarbpaja
jarbpaja dabl
dabl nslaeathr
nslaeathr atau nevathr
 f. Kaead lalb
o. Kaead onpat
onpat atau fnrsnpnja
fnrsnpnja saat
saat aja lnsnmpat
lnsnmpatad
ad

12
 

j. Fnrmab
Fnrmabd
d jndiad
jndiad adal-ad
adal-adal
al
n. Zntap fnrinral,
fnrinral, mbsaedya
mbsaedya jndiad mndiiadt
mndiiadtbb saeurad ZW snoara maduae jarbapja
jarbapja
mndiiudalad rnmhtn ohdtrhe. @ae-`ae lnobe snpnrtb bdb alad mnmfuat adja tntap
 fnrinral
g. Fnrj
Fnrjbr
brbb sntba
sntbap
p satu
satu kam.
kam. Kb
Kbla
la pn
pnln
lnrka
rkaad
ad mndi
mndi`a
`aru
rusl
slad
ad ad
adja
ja fa
fady
dyal
al ju
juju
jul,
l,

ohfaea` udtul fnrjbrb atau fnrkaead fnfnrapa mndbt sntbap satu kam. Adja fbsa
mndnrbma
mndnrbma tnenphd
tnenphd samfbe fnrjbrb, mndiamfbe
mndiamfbe mbdumad
mbdumad ataupud
ataupud mndi`ampbrb
mndi`ampbrb
mnka rnlad lnrka jarbpaja mndi`ufudibdya enwat phdsne.
i. Fnrl
Fnrlnf
nfud
ud,, mnmf
mnmfnrs
nrsb`
b`la
lad
d ru
ruma
ma`
` ja
jad
d mndo
mndouo
uobb pn
pnrae
raeata
atad
d ya
yadi
di aj
ajaa jb
jbru
ruma
ma`
`
sndjbrb. (Astrbj _avbtrb, 6317)

@asbe
@asbe pndneb
pndnebtba
tbad
d yadi
yadi jbealu
jbealulad
lad jb Jnsa Ebmfud
Ebmfudi
i mndudk
mndudkula
ulad
d fa`wa
fa`wa tnrjap
tnrjapat
at
lnondjnrud
lnondjnrudiad
iad paja lnehmphl
lnehmphl lasus yadi altbgbtas gbsbl rbdiad yabtu snfnsar 73,>%
73,>%
enfb` fnsar jb fadjbdilat paja lnehmphl lhdtrhe. Fnrjasarlad `asbe pnr`btudiad ^kb
statbstbl
statbstbl O`b _quarn
_quarn (P6) jbpnrhen`
jbpnrhen` p vaeun = 3,336
3,336 (53,3>) sn`bdiia @a jbtnrbma,
jbtnrbma,
jndiad jnmblbad japat jbsbmpuelad fa`wa aja `ufudiad adtara altbvbtas gbsbl jndiad
lnkajbad `bpnrtndsb paja eadsba jb Jnsa Ebmfudi Jusud Mueyhrnkh Shsyadju Fudja
Lafupa
Lafupatnd
tnd Lufu
Lufu Vaya,
Vaya, jndiad
jndiad dbeab
dbeab HV 2>% OB :,::2
:,::2 (1,997
(1,997-11
-11,1:
,1::)
:) fnrartb
fnrartb
rnsphdjnd jndiad altbvbtas rbdiad fnrbsblh :,::2 laeb mndiaeamb lnkajbad `bpnrtndsb
jbfadjbdilad jndiad rnsphdjnd altbvbtas rbdiad. (Beyasa Iustb, 6317)
7. Mnrhlhl
Mndurut Wbta @naet` (633>),
( 633>), mnrhlhl japat mnmpnrmuja` tnrkajbdya pndyalbt
 kadtudi. _neabd btu, mnrhlhl japat
japat mndbdilatlad jndyut kadtudi jad tnl
tnladad
adad jara`.
@ae bdb jbsnfaflad pndiaru` dblhtbd jaeam pnrnjarad jara`. Lnrusalad pnmfueu`
jara` kuia jbalbfatlad hen` pndindjaplad lhenstnrhe paja pnmfueu` jara`, sn`bdiia
 kadtudi fnlnrka enfb` onpat. (Sasla` Vbda _btumhradi, 631>)
631>)
_nsnhr
_nsnhradi
adi jbsnfu
jbsnfutt mnmbeb
mnmbeblb
lb lnfabs
lnfabsaad
aad mnrhlh
mnrhlhl
l apafbe
apafbeaa jba mnealu
mnealulad
lad altbvb
altbvbtas
tas
mnrhlhl sntbap `arb jndiad kumea` satu fatadi atau enfb` snluradi-luradidya sneama
satu ta`ud. Sndnebtbad tnral`br mndyatalad fa`wa mnrhlhl mndkajb saea` satu galthr 
rnsblh
rnsblh `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb yadi
yadi japat
japat jbonia
jbonia`.
`. Mnrhlh
Mnrhlhl
l mnrupa
mnrupalad
lad galthr
galthr rnsblh
rnsblh yadi
yadi
 phtndsbae udtul jbtbajalad jb Bdjhdnsba, l`ususdya jaeam upaya mneawad arus
 pndbdilatad `bpnrtndsb jad pndyalbt larjbhvasluenr paja umumdya. (^ega`
 Durra`madb jad @nemadu Lurdbajb, 631>)
631>)

63
 

Mnrhlhl mndbdilatlad tnladad jara` mneaeub mnladbsmn pnenpasad dhrnpbdngrbd jarb


ukudi-ukudi sarag ajrndnribl yadi jbpaou hen` dblhtbd. Vnsblh mnrhlhl fnrlabtad
jndiad kumea` rhlhl yadi jb`bsap pnr `arb, tbjal tnriadtudi paja eamadya mnrhlhl.
_nsnrhadi yadi mnrhlhl enfb` jarb satu pal pnr `arb mnmbeblb lnrndtadad jua laeb
enfb` fnsar jarbpaja yadi tbjal mnrhlhl.. (^ega` Durra`madb jad @nemadu Lurdbajb,

631>)
@asbe pndnebtbad yadi jbealulad hen` Dadoy _wadbja, jll (6317) mndudkullad
 fa`wa snfnsar 1:,>% eadsba yadi mnrhlhl
mnrhlhl mndiaeamb `bpnrtndsb, `asbe bdb sama
jndiad eadsba yadi tbjal `bpnrtndsb (1:,>%), jndiad dbeab HV 1, sn`bdiia `asbe
adaebsbs mndudkullad tbjal aja pndiaru`m fnrmalda adtara mnrhlhl jndiad
tnrkajbdya `bpnrtndsb. Mnrhlhl japat mndynfaflad `bpnrtndsb, damud mnrhlhl ajaea`
saea` satu galthr rbsblh utama jarb pndyalbt larjbhvasluear. Mnrhlhl kuia
mndi`aeadib ngnl hfat adtb `bpnrtndsb. Hradi yadi mndjnrbta `bpnrtndsb snfablya
 fnr`ndtb jad tbjal mnrhlhl sama snlaeb, mnslbpud pnreu jbpnr`atblad lndablad fnrat

 fajad albfat fnr`ndtb mnrhlhl.


