1964 Forms 221-308 PDF

bòÕs¡+ ªmμ 221
bòÕs¡+ ªªmμμ
(s¡÷\T - 3)
‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü \ #·≥+º 1964 øÁ +Ï <ä ˇø£ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü +qT
qyÓ÷<äT #˚jT· T≥≈£î >±qT <Ûsä U¡ ≤düTÔ
]õÁkÕºsY >±]øÏ
.....................
.......................
nj·÷´!
á ~>∑Te dü+‘·øe£ TT\T #˚dqæ y˚TeTT düuTÑÛ ´\eT>∑T≥≈£î ns¡Ω‘· ø£*–q yês¡eT>∑T≥#˚
.................... u≤<Û´ä ‘· >∑\ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTqT eT]j·TT <ëì u…˝’ ≤\qT .................. ù|s¡T‘√
..........................#√≥ ......................... eT+&É\+............................õ˝≤¢˝À qyÓ÷<äT
#˚jT· T≥≈£î>±qT <äsU¡ ≤düTÔ #˚jT· T#·THêïeTT.
2. y˚TeTT ô|’ #Ó|Œü ã&çq e÷#˚ dü+‘·øe£ TT #˚jT· ã&çq s¬ +&ÉT u…˝’ ≤ ø±|”\æ qT e÷ n+<ä] dü+‘·øe£ TT\‘√
~>∑Te |üÁ‘·eTT\‘√ »‘· #˚jT· T#·THêïeTT.
m. dü+|òTü eTTqT kÕú|+æ #·T≥≈£î eTT+<äT≈£î e∫Ãq e´≈£î\Ô ù|s¡T,¢ ‘·+Á&ç ù|s¡T, ∫s¡THêe÷
eT]j·TT yês¡T #Ó*+¢ ∫q yê≥<Ûqä eTT eT]j·TT Á|üyX˚ ¯ s¡TdüTeTT.
_. dü+|òTü Ä]úø£ |ü{wÏ qºü T ‘Ó\T|ü⁄ Á|üD≤[ø£
dæ. <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡Tdü+|òTü yÓTÆ ñqï dü+<äs“¡ e¤ TT˝À, Ä dü+|òTü eTT ‘·s|¡ ⁄ü q <äsU¡ ≤düT˝Ô À dü+‘·øe£ TT
#˚jT· T≥≈£î n~Ûø±s¡MTj·Tã&çq e´øÏÔ ù|s¡T eT]j·TT n+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫q rsêàqeTT
&ç. dü+|òTü qyÓ÷<äT ˝Òø£ Ç‘·s¡ $wüjT· eTT\˝À @e´øÏ‘Ô √ ñ‘·sÔ ¡ Á|ü‘T· ´‘·sÔ e¡ TT\qT q&É|eü ˝…H√
Ä e´øÏÔ ù|s¡T eT]j·TT nÁ&ÉdTü ‡
3. y˚TeTTô|q’ Ç∫Ãq düe÷#ês¡eTT, »‘·#d˚ qæ |üÁ‘·eTT\˝Àì $es¡eTT\T e÷≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈î£
eT]j·TT y˚TeTT qeTTàq+‘·˝À j·T<ës¡eú TT\ì Á|üø{£ +Ï #·T#·THêïeTT
>∑eTìø£: <äsU¡ ≤düTÔ <ës¡T¢ n+<äsT¡ e´≈£î˝Ô q’… yês¡T |ü~eT+~øÏ ‘·>øZ∑ £ yÓTC≤]{° ej·TdüT‡ ø£*–, eT‹dæ$ú T‘·+
ø£*–qyê¬s,’ eT]j·TT Á|ü‹ ˇø£ÿs¡T $$<Ûä ≈£î≥T+u≤\≈£î #Ó+~j·TT+&çq yê¬s’ <äsU¡ ≤düT˝Ô ÀqT, u…˝’ ≤\˝ÀqT
dü+‘·øe£ TT\T #˚jT· e˝…qT. <äsU¡ ≤düTÔ <ës¡T&ÉT dü+|òTü yÓTqÆ Ä dü+|òTü eTT#˚ <äsU¡ ≤düT˝Ô À dü+‘·øe£ TT #˚jT· T≥≈£î
n~Ûø±s¡MTj·Tã&çq düuTÑÛ ´ì#˚ dü+‘·øe£ TT #˚jT· ã&Ée˝…qT.
kÕ≈£îå \T dü+‘·øe£ TT\T
1 1
2 2
bòÕs¡+ ªmμ 222
3
4
5
6
7
8
9
10
<Ûèä Mø£sD
¡ |ü‘Á e· TT
Ç+<äTeT÷\eTT>± <Ûèä Mø£]+#·Tq~ @eTq>± ......................dü+|òTü eTT s¡÷.................\qT
............................‘˚~q...........................u≤´+≈£î˝À yê{≤<Ûqä eTT ì$T‘·eÔ TT &çbÕõ{Ÿ #˚dqæ ~.
u≤´+≈£î y˚TH˚»sY dü+‘·øe£ TT
d”\T‘√ düV‰ü
Á|üe÷D |üÁ‘·eTT
H˚qT ....................... uÛÑs¡Ô / ≈£îe÷s¡T&ÉT / ≈£îe÷¬sÔ / uÛ≤s¡´ ........................
>∑‘.· ...................... dü+ˆˆ\T>±.............................ej·TdüT‡..................... q+<äT ìyêdüeTT+≥Tqï
H˚qT #˚jT· T Á|üø≥£ q @eTq>±, H˚qT ‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ dü+|ò÷ü \ #·≥eº TT (F]] #·≥eº TT) 1964˝Àì
@ nqs¡Ω‘q· T ø£*– ˝ÒqT eT]j·TT H˚qT ‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ dü+|ò÷ü \ #·≥eº TT, ìj·TeTeTT\T eT]j·TT
u…˝’ ≤\qT #·~$j·TTHêïqT eT]j·TT H˚qT düu´ÑÛ ‘·« Vü≤≈£îÿ\T, $<ÛTä \T eT]j·TT u≤<Û´ä ‘·\ |ü≥¢ ne>±Vü≤q
ø£*– j·TT+&ç düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT eT]j·TT <ëì düuTÑÛ ´\ ÄX¯jT· eTT\qT rs¡TÃ≥≈£î >±qT yê{Ïì
düÁø£eTeTT>± ìs¡«Væ≤+‘·Tqìj·TT, H˚qT ìs¡+‘·se¡ TT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT eT]j·TT kÕ<Ûës¡D+>± düV≤ü ø±s¡
ñ<äéT n_Ûeè~∆øÏ ø£èwæ #˚jT· T<äTqìj·TT eT]j·TT H˚qT düV≤ü ø±s¡ ñ<äé÷\≈£î eT]j·TT Hê dü+|òTü eTT
jÓTTø£ÿ Á|ü‹wü≈º î£ uÛ+Ñ >∑eTT ø£*–+#·T m{Ïº ‘·|ü ˝Òø£ ø±s¡éTT\qT #˚jT· qì Á|üø{£ +Ï #·T #·THêïqT.
1. kÕøÏå nÁ&ÉdTü ‡ dü+‘·øe£ TT <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡Tì dü+‘·øe£ TT
2. kÕøÏå nÁ&ÉdTü ‡ dü+‘·øe£ TT

