daKişiler ve çevre ile kurduğumuz etkileşimler sonucunda

fikirlerimiz oluşmaya başlar. Uzaktan bir seyirci olarak

incelendiğinde fikirlerimizin, çevremizde bulunan kişilerinki ile aynı
veya bunların benzer birer kopyası olduğu ortaya
çıkasdasdasdasdasdadasdadasd dghfdf zdfgzd fdzfg zdfg zdgfcaktır.
Kimileri bu etkileşim ve etkileşimin dışa vurumuna ‘Allah vergisi bir
zeka kardeşim’ derken, kimileri de; bulunduğumuz ortam ve
koşulların süzgecinden geçen fikirler bütünü diyebilir. Peki zeka
dediğimiz olgu gerçekten var mıdır, varsa nedir ve nasıl oluşur?

İnsanın düşünme, akıl yürütme, nesnel gerçekleri algılama,

kavrama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tümüne zeka
denmektedir. Zeka, somut kavramlarısdfsdfsdf beynimizin ilgili
bölümlerine gönderip, kendi fikirlerimizle harmanlayarak ortaya
çıkarttığımız bir olgu veya kafamızın içindeki soyut düşüncelerin bir
dışa vurumu (yani hayalgücü) olarak da betimlenebilir. Baktığımızda
ise zekanın, toplumumuz üzerinde etkisi çok geniş bir alanda
karşımıza çıkar. Aile büyüklerinin çocuklarını (veya torunlarını)
başkaları ile kıyaslaması, kimsenin başarılı olamadığı bir işte rastgele
birinin başarmasının ardından çok konuşulması ve çok daha çeşitli
örnekler zeka kavramının toplumumuzdaki eksik anlaşımına
örnektir. Ancak zeka, toplumdaki genel kanının aksine, tamamen
biyolojik nedenlere bağlı değildir. Yani ‘Bu işi başardı çünkü Allah
ona öyle bir beyin vermiş ki zehir gibi maşallah zehir’ söylemi doğru
değildir. Bunun yanında, aynı olgu tamamen çevresel etkilere de
bağlı değildir. Zeka, bu iki ana bileşenin karışımıdır.
Daha detaylı incelediğimizde bu konunun yıllardır tartışıldığını ve
hakkında pek çok araştırmanın yapıldığı görülmektedir. (Ancak
yanlış anlaşılmasın, tartışma derken tarafların birbirine girdikleri
türden değil, mantıklı argümanlarla farklı düşüncelerin
çarpışmasından ve buna bağlı olarak bazı düşüncelerin yok
olmasından veya daha da güçlenmesierwerwerwnden bahsediyorum
(Bu da başka bir yazının konusu olsun).) Araştırmalara bakıldığında,
kalıtsallığın büyük bir etken olduğu görülmektedir. Ancak aynı
çalışmalar kalıtsallığın tek bir etken olmadığını bizlere göstermiştir.
Örneğin Peter M. Vischer öncülüğünde yapılan bir araştırma bizlere;
ölçüm yöntemindeki değişiklikler, çevresel
değişikldfsdfsdfsdfsfwewikler, göçün etkileri ve akrabalıkların zekayı
etkileyebildiğini ortaya koymuştur. Örneğin birbirinin klonu olan iki
çocuk hayal edersek ve bu çocukların birini varoş olarak tabir edilen,
nispeten alt seviye bir mahalleye, diğerini ise okuma oranının daha
yüksek olduğu söz gelimi elit olarak lanse edilen bir mahalleye
yerleştirir ve onları bu koşullarda büyütürsek, okuma oranı fazla
olan mahallede büyüyen çocuğun diğerinden daha zeki olabileceği
söylenebilir. Ancak araştırmada bahsedilen çevresel etkenleri de tek
bir örnekte değerlendirmek doğru bir ewhfyaklaşım olmayacaktır.
Buna göre verebileceğimiz bir diğer örngeryhreheherhek ise arkadaş
çevresidir. Arkadaş ortamları farklı olmak koşulu ile yeniden bu iki
çocuğu ele alalım. Bu sefer her ikisinin de aynı mahallede
büyüdüğünü varsaysak bile sonuç yine farklı çıkacaktır. Çünkü bu
sefer çocukların büyüdükleri ortam aynı, beraber vakit geçirdiği
arkadaşları ise tamamen farklıdır. Bu faktörleri başka ülkelerde
büyüme, farklı zamanda aynı yerde büyüme gibi çok daha çeşitli hale
getirmek mümkündür.
Yapılmış olan testlerin, anketlerin ve akademik araştırmaların bir
kısmını incelediğimizde, ülkemizde yozlaştırılmış ve insanlar
arasındaki farklılıkların bir kıstası haline getirilmiş olan zekanın,
tamamen kalıtsal özelliklere bağlı olmadığını; çevre, sosyoekonomik
yapı ve göçlerin etkisinin de zekanın gelişimini etkilediği ortaya
çıkartılmıştır. Bu sonuçlara göre bir çıkarımda bulunacak olursak,
yoğunlukla duyduğumuz ‘Allah vergisi’ kavramının tamamen doğru
olmadığı, zekayı etkileyen pek çok farklı etmen olduğu yorumu
yapılabilir.

KAYNAKÇA

1. Hanscombe, Ken B.; Trzaskowski, Maciej;

Haworth, Claire M. A.; Davis, Oliver S. P.; Dale,
Philip S.; Plomin, Robert (2012). Scott, James G
(ed.). “Socioeconomic Status (SES) and Children’s
Intelligence (IQ): In a UK-Representative Sample
SES Moderates the Environmental, Not Genetic,
Effect on IQ”. PLOS ONE. 7 (2):
e30320. Bibcode:2012PLoSO…730320H. 
doi:10.1371/journal.pone.0030320. PMC 3270016. 
PMID 22312423.

2. Visscher, Peter M.; Hill, William G.; Wray, Naomi

R. (2008). “Heritability in the genomics era —
concepts and misconceptions”. Nature Reviews
Genetics. 9 (4): 255–
266. doi:10.1038/nrg2322. PMID 18319743. S2CID 
690431.
3. Yörükoğlu, Atalay (2004). “Zekâyı Belirleyen
Etkenler”. Çocuk Ruh Sağlığı. İstanbul: Özgür
Yayınları. ss. s. 106–108.

4. Wikipedia. “Heritability of IQ”.

5. Vikipedi. “Zeka”.