Fnrjasarlad pndnebtbad yadi jbealulad hen` Mnrebsa mndi`asbelad pnr`btudiad
jndiad mndiiudalad ukb o`b squarn jb`asbelad dbeab prhfafbebtas snfnsar 3,331 jndiad
tbdilat lnsaea`ad 3,3>. @ae tnrsnfut mndudkullad fa`wa tnrjapat `ufudiad adtara
lnfbasaad mnrhlhl jndiad `bpnrtndsb jb Suslnsmas Abrmajbjb Lnoamatad Abrmajbjb
Lafupatnd Mbda`asa ^tara. Hradi yadi mnmpudyab lnfbasaad mnrhlhl fnrbsblh
:,?76 laeb enfb` fnsar mndjnrbta `bpnrtndsb jbfadjbdilad jndiad hradi yadi tbjal
mnmpudyab lnfbasaad mnrhlhl. (Mnrebsa O Zaeumnwh, jll, 631>)
9. Lh
Lhds
dsum
umsb
sb Lhpb
Lhpb

Galthr lnfbasaad mbdum lhpb jbjapatlad jarb satu


s atu oadilbr lhpb mndiadjudi 9> ‟
633 mi lagnbd, jbmada jaeam satu oadilbr tnrsnfut fnrphtndsb mndbdilatlad tnladad
jara` > -13 mm@i (Vh`andjb, 6310).
Lhdsumsb lagnbd (lhpb) fnrenfb`ad japat mndynfaflad ngnl sampbdi yadi tbjal
mndyndadilad, snpnrtb ; (Astrbj _avbtrb, 6317)
a. Bdsh
Bdshmd
mdba
ba
 f. Iuiup
o. Lnin
Lnineb
ebsa`
sa`ad
ad
j. _bgat
_bgat enla
enlass mara`
mara`

n. Masaea`
Masaea` paja
paja pnrut
pnrut
g. Jnta
Jntal
l kadt
kadtud
udi
i onpa
onpatt

61
 

i. Zrnm
Zrnmhr
hr htht
htht

_aat bdb lhpb suja` mndkajb faibad jarb rutbdbtas `arbad madusba mhjnrd. Mnslbpud
jaeam kumea` rndja` lagnbd tbjal mndbmfueald masaea` lnsn`atad, damud aja
tnrtndtu jbmada lbta pnreu mndiuradibdya.
a. Mndiur
Mndiuradi
adibb lagnbd
lagnbd fbsa jbealul
jbealulad
ad snoara fnrta`a
fnrta`ap,
p, mbsaedya
mbsaedya mbdum
mbdum sntndi
sntndia`
a`
laendi shja jad fulad satu laendi pndu`. Mbdum snoadilbr lnobe lhpb satu atau
ju
juaa la
laeb
eb sn`ar
sn`arb,
b, ja
jad
d fn
fnr`
r`nd
ndtb
tb pa
paja
ja shrn
shrn `a
`arb
rb.. Sn
Sndi
diur
urad
adia
iad
d fn
fnrt
rta`
a`ap
ap al
alad
ad
mnmfadtu tufu` tnrfbasa jndiad jhsbs lagnbd rndja`.

 f. Snrsbdilat waltu mbdum lhpb jbruma` atau jb lagn. Fnibtu puea kbla mnmfuat
tn`, snju` snfndtar saka. @ae bdb japat mndiuradib lhdtnd lagnbd. Enfb` fabl eaib
 kbla mnmbeb` tn` `nrfae yadi tbjal mnmbeblb lagnbd.

Fnrjasarlad pndnebtbad yadi jbealulad hen` Nevbvbd (631>) mndudkullad fa`wa


`asbe adaebsbs fnsar rbsblh lhdjbsb gbsbl ruma` tnr`ajap lnkajbad maearba, jbpnrhen` HV 
snfns
snfnsar
ar 16
16,>
,>33
33.. Artb
Artbdy
dyaa rnsp
rnsphd
hdjn
jnd
d ya
yadi
di mbdu
mbdum
m lh
lhpb
pb jb
jbat
atas
as tbia
tbia in
ineas
eas pn
pnr`
r`arb
arb
mnmpudyab rbsblh mndiaeamb `bpnrtndsb 16,>33 laeb enfb` fnsar jbfadjbdilad jndiad
rnsphdjnd yadi mbdum lhpb satu sampab tbia ineas pnr`arb. Larnda rndtadi dbeab paja
tbdilat
tbdilat lnpnroayaad(OB)
lnpnroayaad(OB) = 2>% jndiad ehwnr ebmbt (fatas fawa`)
fawa`) = :,00? jad uppnr 
ebmbt
ebmbt (fatas
(fatas atas)
atas) = ?1,222
?1,222 tbjal mndoal
mndoalup
up dbeab
dbeab satu,
satu, mala
mala fnsar
fnsar rbsblh
rbsblh tnrsnfut
tnrsnfut
 fnrmalda. Jndiad jnmblbad mbdum lhpb mnrupalad galthr rbsblh lnkajbad `bpnrtndsb
 paja masyaralat dneayad sulu fakh jb Sueau Zasbpb Lafupatnd Muda Farat ta`ud

631>. (Nevbvbd, 631>)

0. _trns
_trns japat mnradisadi lnendkar adal ibdkae mnenpaslad `hrmhd ajrndaebd jad
mnmaou kadtudi fnrjndyut enfb` onpat snrta enfb` luat, sn`bdiia tnladad jara` alad
mndbdilat . _trns japat mndialbfatlad tnladad jara` dabl udtul snmndtara waltu.
Kbla strns tnea` fnreaeu, mala tnladad jara` fbasadya alad lnmfaeb dhrmae. Saja
 pndnebtbad bdb tbjal jbtnmulad ajadya pndiaru` strns tnr`ajap tnrkajbdya `bpnrtndsb.
@asbe pndnebtbad eabd kuia mndybmpuelad fa`wa strns jad tnladad psblhehibs tbjal 
 fnr`ufudiad jndiad `bpnrtndsb. @ufudiad adtara pnrbstbwa-pnrbstbwa strns jndiad
`bpnrt
`bpnrtnds
ndsbb jbeaph
jbeaphrla
rlad
d fulad
fulad larnda
larnda ngnl strns
strns paja
paja tnlada
tnladad
d jara`
jara` jad mudilb
mudilbd
d

66
 

jbadiiap fnrasae jarb pnrasaad dniatbg tndtadi pndyalbt jad fulad larnda pndyalbt btu
sndjbrb. (Dadoy _wadbja, jll, 6317)
2. Hfns
Hfnsbt
btas
as (Lnin
(Lninmu
mula
lad)
d)
Jb adtara snmua galthr rbsblh yadi japat jblndjaeblad, fnrat fajad ajaea` saea` satu
yadi paebdi nrat labtaddya
labtaddya jndiad `bpnrtndsb.
`bpnrtndsb. Jbfadjbdi
Jbfadjbdi jndiad
jndiad hradi lurus, hradi

yadi inmul enfb` fnsar pneuadidya tnrlnda `bpnrtndsb. Lninmulad mnrupalad obrb
l`ass jarb
l`a jarb phpuea
phpueasb
sb `bpnrt
`bpnrtnds
ndsb.
b. Jbpnrl
Jbpnrlbral
bralad
ad snfady
snfadyal
al 93% lasus
lasus faru
faru pndyal
pndyalbt
bt
`bpnrtndsb
`bpnrtndsb ajaea` hradi jnwasa yadi fnrat fajaddya
fajaddya snjadi fnrtamfa`.
fnrtamfa`. Juiaaddy
Juiaaddyaa
ajaea` kbla fnrat fajad snsnhradi fnrtamfa`, vheumn jara` alad fnrtamfa` puea,
sn`bdiia fnfad kadtudi udtul mnmhmpa` jara` kuia fnrtamfa`. _nrbdi laeb lndablad
vheumn jara` jad fnfad paja tufu` yadi fnrtamfa` fnr`ufudiad jndiad `bpnrtndsb,
larnda snmalbd fnsar fnfaddya, snmalbd fnrat kuia lnrka kadtudi jaeam mnmhmpa`
jara` lnsneuru`
lnsneuru` tufu`.
tufu`. Lnmudilbd
Lnmudilbdad
ad eabd ajaea` jarb galthr prhjulsb
prhjulsb bdsuebd, yaldb
suatu `hrmhd yadi jbprhjulsb
jbprhjulsb hen` padlrnas udtul mndiatur lajar iuea jara`. Kbla

 fnrat fajad fnrtamfa`, tnrjapat lnondjnrudiad pndineuarad bdsuebd yadi fnrtamfa`.