bòÕs¡+ ª_μ 223
bòÕs¡+ ªª_μμ
(ìj·TeTeTT 32)
Vü‰MTì Çdü÷Ô &çøsπ¢£ wüqT
.............ìedædTü qÔ ï .......nsTTq H˚qT (ej·TdüT‡ .............) ................ dü+|òTü eTT˝À
|ü]$T‹ u≤<Û´ä ‘·‘√ düu´ÑÛ ‘·«eTT ø£*– j·TT+&Éã&ç, 1964.
..............
Ä |ü]$T‹
‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ #·≥eº TT jÓTTø£ÿ $uÛ≤>∑eTT 36 (1) ÁøÏ+<ä ø√]q≥T¢>± á &çøsπ¢£ wüqT #˚jT· T≥≈£î
eTT+<äT sT÷ dü+|òTü eTT qT+∫ n|üqT rdüTø=q<ä\∫ j·TTHêïqT. n|üqT rdæø=ì j·TTHêïqT. H˚qT
sT÷ ÁøÏ+~ ôw&É÷´\T˝À ‘Ó*|æq ..........uÛ÷Ñ $Tì ˝Ò<ë Ç‘·s¡ Ädæìú ø£*–j·TTHêïqT, dü+|òTü eTT eT+ps¡T.
......................................................
uÛ÷Ñ $T˝À ˝Ò<ë Ç‘·s¡ Ädæ˝Ô À Á|üj÷Ó »qeTTqT
#˚jT· Tq{Ïº n|üqT #Ó*+¢ #·T≥≈£îqT, dü+|òTü eTT. H˚qT ø£*dæ n+^ø£]+∫q sπ ≥¢
........................
#˚dæq
#=|üq e&û‘¶ √ nsTTq >∑]wüº yÓTT‘·eÔ TT s¡÷..........\≈£î ˝Àã&ç n|ü&É|ü &ÉT dü+|òTü eTT Ç#·TÃ eTT+<äT
n&Ü«qT‡\qT #Ó*+¢ #·T≥¬ø’ ô|q’ ‘Ó*|æq
uÛ÷Ñ $Tì ˝Ò<ë ÄdæìÔ Ç+<äT eT÷\eTT>± dü+|òTü eTTq≈£î Vü‰MTì ..............................
uÛ÷Ñ $T˝À ˝Ò<ë Ädæ˝Ô À Á|üj÷Ó »qeTTqT Ç#·TÃ#·THêïqT.
ôw&É÷´\T
Á>±eTeTT ù|s¡T. ‘ê\÷ø± ù|s¡T. õ˝≤¢ ù|s¡T. $d”sÔ +í¡ Vü≤<äT\› T
mø£se¡ TT\T, ôd+≥T¢ <äøDåÏ +
>∑T+≥\T, ñ‘·sÔ +¡
‘·÷s¡TŒ, |ü&eÉ Ts¡
1 2 3 4 5
|üqTï n+#·Hê $\Te @yÓH’ ê ñqï jÓT&É\ ‘·qU≤\T @yÓH’ ê ñHêï
m≥Te+{Ï$, yÓTT‘·+Ô kıeTTà jÓT&É\ ]e÷s¡Tÿ\T
6 7 8 9
<ëìøÏ kÕøÏ>å ±, l nsTTq H˚qT s¬ +&ÉT y˚\
dü+e‘·‡s¡eTT˝À ‘êØKTq Bì ÁøÏ+<ä Hê
dü«Vü≤düeÔ TT‘√ dü+‘·øe£ TT #˚dæ j·TTHêïqT.
bòÕs¡+ ª_μ 224
á ÁøÏ+~ kÕ≈£îå \T düeTø£eå TTq ô|q’ ‘Ó*|æq yê]#˚ dü+‘·øe£ TT #˚jT· ã&ç Çe«ã&çq~.
1................................................... 2. .......................................................
<äsU¡ ≤düTÔ <ës¡Tì
.................................... dü+‘·øe£ TT
n|ü rdüTø=ìqyêì
kÕøÏ#å ˚ dü+‘·øe£ TT #˚jT· ã&çq~ :-
düuŸ ]õÁkÕºsT¡ >±]øÏ (uÛ÷Ñ $T ˝Ò<ë Ç‘·s¡ ÄdæÔ ñqï ÁbÕ+‘·eTT˝À n~Ûø±s¡ |ü]~Û ø£*–q)
]õÁùdwº qü T ]ø±s¡T¶ ñqï &çøsπ¢£ wüqT ÁøÏ+<ä eX¯eTT #˚dqæ <ëì jÓTTø£ÿ $es¡eTT\qT ]õdüsº T¡ #˚dqæ
‘·sT¡ yê‘· Ä &çøsπ¢£ wüqTqT dü+|òTü eTTq≈£î |ü+|üeTì ø√s¡T‘·÷ |ü+|æ+#·&yÉ TÓ qÆ ~.
dü+|òTü n<Û´ä ≈£îå &ÉT, dü+‘·øe£ TT<ës¡T.
..................... ‘˚Bq, &çøsπ¢£ wüqT ÁøÏ+<ä kÕ«BqeTTqT ]õÁùdwº qü T ]ø±s¡T˝¶ À ‘·–q $<Ûeä TT>±
]õdüsº T¡ #˚jT· &ÉyTÓ qÆ ~. &çøsπ¢£ wüqT sT÷ ÁøÏ+~ $<Ûeä TT>± ˝Òq+<äTq ]õdüsº T¡ #˚jT· ã&É˝<Ò Tä . |ü]$T‘·
n|ü]$T‘· u≤<Û´ä ‘· ø£*–q dü+|òTü n<Û´ä ≈£îå q≈£î ‹]– |ü+|æ+#·&yÉ TÓ qÆ ~.
bòÕs¡+ ªdæμ 225
bòÕs¡+ ªªdæμμ
ìj·TeTeTT 33 (2)
J‘·eTT qT+∫ ˝Ò<ë ≈£L* sπ ≥¢ qT+∫ #˚dqæ $TqVü‰sTT+|ü⁄\qT #·÷|æd÷ü Ô ]õdüsº T¡ .
1 2 3 4 5
dü+|òTü eTT u≤ø°\qT edü÷\T &çe÷+&ÉT #˚dqæ edü÷\T #˚dqæ edü÷\T
ù|s¡T. #˚jT· e\dæq ñ<√´– ‘˚B, &çe÷+&ÉT ‘˚B nsTTq
ù|s¡T yÓTT‘·eÔ TT. yÓTT‘·eÔ TT
6 7 8 9 10 11 12
|ü+|æq |ü+|æq #·˝≤Hê HÓ+ãs¡T dü+|òTü eTT ]e÷s¡Tÿ\T
‘˚~ yÓTT‘·eÔ TT |ü+|æq ‘˚~ jÓTTø£ÿ n~Û (ø±\eTT3, Á&ÜsTT+>∑T
n~Ûø±s¡ ø±] Ç#·TÃ eT]j·TT Ä|òd” sü T¡
MTj·Tã&çq s¡o<äT HÓ+ãs¡T 5 \˝Àì jÓTTø£ÿ
dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ‘˚~ yÓTT‘·eÔ TT Ä&ç{+Ï >∑T
Á|ü‹ ì~Û \≈£î @yÓTHÆ ê Ä|òd” sü T¡
ñqï jÓT&É\ jÓTTø£ÿ
yê{Ï ‘˚&Ü\≈£î bı&ç
ø£\ ø±s¡D dü+‘·
eTT\qT ø£eTT\T.
Ç#·Ã≥
qyÓ÷<äT
#˚jT· e˝…qT.
bòÕs¡+ ª&çμ 226
bòÕs¡+ ªª&çμμ
ìj·TeTeTT 52 (3)
.............. nsTTq H˚qT (.............ø√-Ä|üπs{Ïe⁄ dü+|òüTeTT ‘·s¡|ü⁄q) kıeTTàqT
edü÷\T#˚jT· T≥¬ø’ &çÁø°ì, rs¡TŒqT ˝Ò<ë ñ‘·sÔ T¡ e⁄qT (ô|q’ ‘Ó*|æq dü+|òTü eTT#˚) bı+<äã&ç, 1964
‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ #·≥eº TT jÓTTø£ÿ $uÛ≤>∑eTT\T 70 jÓTTø£ÿ ìã+<Ûqä \ ÁøÏ+<ä &çÁø°ì,
rs¡TŒ ˝Ò<ë ñ‘·sÔ T¡ e⁄qT (M{Ï $es¡eTT\qT á ÁøÏ+<ä CÀ&ç+∫q ôw&É÷´\˝À Çe«ã&çq$) neT\T
#˚jT· T≥¬ø’ Ç+<äT eT÷\eTT>± <äsU¡ ≤düTÔ #˚jT· T#·THêïqT.
1. bÕØº\ ù|s¡T¢ :
m. yê~
_. Á|ü‹ yê~ Ç+<äT˝À Ç≥Tô|q’ n|üsê~Û>± |æ\Teã&ÉTqT.
dæ. ñ‘·sÔ T¡ e⁄ $wüjT· eTT˝À, Çe«e\dæq~ (Ç+<äT˝À Ç≥Tô|q’ n|üsê~Û>± |æ\Teã&ÉTqT)
2. ñ‘·sÔ T¡ e⁄, ìs¡j í T· eTT, &çÁø°jTÓ Tø£ÿ ‘˚~.
3. ñ‘·sÔ T¡ e⁄, ìs¡j í T· eTT, &çÁø°øÏ ‘·sT¡ yê‘·<H’Ó ê #Ó*+¢ |ü⁄\T ˝Ò<ë düsT¡ u› ≤≥T #˚jT· ã&çqyê? #˚jT· ã&ç‘˚
yê{Ï $es¡eTT\qT ‘Ó*j·T#˚jT· e\j·TTqT.
4. neT\T »s¡T|ü⁄≥¬ø’ @<ÓH’ ê Ç~es¡≈î£ <äsU¡ ≤düT\Ô T #˚jT· ã&ç‘˚ yê{Ï ‘êØKT eT]j·TT yê{Ï
|üs´¡ ekÕqeTT.
5. ñ‘·sÔ T¡ e⁄, ìs¡j í T· eTT, &çÁø°<ë«sê sêe\dæq u≤ø° yÓTT‘·eÔ TT e&û‘¶ √ düV‰ü .
6. me]MT<ä neT\T|üs#¡ e· ˝…qT?
7. @ $<Û+ä >± õ˝≤¢ ]õÁkÕºsT¡ jÓTTø£ÿ düV‰ü j·TeTT ø√s¡ã&ÉT#·Tqï~?
ñ<äV≤ü s¡D: #Ó\T¢ã&ç #˚ùd ‘˚Bes¡≈î£ e&û‘¶ √düV‰ü nsTTq ndü\T kıeTTàqT, &çÁø°ì neT\T#˚jT· T≥¬ø’
nsTTq Ks¡TÃ\‘√ ø£\T|ü⁄ø=q>± nsTTq s¡T..................\ yÓTT‘·eÔ TTqT á ÁøÏ+~ $<Ûeä TT>± edü÷\T
#˚jT· T≥¬ø’ H˚qT ø√s¡T#·THêïqT.
i) #·sêdæÔ neTàø£eTT e\qqT.
ii) CÀ&ç+∫q ôw&É÷´\T Á|üø±s¡eTT n|üsê~Û jÓTTø£ÿ dæsú êdæìÔ »|ü⁄Ô eT]j·TT neTàø£eTT <ë«sêqT.
iii) n|üsê~Û jÓTTø£ÿ #·sêdæì Ô , dæsú êdæìÔ yÓ+≥H˚ »|ü⁄#Ô d˚ æ neTTà≥ <ë«sêqT. (n+<äT≈£î >∑\ ø±s¡DeTT\qT
‘Ó*j·T|üsÃ¡ e˝…qT.)
Ç+<äT˝À Hê#˚ #Ó|üŒã&çq <ä+‘·j·TT Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£îqT dü‘·ýÓTÆq~>± H˚qT
<Ûèä e|üs#¡ T· #·THêïqT.
eTø±+ eT]j·TT ‘˚B.......................<äsU¡ ≤düT<Ô ës¡Tì dü+‘·øe£ TT.
bòÕs¡+ ª&çμ 227
bòÕs¡eTT (&ç)q≈£î ôw&É÷´\T
õ˝≤¢ .................... ‘ê\÷ø±........................... ø√-Ä|üsπ {Ïe⁄ dü+|òTü eTT ‘·s|¡ ⁄ü q
<äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T&ÉT bı+~q &çÁø°, rs¡TŒ ˝Ò<ë ñ‘·sÔ T¡ e⁄ jÓTTø£ÿ $es¡eTT\qT ‘Ó*j·TCÒd÷ü Ô ùd≥º TyÓT+≥T.
1. Ä&çàwüqT HÓ+ãs¡T.
2. düuTÑÛ ´ì ù|s¡T.
3. ‘·+Á&ç ù|s¡T.
4. düuTÑÛ ´ì jÓTTø£ÿ ìyêdü kÕúqeTT.
5. &çÁø°, rs¡TŒ, ñ‘·sÔ T¡ e⁄ jÓTTø£ÿ yÓTT‘·eÔ TT.
6. &çÁø°, rs¡TŒ ˝Ò<ë ñ‘·sÔ T¡ e⁄ Ç∫Ãq ‘˚BqT+∫, á <äsU¡ ≤düTqÔ T <ëK\T#˚jT· T ‘˚B Hê{ÏøÏ
nsTTq e&û,¶ á eT<Û´ä ø±\eTT˝À d”«ø£]+∫q @ yÓTT‘·eÔ TT\HÓq’ qT $TqVü‰sTT+#·e˝…qT.
(yê{Ï $es¡eTT\qT Çe«e˝…qT).
7. ‘·sT¡ yê‘· nsTTq e&û¶ sπ ≥T.
8. ø√]q kıeTTà yÓTT<ä≥ #·sêdæÔ MT<ä ˝Ò<ë dæsú êdæÔ MT<ä #·s´¡ qT rdüTø=qe˝…Hê?
9. #·s´¡ qT rdüTø√e\dæq dæsú êdæÔ jÓTTø£ÿ $es¡eTT\T: (dæsú êdæú jÓTTø£ÿ $d”sÔ +í¡ , düsπ «HÓ+ãs¡T,
uÛ÷Ñ $T dü«uÛ≤e+, •düT$Ô \Te, <ëì yÓTT‘·+Ô $\Te yÓTT<ä\>∑T yê{Ï $es¡eTT\qT
‘Ó*j·T#˚jT· e˝…qT).
10. n|üsê~ÛøÏ dæsú êdæ˝Ô À ø£\ uÛ≤>∑eTT.
11. ‘·qU≤\T.
12. ]e÷s¡Tÿ\T.
dü÷#·q: s¡÷. 100\ yÓTT‘·eÔ TT edü÷\Tø±ã&ç j·TT+&É>± n+‘·≈î£ $T+∫ neTàø£eTT »]–q|ü⁄&ÉT, ø±\eTT
11 ˝À $es¡eTT\qT ‘Ó*j·T#˚j·Te˝…qT. ø±\eTT 11˝À $es¡eTT\qT ‘Ó*j·T#˚j·TTq|ü⁄&ÉT,
<äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T&ÉT dæsú êdæìÔ »|ü⁄Ô #˚dqæ 20 ~qeTT\ ˝À|ü\ ˇø£ mHé ø£+ã¬sqT‡ ]õÁùdwº qü T &çbÕs¡Tyº TÓ +≥T
qT+&ç neT\T ø=s¡≈î£ <äsU¡ ≤düTqÔ T #˚dqæ ‘˚B qT+∫ eTT+<äs¡ 12 dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±\eTTq≈£î
neTàø£|⁄ü n~Ûø±]øÏ <ëK\T #˚jT· e˝…qT.
bòÕs¡+ ªÇμ 228
bòÕs¡+ ªªÇμμ
ìj·TeTeTT 57 (7)
...................... Á>±eT ø±|ü⁄sd¡ Tü &Ô q’Ó l ....................................... ÁbÕ<∏$ä Tø£ eékÕj·T
|üs|¡ ‹ü dü+|òTü eTTq≈£î (ø±s¡DeTT #Ó|Œü e˝…qT).................................... ì$T‘·+Ô n|üq¬ø’ <äsU¡ ≤düTÔ
#˚dHæ ês¡T. á ~>∑Te ñ<äV≤ü ]+∫q uÛ÷Ñ eTT\qT n|üq≈£î Vü‰MT>± sTT#·TÃ≥≈£î Á|ü‹bÕ<äq #˚dHæ ês¡T.
n_Ûeè~∆ #˚jT· T≥≈£î ñ<˚•› +∫q uÛ÷Ñ eTT\T
1. Á>±eTeTT ù|s¡T 2. düsπ « HÓ+ãs¡T
3. $d”sÔ +í¡ . 4.. nôddüT‡yÓT+≥T (|üqTï)
Vü‰MT>± Çe«ã&ÉT uÛ÷Ñ eTT\T
1. Á>±eTeTT ù|s¡T 2. düsπ «HÓ+ãs¡T
3. $d”sÔ eí¡ TT 4. <äsU¡ ≤düTÔ <ës¡Tì uÛ≤>∑eTT
5. nôddüT‡yÓT+≥T (|üqTï)
6. uÖ+&ÉØ\T (ñ‘·sÔ e¡ TT, <äøDåÏ eTT, ‘·÷s¡TŒ, |ü&eÉ Ts¡)
n|üqT eT+ps¡T #˚jT· T $wüjT· eTT˝À Ç+<äT˝À Á|üyT˚ j·TeTT>∑\ e´≈£î\Ô ≈£î @yÓTHÆ ê Äπø|å Dü \T
ñqï jÓT&É\ á ÁøÏ+<ä dü+‘·ø£eTT #˚dæq yê]øÏ ‘Ó*j·T |üs¡∫q#√ ..........................
‘˚Bq......................... <ä>∑Zs¡................................ >∑+≥\≈£î $#ês¡D »s¡T|üã&ÉTqì
Ç+<äTeT÷\eTT>± H√{°dTü Çe«&ÉyTÓ qÆ ~.
Äπø|å Dü \qT <ëK\T #˚jT· T @ e´øÏÔ nsTTqqT á ~>∑Te dü+‘·øe£ TT #˚dqæ e´øÏÔ m<äT≥ ô|q’
‘Ó*|æq ø±\eTT˝À, dü\ú eTT <ä>sZ∑ ¡ ‘êqT Äπø|å Dü ≈£î ì<äsÙ¡ qeTT>± <ëK\T#˚jT· T <äkÕÔyE ˚ \‘√ düV‰ü
Vü‰»s¡T ø±e\j·TTqT.
1964, ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ #·≥ºeTT jÓTTø£ÿ ìã+<Ûäq\ qqTdü]+∫
Ç+<äTeT÷\+>± ÄdüøÏÔ>∑\ j·÷eqà+~øÏ ‘Ó*j·TCÒj·TTq~ @eTq>±, ô|’q ‘Ó*|æq #·≥ºeTT
ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T≥≈£î eTT+<äT>±ì ˝Ò<ë ‘·sT¡ yê‘· >±ì, uÛ÷Ñ $Tì u≤>∑T#˚jT· T≥≈£î ˝Ò<ë n+<äT˝À ìπs•∆ +∫q
ñ‘·‹Ô Œ ø±s¡´Áø£eTeTT\≈£î, #·≥eº TT˝À ìπs•∆ +∫q n_Ûeè~∆øs£ y¡ TÓ qÆ |üqT\≈£î, á #·≥º Á|üj÷Ó »qeTT\≈£î
s¡TDeTT\T Çe«ã&ÉTqì uÛ÷Ñ $T ‘·qU≤ u≤´+≈£î jÓTTø£ÿ ñ|üìj·TeTeTT\ ÁøÏ+<ä ˝Ò<ë $uÛ≤>∑eTT 84˝À
ìπs∆•+∫q nìï ˝Ò<ë @ Á|üjÓ÷»qeTTq¬ø’qqT eT+ps¡T #˚j·TT≥¬ø’ n~Ûø±s¡eTT áj·Tã&çq
ø£$T{°\jÓTTø£ÿ ˝Ò<ë e´≈£î\Ô jÓTTø£ÿ Áyê‘·eT÷\ø£yTÓ qÆ ñ‘·sÔ T¡ e⁄qT Á|üø≥£ q #˚jT· e˝…qT.
m. ‘Ó*j·T#˚dqæ |üì ˝Ò<ë ø±s¡éTTq≈£î eT+ps¡T#˚dqæ n|ü, 85e ôdø£qå T ns¡eú TTq≈£î
˝Àã&ç dü+<äs“¡ e¤ TTqTã{Ïº n_Ûeè~∆ ø=s¡≈î£ ˝Ò<ë ñ‘·Œ‹Ô ø=s¡≈î£ nsTT ñ+&Ée˝…qT.
_. Ä e´øÏ,Ô ñ‘·sÔ T¡ e⁄qT n+<äT≈£îqï ‘˚Bq Ä n_Ûeè~∆ ø±s¡´Áø£eTeTTqT #˚jT· T≥≈£î ˝Ò<ë
ñ‘·Œ‹Ôø¬ ’ Ks¡TÃ#˚jT· T≥≈£î Vü≤≈£îÿ ø£*–j·TT+&Éã&ÉTqT.
bòÕs¡+ ªÇμ 229
dæ. ìπs•∆ +∫q uÛ÷Ñ $Tì n_Ûeè~∆ #˚jT· T≥ø=s¡≈î£ nsTT ñ+&Ée˝…qT. eT]j·TT Vü‰MTì Ç∫Ãq{Ïº
uÛÑ÷$Tì ˝Ò<ë <ëì˝Àì uÛ≤>∑eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ñ‘·Œ‹Ô ø±s¡´Áø£eTeTTq¬ø’
j·TT+&Ée˝…qT.
H√{°dTü ˝À ø√]q≥T¢>± Ädüø>ÔÏ \∑ @e´øÏÔ nsTTHê Vü‰»s¡T ø±ø£b˛sTTq≥¢sTT‘˚, $yê<äeTTqT Ä
e´øÏÔ |üs√ø£eå TT˝À rs¡TŒ #Ó|Œü ã&ÉTqT. @ ÄdæMÔ T<ä n|üø=s¡≈î£ <äsU¡ ≤düTÔ #˚jT· ã&ç eT+ps¡T #˚jT· ã&çq#√
Ä ÄdæMÔ T<ä n|ü rdüTø=ìq e´øÏÔ n|ü rdüTø=ìq kıeTTà≈£î nsTTq e&û,¶ ndü\T ø£\T|ü⁄ø=ì nsTTq
yÓTT‘·eÔ TTqT |üP]Ô>± #Ó*+¢ #·T es¡≈î£ ˝Ò<ë Ä n|üMT<ä dü+uÛ$Ñ +∫q Ç‘·s¡ u≤ø°\qT #Ó*+¢ #˚es¡≈î£
Äe´øÏøÔ Ï Ä ÄdæMÔ T<ä m{Ïº ø¬ s¢ TTeTTHÓq’ qT #˚jT· T≥≈£î Vü≤≈£îÿ ñ+&É<Tä .
............................... 20.........‘˚Bq
(dü+‘·øe£ TT)..................... n~Ûø±] Vü≤À<ë
á k˛{°dTü düT Á>±eT #êe&ç e<äq› T, ÁbÕ<∏$ä Tø£ eékÕj·T |üs|¡ ‹ü dü+|òTü eTT ø±sê´\j·TeTT
e<äq› T n‹øÏ+∫, á ÁøÏ+~ dü+‘·øe£ TT #˚dqæ yê]øÏ ‘Ó*j·T#˚jT· eTì ø√s¡T‘·÷ H√{°dTü qø£\T .................
uÛ÷Ñ $T ‘·qU≤ u≤´+≈£î *$Tf…&é ø£sk¡ ÕŒ+&ç+>∑T n~Ûø±]øÏ |ü+|üe˝…qT.
bòÕs¡+ ªm|òtμ 230
bòÕs¡+ ªªm|òμt μ
s¡÷\T 22 (5)(m)
kıôd{
’ ° ø£$T{° jÓTTø£ÿ düuTÑÛ ´&ÉT>± mìïø£ n>∑T≥≈£î >±qT HêeT ìπsX∆ ¯
(Hê$TH˚wqü T) |ü‘Á e· TT
1. kıôd{’ ° ù|s¡T
2. nuÛ´Ñ ]úù|s¡T eT]j·TT n&çàwüqT HÓ+ãs¡T (e´øÏ>Ô ‘∑ · düuTÑÛ ´ì $wüjT· eTT˝À) eT]j·TT
kıôd{’ j ° TÓ Tø£ÿ Á|ü‹ì~Û ù|s¡T (düu´ÑÛ ‘·«eTT>∑\ kıôd{’ ° $wüjT· eTT˝À)
3. ‘·+Á&ç ˝Ò<ë uÛsÑ Ô¡ ù|s¡T (e´øÏÔ >∑‘· düuTÑÛ ´ì dü+<äs“¡ e¤ TT˝À)
4. ∫s¡THêe÷ (jÓTÁ&ÉdTü )
5. Á|ü‹bÕ<ä≈î£ ì ù|s¡T eT]j·TT n&çàwüqT HÓ+ãs¡T (e´øÏ>Ô ‘∑ · düuTÑÛ ´&ÉsTTq |üøeå£ TT˝À) eT]j·TT
Á|ü‹bÕ<ä≈î£ &ÉT kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ Á|ü‹ì~Û nsTTq dü+<äs“¡ e¤ TT˝À kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ n&çàwüqT
HÓ+ãs¡T eT]j·TT ù|s¡T.
6. Á|ü‹ bÕ<ä≈î£ ì dü+‘·øe£ TT ˝Ò<ë y˚*eTTÁ<ä.
nuÛ´Ñ ]ú#˚ |
Á øü ≥£ q
H˚qT ø£$T{° düuTÑÛ ´&ÉT>± / Áô|dæ&+Ó ≥T>±qT mìïø£≈î£ ì\ã&ÉT≥≈£î dæ<e›ä TT>± ñHêïqT. Hê≈£î
u≤>∑T>± ‘Ó*dæq+‘·es¡≈î£ , eT]j·TT $XÊ«düeTT ñqï+‘· es¡≈î£ ø£$T{° düu´ÑÛ ‘·«eTTes¡≈î£ H˚qT m{Ïº
nqs¡Ω‘q· T ø£*– ñ+&É˝<Ò ìä Á|üø{£ +Ï #·T#·THêïqT.
H˚qT sTT+<äTeT÷\eTT>± ........................ ≈£î\eTTq≈£î #Ó+~qyê&ÉqT nì
Á|üø{£ +Ï #·T#·THêïqT. Ä ≈£î\eTT .................................q≈£î #Ó+~q~>± &çøπ s¢ T¡ #˚jT· ã&çq~.
............................
nuÛ´Ñ ]ú jÓTTø£ÿ dü+‘·ø+£
ô|q’ ñ<äV≤ü ]+∫q &çøsπ¢£ wüqT <ës¡T&ÉT Hê düeTø£eå TT˝À Á|üe÷DeTT #˚ôdqT. Ä e´øÏÔ Hê≈£î
dü«j·TeTT>± ‘Ó\TdüTqT / Hê≈£î ‘·è|æÔ ø£\T>∑T‘·Tqï≥T¢>± ...................... e´øÏ#Ô ˚ >∑T]Ô+|üã&çHê&ÉT.
$˝ÒJ Ä|òd” sü T¡ dü+‘·øe£ TT.
m\ø£¸qT n~Ûø±] m+&Üs¡T‡yÓT+≥T Hê$TH˚wqü T |üÁ‘·eTT Hê e<ä› düeT]Œ+#·ã&çq~ ˝Ò<ë
............................ ‘˚Bq ]õwüsº T¡ b˛düT˝º À ............................ >∑+≥\≈£î d”«ø£]+#·ã&çq~.
‘˚~ m\ø£¸qT Ä|òd” sü T¡ dü+‘·øe£ TT.

