Bài giảng tuần 11

Chương 5

Hệ thống điều khiển và giám sát

HMI/SCADA

6 December 2021 1
 Mục tiêu bài học

➢ Cung cấp cho sinh viên các khái niệm về hệ thống điều khiển
SCADA và hệ thống DCS:
+ Tìm hiểu về phần cứng hệ thống SCADA
+ Tìm hiểu về phần mềmhệ thống SCADA
Kết thúc bài học sinh viên cần nắm rõ

➢ Các phương pháp kết nối truyền thông trên PLC

6 December 2021 Trang 2

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
5.1.1. Khái niệm cơ bản
- SCADA (Supervisory Control And Data Aquisition) nghĩa là hệ
thống điều khiển và thu thập số liệu hay còn gọi là hệ thống điều
khiển giám sát. Nó cho phép điều khiển, giám sát hoạt động hệ
thống trong quyền hạn nào đó trên màn hình và điều khiển nhiều
chức năng khác nhau bên ngoài hoặc quá trình. Hệ thống SCADA
sẽ bao gồm một trạm chủ cho việc thu thập thông tin từ những thiết
bị đầu cuối thông qua thủ tục thu thập số liệu từ các phương tiện
truyền thông khác nhau. Lấy lại thông tin và kết hợp với cảnh báo
để người điều khiển đưa ra những quyết định chính xác hoàn thành
việc điều khiển hệ thống và quá trình. SCADA là một hệ kết hợp
phần cứng và phần mềm để tự động hoá việc quản lý giám sát điều
khiển một hay nhiều đối tượng. SCADA thực hiện một số nhiệm vụ
chính sau:
6 December 2021 Trang 3
 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
- Thu thập thông tin và giám sát từ xa lên đối tượng.
- Điều khiển, điều chỉnh tự động từ xa lên đối tượng.
- Thông tin từ xa với các đối tượng và các cấp quản lý.
- Các giải pháp về một hệ SCADA rất đa dạng về cấu trúc (có
nhiều biến thể trong thực tế do yêu cầu về sự phân bố chức năng
điều khiển cũng như sự phân bố máy tính, thiết bị).

6 December 2021 Trang 4

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA

6 December 2021 Trang 5

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
- Một máy tính được dùng để điều khiển toàn bộ các quá trình con.
Trí tuệ của toàn bộ hệ tập trung tại một điểm. Đây là cấu trúc tự
động hoá thích hợp cho các loại máy móc thiết bị vừa và nhỏ, bởi
sự đơn giản, đễ thực hiện và giá thành một lần cho máy tính điều
khiển. Tuy nhiên cấu trúc này có các nhược điểm sau:
+ Công việc nối dây phức tạp, giá thành cao.
+Việc mở rộng hệ thống gặp khó khăn.
+Độ tin cậy của hệ thống điều khiển phụ thuộc vào một thiết bị
duy nhất.
- Để nâng cao độ tin cậy cho hệ thống người ta thường dùng máy
tính dự phòng, tuy nhiên sẽ nâng cao giá thành. Nhược điểm thứ
nhất và một phần nhược điểm thứ hai sẽ được khắc phục bằng cách
dùng một mạng dây dẫn chung gọi là BUS TRƯỜNG (field bus)

6 December 2021 Trang 6

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
5.1.2. Phần cứng và phần mềm của hệ thống SCADA
a. Phần cứng của hệ thống SCADA
- Một hệ thống SCADA bao gồm một số RTU thu thập dữ liệu và
gửi về trạm chủ (master) thông qua hệ thống mạng. Trạm chủ hiển
thị dữ liệu thu thập và cho phép người vận hành thực hiện việc điều
khiển các tác vụ từ xa. Dữ liệu chính xác và kịp thời cho phép tối
ưu hóa việc vận hành nhà máy và quá trình sản xuất. Những lợi ích
khác như tính hiệu quả, đáng tin cậy và quan trọng nhất là sự an
toàn trong vận hành hệ thống.
- Một hệ thống SCADA phức tạp có thể phân thành năm cấp độ:
+ Các thiết bị trường (field level) và các thiết bị điều khiển.