Jndiad
Jndiad fnrtamfa`dy
fnrtamfa`dyaa bdsuebd,
bdsuebd, pndynrapad
pndynrapad datrbum jaeam ibdkae alad fnrluradi.
fnrluradi.
Jndiad fnrtamfa`dya datrbum jaeam tufu`, vheumn oabrad jaeam tufu` kuia alád
 fnrtamfa`. _nmalbd fadyal oabrad tnrmasul jara` yadi jbta`ad, tnladad jara`
jara ` alad
snmalbd tbdiib. (Sasla` Vbda _btumhradi, 631>)
^dtul mndinta`ub snsnhradi btu tnrmasul mnmbeblb fnrat fajad fnenfb` atau tbjal,
yabtu jndiad
jndiad oara mndi`btudi
mndi`btudi FMB (Fhjy Masa Bdjnx) atau Bdjnls Massa Zufu`
(BMZ) jndiad rumus ; Fnrat Fajad (Lbehiram) jbfaib tbdiib fajad (mntnr).

Zafne Leasbgblasb Bdjnls Massa Zufu` (BMZ)

BMZ Latnihrb
517 Lurus Zbdilat Fnrat
17,33-17,22 Lurus Zbdilat Vbdiad
19,33-10,:2 Lurus Vbdiad
10,>3-6:,22 Dhrmae
6>,33-62,22 Hfnsbtas 1
?3,33-?2,22 Hfnsbtas 6
:3,33 Hfnsbtas ?
  (_umfnr; Mndurut Y@H jaeam _ntyh Ybfhwh, 631:)

Hfnsbtas
Hfnsbtas jad `bpnrtndsb mnrupalad
mnrupalad jua lnajaad yadi snrbdi jbtnmulad fnrsama-

sama, sn`bdiia jbpnrlbralad lnjuadya mnmpudyab `ufudiad yadi sadiat nrat jad
mudilb
mudilbd
d mnmpud
mnmpudyab
yab `ufudi
`ufudiad
ad snfaf
snfaf albfat
albfat,, tnt
tntapb
apb sampab
sampab saat bdb mnladb
mnladbsmn
smn

6?
 

tnrkajbdya
tnrkajbdya `bpnrtndsb paja hfnsbtas
hfnsbtas masb` fneum kneas. @asbe adaebsbs statbstbl fbvarbat
fbvarbat
jndiad ukb hjjs ratbh jbpnrhen` dbeab HV=7,?6 jndiad dbeab ehwnr ebmbt (EE)=?,7: jad
uppnr ebmbt (^E)=13,27. Larnda dbeab ehwnr ebmbt jad uppnr ebmbt tbjal mndoalup dbeab
1 jndiad
jndiad tbdilat
tbdilat lnpnroa
lnpnroayaa
yaad
d 2>
2>%
% jad jbjuludi
jbjuludi hen` dbeab
dbeab p vaeun
vaeun snfnsa
snfnsarr 3,333
3,333
(3,333
(3,333 5 3,3>)
3,3>) mala
mala jblata
jblatalad
lad sbidbg
sbidbgbla
blad
d sn`bdi
sn`bdiia
ia @h jbthea
jbtheal
l jad @a jbtnrbm
jbtnrbma.
a.

Bdtnrprntasb `asbe adaebsbs fbvarbat adtara hfnbatas jndiad lnkajbad @bpnrtndsb ajaea`
rnsphdjnd jndiad hfnsbtas @bpnrtndsb fnrbsblh mndjnrbta @bpnrtndsb snfnsar 7,?6 laeb
jbfadjbdilad jndiad rnsphdjnd yadi tbjal hfnsbtas. (Hjn Aebgarblb, 631>)
13. Lhdsumsb
Lhdsumsb _hgt Jrbdl
Jrbdl
Mnduru
Mndurutt _brnia
_brniarr (631>)
(631>),, mbduma
mbdumad
d rbdiad
rbdiad jbsamp
jbsampbdi
bdi mndiiu
mndiiudal
dalad
ad pnmadb
pnmadbss
mbdumad kuia mndiiudalad pndiawnt maladad. Ajadya pnmadbs fnrenfb`ad japat
 kuia mndynfaflad lndablad fnrat fajad jad alad mnmpndiaru`b pndampbead
snsnhradi, sneabd btu japat kuia mndynfaflad fnrfaiab pndyalbt jnindnratbg snpnrtb
tnlada
tnladad
d jara`
jara` tbdiib
tbdiib (`bpnr
(`bpnrtnd
tndsb)
sb),, kadtud
kadtudi
i lhrhdn
lhrhdnrr jad jbafnt
jbafntns
ns mnebtu
mnebtus.
s. _neabd
_neabd

 pnmadbs kuia tnrjapat datrbum fndzhat, lhdsumsb datrbum fndzhat snoara fnrenfb`
japat mndynfafla
mndynfaflad
d lram pnrut jad ladlnr. _aea` satu shgt jrbdl yadi jbmbdatb jb
Bdjhdnsba ajaea` mbdumad fnrlarfhdasb. Larfhdasb mnrupalad ngnl pndibdknlsbad
ias OH6 (larfh
(larfhdj
djbhl
bhlsbj
sbja)
a) ln jaeam
jaeam mbduma
mbdumad,
d, sn`bdi
sn`bdiia
ia mnmbeb
mnmbeblb
lb pndamp
pndampala
alad
d
 fnrinenmfudi-inenmfudi yadi mndyuiu`lad lnsad sniar. Lhmphsbsb shgt jrbdl 
(mbd
(mbdum
umad
ad fn
fnrl
rlar
arfh
fhda
dasb)
sb) sadia
sadiatt snjnr`
snjnr`ad
ada,
a, ya
yabt
btu
u tn
tnrj
rjbr
brbb at
atas
as 23
23%
% ab
abr.
r. _bsad
_bsadya
ya
lhmfbd
lhmfbdasb
asb pnmadb
pnmadbss fuatad
fuatad,, ias OH6,
OH6, pndobt
pndobtaa rasa (nsnds
(nsnds),
), pnward
pnwarda,
a, asamghs
asamghsgat,
gat,
lagnbd, jad fnfnrapa mbdnrae tnrutama aeumbdbum (Fbeae, 6317)
Sajaa pndneb
Saj pndnebtbad
tbad yadi
yadi jbealu
jbealulad
lad hen`
hen` Z`awhr
Z`awhrdo`
do`absb
absbtt jb Z`abea
Z`abeadj
dj mndnmu
mndnmulad
lad

 fa`wa lhdsumsb mbdumad rbdiad (shgt jrbdl) enfb` jarb satu laeb pnr mbdiiu
mndbdilatlad rnsblh `bpnrtndsb. @ae bdb tnrkajb larnda ladjudiad yadi aja jaeam
mbdumad tnrsnfut yabtu mndiadjudi ieulhsa jad grulthsa yadi alad mndbdilatlad
tnladad
tnladad jara` sbsthebl maupud jbasthebl.
jbasthebl. Saja pndnebtbad
pndnebtbad bdb mndudkul
mndudkullad
lad lhdsumsb
lhdsumsb
mbdu
mbduma
mad
d rb
rbdi
diad
ad (shgt
(shgt jr
jrbd
bdl)
l) mnmb
mnmbeb
eblb
lb rnsbl
rnsblh
h 1,
1,?:
?: la
laeb
eb mndi
mndiae
aeam
ambb `b
`bpn
pnrtn
rtnds
dsb.
b.
(Z`awhrdo`absbt, 6319)