bòÕs¡+ ªõμ 231
bòÕs¡+ ªªõμμ
s¡÷\T 22 (7 j·T|ò)t
( õ. bòÕs¡eTT õ.ˇ.j·T+.mdt. q+. 378 m|òt mõ. (ø√- ]F) ~. 26-8-1981#˚ e<ä*
y˚jT· ã&çq~.)
bòÕs¡+ ªªõ-1μμ
s¡÷\T 22 (7)(C…)(2)
f…+&ÉsT¡ &ÉT z≥¢ C≤_‘ê
kıôd{’ ° ù|s¡T. q+ãs¡T
ìjÓ÷»ø£ es¡eZ TT b˛*+>∑T ùdwº qü T
kıôd{’ ° ù|s¡T ìjÓ÷»ø£ es¡eZ TT z≥s¡T ù|s¡T z≥s¡¢ z≥s¡T dü+‘·øe£ TT
ù|s¡T C≤_‘ê˝À ˝Ò<ë u£≥q y˚*
dü+K´ eTTÁ<ä yêì |ü‘ê
1 2 3 4 5
bòÕs¡+ ªªõ-2μμ
s¡÷\T 22 (8)(m)(2)
u≤´˝…≥T ù||üs¢¡ ˝…øÿ£
n+~q u≤´˝…≥T ñ|üj÷Ó –+|ü z≥s¡≈¢ î£ C≤Ø #Ó&bç ˛sTTq f…+&ÉsT¡ &ÉT
ù||üsT¡ ¢ ã&Éì u≤´˝…≥T nsTTq u≤´˝…≥T u≤´˝…≥T u≤´˝…≥T
mìï ù||üs¢¡ ù||üs¢¡ ù||üs¢¡ ù||üs¢¡
dü+K´ dü+K´ dü+K´ dü+K´
1 2 3 4 5
‘˚~. Á|æôd&’ +ç >∑T n~Ûø±] dü+‘·øe£ TT

bòÕs¡+ ªôV≤#Yμ 232
bòÕs¡+ ªªôV≤#Yμμ
s¡÷\T 22 (8)(õ)
Ç~ õ.ˇ.j·T+.mdt. q+. 39 (ø√- IV) ~. 27-1-1987#˚ ã<äT\T ô|≥ºã&çq~.
kıôd{
’ ° jÓTTø£ÿ ôÁ|dæ&+Ó ≥T≈£î ø£$T{°øÏ mìïø\£ |ò*ü ‘·eTTqT #·÷|ü⁄
$es¡DÏ
kıôd{’ ° ù|s¡T. ]õdüsº T¡ ¶ q+ãs¡T.
ìjÓ÷»ø£ es¡eZ TT (ñqï#√) õ˝≤¢.
es¡Tdü nqTeT‹+|üã&çq nuÛ´Ñ s¡T\ú #Ó\<¢ >ä T∑ z≥T¢
q+ãs¡T. dü+K´ ù|s¡T¢ mìï e∫ÃqB
1 2 3 4
yÓTT‘·eÔ TT #Ó\T¢ã&ç nsTTq z≥T¢.
Á‘√dæyj ˚ T· ã&çq yÓTT‘·+Ô z≥T¢.
H˚qT Ç+<äTeT÷\eTT>± Á|üU≤´ì+#·Tq <˚eTq>± á ÁøÏ+~ nuÛ´Ñ ]ú / nuÛ´Ñ s¡T\¶ T ø£$T{° düuTÑÛ ´&ÉT>±
/ düuTÑÛ ´\T>± / ......................... kıôd{’ ø° Ï Áô|dæ&+Ó ≥T>± mìïø£sTTHê&ÉT.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
mìïø£\ n~Ûø±] dü+‘·øe£ TT.
bòÕs¡+ ª◊μ 233
bòÕs¡+ ªª◊μμ
s¡÷\T 16 (1)
(á bòÕs¡eTT ◊. õ. ˇ. j·T+. mdt. q+. 2804 |ò⁄ü &é nÁ–. (˝…õùdwº Hü )é XÊK ~. 24e
qe+ãs¡T 1965 #˚ #˚sÃ¡ ã&çq~).
............................. kıôd{’ ˝° À .................. q+ãs¡T düuTÑÛ ´ì nsTTq{Ïº .............
≈£îe÷s¡T&Óq’ / uÛ≤s¡´HÓq’ ................................. nqT H˚qT Ç+<äT eT÷\eTT>± á ÁøÏ+~ yêìì /
yê]ì ............................ kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ ø±´|æ≥\T ø£<qäÛ eTT˝À Hê≈£î>∑\ ùws¡T <Ûqä eTTqT ˝Ò<ë
Vü≤≈£îÿqT ˝Ò<ë <ëì $\TeqT ˝Ò<ë Hê≈£î #Ó*+¢ |üã&Ée\dæ j·TT+&ÉT @<˚ì yÓTT‘·eÔ TTqT Hê eTs¡DeTT
n>∑T dü+<äs“¡ e¤ TT˝À n+‘·sD¡ me]øÏ #˚jT· e\dæjT· Tqï<√ yê]ì HêeT ìπsX∆ e¯ TT #˚jT· T#·THêïqT.
HêeT ìπs•› ‘·Tì HêeT ìπsX∆ e¯ TT düuTÑÛ ´q≈£î >∑\ eè‹Ô |ü‘ê
ù|s¡T ‘˚Bq ej·TdüT. ã+<ÛTä ‘·«eTT
1 2 3 4 5
Ç+<äT≈£î kÕø£´å eTT>± Hê dü+‘·øe£ TTqT á .................... (HÓ\)............... (dü+e‘·‡s¡eTT)q

#˚jT· &ÉyTÓ qÆ ~.
kÕøÏå dü+‘·øe£ TT
∫s¡THêe÷
kÕøÏå dü+‘·øe£ TT ùws¡T Vü≤À\¶sT¡ dü+‘·ø+£ .
∫s¡THêe÷
bòÕs¡+ ªC…μ 234
bòÕs¡+ ªªC…μμ
s¡÷\T 12-@
düu´ÑÛ ‘·«eTTq≈£î <äsU¡ ≤düTÔ
(<äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T#˚ dü«j·TeTT>± >±ì ]õdüsº T¡ &ÉT b˛düT<º ë«sê >±ì düeT]Œ+|ü ã&Ée˝…qT).
........................................................................... kıôd’ { ° ø Ï
u≤´+≈£î................................................ 2 ]õÁkÕºsT¡ <ë«sê
‘ê\÷ø±
1. <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T ù|s¡T
2. ‘·+Á&ç ù|s¡T
3. ej·TdüT
4. ìyêdüeTT
5. eè‹Ô
6. kıôd{’ /° u≤´+≈£î n~Ûø±s¡eTT˝ÀqTqï uÛ÷Ñ uÛ≤>∑eTT˝À uÛ÷Ñ eTT\qT ø£*–j·TTqïyê
ì]∆w|ºü sü #¡ T· eTT.
1. õ.ˇ.j·T+.mdt. q+. 476, |ü⁄&é nÁ– (ø√- ]F) XÊK,
~. 24-5-1976#˚ #˚sÃ¡ ã&çq~.
2. õ.ˇ.j·T+.mdt. q+. 668, |ü⁄&é nÁ– (ø√- ]F) XÊK,
~. 29-7-1976#˚ ã<äT\T ô|≥ºã&çq~.
dü«+‘·<ës¡T>± øö\T<ës¡T>±
yÓT≥º-e÷>±DÏ yÓT≥º-e÷>±DÏ
ôV≤. ôV≤. ôV≤. ôV≤.
7. ~yê˝≤<ës¡T>± Á|üø{£ +Ï |üã&çHêyê ˝Òø£
$yÓ÷#·qeTTø±ì ~yê˝≤<ës¡T nsTT
j·TTHêïyê?
8. @<˚ì n$˙‹‘√ ≈£L&ÉTø=qï n|üsê<Ûeä TT
q≈£î <ä+&ç+|üã&çHêyê n>∑T#√ <ä+&Éq‘˚B
9. kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ ˝Ò<ë <ëìøÏ Ä]úøe£ TT>±
düV‰ü j·TeTT #˚jT· T u≤´+≈£î jÓTTø£ÿ J‘·
eTTqT rj·TT ñ<√´– nsTT j·TTHêïyê?
10. ô|’ 8 eT]j·TT 9 |ü<Tä \› ≈£î düe÷<Ûëq
eTT\T ne⁄qT nì ñqï dü+<äs“¡ e¤ TT˝À
˙e⁄ ôdø£qå T 21 (2)#˚ |ü]s¡ø+åÏ |ü
ã&ÉT#·THêïyê?
11. kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ düu´ÑÛ ‘·«eTTqT+&ç
ãVæ≤wüÿ]+|üã&çq ‘˚B.
12. e&û¶ yê´bÕs¡eTTqT #˚jT· T<äTyê nq>±
s=ø£ÿeTT>± >±ì s¡øe£ TT>± >±ì &ÉãT“qT
˝Ò<ë ∫qï yÓTT‘·eÔ TT\qT Ç‘·TyÔ ê ˝Ò<ë
s¡÷. 100/-\≈£î (Á|ü‹ ˇø£ÿ]øÏ) n|ü\T
5 >∑Ts¡T eTqTwüß´\≈£î ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT˝À
C≤Ø #˚d‹æ yê?
13. kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ u…˝’ ≤\ Á|üø±s¡eTT
düuTÑÛ ´&ÉT>± n>∑T≥≈£î e\dæq wüs‘¡ T· \qT
dü+‘·è|æÔ |üs∫¡ ‹yê?
14. ]õÁkÕºsT¡ ì]›w|ºü sü ∫¡ q yÓTT‘·eÔ TTqT
Çe« p|æ‹yê?
(m) ø£˙dü ùws¡T <Ûqä eTT s¡÷. ô|’
(_) Á|üyX˚ ¯ s¡TdüTeTT
15. #Ó*+¢ |ü⁄ Çe«p|ü⁄≥≈£î |ü<‹›ä -
(m) eTìj·÷s¡s¶ T¡ <ë«sê nsTTq#√ Ä
b˛kÕº|d”ò Tü jÓTTø£ÿ myéT.ˇ. s¡o<äT
q+ãs¡T, ‘˚Bì ì]›w|ºü sü #¡ e· ˝…qT.
(_) ø√-Ä|üsπ {Ïyé øπ +Á<ä u≤´+≈£î˝À
>±ì <ëì Áu≤+∫˝À >±ì #Ó*+¢ ∫
q#√ Ä ø√-Ä|üsπ {Ïyé øπ +Á<ä
u≤´+≈£î ù|s¡Tq÷ï ˝Ò<ë <ëì Áu≤+∫
ù|s¡Tq÷ï u≤´+≈£î #·˝≤qT q+ãs¡Tq÷ï
‘˚Bj·TTq÷ï ì]›w|ºü sü T¡ #·TeTT.
>∑eTìø£ :-
1. kıôd{’ ø° Ï / u≤´+≈£îq≈£î, <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T ì]›w|ºü sü #¡ ã· &çq ùws¡T <Ûqä eTTqTq÷ï Á|üyX˚ ¯ s¡TdüTeTTqTq÷ï
#Ó*+¢ ∫ Ä j·T+.ˇ.s¡d<” Tä ˝Ò<ë u≤´+≈£î #·˝≤qT »‘·#d˚ qæ H˚‘|· Œü @ <äsU¡ ≤düT>Ô ±ì |ü+|üã&Ésê<äT.
2. @ ø√-Ä|üsπ {Ïyé u≤´+≈£î >±ì ˝Ò<ë <ëì Áu≤+∫ >±ì meπsì e´øÏ#Ô ˚ Çe«p|üã&çq yÓTT‘·eÔ TT
jÓTTø£ÿ #Ó*+¢ |ü⁄qT n+<äTø=qT≥≈£î ìsêø£]+|üsê<äT eT]j·TT <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡Tì#˚ &É÷|æøπ¢ ≥T˝À
düeT]Œ+|üã&çq <äsU¡ ≤düTÔ ô|’ yÓTT‘·eÔ TT n+<äTø=qã&çq <Ó+‘√ n~˙ï Ä ‘˚Bj·TTq÷ï #·˝≤qT
q+ãs¡Tq÷ï |”{° Áyê‘· Áyêj·Te\j·TTqT.
H˚qT Ç+<äTeT÷\eTT>± ô|q’ #Ó|Œü ã&çq dü+>∑‘T· \T Hê C≤„qeTT˝Àq÷ qeTàø£eTT˝Àq÷
ñqïe˙ n$ ì»eTsTT j·TTqïe˙ Á|üU≤´qeTT #˚jT· T#·THêïqT.
<äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T dü+‘·øe£ TT/