6 December 2021 Trang 7

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
+ Các thiết bị đầu cuối và các bộ RTU (PLC)
+ Hệ thống truyền thông mạng.
+ Các trạm chủ
+ Việc chuyển dữ liệu quá trình trong hệ thống máy tính, hệ thống
mạng.
- Bộ RTU cung cấp giao thức kết nối tới các cảm biến tương tự và
cảm biến số tương ứng với mỗi tín hiệu thực

6 December 2021 Trang 8

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA

6 December 2021 Trang 9

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
b. Phần mềm của hệ thống SCADA
- Phần mềm SCADA có thể chia thành hai loại là bản quyền hoặc
mở. Những công ty phát triển phần mềm bản quyền để giao tiếp với
phần cứng của họ. Các hệ thống này được được bán giống như
cung cấp các giải pháp theo dạng “chìa khóa trao tay”. Vấn đề
chính của hệ thống này là quá phụ thuộc vào nhà cung cấp. Hệ
thống phần mềm mở đã trở lên phổ biến vì khả năng tương tác mà
chúng mang lại cho hệ thống. Khả năng tương tác là khả năng kết
hợp các thiết bị của nhiều nhà sản xuất trên cùng một hệ thống.
- WinCC là một trong những gói phần mềm mở có trên thị trường
hệ thống SCADA. Ngoài ra, một số gói phần mềm SCADA hiện
nay được tích hợp luôn việc quản lý năng lượng, quản lý hệ thống
nhà máy toàn diện.
Những đặc điểm chính của phần mềm SCADA:
6 December 2021 Trang 10
 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
➢ Giao diện người dùng – user interface
➢ Hiển thị đồ họa – Graphics displays
➢ Cảnh báo – Alarm
➢ Lưu đồ trạng thái – Trend
➢ Giao diện kết nối RTU (PLC) – Interface
➢ Khả năng mở rộng – Scalability
➢ Truy xuất dữ liệu – Access to data
➢ Cơ sở dữ liệu – Database
➢ Giao thức mạng – Network protocool
➢ Hệ thống dự phòng – Redundancy
➢ Hệ thống mạng chủ tớ - Client/Server

6 December 2021 Trang 11

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
5.1.3. So sánh các thuật ngữ HMI, SCADA, DCS
- Người sử dụng hay nhầm lẫn các khái niệm về màn hình HMI, hệ
thống SCADA hay hệ thống DCS, … nên trong phần này sẽ đưa ra
những khái niệm nhằm cung cấp cho người đọc và người sử dụng
các hệ thống trên có được sự phân biệt rõ ràng hơn.
a. Màn hình giao diện người và máy HMI
- HMI là viết tắt của Human – Machine – Interface có nghĩa là thiết
bị dùng để giao tiếp giữa người vận hành – thiết kế với máy móc
thiết bị. Nói một cách chính xác hơn, bất kỳ thiết bị nào khả năng
hỗ trợ để máy móc giao tiếp “hiển thị” với con người thì gọi đó là
một HMI.

6 December 2021 Trang 12

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
b. Hệ thống giám sát điều khiển SCADA
- SCADA là viết tắt của Supervisory Control And Data Acquisition
là tên gọi chung cho hệ thống thu thập dữ liệu và điều khiển giám
sát. Hệ thống SCADA bao gồm các nhiệm vụ chính đó là thu thập
dữ liệu, ra lệnh điều khiển hệ thống và hiển thị thông tin theo yêu
cầu người sử dụng.
- Một hệ thống SCADA bao gồm một số bộ RTU thu thập dữ liệu
và gửi về trạm chủ (master) thông qua hệ thống mạng. Trạm chủ
hiển thị dữ liệu thu thập và cho phép người vận hành thực hiện việc
điều khiển các tác vụ từ xa.

6 December 2021 Trang 13

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
Có một mức độ nhất định để gây ra sự nhầm lẫn giữa các định
nghĩa của hệ thống SCADA và hệ thống điều khiển quá trình DCS.
SCADA có ý nghĩa nhiều khi được sử dụng với các hệ thống hoạt
động với khoảng cách xa hoặc từ xa. Từ xa ở đây có ý nghĩa về
khoảng cách với khoảng cách của hệ đang điều khiển và hệ bị điều
khiển có thể không sử dụng dây nối trực tiếp với nhau.
c. Hệ thống điều khiển phân tán
- DCS là viết tắt của Distributed Control System có ý nghĩa là hệ
thống điều khiển phân tán. Hệ thống DCS được sử dụng chủ yếu
trong các hệ thống điều khiển quá trình.

6 December 2021 Trang 14

 5.1. Tổng quan về hệ thống giám sát và điều khiển
HMI/SCADA
Trong một hệ thống DCS, dữ liệu thu thập và chức năng điều khiển
được thực hiện thông qua một số các bộ xử lý phân tán cỡ nhỏ nằm
gần các thiết bị được điều khiển hay các thiết bị đo mà dữ liệu được
thu thập từ đó. Hệ thống DCS được phát triển vào những hệ thống
có khả năng điều khiển tín hiệu quá trình với độ phức tạp cao. Một
sự kết hợp chặt chẽ giữa giao diện người vận hành (hay HMI) được
cung cấp để cho phép cấu hình hệ thống cũng như vận hành điều
khiển một cách dễ dàng. Các đường truyền dữ liệu tốc độ cao được
sử dụng trong hệ thống (thông thường từ 1Mbps lên 10 Mbps hoặc
cao hơn).

6 December 2021 Trang 15