2. Lhmpeblas
Lhmpeblasbb

Lhmpeb
Lhmpeblas
lasbb `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb fnrjas
fnrjasarl
arlad
ad tarint
tarint hriad,
hriad, adtara
adtara eab
eabd
d snfaia
snfaiabb fnrblu
fnrblutt (Brwad,
(Brwad,

6317);

6:
 

a. _n
_nrn
rnfr
frhv
hvas
aslu
luen
enr;
r; st
strh
rhln
ln,, tr
trad
adsb
sbnd
ndtt bso`
bso`nm
nmbo
bo at
atta
taol
ols,
s, jn
jnmn
mnds
dsba
ba va
vasl
slue
uenr
nr,,
ndsngaehpatb.
 f. Mata ; rntbdhpatb `bpnrtndsbg.
o. Larjbhvaslu
Larjbhvasluenr
enr ; pndyalbt
pndyalbt kadtudi
kadtudi `bpnrtn
`bpnrtndsbg,
dsbg, jbsgudis
jbsgudisbb atau `bpnrtrhgb
`bpnrtrhgb vndtrbl
vndtrblne
ne
lbrb,
lbrb, pndyal
pndyalbt
bt kadtud
kadtudi
i lhrhdn
lhrhdnr,
r, jbsgud
jbsgudisb
isb fabl
fabl sbstheb
sbsthebl
l maupud
maupud jbasth
jbasthebl
ebl jad

 fnral`br paja iaiae kadtudi (`nart gabeurn).


j. Ibdkae
Ibdkae ; dngrhpatb
dngrhpatb `bpnrtn
`bpnrtndsbg,
dsbg, aefumb
aefumbdurba,
durba, pndyalbt
pndyalbt ibdkae
ibdkae lrhdbs.
lrhdbs.
n. Artnrb
Artnrb pnrbg
pnrbgnr
nr ; leau
leaujbl
jblasb
asbh
h bdtnrm
bdtnrmbtnd
btnd..

13. Sndonia`
Sndonia`ad
ad

a. Sndonia`ad prbmnr

_nfaia
_nfaiabma
bmada
da jblnta
jblnta`ub
`ub prn `bpnrt
`bpnrtnds
ndsbb fulade
fuladea`
a` suatu
suatu pndyal
pndyalbt,
bt, kuia
kuia fu
fulad
lad salbt
salbt
`bpn
`bpnrt
rtnd
ndsb,
sb, tbja
tbjal
l jbbd
jbbdjb
jbla
lasbl
sblad
ad ud
udtu
tul
l jbhf
jbhfatb
atb jn
jndi
diad
ad hf
hfat
at ga
garm
rmasb
asb,, fu
fula
lad
d ta
tari
rint
nt

 pndihfatad `bpnrtndsb, tntapb phpueasb prn `bpnrtndsb ajaea` lnehmphl yadi fnrbsblh
tbdii
tbdiibb udt
udtul
ul mnduku
mnduku lnkajb
lnkajbad
ad pndyal
pndyalbt
bt larjbh
larjbhvas
vaslue
luear.
ar. Jb phpuea
phpueasb
sb ^_A,
^_A, mnduru
mndurutt
 D@ADN_ 1222-6333, bdsbjnd prn `bpnrtndsb snlbtar ?3 %. Shpueasb prn `bpnrtndsb bdb
jbprnjblsb
jbprnjblsb paja al`brdya
al`brdya alad mndkajb
mndkajb `bpnrtndsb
`bpnrtndsb pnrmadnd sn`bdiia paja phpueasb
phpueasb bdb
`arus sninra jbadkurlad udtul mnrufa` iaya `bjup (ebgnstyen mhjbgboatbhd) aiar tbjal 
mndkajb prhirnsb ln ZHJ (_ntbatb, 631>).

Vnlhmndjasb iaya `bjup yadi `arus jbtaatb mndurut O@NS 6311 udtul mndonia`
rbsblh mndkajb `bpnrtndsb, jbadkurlad udtul mndurudlad asupad iaram sampab jb fawa`
1>33 mi/`arb. Jbnt yadi sn`at baea` fbeamada jaeam maladad sn`arb-`arb laya jndiad
 fua`-fua`ad sniar, sayurad, rndja` enmal, maladad yadi laya snrat (sheufen gbfrn),
 prhtnbd yadi fnrasae jarb tadamad, kuia `arus tbjal eupa hea`raia yadi tnratur, tbjal 
mndilhdsumsb aelh`he, mnmpnrta`adlad fnrat fajad paja lbsarad 10,> ‟ 6:,2 li/m6
(_ntbatb, 631>). Mndurut Vbyajb (631>), pndonia`ad `bpnrtndsb tnrfaib atas jua faibad,
yabtu ;

Galthr
Galthr rbsblh
rbsblh `bpnrt
`bpnrtndsb
ndsb adtara
adtara eab
eabd;
d; tnlada
tnladad
d jara`
jara` jb atas
atas rata-rat
rata-rata,
a, ajadya
ajadya rbwayat
rbwayat
`bpnrt
`bpnrtndsb
ndsb paja
paja adamdn
adamdnsbs
sbs lneuar
lneuaria,
ia, ras (dnirh
(dnirh),
), talbla
talblarjb
rjba,
a, hfnsbt
hfnsbtas,
as, jad lhdsum
lhdsumsb
sb
iaram yadi fnrenfb`ad jbadkurlad udtul ;

6>
 

1) Mndiatur jbnt aiar fnrat fajad tntap bjne kuia udtul mndkaia aiar tbjal tnrkajb
`bpnrlhenstnrhenmba, jbafntns mneebtus, jad snfaiabdya.

6) Jbearadi mnrhlhl atau mndi`ndtblad mnrhlhl.

?) Mnrufa` lnfbasaad malad sn`arb-`arb jndiad lhdsumsb rndja` iaram.

:) Mnealulad nxnrobsn udtul mndindjaeblad fnrat fajad.

 f. Sndonia`ad snludjnr.

Sndonia`ad
Sndonia`ad snludjnr
snludjnr jblnrkalad
jblnrkalad fbea pndjnrbta
pndjnrbta tnea` jblnta`ub mndjnrbta
mndjnrbta `bpnrtndsb
`bpnrtndsb
larnda galthr tnrtndtu, tbdjalad yadi fbsa jbealulad fnrupa ;

1) Sndineheaad snoara mndyneuru` faib pndjnrbta fabl jndiad hfat maupud tbdjalad-
tbdjalad snpnrtb pndonia`ad prbmnr.

6) @arus jbkaia supaya tnladad jara`dya tntap japat tnrlhdtrhe snoara dhrmae atau
stafbe mudilbd.

?) Galthr-galthr rbsblh pndyalbt kadtudi bslnmbl


bs lnmbl yadi eabd `arus jblhdtrhe.

:) Fatasb altbvbtas.

67
 

FAF BBB

MNZHJNEHIB SNDNEBZBAD

1) Lnradila
Lnradila Lhdsnptu
Lhdsnptuae
ae
Lnradila lhdsnp mnrupalad kustbgblasb bemba` tnr`ajap pndnebtbad yadi jbealulad

jad mnmfnr
mnmfnrbb eadjas
eadjasad
ad luat
luat tnr`aja
tnr`ajap
p thpbl
thpbl yadi
yadi jbpbeb
jbpbeb`
` snsuab
snsuab jndiad
jndiad bjndtb
bjndtbgbl
gblasb
asb
masaea`dya. (A. Azbz Aebmue @bjayat, 631>)

Iamfarad Iaya @bjup Sndjnrbta @bpnrtndsb

6) WAVBAFNE FNFA_ WAVBAFNE ZNVBLAZ

Kndbs lneambd

^sba

Vbwayat Lneuaria

Asupad Datrbum

Asupad Enmal 

_tatus Snrlawbdad @BSNVZND_B

  Lhdsumsb Kudl Ghhj SAJA EAD_BA

Altbvbtas Gbsbl 

Mnrhlhl 

Lhdsumsb Lhpb

Hfnsbtas

Lhdsumsb _hgt Jrbdl 

_trnss

 Lntnradiad ; ; Jbtnebtb

 ; Zbjal Jbtnebtb

 ; Mnmpndiaru`b

69
 

Galthr-galthr yadi mndynfaflad tnrkajbdya @bpnrtndsb paja eadsba tnrjbrb jarb jua
galthr yabtu galthr yadi tbjal japat jbmhjbgblasb jad galthr yadi japat jbmhjbgblasb.
^dtul galthr yadi tbjal japat jbmhjbgblasb ajaea` kndbs lneambd, usba jad rbwayat
lneuaria. Jad galthr yadi japat jbmhjbgblasb ajaea` status pnrlawbdad, lhdsumsb kudl 
ghhj, asupad datrbum, asupad enmal, altbvbtas gbsbl, mnrhlhl, lhdsumsb lhpb, hfnsbtas

(lninmulad), lhdsumsb shgt jrbdl jad strns.