m&ÉeT#˚‹ u£≥q y˚* eTTÁ<ä
kÕø£´å eTT : ‘˚~ :
dü+‘·øe£ TT
1. ù|s¡T
‘·+Á&ç ù|s¡T
ej·TdüT
ìyêdüeTT
2. dü+‘·øe£ TT
ù|s¡T
‘·+Á&ç ù|s¡T
ej·TdüT
ìyêdüeTT
]õÁkÕºsT¡ Ä|òd” Tü ˝À n+~q
‘˚~
]õÁkÕºsT¡ |”{° Áyê‘·
............................
<äsU¡ ≤düTÔ dü]>±qTqï<ë?
˝Òì#√ ˝À|üyT˚ <√ ì]›wºü
|üs∫¡ Á‹|æŒy˚dqæ ‘˚Bì
dü÷∫+#·TeTT.
mø±ï˝&… y
®ç TÓ +≥T
(kıôd{’ #° ˚ C≤Ø #˚jT· ã&Ée\dæq{Ïº - ‘Ó\+>±D ø√-Ä|üsπ {Ïyé kıôd{’ \° ìj·TeTeTT\˝Àì
ìj·TeTeTT 12-@ ÁøÏ+<ä $Væ≤‘·eTsTTq~.)
...................................... ø±|ü⁄s¡dTü &Ô q’Ó l ............................................ qT+&ç
<äs¡U≤düTÔ,.......................................... kıôd’{°˝À düuÛÑT´&ÉT>± n+^ø£]+|üã&ÉT≥≈£î>±qT
........................................... ]õÁkÕºsT¡ <ë«sê #˚jT· ã&çq{Ïº <ëìì s¡÷..................\≈£î >±qT
myéT.ˇ. s¡o<äT‘√ / u≤´+≈£î #ê˝≤qT‘√bÕ≥T n+~q~ eT]j·TT eTT{Ïqº ~.
]õÁkÕºsT¡
s¡o<äT
e÷‘·èø£ Á|ü‹
s¡o<äT q+............‘˚~................. s¡o<äT q+...........‘˚~...................
.................................. ø±|ü⁄sd¡ Tü ú .................................. ø±|ü⁄sd¡ Tü ú
&Óq’ ................................. yê] &Óq’ ................................. yê]
≈£îe÷s¡T&ÉT l ........................... ≈£îe÷s¡T&ÉT l ...........................
............................ düeT]Œ+∫q{Ïº ............................ düeT]Œ+∫q{Ïº
................................. kıôd{’ ˝° À ................................. kıôd{’ ˝° À
düuTÑÛ ´&ÉT>± Á|üyX˚ e¯ TTq≈£î>±qT düuTÑÛ ´&ÉT>± Á|üyX˚ e¯ TTq≈£î>±qT
&É÷|æøπ¢ ≥T˝À #˚jT· ã&çq <äsU¡ ≤düTÔ &É÷|æøπ¢ ≥T˝À #˚jT· ã&çq <äsU¡ ≤düTÔ
n+~q≥T¢>± Ç+<äTeT÷\eTT>± n+~q≥T¢>± Ç+<äTeT÷\eTT>±
mø±ï˝…&®ç #˚jT· &ÉyTÓ qÆ ~. mø±ï˝…&®ç #˚jT· &ÉyTÓ qÆ ~.
]õÁkÕºsT¡ ]õÁkÕºsT¡
(õ. ˇ. j·T+. mdt. q+. 668 |ò⁄ü &é ÄÁ–. (ø√-]F) XÊK, ‘˚~ 29-7-1976#˚ ã<äT\T ô|≥ºã&çq$).
bòÕs¡+ ª¬øμ 238
bòÕs¡+ ªª¬øμμ
s¡÷\T 65
‘Ó\+>±D ø√-Ä|üsπ {Ïe⁄ kıôd{’ \° #·≥eº TT, 1964 (1964 ˝Àì #·≥eº TT) ˝Àì ôdø£Hå é 117
ÁøÏ+<ä ]õÁkÕºsT¡ n~Ûøè£ ‘·eTT #˚jT· T≥≈£î bòÕs¡eTT.
......................õ˝≤¢˝Àì ............q+ãs¡T kıôd{’ ˝° À ˇø£ ø£$T{°/ ˇø£ e´øÏÔ / e´≈£î\Ô T
ôdø£qå T 15-@ ÁøÏ+<ä mìïø£sTTq+<äTq/ HêeT ìπsX∆ e¯ TT #˚jT· ã&çq+<äTqq÷/eT]j·TT Ä ø£$T{° á
ÁøÏ+<ä e´≈£î\Ô qT ø£*– j·TTqï+<äTqq÷, nq>±,-
eT]j·TT á ÁøÏ+<ä e´øÏ/Ô e´≈£î\Ô T ‘Ó\+>±D ø√-Ä|üsπ {Ïe⁄ kıôd{’ \° #·≥eº TT, 1964 (1964˝Àì
7e #·≥eº TT)˝Àì ôdø£qå T 32(7) ÁøÏ+<ä Ä #Ó|Œæ q ............. õ˝≤¢˝À q+............. kıôd{’ \° jÓTTø£ÿ
eéVü‰s¡eTT\qT y˚TH˚õ #˚j·TT≥≈£î >±qT ]õÁkÕºs¡T jÓTTø£ÿ Ábıd”&ç+>∑T\T q+..........
‘˚~...................... ˝À ..................... ‘˚~ qT+&ç ìj·÷eTø£eTT #˚jT· ã&çq+<äTqq÷,
eT]j·TT.................. õ˝≤¢˝Àì.....................q+ãs¡T............kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ ø£$T{°,
‘Ó\+>±D ø√-Ä|üsπ {Ïe⁄ kıôd{’ \° #·≥eº TT, 1964 (1964˝Àì 7e #·≥eº TT) ˝Àì ôdø£qå T 34 ÁøÏ+<ä
]õÁkÕºsT¡ jÓTTø£ÿ Ábıd”&+ç >∑T\T q+................ ~..............˝À ............... ‘˚~ qT+&ç düôdŒ+&ÉT
#˚jT· ã&çq+<äTq÷, eT]j·TT l ..........................., n>∑T Á|ü‘´˚ ø£ n~Ûø±] / y˚TH˚õ+>∑T ø£$T{° á
ÁøÏ+~ e´≈£î\Ô T düuTÑÛ ´\T>± ø£*– Ábıd”&+ç >∑T\˝À ìj·÷eTø£eTT #˚jT· ã&çq+<äTqq÷, nq>±-
..................................
eT]j·TT ...........................õ˝≤¢˝Àì............................ q+ãs¡T>∑\.................
................................ kıôd{’ ° ‘Ó\+>±D ø√-Ä|üsπ {Ïe⁄ kıôd{’ \° #·≥eº TT, 1964 (1964˝Àì 7e
#·≥ºeTT) jÓTTø£ÿ 64e ôdø£åqT ÁøÏ+<ä ]õÁkÕºs¡T jÓTTø£ÿ Ábıd”&ç+>∑T\T q+...................
‘˚~........................˝À..................‘˚~ qT+&ç düe÷|üqeTT #˚jT· ã&ÉT≥≈£î ñ‘·sÔ T¡ e⁄\sTTq+<äTqq÷
eT]j·TT l .............................................. düe÷|ü≈î£ &ÉT>± ìj·÷eTø£eTT #˚jT· ã&çjT· Tqï+<äTqq÷
eT]j·TT Ä Áø=‘·Ô ø£$T{° / e´øÏÔ / Á|ü‘´˚ ø±~Ûø±] / y˚TH˚»+>∑T ø£$T{°/ düe÷|ü≈î£ &ÉT Ä kıôd{’ °
jÓTTø£ÿ ]ø±s¡T\¶ qT eT]j·TT ÄdüT\Ô qT ÄBÛqeTT˝ÀìøÏ rdüTø=qT≥˝À ìs√~Û+|üã&ç n&É¶ ô|≥ºã&çHê&Éì
<äsU¡ ≤düTÔ #˚dæ j·TTqï+<äTqq÷
eT]j·TT n{Ïº ìs√<ÛäeTT eT]j·TT Ä≥+ø£eTT Ç+ø£q÷ ñqï<äì H˚qT dü+‘·è|æÔ
#Ó+~j·TTqï+<äTqq÷
bòÕs¡+ ªm˝Ÿμ 239
2. Ç|ü&ç+<äT eT÷\eTT>±............................ nqT H˚qT ‘Ó\+>±D ø√-Ä|üsπ {Ïe⁄ kıôd{’ \°
#· ≥ º e TT 1964˝Àì ôdø£ å q T 117#˚ sT÷j· T ã&ç q n~Û ø ±s¡ e TT\qT #· ˝ ≤sTT+#· T #· ÷ l
......................................... qT.................... Ä kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ ]ø±s¡T\¶ T ÄdüT\Ô T ñ+#·ã&çq
|ü]düse¡ TT\qT |ü>T∑ \>={Ïº Á|üy•˚ +∫ Ä kıôd{’ ° jÓTTø£ÿ n{Ïº ]ø±s¡T\¶ qT eT]j·TT ÄdæìÔ |ü≥Tº ø=ì,
yê{Ïì ôdø£qå T 15@ ÁøÏ+<ä ìj·÷eTø£eTT #˚jT· ã&çq Áø=‘·Ô ø£$T{°øÏ / mqTïø=qã&çq ˝Ò<ë HêeT
ìπsX› e¯ TT #˚jT· ã&çq e´øÏøÔ Ï / e´≈£î\Ô ≈£î / ôdø£qå T 32 ÁøÏ+<ä ìj·÷eTø£eTT #˚jT· ã&çq e´øÏÔ / e´≈£î\Ô ≈£î
- ˝Ò<ë ôdø£qå T 34 ÁøÏ+<ä ìj·÷eTø£eTT #˚jT· ã&çq Á|ü‘´˚ ø£ n~Ûø±] / y˚TH˚õ+>∑T ø£$T{°øÏ - ˝Ò<ë
ôdø£qå T 65 ÁøÏ+<ä ìj·÷eTø£eTT #˚jT· ã&çq düe÷|ü≈î£ q≈£î n+<äCj Ò T· e\dæq~>± n~Ûø±s¡ $T#·TÃ#·THêïqT.
bòÕs¡+ ªªm˝Ÿμμ
s¡÷\T 45(2)
........................düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT *$Tf…&é ]õdüsº T¡ HÓ+ãs¡T.................. Á>±eTeTT /
|ü≥Dº eTT ................. õ˝≤¢ ..........................., ìs¡sí TT+∫q |ü⁄døÔü e£ TT\ìïj·TT 20...........qT+&ç
.............................. es¡≈î£ Áyêj·Tã&çqeìj·TT eT]j·TT q>∑<Tä |ü⁄düøÔ e£ TT eT÷dæyj ˚ T· ã&ç n+<äT˝À
qTqï |ü<Tä › \ìïj·TT............................. Hê{ÏøÏ düeTq«j·TeTT #˚jT· ã&çq$. dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ
n+‹eT ˝…øÿ£ \≈£î dü+ã+~Û+∫q, »e÷ Ks¡TÃ\T, |ü{øºÏ £ ˝≤uÛqÑ wüeº TT\T U≤‘ê eT]j·TT ÄdæÔ n|ü\
|ü{øºÏ \£ qT ............................... Hê{ÏøÏ ‘·j÷· s¡T#˚dæ düeT]Œ+‘·T eTì sTT+<äT eT÷\eTT>±
<äèMø£]+#·&yÉ TÓ qÆ ~.
dü+|òTü ø±sê´\j·T|ü⁄ d”\T ÁøÏ+<ä ............................20......... Hê&ÉT C≤Ø #˚jT· &ÉyTÓ qÆ ~.
dü+|òTü n<Û´ä ≈£îå &ç d”\T