Jarb lnradila lhdsnp jbatas varbafne yadi alad jbtnebtb tnrjbrb jarb galthr yadi
tbjal japat jbmhjbgblasb yabtu kndbs lneambd, usba jad rbwayat lneuaria. Jad galthr 
yadi japat jbmhjbgblasb yabtu status pnrlawbdad, lhdsumsb kudl ghhj, altbvbtas gbsbl,
mnrhlhl,
mnrhlhl, lhdsumsb lhpb, hfnsbtas jad lhdsumsb
lhdsumsb shgt jrbdl. Warbafne asupad datrbum
ja
jad
d asupa
asupad
d enma
enmal
l tbja
tbjal
l jbtn
jbtnebt
ebtbb la
larn
rnda
da ga
galt
lthr
hr lh
lhds
dsum
umsb
sb ku
kudl
dl gh
ghhj
hj sn
sndj
djbrb
brb suja
suja`
`
mndiadjudi datrbum jad enmal. _njadilad udtul varbafne strns tbjal jbtnebtb larnda
 kbla pndnebtbad `adya mndiiudalad lunsbhdnr
lunsbhdnr mala `asbedya tbjal alurat.

?) @bphtn
@bphtnsbs
sbs Sndne
Sndnebtb
btbad
ad
@b
@bph
phtn
tnsb
sbss mnru
mnrupa
pala
lad
d kawa
kawafa
fad
d sn
snmn
mndt
dtara
ara tn
tnr`
r`aj
ajap
ap tu
tuku
kuad
ad pn
pndn
dneb
ebtb
tbad
ad ya
yadi
di
jbturudlad jarb lnradila pnmblbrad yadi tnea` jbfuat. @bphtnsbs mnrupalad pnrdyataad
tndtadi `ufudiad adtara jua varbafne atau enfb`. (W. Ybratda _ukarwndb, 631>) _nsuab
jndiad tnhrb yadi jblnmulalad, mala `bphtnsbs aetnrdatbg (@a) yadi jbakulad mnebputb
Galthr-galthr iaya `bjup yadi mnmpndiaru`b `bpnrtndsb ajaea` ;
1. Aja pndiaru`
pndiaru` adtara
adtara kndbs
kndbs lneambd
lneambd jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad `bpnrtndsb
`bpnrtndsb paja
paja eadsba
eadsba
6. Aja pndiaru
pndiaru`
` adtara
adtara usba jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad `bpnrtnd
`bpnrtndsb
sb paja eadsba
eadsba
?. Aja pndiaru`
pndiaru` adtara
adtara rbwayat
rbwayat lneuaria
lneuaria jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad `bpnrtnd
`bpnrtndsb
sb paja eadsba
eadsba

:. Aja pndiaru`
pndiaru` adtara
adtara status
status pnrlawbdad
pnrlawbdad jndiad
jndiad lnkajba
lnkajbad
d `bpnrtndsb
`bpnrtndsb paja
paja eadsba
>. Aja
Aja pn
pndi
diaru
aru`
` ad
adtar
taraa lh
lhds
dsum
umsb
sb ku
kudl
dl gh
ghhj
hj jn
jndi
diad
ad ln
lnka
kajb
jbad
ad `b
`bpn
pnrt
rtnd
ndsb
sb pa
paja
ja
eadsba
7. Aja pndiaru`
pndiaru` adtara
adtara altbvbtas
altbvbtas gbsbl
gbsbl jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad `bpnrtndsb
`bpnrtndsb paja
paja eadsba
eadsba
9. Aja pndiaru
pndiaru`
` adtara
adtara mnrhlhl
mnrhlhl jndiad
jndiad lnkajba
lnkajbad
d `bpnrtndsb
`bpnrtndsb paja
paja eadsba
eadsba
0. Aja pndiaru`
pndiaru` adtara
adtara lhdsumsb
lhdsumsb lhpb
lhpb jndiad
jndiad lnkajbad
lnkajbad `bpnrtndsb
`bpnrtndsb paja
paja eadsba
eadsba
2. Aja pndiaru
pndiaru`
` adtara
adtara hfnsbtas
hfnsbtas jndiad
jndiad lnkajba
lnkajbad
d `bpnrtndsb
`bpnrtndsb paja
paja eadsba
eadsba
13. Aja pndiar
pndiaru`
u` adtara
adtara lhdsum
lhdsumsb
sb shgt jrbdl
jrbdl jndiad
jndiad lnkajb
lnkajbad
ad `bpnrt
`bpnrtndsb
ndsb paja
paja
eadsba

60
 

:) Shpueasb

Shpueasb
Shpueasb mnrupalad
mnrupalad lnsneuru`ad
lnsneuru`ad sufynl pndnebtbad
pndnebtbad yadi jbtnebtb. Shpueasb
Shpueasb
jaeam pndnebtbad bdb tnrjbrb jarb hfknl atau sufynl yadi mnmpudyab luadtbtas jad
laraltnrbstbl tnrtndtu yadi jbtntaplad hen` pndnebtb udtul jbpneakarb lnmujbad jbtarbl 
lnsbmpuead.
lnsbmpuead. Shpueasb tnrjapat jua phpueasb
phpueasb tarint jad phpueasb
phpueasb tnrkadilau.
tnrkadilau. Shpueasb
tarint ajaea` phpueasb yadi mnmndu`b sampebdi lrbtnrba jad mndkajb sasarad al`br 
 pndnebtbad. Shpueasb tnrkadilau ajaea` phpueasb yadi mnmndu`b lrbtnrba jaeam
 pndnebtbad jad japat jbkadilau hen` pndnebtb jarb lnehmphldya.
lnehmphldya.
Shpueasb paja pndnebtbad bdb ajaea` pndjnrbta `bpnrtndsb jb Jnsa _amfbrhth Lnoamatad
Ludjurad larnda adila mhrfbjbtas `bpnrtndsb yadi oulup tbdiib, snrta mnmndu`b
lrbtnrba snfaiab janra` rurae. Jata yadi jbamfbe ajaea` pndjnrbta `bpnrtndsb jaeam ?
 fuead tnral`br snfadyal 133 hradi.

>) _ampne

_ampne mnrupalad snfaibad jarb phpueasb yadi obrb-obrbdya jbtnebtb.93 Jaeam


 pndnebtbad bdb lrbtnrba sampne yadi jbiudalad ajaea` lrbtnrba
lrbtnr ba bdleusb jad nlseusb, yadi
mndn
mndndt
dtul
ulad
ad ja
japa
patt ja
jad
d tbja
tbjald
ldya
ya sampn
sampnee tn
tnrsn
rsnfu
futt jb
jbiu
iuda
dala
lad
d ja
jaea
eam
m pn
pndn
dneb
ebtb
tbad
ad..
_ampebdi mnrupalad prhsns mndynenlsb phpueasb yadi japat mnwalbeb phpueasb yadi
aja.
1. Lrbtnr
Lrbtnrba
ba bdleus
bdleusbb
a) Eadsba
Eadsba yadi
yadi mnmp
mnmpudy
udyab
ab pndy
pndyalb
albtt `bpnr
`bpnrtnd
tndsb
sb
 f) Eadsba yadi fnrumur 473 ta`ud

o) Eads
Eadsba
ba yad
yadi
i fbsa
fbsa mnm
mnmfa
faoa
oa jad
jad mndu
mndueb
ebss
6. Lrbtnr
Lrbtnrba
ba nlseus
nlseusbb
a) Eadsba
Eadsba yadi
yadi tbjal
tbjal m
mnmp
nmpudy
udyab
ab pndya
pndyalbt
lbt `bpn
`bpnrtn
rtndsb
dsb
 f) Eadsba yadi tbjal fnrumur 473 ta`ud
ta`ud

o) Eadsba yadi tbjal fbsa mnmfaoa jad mnduebs

Jaeam pndnebtbad bdb tnldbl yadi jbiudalad ajaea` pndiamfbead sampne thtae
sampebdi yabtu pndiamfbead sneuru` phpueasb yadi aja jb Jnsa _amfbrhth Lnoamatad
Ludjurad yadi fnrkumea` 133 rnsphdjnd. Kajb kumea` sampne yadi jbamfbe hen`
 pndnebtb yabtu snfadyal 133 hradi sampne.
sampne.

62
 

?3
 

7) Jngbdb
Jngbdbsb
sb Hpnras
Hpnrasbhd
bhdae
ae Warbaf
Warbafne
ne
Jngbdbsb
Jngbdbsb hpnrasbhdae
hpnrasbhdae ajaea` udsur pndnebtbad
pndnebtbad yadi mndkneaslad
mndkneaslad faiabmada
faiabmada
oarad
oaradya
ya mndn
mndndt
dtul
ulad
ad va
varba
rbafn
fnee ja
jad
d mndi
mndiul
ulur
ur suat
suatu
u va
varba
rbafn
fne,
e, sn
sn`b
`bdi
diia
ia jn
jngb
gbdb
dbsb
sb
hpnrasbhdae mnrupalad suatu bdghrmasb bemba` yadi alad mnmfadtu pndnebtb eabd yadi
bdibd mndiiudalad varbafne yadi sama.

9) Lun
Lunsb
sbh
hdnr
dnr
Lunsbhdnr mnrupalad aeat ulur fnrupa lunsbhdnr jndiad fnfnrapa pnrtadyaad.
Aeat ulur bdb jbiudalad fbea rnsphdjnd kumea`dya fnsar jad tbjal futa `urug. _neabd
btu, pnrtadyaad-pn
pnrtadyaad-pnrtady
rtadyaad
aad yadi jbakulad jaeam lunsbhdnr
lunsbhdnr mampu mndiiaeb
mndiiaeb `ae-`ae
`ae-`ae
yadi fnrsbgat ra`asba. Snmfuatad
Snmfuatad lunsbhdnr
lunsbhdnr bdb mndiaou paja paramntnr
paramntnr yadi suja`
jbfuat hen` pndnebtb snsuab jndiad pndnebtbad yadi alad jbealulad.

0) _tadja
_tadjarr Hpnras
Hpnrasbhd
bhdae
ae Srhsn
Srhsnjur
jur
1. Za`ap
Za`ap pnrsbap
pnrsbapad
ad pndneb
pndnebtba
tbad
d

a. Mndi
Mndium
umpu
puel
elad
ad ja
jata
ta awae
awae ya
yadi
di fn
fnrt
rtuk
ukua
uad
d ud
udtu
tul
l mndj
mndjap
apat
atla
lad
d ja
jata
ta-j
-jat
ataa
 pndjuludi pnduebsad prhphsae
prhphsae
 f. Lhdsuetasb jndiad jhsnd pnmfbmfbdi
pnmfbmfbdi udtul pnmfuatad prhph
prhphsae
sae pndnebtbad
o. _nmbda
_nmbdarr prhphs
prhphsae,
ae, rnvbsb
rnvbsb `asbe
`asbe snmbda
snmbdarr prhphs
prhphsae,
ae, pndins
pndinsa`a
a`ad
d `asbe
`asbe snmbda
snmbdar 

 prhphsae
6. Mnealul
Mnealulad
ad pndne
pndnebtba
btbad
d
a. Mndiurus
Mndiurus bzbd pndnebtb
pndnebtbad
ad Snmfuatad
Snmfuatad surat bzbd
bzbd pndnebtbad
pndnebtbad
 f. Mndiumpuelad jata jarb rnsphdjnd Jaeam prhsns pndiumpuead jata jarb
rnsphdjnd, Ajapud eadila`-eadila` pndiumpuead jata jarb rnsphdjnd yabtu ;

1) Snmf
Snmfai
aiba
bad
d enmf
enmfar
ar pn
pnrs
rsntu
ntuku
kuad
ad ja
jad
d lu
lunsb
nsbhd
hdnr
nr ln
lnpa
paja
ja rnsph
rnsphdj
djnd
nd he
hen`
n`
 pndnebtb jad tbm.
6) Sndkne
Sndkneasad
asad pntudku
pntudkul
l pndibs
pndibsbad
bad enmfar
enmfar pnrsntu
pnrsntukua
kuad
d jad lunsbhd
lunsbhdnr
nr hen`
hen`
 pndnebtb jad tbm jndiad waltu 13 mndbt.
mndbt.
?) Sndibsbad
Sndibsbad enmfar
enmfar pnrsntukuad
pnrsntukuad jad lunsbh
lunsbhdnr
dnr hen` rnsphdj
rnsphdjnd
nd jndiad
jndiad waltu
73 mndbt.
:) Sndiumpuea
Sndiumpuead
d enmfar
enmfar pnrsntukuad
pnrsntukuad jad
jad lunsbhdnr
lunsbhdnr hen`
hen` pndnebtb
pndnebtb jad tbm
tbm
>) Sndi
Sndi`b
`btu
tudi
diad
ad enmf
enmfar
ar pn
pnrsn
rsntu
tuku
kuad
ad ja
jad
d lu
lunsb
nsbhd
hdnr
nr ai
aiar
ar tbja
tbjal
l aj
ajaa ya
yadi
di
`beadi jbealulad hen` pndnebtb jad tbm.

o. Mnealu
Mnealulad
lad lhrnls
lhrnlsbb lunsbhd
lunsbhdnr
nr

?1
 

?. Sndynensabad pndnebtbad
a. Mnealulad
Mnealulad pndihe
pndihea`ad
a`ad jad adaebsbs
adaebsbs jata
 f. Mndyusud jad mndjhlumndtasblad
mndjhlumndtasblad eaphrad pndnebtbad

?6
 

FAF BW
LN_BMS^EAD JAD _AVAD

A. Lnsb
Lnsbmp
mpue
uead
ad 
Saja faf bdb alad jbfa`as lnsbmpuead
lnsbmpuead jad sarad jarb `asbe pndnebtbad
pndnebtbad tndtadi
galthr
galthr-gal
-galthr
thr yadi
yadi mnmpnd
mnmpndiar
iaru`
u`bb lnkajb
lnkajbad
ad @bpnrtn
@bpnrtndsb
dsb paja
paja eadsba
eadsba jb Lneura
Lneura`ad
`ad
Ludjurad Lhta Fehra ajaea` snfaiab fnrblut ;

1. ^sba
^sba mnrupala
mnrupalad
d varbafne
varbafne yadi
yadi fulad
fulad mndkajb
mndkajb galthr
galthr rnsblh
rnsblh lnkajbad
lnkajbad @bpnrtn
@bpnrtndsb
dsb
 paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
Fehra.
6. Kndbs
Kndbs Lneambd
Lneambd mnrupal
mnrupalad
ad varbafne
varbafne yadi
yadi fulad
fulad mndkajb
mndkajb galthr
galthr rnsblh
rnsblh lnkajb
lnkajbad
ad
@bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
?. Vbwa
Vbwaya
yatt Lneu
Lneuar
aria
ia mnru
mnrupa
pala
lad
d varb
varbaf
afne
ne ya
yadi
di fu
fula
lad
d mndk
mndkaj
ajbb ga
galt
lthr
hr rn
rnsb
sblh
lh
lnkajbad @bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.