bòÕs¡+ ªmyéTμ á¶ê~°O ''Z"£∞—— 240
bòÕs¡+ ªªmyéTμμ
s¡÷\T 36-_
dæã“+~ Ks¡TÃ\ ns¡‘Ω q· T #·÷|ü⁄ |ü{øºÏ £
m. >∑‘· dü+e‘·‡s¡eTTq≈£î dü÷\ú ˝≤uÛeÑ TT
m s¡÷.\T _. s¡÷.\T
1. e∫Ãq e&û¶ (>∑‘+· ˝Àì~) 1. #Ó*+¢ ∫q e&û¶ (>∑‘+· ˝Àì~)
2. e∫Ãq e&û¶ (Á|üdTü ‘Ô +· ) 2. #Ó*+¢ ∫q e&û¶ (Á|üdTü ‘Ô +· )
3. ô|≥Tºã&ÉT\ô|’ e∫Ãq e&û¶ 3. #Ó*+¢ #·e\dæq e&û¶ (>∑‘+· ˝Àì~)
4. yê´bÕs¡U≤‘ê <ë«sê dü÷\∆ ˝≤uÛ+Ñ 4. #Ó*+¢ #·e\dæq e&û¶ (Á|üdTü ‘Ô +· )
5. sTT‘·s¡ Ä<ëj·TeTT\T 5. &çbÕõ≥¢ô|’ #Ó*+¢ ∫q e&û¶
6. &çbÕõ≥¢ô|’ #Ó*+¢ #·e\dæq e&û¶
dü÷\ú ˝≤uÛeÑ TT R m(-)_
dü÷\ú ˝≤uÛeÑ TTq≈£î 30%
_) >∑‘· dü+e‘·‡s¡|⁄ü yê´bÕs¡ eéVü‰s¡ eT÷\<Ûqä eTT
I $es¡eTT\T s¡÷.\T
1. düuTÑÛ ´\ yê{≤<Ûqä eTT
2. düuTÑÛ ´\ &çbÕõ≥T¢
3. Ä]úø£ dü+dü\ú T/@»˙‡\ <ë«sê ãTTDeTT\T
4. ô|≥Tºã&ç ô|≥ºì ]»s¡T«\T
yÓTT‘·eÔ TT
II) yê´bÕs¡ eéVü‰s¡ eT÷\<Ûqä eTTq≈£î 2%
i) Á|üdTü ‘Ô · dü+e‘·‡s¡eTT˝À J‘·eTT eT]j·TT n\yÓqT‡\ô|’ »]–q Ks¡TÃ.
ii) dü÷\ú ˝≤uÛeÑ TT˝À 30% ˝Òø£ yê´bÕs¡ eéVü‰s¡ eT÷\<Ûqä eTT˝À 2% @~ ‘·≈î£ ÿyÓq’
<ëì Á|üø±s¡+ ns¡ΩyTÓ qÆ Ks¡TÃ.
iii) »]–q Ks¡TÃ ø±\+ (]]) ˝Àì ns¡ΩyTÓ q Æ Ks¡TÃqT $T+∫q jÓT&É\ Ä ‘˚&ÜqT ªªsêe\dæqμμ
|ü<Tä › ÁøÏ+<ä #·÷|æ sêã≥ºã&Ée\dæq yÓTT‘·eÔ TT>± #·÷|üã&ç <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫ ˇø£
ì~Ûì @sêŒ≥T #˚jT· e\j·TTqT.
bòÕs¡+ I 241
bòÕs¡yéT Ì
(s¡÷\T 22 (8m)(VII)
mìïø£\ H√{°düT
Á|üdTü ‘Ô e· TT...............
(mìïø£\ n~Ûø±])
ÄsY.dæ.HÓ+..................... ‘˚~ : ..............
$wüj·TeTT : düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ mìïø£\T....................................düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT
bÕ\ø£ eT+&É* mìïø£\ ìs¡«Vü≤D...............................................¬syÓq÷´
eT+&É\+...................]õÁùwºwüHé HÓ+. >∑T]+∫.
]|òü¬sqT‡ : ....................]|òü¬sqT‡ HÓ+.....................‘˚B >∑\ sêÁwüº düVü≤ø±s¡ mìïø£\
n<∏ë]{°, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT yê] ñ‘·Ôs¡T«\T.
sêÁwüº düV≤ü ø±s¡ mìïø£\ n<∏ë]{°, ‘Ó\+>±D, ôV≤’ <äsêu≤<äT..................... õ˝≤¢,...............

(¬syÓq÷´ eT+&É\+)˝Àì .....................düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü + ].õ.HÓ+...........‘˚~............q
bÕ\ø£eT+&É* mìïø£\ ìs¡«Vü≤D≈£î>±qT ~>∑Te dü+‘·ø£eTT #˚dæq qqTï mìïø£\ n~Ûø±]>±
ìj·T$T+∫+~. mìïø£\ ø±s¡´Áø£eTeTT á ÁøÏ+~ $<ÛäeTT>± ñ+≥T+~.
1.(m) dü+|òüT+ ù|s¡T :
(_) ]õwüºs¡T¶ HÓ+ãs¡T :
(dæ) dü+|òüT ∫s¡THêe÷ (]õwüºs¡T¶ ø±sê´\j·T+) :
(&ç) dü+|òüT ‘·s¡>∑‹ :
(á) yêéVü‰]ø£ $d”Ôs¡íeTT :
2. mìïø£\ $<ÛëqeTT (s¡Vü≤dü´ u≤˝…{Ÿ / #˚‘·T\T
m‘·TÔ≥ <ë«sê)
3. mìïø£ <ë«sê uÛÑØÔ #˚j·Te\dæq ôw.≈£î.........................
yÓTT‘·Ô+ d”≥¢ dü+K´ ôw.‘Ó..........................
yÓ.‘·...........................
eTVæ≤fi¯\T......................
Ç‘·s¡T\T........................
yÓTT‘·Ô+..........................
bòÕs¡+ I 242
4. bÕ\ø£eT+&É* mìïø£ ø=s¡≈£î ìjÓ÷»ø£ esêZ\ $uÛÑ»q eT]j·TT ]»πs«wüHé
ìjÓ÷»ø£ es¡Z+ HÓ+. z≥s¡T C≤_‘ê Áø£eT dü+K´ (ôw.≈£î/ôw.‘·/yÓ.‘·/
qT+&ç es¡≈î£ eTVæ≤fi¯\≈£î ]»s¡T«
#˚jT· ã&çq$/]»sY«
(1 qT+&ç 13 ìjÓ÷»ø£es¡ZeTT\T) #˚jT· ã&çq$
5. (m) mìïø£ »s¡T>∑T Á|ü<˚X¯eTT ˝Ò<ë Á|ü<˚X¯eTT\T

(_) mìïø£ »s¡T>∑T düeTj·TeTT
(dæ) mìïø£ »s¡T>∑T ‘˚~
6. (m) Hê$TH˚wüHé |üÁ‘·eTT\T <ëK\T #˚j·TT Á|ü<˚X¯eTT
(_) Hê$TH˚wüHé |üÁ‘·eTT\T <ëK\T #˚j·TT düeTj·TeTT
(dæ) Hê$TH˚wüHé |üÁ‘·eTT\T <ëK\T #˚j·TT ‘˚~
(&ç) <ëìøÏ #Ó*¢+#·e\dæq s¡TdüTeTT
7. (m) Hê$TH˚wüHéqT |ü]o*+#·T Á|ü<˚X¯eTT
(_) Hê$TH˚wüHéqT |ü]o*+#·T düeTj·T+
(dæ) Hê$TH˚wüHéqT |ü]o*+#·T ‘˚~
8. (m) ns¡ΩyÓTÆq Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê Á|üø£{Ï+#·T Á|ü<˚X¯eTT
(_) ns¡ΩyÓTÆq Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê Á|üø£{Ï+#·T düeTj·TeTT
(dæ) ns¡ΩyÓTÆq Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê Á|üø£{Ï+#·T ‘˚~
9. (m) Hê$TH˚wüq¢ ñ|üdü+Vü≤s¡D Á|ü<˚X¯eTT
(_) Hê$TH˚wüq¢ ñ|üdü+Vü≤s¡D düeTj·T+
(dæ) Hê$TH˚wüq¢ ñ|üdü+Vü≤s¡D ‘˚~
10. (m) ns¡ΩyÓTÆq Hê$TH˚wüq¢ ‘·T~ C≤_‘ê Á|üø£{Ï+#·T Á|ü<˚X¯eTT
(_) ns¡ΩyÓTÆq Hê$TH˚wüq¢ ‘·T~ C≤_‘ê Á|üø£{Ï+#·T düeTj·TeTT
(dæ) ns¡ΩyÓTÆq Hê$TH˚wüq¢ ‘·T~ C≤_‘ê Á|üø£{Ï+#·T ‘˚~
11. (m) mìïø£\ ∫Vü≤ïeTTqT πø{≤sTT+#·T Á|ü<˚X¯eTT
(_) mìïø£\ ∫Vü≤ïeTTqT πø{≤sTT+#·T düeTj·TeTT
(dæ) mìïø£\ ∫Vü≤ïeTTqT πø{≤sTT+#·T ‘˚~
12. yÓTT‘·eÔ TT kÕúqeTT\≈£î $T+∫ ns¡ΩyTÓ qÆ Hê$TH˚wqü T¢ <ëK\T ø±ì dü+<äs“¡ e¤ TT˝À @ø£ÁêeTT>±
bòÕs¡+ II 243
mìï¬ø’q nuÛÑ´s¡Tú\ ù|s¡¢qT Á|üø£{Ï+#·T ‘˚~, düeTj·TeTT eT]j·TT Á|ü<˚X¯eTT
13. b˛{° ñ+&ç mìïø£\T »]–q dü+<äs¡“¤eTT˝À z≥¢ ˝…øÏÿ+|ü⁄ »s¡T>∑T ‘˚~, düeTj·TeTT
eT]j·TT Á|ü<˚X¯eTT.
14.(m) mìïø£\ |òü*‘·eTTqT Á|üø£{Ï+#·T Á|ü<˚X¯eTT
(_) mìïø£\ |òü*‘·eTTqT Á|üø£{Ï+#·T ‘˚~
>∑eTìø£ : H√{°dTü uÀs¡T˝¶ À ñ+#·ã&çq z≥T Vü≤≈£îÿ >∑\ düuTÑÛ ´\ C≤_‘êqT dü+|òTü düuTÑÛ ´\+<äs÷¡
|ü]o*+#·Tø√e#·TÃqT.
kıôd’{° eTTÁ<ä dü+‘·øe£ TT

(mìïø£\ n~Ûø±])
dü+|òTü + jÓTTø£ÿ Áô|dæ&+Ó {Ÿ /d”.á.z/|”.◊.d”/n&éV‰ü ø˘ ø£$T{°øÏ
dü+|òüT H√{Ïdt uÀs¡T¶¬ø’ qø£\T
sêÁwüº düVü≤ø±s¡ mìïø£\ n<∏ë]{°øÏ qø£\T
bòÕs¡yéT ` II
(s¡÷\T 22 (8dæ)(i)
dü+|òTü bÕ\ø£es¡Z düuTÑÛ ´&ç>± mìïø£>T∑ ≥≈£î Hê$TH˚wHü é |üÁ‘·eTT
uÛ≤>∑eTT ` 1
1. dü+|òüT+ ù|s¡T : bò˛{À
2. nuÛÑ´]ú / dü+|òüT Á|ü‹ì~Û ù|s¡T eT]j·TT Á|üy˚X¯ dü+K´ : dü«j·T+>±
3. Ä<ÛësY ø±sY¶ HÓ+ãs¡T (nf…ôdº&é ø±|” »‘·|üs¡#·ã&çq~) <ÛäèMø£]+∫q~
4. u≤´+ø˘ U≤‘ê dü+K´
5. bÕHé ø±s¡T¶ $es¡eTT\T
6. ¬ødædæ $es¡eTT\T (nedüs¡yÓTÆq #√≥)
7. ‘·+Á&ç ˝Ò<ë uÛÑs¡Ô ù|s¡T
8. ∫s¡THêe÷
9. Á|ü‹bÕ<ä≈£îì Á|üy˚X¯ dü+K´ eT]j·TT ù|s¡T
10. Á|ü‹bÕ<ä≈£îì dü+‘·eTT ˝Ò<ë y˚*eTTÁ<ä
11. ã\|ü]∫q e´øÏÔ Á|üy˚X¯ dü+K´ eT]j·TT ù|s¡T
12. ã\|ü]∫q e´øÏÔ dü+‘·ø£eTT ˝Ò<ë y˚* eTTÁ<ä
bòÕs¡+ II 244
nuÛÑ´]ú jÓTTø£ÿ Á|üø£≥q
H˚qT (ø£$T{° yÓT+ãs¡T>±) mìïø£\≈£î ì\ã&ÉT≥≈£î dæ<ä∆eTT>± ñHêïqT. Hê≈£î u≤>∑T>±
‘Ó*dæq+‘· es¡≈£î eT]j·TT $XÊ«düeTT ñqï+‘·es¡≈£î #·≥ºeTT˝Àì ìj·TeT ìã+<Ûäq\ y˚Ts¡
ø£$T{° düuÛÑ´‘·«eTTq≈£î H˚qT m≥Te+{Ï nqs¡Ω‘·qT ø£*– ñ+&É˝Ò<äì Á|üø£{Ï+#·T#·THêïqT.
H˚qT Ç+<äTeT÷\eTT>±.............(ñ|ü≈î£ \eTTq≈£î) #Ó+~qyêì>± Á|üø{£ +Ï #·T#·THêïqT.
Ä ñ|ü ≈£î\eTT...........ø±≥–ØøÏ #Ó+~q~>± &çπø¢sY #˚j·Tã&çq~.
(nBÛø£è‘· n~Ûø±]#˚ Çe«ã&çq dü]º|òæπø≥TqT »‘·|üs¡#·&ÉyÓTÆq~)
Á|ü<˚X¯eTT :
‘˚~ :
düeTj·TeTT nuÛ´Ñ ]ú dü+‘·øe£ TT
uÛ≤>∑eTT ` 2
Hê$TH˚wüHé n+~q≥T¢ ‘Ó*j·T|ü]#˚ |üÁ‘·eTT
......................dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´&ç>± b˛{° #˚düTÔqï l .....................
>±s¡T Hê≈£î ‘˚B..................,düeTj·TeTTq »‘·#˚j·Tã&çq |üÁ‘·eTT\T, Hê$TH˚wüHé s¡TdüTeTT
s¡÷ˆˆ ..................(nø£åsê\..................................................)˝À düVü‰
düeT]Œ+∫q Hê$TH˚wüHé |üÁ‘·eTT n+~q≥T¢ ‘Ó*j·T|üs¡Ã&ÉyÓTÆq~.
mìïø£\ n~Ûø±] dü+‘·ø£eTT

eTTÁ<ä
uÛ≤>∑eTT ` 3
Hê$TH˚wüq¢ |ü]o\q¬ø’ H√{°düT
.......................dü+|òüT|ü⁄ bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´\ mìïø£¬ø’ d”«ø£]+|üã&çq Hê$TH˚wüq¢
|ü]o\q.................Hê&ÉT..............ñ<äj·T+ / eT<Ûë´Vü≤ï.................Á|ü<˚X¯eTTq
»s¡T>∑TqT.
mìïø£\ n~Ûø±] dü+‘·ø£eTT
eTTÁ<ä
bòÕs¡+ III, IV 245
uÛ≤>∑eTT ` 4
Hê$TH˚wüHé |ü]o\q
................dü + |ò ü T eTT jÓ T Tø£ ÿ bÕ\ø£ e s¡ Z dü u Û Ñ T ´ì kÕú q eTTq¬ ø ’ l /
leT‹....................................jÓTTø£ÿ Hê$TH˚wqü T d”«ø£]+#·&yÉ TÓ qÆ ~ / ‹s¡dÿü ]+#·&yÉ TÓ qÆ ~
(‹s¡düÿ]+∫q≥¢sTT‘˚ ø±s¡DeTT\qT mìïø£\ n~Ûø±] ≈£î¢|üÔeTT>± ]ø±s¡T¶ #˚j·Te˝…qT)
m)
_)
dæ) mìïø£\ n~Ûø±] dü+‘·ø£eTT
eTTÁ<ä
bòÕs¡+ ` III
(s¡÷\T 22 (8dæ) (V)
d”«ø£]+#·ã&çq Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê
dü+|òüT+ ù|s¡T..................]õwüºsY¶ HÓ+.....................‘˚B ..............................
bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´ì |ü<ä$ ø=s¡≈£î : ìjÓ÷»ø£ es¡ZeTT HÓ+....................../‘·s¡>∑‹
es¡Tdü Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ ‘·+Á&ç/ ∫s¡THêe÷ Á|ü‹bÕ<ä≈£îì ù|s¡T ã\|ü]∫q e´øÏÔ ù|s¡T
dü+K´ dü+K´ ù|s¡T uÛÑs¡Ô ù|s¡T Á|üy˚X¯ dü+K´ Á|üy˚X¯ dü+K´
1 2 3 4 5 6 7
mìïø£\ n~Ûø±]
bòÕs¡+ ` IV
(s¡÷\T 22 (8&ç) (V)
|ü]o\q nq+‘·s¡+ düÁø£eT+>± ñqï Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê
dü+|òüT+ ù|s¡T...................................]õwüºsY¶ HÓ+...................‘˚~................
bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´ì |ü<ä$ ø=s¡≈£î / ìjÓ÷»ø£es¡Z+ HÓ+......................../‘·s¡>∑‹
es¡Tdü Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ ‘·+Á&ç/ ∫s¡THêe÷
dü+K´ dü+K´ ù|s¡T uÛsÑ Ô¡ ù|s¡T
1 2 3 4 5
>∑eTìø£ : Hê$TH˚wüHé bòÕs¡+˝À ù|s=ÿqã&çq ù|s¡T¢ ‘Ó\T>∑T nø£ås¡e÷\ Áø£eT+˝À ñ+&Ée˝…qT
bòÕs¡+ V, VI 246
bòÕs¡+ ` V
(s¡÷\T 22 (8&ç) (V)
.....................|ü<ä$ ø=s¡≈£î düÁø£eT+>± ˝Òì Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê
dü+|òüT+ ù|s¡T................]õwüºsY¶ HÓ+...................,.......‘˚~ : .......................
bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´ì |ü<ä$ ø=s¡≈£î / ìjÓ÷»ø£es¡Z+ HÓ+............................../‘·s¡>∑‹
es¡Tdü nuÛ´Ñ ]∆ ‘·+Á&ç Á>±eTeTT/ ìjÓ÷»ø£ es¡ZeTT/ ‘·s¡>∑‹ ø±s¡DeTT\T
dü+K´ ù|s¡T ù|s¡T Á|ü<˚X¯eTT ÁbÕ+‘·eTT
1 2 3 4 5 6 7
bòÕs¡+ ` VI
(s¡÷\T 22 (8Ç)
Hê$TH˚wüHé ñ|üdü+Vü≤s¡D H√{°düT
‘˚~ :...................
mìïø£\ n~Ûø±],
.....................düVü≤ø±s¡ dü+|òüT+
..........................>±]øÏ,
$wüj·TeTT :` mìïø£\T ` Hê$TH˚wüHé ñ|üdü+Vü≤s¡D ` >∑T]+∫.
H˚qT .....................‘˚Bq........................düVü≤ø±s¡ dü+|òüT bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´ì
|ü<$ä øÏ »s¡T>∑T mìïø£\ø¬ .’ ..................HÓ+. ìjÓ÷»ø£ es¡eZ TT˝À Hê$TH˚wHü é <ëK\T #˚kÕqT.
nsTT‘˚ b˛{° qT+&ç Hê Hê$TH˚wHü qé T ñ|üd+ü Vü≤]+#·Tø=+≥THêïqT. Hê ñ|üd+ü Vü≤s¡D
nuÛ´Ñ s¡qú qT ÄyÓ÷~+∫, b˛{°<ës¡T\ C≤_‘ê qT+&ç Hê ù|s¡TqT ‘=\–+#·e\dæ+~>± ø√s¡T‘·THêïqT.
MT $<Û˚j·TT&ÉT
kÕ≈£îå \T ù|s¡T
1. Á|ü‹bÕ<ä≈£î&ÉT Á|üyX˚ ¯ dü+K´
2. ã\|ü]∫q e´øÏÔ dü+‘·øe£ TT
bòÕs¡+ VI(A), VII 247
bòÕs¡+ ` VI (A)
(s¡÷\T 22 (8dæ) (V)
Hê$TH˚wüqT¢ ñ|üdü+Vü≤]+#·Tø=qï nuÛÑ´s¡Tú\ C≤_‘ê
bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´ì |ü<ä$ ø=s¡≈£î/ìjÓ÷»ø£ es¡ZeTT HÓ+....................../‘·s¡>∑‹
1 2 3 4 5 6 7
bòÕs¡+ ` VII
(s¡÷\T 22 (8m|òt)
Hê$TH˚wüq¢ ñ|üdü+Vü≤s¡D nq+‘·s¡+ b˛{°˝À ñqï nuÛÑ´s¡Tú\ ‘·T~ C≤_‘ê
dü+|òüT+ ù|s¡T.................................. ‘˚~................
bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´ì |ü<ä$ ø=s¡≈£î / ìjÓ÷»ø£es¡Z+ HÓ+........................
es¡Tdü Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ πø{≤sTT+#·ã&çq ∫Vü≤ïeTT

dü+K´ dü+K´ ù|s¡T
1 2 3 4
bòÕs¡+ VIII 248
bòÕs¡+ ` VIII
(s¡÷\T 22 (8õ) eT]j·TT 22 (8 ôV≤#Y)
qeT÷Hê u≤´\{Ÿ |üÁ‘·+
es¡Tdü HÓ+. øö+≥sY bòÕsTT˝Ÿ
....................dü+|òüT+ mìïø£\ ‘˚~..................
Á|æôd’&ç+>¥ Ä|ò”düs¡T dü+‘·ø£eTT.....................
es¡Tdü HÓ+....................
.....................dü+|òüT bÕ\ø£es¡Z |ü<ä$ ø=s¡≈£î (kÕ<Ûës¡D/ñ|ü mìïø£)
ìjÓ÷»ø£ es¡ZeTT HÓ+.
mìïø£\ ‘˚~
...........................................................bÕ\ø£ es¡Z düuÛÑT´ì |ü<ä$ ø=s¡≈£î
ìjÓ÷»ø£ es¡ZeTT HÓ+.
es¡Tdü HÓ+. nuÛ´Ñ ]ú ù|s¡T nuÛÑ´]ú bò˛{À πø{≤sTT+∫q ∫Vü≤ïeTT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
bòÕs¡+ IX 249
bòÕs¡+ ` IX
(s¡÷\T 22 (8 ôV≤#Y)(ii)
b˛*+>¥ @»+≥T ìj·÷eTø£ |üÁ‘·eTT
mìïø£\ n~Ûø±], ‘˚~ : ...............
....................dü+|òüTeTT
...................>±]øÏ
nj·÷´,
$wüj·TeTT`mìïø£\T`mC…+≥T ìj·÷eTø£+ >∑T]+∫ nuÛÑ´s¡úq ` >∑T]+∫.
H˚ q T ‘Ó * j· T #˚ j · T Tq<˚ e Tq>±................dü + |ò ü T eTT jÓ T Tø£ ÿ bÕ\ø£ e s¡ Z

düuTÑÛ ´&ÉT>±..............HÓ+.ìjÓ÷»ø£ esêZìøÏ.......................‘˚Bq »s¡T>∑T mìïø£\ b˛{°˝À
ñqï nuÛÑ´]úì.
H˚qT ø√s¡Tq<˚eTq>± l ............................>±]ì Hê mìïø£\ @C…+≥T>±
..................ã÷‘Y HÓ+.......................˝À ìj·T$T+∫ @C…+{Ÿ bÕdt C≤Ø #˚j·T>∑\s¡T.
ô|’ b˛*+>¥ @»+≥T dü+‘·ø£eTTqT ~>∑Teq <ÛäèMø£]+#·T#·THêïqT.
‘·eT $<Û˚j·TT&ÉT
ù|s¡T dü+‘·øe£ TT
@C…+≥T dü+‘·øe£ TT nuÛ´Ñ ]ú ù|s¡T
Á|üyX˚ ¯ dü+K´
ªª<ÛäèMø£]+#·HÓ’q~μμ
nuÛ´Ñ ]ú dü+‘·øe£ TT bÕ\ø£es¡Z düuTÑÛ ´ì>±
b˛{° #˚j·TT nuÛÑ´]ú
bòÕs¡+ X(A), X(B) 250
bòÕs¡+ ` X(A)
(s¡÷\T (8 ôV≤#Y)(xi)
z≥s¡T Á|üø£≥q
H˚qT l ................................‘·+Á&ç...........................................Á>±eT
yêdüÔe⁄´&ÉqT.................................düVü≤ø±s¡ dü+|òüT düuÛÑT´&çqì Á|üø£{ÏdüTÔHêïqT.
z≥s¡T dü+‘·øe£ TT
ù|s¡T
mìïø£\ n~Ûø±]/Á|æôd’&ç+>¥ Ä|ò”düs¡T ìs¡íj·T+
dü+‘·øe£ TT
mìïø£\ n~Ûø±] /Á|æôd’&ç+>¥ Ä|ò”düs¡T
bòÕs¡+ ` X(B)
(s¡÷\T 22 (8◊) (i)
f…+&ÉsY¶ z≥¢ C≤_‘ê
dü+|òüTeTT ù|s¡T............................ ‘˚~..........................
ìjÓ÷»ø£ es¡Z+ HÓ+.............................
es¡Tdü düuTÑÛ ´&ÉT/ Á|üy˚X¯ z≥s¡¢ C≤_‘ê˝À ìjÓ÷»ø£ z≥s¡T jÓTTø£ÿ
dü+K´ z≥s¡T ù|s¡T dü+K´ es¡Tdü dü+K´ es¡Z HÓ+. dü+‘·øe£ TT/u§≥qy˚* eTTÁ<ä
1 2 3 4 5 6
bòÕs¡+ XI 251
bòÕs¡+ ` XI
(s¡÷\T 22 (8◊) (iii) eT]j·TT 22 (8)(C…)(iii)
u≤˝…{Ÿ ù||üsY nøö+≥T
dü+|òüTeTT ù|s¡T............................ ‘˚~..........................
bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´ì |ü<ä$øÏ/ìjÓ÷»ø£ es¡Z+ HÓ+.
es¡Tdü u≤˝…{Ÿ ù||üsT¡ ¢

HÓ+. d”«ø£]+∫q$ $ìjÓ÷–+∫q$
qT+&ç es¡≈î£ yÓTT‘·+Ô z≥s¡¢≈£î C≤Ø #˚dæq$ f…+&ÉsY |üÁ‘·eTT\T
qT+&ç es¡≈î£ yÓTT‘·+Ô qT+&ç es¡≈î£ yÓTT‘·+Ô
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
#Ó&bç ˛sTTq$ $T–*q$ 4`(7G10G13)

qT+&ç es¡≈î£ yÓTT‘·+Ô qT+&ç es¡≈î£ yÓTT‘·+Ô
11 12 13 14 15 16
bòÕs¡+ XII 252
bòÕs¡+ ` XII
(s¡÷\T 22 (8)(C…)(ii)
¬>*∫q nuÛÑ´s¡Tú\ C≤_‘ê
dü+|òüTeTT ù|s¡T............................ ‘˚~..........................
bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´ì |ü<ä$øÏ/ìjÓ÷»ø£ es¡ZeTT HÓ+.
es¡Tdü Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ ù|s¡T bı+~q $esê\T
dü+K´ dü+K´ z≥¢˝À (mìïø£ b˛{° <ë«sê
#Ó*q¢ $ ˝Òø£ @ø£Áê+)
1 2 3 4 5
yÓTT‘·Ô+ #Ó*¢q z≥T¢ :

yÓTT‘·Ô+ ‹s¡düÿ]+∫q z≥T¢ :
H˚qT ~>∑Te ù|s=ÿqã&çq nuÛÑ´]ú / nuÛÑ´s¡Tú\T dü+|òüT bÕ\ø£esêZìøÏ mìï¬ø’q≥T¢>±
Ç+<äT eT÷\+>± Á|üø£{Ï+#·T#·THêïqT.
es¡Tdü Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ ù|s¡T bı+~q $esê\T