:. _t
_tat
atus
us Snrl
Snrlaw
awbd
bdad
ad mnru
mnrupa
pala
lad
d va
varb
rbaf
afne
ne ya
yadi
di mndk
mndkaj
ajbb ga
galt
lthr
hr rnsbl
rnsblh
h ln
lnka
kajb
jbad
ad
@bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
>. Hfnsb
Hfnsbta
tass mnru
mnrupa
pala
lad
d va
varb
rbaf
afne
ne ya
yadi
di mndk
mndkaj
ajbb ga
galt
lthr
hr rnsbl
rnsblh
h jn
jndi
diad
ad ln
lnka
kajb
jbad
ad
@bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
7. Lhds
Lhdsum
umsb
sb Ku
Kudl
dl Ghhj
Ghhj mnru
mnrupa
pala
lad
d va
varb
rbaf
afne
ne ya
yadi
di fulad
fulad mndk
mndkaj
ajbb ga
galt
lthr
hr rn
rnsbl
sblh
h
lnkajbad @bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
9. Lhds
Lhdsum
umsb
sb _hgt
_hgt Jrbd
Jrbdl
l mnru
mnrupa
pala
lad
d va
varb
rbaf
afne
ne ya
yadi
di fulad
fulad mndkaj
mndkajbb galth
galthrr rnsbl
rnsblh
h
lnkajbad @bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
0. Mnrh
Mnrhlh
lhl
l mnru
mnrupa
pala
lad
d varb
varbaf
afne
ne yadi
yadi fu
fula
lad
d mndk
mndkaj
ajbb ga
galt
lthr
hr rn
rnsb
sblh
lh ln
lnka
kajb
jbad
ad

@bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.


2. Lhds
Lhdsum
umsb
sb Lhpb
Lhpb mnru
mnrupa
pala
lad
d varb
varbaf
afne
ne ya
yadi
di mndk
mndkaj
ajbb ga
galt
lthr
hr rn
rnsb
sblh
lh ln
lnka
kajb
jbad
ad
@bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.
13
13.. Altb
Altbvb
vbta
tass Gbsb
Gbsbl
l mnru
mnrupa
pala
lad
d va
varb
rbaf
afne
ne ya
yadi
di mndk
mndkaj
ajbb galth
galthrr rnsbl
rnsblh
h ln
lnka
kajb
jbad
ad
@bpnrtndsb paja eadsba jb Lneura`ad Ludjurad Lhta Fehra.

??
 

F. _AVAD

1. Faib Sndnebtb
@asbe pndnebtbad bdb fneum snmpurda larnda lntnrfatasad
lntnrfatasad pndnebtb, jb`araplad
jb`araplad
 pndnebtb eabd mampu mndinmfadilad pndnebtbad eabd mndindab lnkajbad
`bp
bpnr
nrtn
tnds
dsbb jarb
jarb sn
sni
ib gal
galthr
thr jad
jad va
varb
rbaf
afne
ne yad
adi
i fnr
nrf
fnja
nja ai
aiar
ar jap
apat
at
mndi
mndinm
nmfa
fadi
dila
lad
d pndn
pndneb
ebtb
tbad
ad jb masa
masa ya
yadi
di al
alad
ad ja
jata
tadi
di.. Faib
Faib pn
pndn
dneb
ebtb
tb
snea
sneadk
dkut
utdy
dyaa pnre
pnreu
u mndi
mndiiu
iuda
dala
lad
d ul
ulur
urad
ad at
atau
aupu
pud
d mnth
mnthjn
jn ya
yadi
di ja
japa
patt
mndi`bdjarlad atau mnmbdbmaelad ajadya rnoaee fbas.
6. Faib
Faib Susl
Suslnsm
nsmas
as Ludjur
Ludjurad
ad Lhta
Lhta Fehra
Fehra
_ntnea` mndinta`ub `asbe pndnebtbad yadi tnla` jbealulad jb`araplad pb`al 
 puslnsmas tnrus mndbdilatlad luaebtas pneayadad jad pnmfnrbad bdghrmasb
mndind
mndindab
ab `bpnrtn
`bpnrtndsb
dsb jndiad
jndiad mnealu
mnealulad
lad pndyue
pndyueu`a
u`ad
d ataupud
ataupud pnmasad
pnmasadiad
iad
 pamgent tndtadi iaya `bjup sn`at udtul pndjnrbta `bpnrtndsb. Mndbdilatlad
luaebtas pneayadad snpnrtb jbajaladdya sndam eadsba rutbd jad pnmnrblsaad
tnladad jara` snfuad snlaeb aiar tnladad jara` jara` eadsba tntap tnrlhdtrhe.
^dtul
^dtul pntuia
pntuiass phsya
phsyadju
dju eadsba
eadsba pnreu
pnreu mndbdi
mndbdilat
latlad
lad pnrad
pnrad pntui
pntuias
as jaeam
jaeam
mnmfbm
mnmfbmfbd
fbdi
i eadsba
eadsba udtul
udtul pnmnrbl
pnmnrblsaad
saad rutbd
rutbd tndtad
tndtadi
i galthr
galthr-ga
-galth
lthrr rnsblh
rnsblh
`bpn
`bpnrt
rtnd
ndsb
sb pa
paja
ja eads
eadsba
ba snpnrt
snpnrtbb mndk
mndkai
aiaa fn
fnrat
rat fa
faja
jad,
d, fn
fnrh
rhea
ea`r
`rai
aiaa atau
atau
 fnraltbvbtas gbsbl oulup, sn`bdiia eadsba japat mndonia` jad mndiuradib
galthr-galthr rnsblh tnrsnfut.
?. Faib
Faib ^dbv
^dbvnrs
nrsbta
btass Mu`a
Mu`amma
mmajby
jbya`
a` Lujus
Lujus
@asbe pndnebtbad bdb jb`araplad snfaiab fa`ad lakbad jad sumfadiad pnmblbrad
udtul lnibatad pndnebtbad sneadkutdya. Jb`araplad bdghrmasb `asbe pndnebtbad
bdb japat jbiudalad snfaiab fa`ad tamfa`ad udtul mnmpnrlaya pndinta`uad
jad lnpnreuad rngnrndsb bemu lnsn`atad masyaralat tndtadi galthr-galthr yadi
mnmpndiaru`b lnkajbad `bpnrtndsb.
:. Faib
Faib Masy
Masyara
aralat
lat
Jb`
Jb`ar
arap
apla
lad
d fai
faib mas
asy
yar
aral
alat
at tn
tnru
ruta
tama
ma pnd
ndjn
jnrb
rbta
ta `b
`bp
pnr
nrtn
tnd
dsb udt
dtu
ul 
mnmnrblsalad lnsn`atad snoara rutbd jb pneayadad lnsn`atad atau snoara rutbd
mndiblutb phsyadju eadsba yadi jbajalad hen` puslnsmas aiar tnladad jara`
eadsba
eadsba tntap
tntap tnrlhd
tnrlhdtrh
trhe.
e. Faib
Faib eadsba
eadsba yadi
yadi hfnsbta
hfnsbtass jad altbvb
altbvbtas
tas gbsbl
gbsbl yadi
yadi
luradi snfabldya mndkaia fnrat fajad yadi bjnae jad mnealulad altbvbtas
gbsbl yadi oulup, sntbjaldya mndiblutb sndam eadsba jb phsyadju satu fuead

?:
 

snlaeb
snlaeb.. Jad eadsba
eadsba yadi
yadi mndilh
mndilhdsu
dsumsb
msb lhpb
lhpb snoara
snoara fnrenf
fnrenfb`a
b`ad
d snfabl
snfabldya
dya
mndiuradib lhdsumsb lhpb sntbap `arbdya jad kuia jbbmfadib jndiad mndkaia
ia
iaya
ya `bju
`bjup
p sn`at
sn`at snpnr
snpnrtb
tb mndk
mndkai
aiaa ph
phea
ea mala
malad
d sn
sn`b
`bdi
diia
ia tbja
tbjal
l fn
fnrns
rnsbl
blh
h
tnrkajbdya `bpnrtndsb.