dü+K´ dü+K´ z≥¢˝À (b˛{° <ë«sê ˝Ò<ë
#Ó*q¢ $ @ø£Áê mìïø£)
1 2 3 4 5
bòÕs¡+ XIII 253
bòÕs¡+ ` XIII
(s¡÷\T 22 (8 m˝Ÿ) (ii)
mìï¬ø’q bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´\≈£î H√{°düT
mìïø£\ n~Ûø±].........................dü+|òüTeTT...................................eT+&É\eTT
.......................õ˝≤¢ .........................‘Ó\+>±D≤ düVü≤ø±s¡ dü+|òü÷\ #·≥º+,
1964˝Àì s¡÷\T 22 (12)(_) ÁøÏ+<ä C≤Ø #˚j·Tã&çq H√{°düT.
Á|üdüTÔ‘·eTT l.........................mìïø£\ n~Ûø±]
ÄsY.dæ.HÓ+.......................... ‘˚~..........................
$wüj·TeTT :` mìïø£\T ` düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\T ` dü+|òüT|ü⁄ Ä|ò”düT uÒs¡s¡¢qT
mqTïø=qT≥`n+<äT¬ø’ bÕ\ø£es¡Z düe÷y˚X¯eTT @sêŒ≥T #˚j·TT≥ ` H√{°düT
C≤Ø #˚j·TT≥ ` >∑T]+∫.
...................‘˚~q,
]|òs¬ü qT‡ : ...................õ˝≤¢............................eT+&É\eTT˝Àì...............dü+|òTü |ü⁄
bÕ\ø£es¡Z düuÛÑT´\ mìïø£\T ..............q »]–q$.
dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ Ä|òd” Tü uÒss¡ ¢¡ mìïø£ ø=s¡≈î£ , mìï¬øq’ düuTÑÛ ´\ düe÷y˚Xe¯ TTqT dü+|òTü eTT
jÓTTø£ÿ ø±sê´\j·TeTT˝À.................‘˚Bq.........................(düeTj·TeTT˝À) @sêŒ≥T
#˚jT· T≥≈£î ìs¡sí TT+|üã&çq~. ø±e⁄q ìs¡sí TT+|üã&çq ‘˚B, düeTj·TeTT˝À ø±s¡és¡Z düuTÑÛ ´\+<äs÷¡
MT{Ï+>¥≈£î Vü‰»s¡T ø±e\dæ+~>± Ç+<äTeT÷\eTT>± H√{°düT C≤Ø #˚j·T&ÉyÓTÆq~.
l / leT‹
1. ...................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
2. .................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
3. ...................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
4. .................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
5. ...................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
6. .................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
7. ...................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
8. .................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
9. ...................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
10. .................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
11. ...................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
12. .................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
13. .................................mìï¬ø’q düuÛÑT´\T
bòÕs¡+ XIV 254
bòÕs¡+ ` XIV
(s¡÷\T 22 (8 m˝Ÿ)(ii)
n<Ûä´≈£åî&ÉT/Ä|ò”dt uÒs¡s¡¢ mìïø£ ø=s¡≈£î Hê$TH˚wüHé |üÁ‘·eTT
1. dü+|òüT+ ù|s¡T :
2. nuÛÑ´]ú ù|s¡T eT]j·TT Á|üy˚X¯ dü+K´ :
3. ‘·+Á&ç ˝Ò<ë uÛÑs¡Ô ù|s¡T :
4. ∫s¡THêe÷ :
5. Á|ü‹bÕ<ä≈£îì ù|s¡T, Á|üy˚X¯ dü+K´ :
6. Á|ü‹bÕ<ä≈£îì dü+‘·ø£eTT ˝Ò<ë y˚*eTTÁ<ä :
7. ã\|ü]∫q e´øÏÔ ù|s¡T, Á|üy˚X¯ dü+K´ :
8. ã\|ü]∫q e´øÏÔ dü+‘·ø£eTT ˝Ò<ë y˚*eTTÁ<ä :
nuÛÑ´]ú Á|üø£≥q
H˚qT á mìïø£\˝À n<Û´ä ≈£îå &ÉT / Ä|òd” Tü uÒss¡ Y |ü<$ä øÏ b˛{° #˚jT· T≥≈£î Çwü|º &ü TÉ ‘·THêïqT.
Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘· es¡≈î£ dü<sä T¡ b˛{° #˚jT· T≥≈£î bÕ\ø£es¡Z düuTÑÛ ´&ç>± Hê≈£î m{Ïº nqs¡Ω‘\· T ˝Òe⁄
nì <ÛäèMø£]düTÔHêïqT.
düú\eTT................
‘˚~................... nuÛ´Ñ ]∆ dü+‘·≈e£ TT
düeTj·TeTT................
s¡d<” Tä
.........................dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ n<Û´ä ≈£îå &ÉT/Ä|òd” Tü uÒss¡ Y |ü<$ä øÏ <ëK\T #˚dqæ Hê$TH˚wqü T
|üÁ‘·eTT...................‘˚B................(düeTj·T+)q Hê≈£î eTT{Ïºq<äì Á|üø£{Ï+#·T#·THêïqT.
mìïø£\ n~Ûø±] dü+‘·ø£+
eTTÁ<ä
bòÕs¡+ ` XV
(s¡÷\T 22 (8m˝Ÿ) (iii)
d”«ø£]+∫q Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê
kıôd’{° ù|s¡T.................. ‘˚B ..............................
n<Ûä´≈£åî&ÉT / ñbÕ<Ûä´≈£åî&ÉT / ø±s¡´<ä]Ù / ø√XÊ~Ûø±]/Ç‘·s¡ |ü<ä$ ø=s¡≈£î
bòÕs¡+ XVI 255
dü+K´ dü+K´ ù|s¡T uÛÑs¡Ô ù|s¡T
1 2 3 4 5 6 7
bòÕs¡+ ` XVI
(s¡÷\T 22 (8m˝Ÿ) (iii)
|ü]o\q ‘·s¡Tyê‘· $T–*q Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê
dü+|òüT+ ù|s¡T.................................... ‘˚~ ................
es¡Tdü Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ ‘·+Á&ç ù|s¡T ∫s¡THêe÷
dü+K´ dü+K´ ù|s¡T
1 2 3 4 5
>∑eTìø£ :` nuÛÑ´s¡Tú\ ù|s¡T¢ Hê$TH˚wüHé |üÁ‘·eTT˝À ù|s=ÿìq $<Ûeä TT>± ‘Ó\T>∑T nø£ås¡e÷\
Áø£eTeTT˝À ñ+&Ée˝…qT.
bòÕs¡+ ` XVII
(s¡÷\T 22 (8m˝Ÿ) (iii)
.......................|ü<ä$ ø=s¡≈£î #Ó\¢ì Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê
kıôd’{° ù|s¡T....................... ‘˚~..........................
es¡Tdü nuÛ´Ñ ]∆ ‘·+Á&ç Á>±eTeTT/ ìjÓ÷»ø£ es¡Z+/ ‘·s¡>∑‹ ‹s¡düÿs¡D≈£î >∑\
dü+K´ ù|s¡T ù|s¡T Á|ü<˚X¯eTT ÁbÕ+‘·eTT ø±s¡D+
1 2 3 4 5 6 7
bòÕs¡+ XVIII, XVIII(A) 256
bòÕs¡+ ` XVIII
(s¡÷\T 22 (8m˝Ÿ) (ii)
ñ|üd+ü Vü≤s¡D H√{°dTü
................ dü+|òüTeTT >±]øÏ,
$wüj·TeTT :` mìïø£\T ` Hê$TH˚wüHé ñ|üdü+Vü≤s¡D ` >∑T]+∫.
H˚qT ‘Ó*j·TCÒjT· Tq~ @eTq>±.............‘˚Bq »s¡T>∑T ........................düV≤ü ø±s¡
dü+|òüT Ä|ò”dt uÒs¡sY |ü<ä$øÏ nq>±..................|ü<ä$øÏ H˚qT Hê$TH˚wüHéqT <ëK\T #˚XÊqT.
H˚qT Á|üdTü ‘Ô +· b˛{° qT+&ç Hê Hê$TH˚wHü qé T ñ|üd+ü Vü≤]+#·Tø=+≥THêïqT eT]j·TT Hê
ñ|üdü+Vü≤s¡DqT ÄyÓ÷~+∫ b˛{°<ës¡T\ C≤_‘ê qT+&ç Hê ù|s¡TqT ‘=\–+#·e\dæ+~>±
ø√s¡T‘·THêïqT.
‘·eT $<Û˚j·TT&ÉT
kÕ≈£îå \T ù|s¡T
1. Á|ü‹bÕ<ä≈£î&ÉT dü+‘·øe£ TT
2. ã\|ü]∫q e´øÏÔ Á|üy˚X¯ dü+K´
bòÕs¡+ ` XVIII (A)