>. Faib
Faib Bem
Bemu
u Sndi
Sndint
nta`
a`ua
uad
d
Jb`araplad `asbe jarb pndnebtbad bdb japat mndkajb fa`ad bdghrmasb/rngnrndsb
jad masulad faib pnrlnmfadiad bemu lnsn`atad l`ususdya bemu lnsn`atad
masyar
masyarala
alatt udtul
udtul mndint
mndinta`u
a`ubb galthr
galthr-gal
-galthr
thr apa saka yadi
yadi mnmpnd
mnmpndiar
iaru`b
u`b
lnkajbad `bpnrtndsb paja eadsba.

?>
 

JAGZAV S^_ZALA

Aebmue @bjayat, A. Azbz. 631>. ―Mnthjn Sndnebtbad Lnfbjadad & Znldbl Adaebsbs Jata”.
Kalarta; _aenmfa Mnjbla

Aebmue @bjayat, A. Azbz. 631>. ―Vbsnt Lnpnrawatad jad Znldbl Snduebsad Bemba`”. Kalarta;
_aenmfa Mnjbla

Adiirandy, Vbdb, Ya`bjujjbd, Vbsmayadtb. 6317. ―Galthr Vbsblh Altbvbtas Gbsbl, Mnrhlhl,
Jad Lhdsum
Lhdsumsb
sb Aelh`h
Aelh`hee Znr`aj
Znr`ajap
ap Lnkajb
Lnkajbad
ad @bpnrt
@bpnrtnds
ndsbb Saja
Saja Eadsba
Eadsba Jb Ybeaya
Ybeaya`
` Lnrka
Lnrka
Suslnsmas Sattbdiaeehadi Lhta Malassar”. Malassar; Kurdae Lnsn`atad

Fajad Sndnebtbad Jad Sndinmfadiad Lnsn`atad Lnmndtrbad VB. 6319. ―Vbsnt Lnsn`atad
Jasar”. Kalarta

@arb Ybfhwh, Faius. 6317. ―Galthr Vbsblh Lnkajbad @bpnrtndsb Saja Eadsba Jb Shsyadju
_ndka Onrba”. _nmaradi; Artblne Bemba`

Ma`muj
Ma`muja`,
a`, _hen`a
_hen`atue
tue,, Maryusm
Maryusmad,
ad, Zaugbl
Zaugbl,, Ayu Arbdb,
Arbdb, Gbreba
Gbreba jad Maelad
Maelad,, Bfdu.
Bfdu. 631>.
631>.
―@ufud
―@ufudiad
iad Iaya
Iaya @bjup
@bjup Jad Shea
Shea Malad
Malad Jndiad
Jndiad Lnkajb
Lnkajbad
ad @bpnrtn
@bpnrtndsb
dsb Saja
Saja Eadsba
Eadsba Jb
Lneura`ad _awadiad Faru”. Jnphl; Fbhmnjbla Whe 9, Dh 6

 Durabdb, Fbadtb. 631>. ―Vbsl Gaothrs Hg @ypnrtndsbhd”. Eampudi. Wheumn : Dhmhr >
@aeamad 16-19

Sajbea. 6319. ―Asu`ad Lnpnrawatad Sndyalbt Jaeam”. Rhiyalarta; Du`a Mnjbla

_ntyh Ybfhwh, Nlh. 631:. ―@ufudiad Shea @bjup Eadsba Jndiad @bpnrtndsb Znr`ajap
_tatus Znladad Jara` Jb Ybeaya` Lnrka Suslnsmas B Faturrajnd Lnoamatad Faturrajnd
Lafupatnd Fadyumas”. Surwhlnrth; _lrbpsb Lnpnrawatad

_uprb`atbd, Ybjhjh, Arbg jad Amfarwatb. 6319. ―Adaebsbs Galthr Vnsblh Lnkajbad @bpnrtndsb
Saja Masyaralat Jb Jnsa _rudb Musul Fhyheaeb”. Fhyheaeb; _lrbpsb Lnpnrawatad

_wad
_wadbj
bja,
a, Dado
Dadoy,
y, Lrbs
Lrbs Jbda
Jbdartb
rtb,, Euob
Euobaa ja
jad
d Sadi
Sadiast
astut
utb,
b, Vntd
Vntdh.
h. 63
6317
17.”
.”Sh
Shea
ea Mala
Malad
d Jad
Jad
Lhdsumsb Aelh`he _nfaiab Galthr Vnsblh @bpnrtndsb Saja Eadsba”. Zhmh`hd; Kurdae Ibzb
Lebdbl Bdjhdnsba Whe 0, Dh :

?7
 

?9
 

Eampbrad

ENMFAV SNDKNEA_AD SNDNEBZBAD


Assaeamuaeablum Yr. Yf
_ayaa Jwb Iardbs
_ay Iardbs Srafad
Srafadins
instb,
tb, ma`asbs
ma`asbswa
wa kurusa
kurusad
d Bemu
Bemu Lnpnraw
Lnpnrawata
atad
d fnrmal
fnrmalsuj
suj alad
alad

mnealulad pndnebtbad tndtadi ―GALZHV-GALZHV RADI MNMSNDIAV^@B


MNMSNDIAV^@B LNKAJBAD
@BSNVZND_B EAD_BA JB LNE^VA@AD L^DJ^VAD LHZA FEHVA”. Sndnebtbad bdb
mnrupalad tuias al`br udtul mnmndu`b syarat mndjapatlad inear _arkada Lnpnrawatad jb
^dbvnrsbtas Mu`ammajbya` Lujus. Saja pndnebtbad bdb, pndnebtb alad fnrtadya mndindab
laraltnrbstbl rnsphdjnd (usba, kndbs lneambd, status pnrlawbdad) jad kuia varbafne rbwayat
`bpnrt
`bpnrtnds
ndsbb jaeam
jaeam lneuar
lneuaria,
ia, lhdsum
lhdsumsb
sb  kudl ghhj , altbvbtas gbsbl, mnrhlhl, lhdsumsb lhpb,
hfnsbtas
hfnsbtas jad lhdsumsb shgt
lhdsumsb shgt jrbdl . Lunsbhdnr bdb fnrbsblad pnrtadyaad-pnrtadyaad yadi japat
jbbsb
jbbsb lurad
luradi
i enfb`
enfb` > mndbt.
mndbt. Vnsphd
Vnsphdjnd
jnd jb`ara
jb`arapla
plad
d mndkaw
mndkawaf
af sntbap
sntbap pnrtad
pnrtadyaa
yaad
d jndiad
jndiad
snkukur-kukurdya. _ntbap kawafad adja alad jbkaia lnra`asbaddya jarb sbapapud jad lunsbhdnr 

sneadkutdya alad jbsbmpad hen` pndnebtb.


Al`br lata, saya mndiuoaplad tnrbmalasb` udtul lnsnjbaad jad lnrkasama adja mndkajb
rnsphdjnd paja pndnebtbad bdb.

Lujus, Aprbe 6361

Jwb Iardbs Srafadinstb

?0

You might also like