(s¡÷\T 22 (8m˝Ÿ) (ii)
ñ|üdü+Vü≤]+#·ã&çq Hê$TH˚wüq¢ C≤_‘ê
...............Ä|ò”dt uÒs¡sY |ü<ä$¬ø’ nq>±.............|ü<ä$øÏ ..........ìjÓ÷»ø£es¡Z+
HÓ+................/πø≥–].
es¡Tdü Á|üy˚X¯ nuÛ´Ñ ]∆ ‘·+Á&ç/ ∫s¡THêe÷ Á|ü‹bÕ<ä≈î£ ì ù|s¡T ã\|ü]∫q ù|s¡T
1 2 3 4 5 6 7
bòÕs¡+ XIX, XX 257
bòÕs¡+ ` XIX
(s¡÷\T 22 (8m˝Ÿ) (iii)
Hê$TH˚wüq¢ ñ|üdü+Vü≤s¡D ‘·s¡Tyê‘· #Ó*¢q Hê$TH˚wüq¢ ‘·T~ C≤_‘ê
dü+|òüT+ ù|s¡T................................... ‘˚~................
n<Ûä´≈£åî&ÉT / ñbÕ<Ûä´≈£åî&ÉT / ø±s¡´<ä]Ù / ø√XÊ~Ûø±] / Ç‘·s¡ |ü<ä$ ø=s¡≈£î
Áø£eT dü+K´ Á|üyX˚ ¯ dü+K´ nuÛ´Ñ ]∆ ù|s¡T øπ {≤sTT+∫q ∫Vü≤ïeTT
1 2 3 4
bòÕs¡+ ` XX
(s¡÷\T 22 (8m˝Ÿ) (iii)
u≤´\{Ÿ ù||üsY qeTTHê
n<Ûä´≈£åî&ÉT / ñbÕ<Ûä´≈£åî&ÉT / ø±s¡´<ä]Ù / ø√XÊ~Ûø±] / Ç‘·s¡ |ü<ä$ ø=s¡≈£î
Áø£eT dü+K´........................ kÕ<Ûës¡D dü+K´
Áø£eT dü+K´ ù|s¡T ∫Vü≤ïeTT
1
2
3
4
5
bòÕs¡+ XXI 258
bòÕs¡+ ` XXI
(s¡÷\T 22 (8m˝Ÿ) (iii)
mìï¬ø’q nuÛÑ´s¡Tú\ C≤_‘ê
dü+|òüT+ ù|s¡T................................... ‘˚~...........................
Ä|ò”düT uÒs¡s¡¢ |ü<ä$ ø=s¡≈£î
Áø£eT Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ bı+~q z≥¢˝À $esê\T (b˛{° <ë«sê ˝Ò<ë
dü+K´ dü+K´ ù|s¡T #Ó*¢q z≥T¢ @ø£Áê mìïø£)
1 2 3 4 5
yÓTT‘·Ô+ #Ó*¢q z≥¢ dü+K´ :
‹s¡düÿ]+|üã&çq z≥¢ dü+K´ :
H˚ q T Ç+<ä T eT÷\+>± ...................dü V ü ≤ ø±s¡ dü + |ò ü T |ü ⁄ Ä|ò ” d t uÒ s ¡ s Y > ±
nq>±..............|ü<ä$øÏ ~>∑Te dü÷∫+∫q nuÛÑ´]∆ mìï¬ø’Hê&Éì Á|üø£{ÏdüTÔHêïqT.
Áø£eT Á|üyX˚ ¯ nuÛÑ´]∆ bı+~q z≥¢˝À $esê\T (b˛{° <ë«sê ˝Ò<ë
dü+K´ dü+K´ ù|s¡T #Ó*¢q$ @ø£Áê mìïø£)
1 2 3 4 5
ôdø£åHé - 1, 2 259
‘Ó\+>±D
|üs¡düŒs¡ düVü‰j·Tø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ #·≥ºeTT 1995
(1995˝À 30e #·≥ºeTT)
bı<äT|ü⁄, dü«j·T+ düV‰ü j·TeTT, |üsd¡ Œü s¡ düV‰ü j·TeTT ÁbÕ‹|ü~ø£>±, düuTÑÛ ´\T ‘·eT Ä]∆ø,£
kÕe÷õø£ |ü⁄s√_Ûeè~∆ ø=s¡ø¬ ’ ‘êy˚T j·÷»e÷qéTT eVæ≤+#·T, ìs¡«Væ≤+#·T, ìj·T+Á‹+#·T düV≤ü ø±s¡
dü+|òüTeTT\qT »yêãT<ëØjÓÆTq, b˛{°|üPs¡«ø£yÓTÆq, kÕ«e\+ãyÓTÆq yê´bÕs¡ dü+düú\T>±,
dü«#·Ã¤+<äeTT>± s¡÷bı+~+#·T≥≈£îqT, n+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫q ˝Òø£ <ëìøÏ nqTwü+–ø£yÓTÆq
$wüj·TeTT\qT ìã+~Û+#·T≥≈£îqT nsTTq #·≥ºeTT.
uÛ≤s¡‘· Á|üC≤sê»´|ü⁄ q\Tã~ Äs¡e dü+e‘·‡s¡eTT˝À ‘Ó\+>±D sê»´ XÊdüqdüuÛÑ á ÁøÏ+~
$<ÛäeTT>± XÊdüqeTT #˚dæ+~ :
1. dü+Á>∑V≤ü HêeTeTT, $düsÔ D¡ eT]j·TT ÁbÕs¡+uÛeÑ TT
1) á #·≥ºeTTqT ‘Ó\+>±D |üs¡düŒs¡ düVü‰j·Tø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ #·≥ºeTT, 1995 nì
ù|s=ÿqe#·TÃqT—
2) Ç~ ‘Ó\+>±D sê»éT+‘·{ÏøÏ $düÔ]+#·TqT—
2. ìs¡«#·qeTT\T
á #·≥ºeTT˝À, dü+<äs¡“¤eTTqT ã{Ïº ns¡∆eTT y˚s¡T>± ñqïH˚ ‘·|üŒ, `
m) ªªuÀs¡T¶μμ nq>± düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ &Ó’¬sø£ºs¡¢ uÀs¡T¶ nì ns¡úeTT—
_) ªªñ|ü$<ÛäT\Tμμ nq>± ÁbÕs¡+uÛÑeTT˝À s¡÷bı+~+∫q ˝Òø£ á #·≥ºeTTqqTdü]+∫, Äj·÷
düeTj·TeTT\+<äT e÷s¡TŒ#˚dæq düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ñ|ü$<ÛäT\T nì ns¡úeTT—
dæ) ªªdüVü≤ø±s¡ dü÷Á‘·eTT\Tμμ nq>± 3e |ü]#˚Ã¤<äeTT˝À ì]›wüº|üs¡∫q düVü≤ø±s¡ dü÷Á‘·eTT\T nì
ns¡eú TT—
&ç) ªªdüV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTμμ nq>± <ëì ñ|ü$<ÛTä \ <ë«sê Á|üuTÑÛ ‘·«eTT qT+&ç yê{≤ eT÷\<Ûqä eTTqT
düeT≈£Ls¡TÃø=qT≥≈£î ìùw~+#·T#·T,4e |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä ]»düº¬s’q ˇø£ |üs¡düŒs¡ düVü‰j·Tø£
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT nìj·TT ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ #·≥ºeTT, 1964 ìã+<Ûäq\
ÁøÏ+<ä ]õwüº¬s’q düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT <ëì eT÷\<Ûäq|ü⁄ ô|≥Tºã&çì ‹]– @sêŒ≥T
#˚düTø=qT≥≈£îqT, Ç‘·s¡ dü+ã+~Û‘· n+X¯eTT\ $wüj·TeTT\˝ÀqT á #·≥eº TTqqTdü]+∫
ñ+&ÉT≥≈£î>±qT nedüs¡yÓTÆq jÓT&É\ <ëì ñ|ü$<ÛäT\qT düe]+#·Tø=ì, Á|üuÛÑT‘·«|ü⁄ yê{≤
eT÷\<Ûqä eTT @<ÓH’ ê ñqï#√ <ëìì yê|üdTü #˚d,æ Á|üuTÑÛ ‘·«eTTq≈£î Ç+ø± u≤ø°jT· Tqï n|ü\≈£î
ôdø£åHé - 1, 2 260
˝Ò<ë <ëì#˚ áj·Tã&çq Vü‰MT\≈£î, Á|üuTÑÛ ‘·«eTT‘√ ne>±Vü≤q |üÁ‘·eTTqT ≈£î<äTs¡TÃ≈£îqï ˝Òø£
n{Ïº düVü‰j·TeTTqT Á|üuÛÑT‘·«eTTq≈£î yê|üdüT #˚dæ eT]j·TT ‘·<äT|ü] á #·≥ºeTT˝Àì 4e
|ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä ˇø£ dü+|òüTeTT>± ]õwüºs¡T #˚sTT+#·Tø=qï düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT nìj·TT
ns¡eú TT—
Ç) ªª|ü]$T‘· u≤<Û´ä ‘· >∑\ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTμμ nq>± düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT |ü]düe÷|æÔ #˚jT· ã&ÉTHÓ&\É ,
Ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ãTTDeTT\ #Ó*¢+|ü⁄¬ø’ <ëì ñ|ü$<ÛTä \qT ã{Ïº, <ëì düuÛÑT´\
u≤<Û´ä ‘·, düV≤ü ø±s¡ dü+düú jÓTTø£ÿ dü+|ü<\ä ≈£î n+X¯<ëj·TeTT #˚jT· T≥≈£î n{Ïº düuTÑÛ ´\T u≤<Û´ä ‘·
eVæ≤+#·Tq{Ïº yÓTT‘·ÔeTTq≈£î, |ü]$T‘·yÓTÆ j·TT+&ÉTq{Ïº düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT nì ns¡úeTT—
m|òt) ªªn|ü]$T‘· u≤<Ûä´‘·>∑\ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTμμ nq>± düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT |ü]düe÷|æÔ
#˚jT· ã&ÉTHÓ&\É , <ëì nìï u≤<Û´ä ‘·\≈£îqT, Ä u≤<Û´ä ‘·\ $wüjT· eTTqqT Ä düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT
jÓTTø£ÿ dü+|ü<ä\T n|ü\≈£î #ê\q|ü&ÉT ˝À≥TqT uÛÑØÔ #˚j·TT≥¬ø’ n+X¯<ëj·TeTT
#˚j·TT≥≈£î>±qT, düuÛÑT´\≈£î ñeTà&ç>±qT, $&ç$&ç>±qT u≤<Ûä´‘· ñ+&ÉTq{Ïº dü+|òüTeTT nì
ns¡eú TT—
õ) ªªdüV≤ü ø±s¡ Á{ÏãT´q\Tμμ nq>± á #·≥eº TT jÓTTø£ÿ 32e |ü]#˚Ã<¤ eä TT ÁøÏ+<ä @sêŒ≥T #˚jT· ã&çq
Á{ÏãT´q\T ˝Òø£ Á{ÏãT´qfi¯ó¢ nì ns¡úeTT—
ôV≤#Y) ªª˝À≥Tμμ nq>± Ä<ëj·TeTTq≈£î $T+∫ n<äqeTT>± ñqï ìø£s¡ e´j·TeTT nì ns¡úeTT—
◊) ªªÁ|ü‹ì~Ûμμ nq>± düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT#˚ HêeT ìπsX› e¯ TT #˚jT· ã&ç, düe÷K´˝À ‘·q Væ≤‘·eTT\≈£î
ÁbÕ‹ì<ÛäéTT eVæ≤+#·T düuÛÑT´&ÉT nì ns¡úeTT—
C…) ªª&Ó’¬sø£ºs¡Tμμ nq>± &Ó’¬sø£ºs¡¢ uÀs¡T¶ &Ó’¬sø£ºs¡T nì ns¡úeTT—
¬ø) ªªdüe÷K´μμ nq>± |üsd¡ Œü s¡ düV‰ü j·Tø£ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\T düuTÑÛ ´\T>± e⁄+&ç, 4e |ü]#˚Ã<¤ eä TT
ÁøÏ+<ä ]õwüº¬s’q |üs¡düŒs¡ düVü‰j·Tø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT nì ns¡úeTT—
m˝Ÿ) ªªdüV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫ Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡eTTμμ nq>± ñ|üì<ÛTä \˝À ìã+~Û+∫q
|üHÓï+&ÉT e÷düeTT\ nøö+{Ï+>¥ ø±˝≤e~Û nì ns¡úeTT—
myéT) ªªdüV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫ düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*μμ nq>± düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ
düuTÑÛ ´\+<äsT¡ nì ns¡eú TT eT]j·TT á |ü<|ä ]ü ~Û j·T+<äT 20e |ü]#˚Ã<¤ eä TT˝À ìπs•› +#·ã&çq
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ÁbÕ‹ì<Ûä´ düs¡«düuÛÑéT+&É* #˚]j·TT+&ÉTqT—
m|òt) ªªdüs¡«düuÛÑ´ eT+&É* düe÷y˚X¯eTTμμ nq>± düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ düs¡«düuÛÑéT+&É*
düe÷y˚X¯eTT nì ns¡úeTT—
z) ªªÁ|üuÛÑT‘·«eTTμμ nq>± ‘Ó\+>±D sê»´ Á|üuÛÑT‘·«eTT nì ns¡úeTT—
|æ) ªªdüuÛÑT´&ÉTμμ nq>± düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ düuÛÑT´&ÉT nì ns¡úeTT—
ôdø£åHé - 2, 3 261
≈£L´) ªªø±s¡és¡Z düuTÑÛ ´&ÉTμμ nq>± düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*#˚ >±ì uÀs¡T#¶ >˚ ±˙
n{Ïº düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ @ |ü<ä$¬ø’qqT <ëì ñ|üì<ÛäT\qqTdü]+∫ mqTïø=qã&çq
e´øÏÔ nì ns¡úeTT—
ÄsY) ªª]õÁcÕºs¡Tμμ nq>± á #·≥ºeTT jÓTTø£ÿ 4e |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä ìj·T$T+#·ã&çq |üs¡düŒs¡
düV‰ü j·Tø£ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ ]õÁcÕºsT¡ nì ns¡eú TT, eT]j·TT á |ü<|ä ]ü ~Û˝À á #·≥eº TT
ÁøÏ+<ä ]õÁkÕºs¡T≈£î >∑\ n˙ï ˝Òø£ @y˚ì n~Ûø±s¡eTT\T ˇdü>∑ã&çq meπsì Ç‘·s¡ e´øÏÔ
#˚]j·TT+&ÉTqT—
mdt) ªª$T>∑T\Tμμ nq>± e´j·TeTT b˛>± $T–*q $ø£sê<ëj·TeTT nì ns¡úeTT.
3. düV≤ü ø±s¡ dü÷Á‘·eTT\T eT]j·TT ñ|ü$<ÛTä \T
á #·≥eº TT ÁøÏ+<ä düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTqT @sêŒ≥T #˚dTü ø=e<ä\#·T e´≈£î\Ô T, düV≤ü ø±s¡ dü+dü\ú T á
ÁøÏ+~ dü÷Á‘·eTT\ ø£qT>∑TDeTT>± ñ|ü$<ÛäT\qT s¡÷bı+~+#·e˝…qT ny˚eq>±—
m) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü |ü⁄ düu´ÑÛ ‘·«eTT dü«#·Ã+¤ <äyTÓ qÆ <Ó,’ @<˚ì kÕe÷õø£,sê»ø°jT· , C≤‹ ˝Òø£ eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ
$eø£å‘·\≈£î dü+ã+~Û+∫ ìs¡“¤+<ÛäeTT @~j·TT ˝Ò≈£î+&Ü dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ùde\T
$ìjÓ÷–+#·Tø√>∑\ eT]j·TT düu´ÑÛ ‘·«|ü⁄ u≤<Û´ä ‘·\qT d”«ø£]+#·T≥≈£î dü+dæ<Tä ˝∆ q’… e´≈£î\Ô +<ä]øÏ
\uÛÑéTT ø±e˝…qT—
_) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\T Á|üC≤kÕ«$Tø£ eékÕú|qü \T, yê{Ï eéVü‰s¡eTT düuTÑÛ ´\T n+^ø£]+∫q
Ø‹˝À mqTïø=qã&çq ˝Òø£ ìj·T$T+#·ã&çq eT]j·TT yê]øÏ »yêãT<ëØ nsTTq e´≈£îÔ\T
ìs¡«Væ≤+#·e˝…qT. ÁbÕ<∏ä$Tø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ düuÛÑT´\T ‘·eT düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\≈£î
dü+ã+~Û+∫ ìs¡j í T· eTT\˝À z≥T #˚jT· T≥≈£î (ˇø£ düuTÑÛ ´ìøÏ, ˇπø z≥T) eT]j·TT bÕ˝§ZqT≥≈£î
düe÷qyÓTÆq Vü≤≈£îÿ\T ø£*–e⁄+<äTs¡T. ÁbÕ<∏ä$Tø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òTü eTT\T ø±q{Ïº yê{Ï˝À ‘·–q
s¡÷|üeTT˝À Á|üC≤kÕ«eT´ ÁbÕ‹|ü~ø£q eéVü‰s¡ ìs¡«Vü≤D »s¡T>∑e˝…qT—
dæ) yê{≤ eT÷\<ÛäqeTTô|’ e&û¶ @<˚ì ñqï#√ n~ K∫Ã‘·+>± |ü]$T‘·yÓTÆq πs≥T #=|üq
e÷Á‘·y˚T e⁄+&Ée˝…qT—
&ç) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü ø±s¡´ø£˝≤|üeTT\ eT÷\eTT>± ˇq>∑÷&ÉT Ä]úø£ |ò*ü ‘·eTT Ä düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü
düuTÑÛ ´\≈£î e÷Á‘·yT˚ #Ó+<äe˝…qT. yê{Ïì ˇø£ düuTÑÛ ´ìøÏ qwüeº TT ø£*– eTs=ø£ düuTÑÛ ´&ÉT ˝≤uÛeÑ TT
bı+<ä≈£î+&ÉTq{Ïº Ø‹˝À á ÁøÏ+<ä $<ÛäeTT>± |ü+|æDÏ #˚j·Te˝…qT :
i) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ yê´bÕsê_Ûeè~∆ ì$T‘·ÔeTT πø{≤sTT+#·T≥— ˝Òø£
ii) ñeTà&ç ùde\≈£î πø{≤sTT+#·T≥— ˝Òø£
iii) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT˝À düuÛÑT´\ ˝≤yê<˚M\≈£î >∑\ <ëe÷cÕ˝À yê] eT<Ûä´ |ü+|æD° #˚j·TT≥—
Ç) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ìïj·TT Ä]úø|£ sü y¡ TÓ qÆ , Á|üC≤kÕ«$Tø£yTÓ qÆ düV≤ü ø±s¡ dü÷Á‘·eTT\T eT]j·TT
ôdø£åHé - 3, 4 262
$<ÛëqeTT\qT >∑T]+∫ yê{Ï düuTÑÛ ´\≈£î, ø±s¡és¡Z düuTÑÛ ´\≈£î, ñ<√´>∑T\≈£î eT]j·TT kÕe÷q´
Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·TC…|ü≥≈£î @sêŒ≥T #˚j·Te˝…qT—
j·T|òt) ‘·eT düuÛÑT´\, ‘·eT düe÷C≤\ Væ≤‘·eTTq≈£î n‘·´+‘· ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡eTT>± ñ+&ÉT≥≈£î
M\T>± düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ìïj·TT Á|ü|ü+#·eT+‘·{≤ >∑\ düVü≤ø±s¡y˚‘·Ô\ ø±sê´#·s¡D˝À
◊ø£´‘·qT kÕ~Û+#·T≥j˚T ‘·eT \ø£´å eTT>± ô|≥Tºø=ì Ä#·sD ¡ ≤‘·àø£yTÓ qÆ Ø‹˝À kÕúìø£, C≤rj·T
eT]j·TT n+‘·sê®rj·T kÕúsTT\˝Àì Ç‘·s¡ düVü≤ø±s¡ dü+düú\‘√ ÁøÏj·÷o\ø£eTT>±
düVü≤ø£]+#·e˝…qT.
4. ]õÁùdºwüqT
1) y˚s¡Ty˚s¡T ≈£î≥T+u≤\≈£î #Ó+~q düuÛÑT´\T |ü~eT+~øÏ ‘·>∑Z≈£î+&Ü ˇø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>±
@s¡Œ&É<ä\∫q jÓT&É\ ˝Ò<ë á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä ]õdüº¬s’q ¬s+&ÉT ˝Òø£ n+‘·ø£+fÒ m≈£îÿe
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\T ˇø£ düe÷K´>± @s¡Œ&É<ä\∫q jÓT&É\ ˝Ò<ë ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡
dü+|òTü eTT\ #·≥eº TT, 1964 jÓTTø£ÿ ìã+<Ûqä \ ÁøÏ+<ä ]õdüs¬º q’ dü+|òTü eTT á #·≥eº TT ÁøÏ+<ä
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± e÷s¡TŒ #Ó+<ä<ä\∫q jÓT&É\, yês¡T Á|ü<∏äeT‘·: n+<äT ì$T‘·ÔeTT 3e
|ü]#˚Ã¤<äeTT qqTdü]+∫, ñ|ü$<ÛäT\qT s¡÷bı+~+#·T ø=qe˝…qT—
ªªnsTT‘˚ á #·≥+º ÁøÏ+<ä @ $<Ûyä TÓ qÆ bÕ&ç|]ü ÁX¯eTqT/bÕ\ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\qT ]õdüsº T¡
#˚j·TT≥≈£î M\T˝Ò<äT eT]j·TT @ sTT‘·s¡ #·≥ºeTT\ ÁøÏ+<ä qyÓ÷<Ó’q bÕ&ç|ü]ÁX¯eT/bÕ\
düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\T á #·≥+º ÁøÏ+<ä bÕ&ç|]ü ÁX¯eT / bÕ\ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\T>± e÷s¡TŒ
bı+<äT≥≈£î M\T˝Ò<äT.
m) á #·≥º+ ÁøÏ+<ä ˝Òø£ ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òüT+ #·≥º+˝Àì ìã+<Ûäq\ ÁøÏ+<ä @$T
ñqï|üŒ{ÏøÏ, qyÓ÷<äT ø±ã&çq ˝Òø£ qyÓ÷<äT ø±ã&çq≥T¢ uÛ≤$+|üã&çq ˝Òø£ á #·≥º+ ÁøÏ+<ä
e÷s¡TŒbı+~q nìï bÕ&ç |ü]ÁX¯eT/bÕ\ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\T á #·≥+º ˝Àì ìã+<Ûäq\
qT+&ç ‘=\–+|üã&ç eT]j·TT ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òü÷\ #·≥º+, 1964 ÁøÏ+<ä ]õwüº¬s’
eT]j·TT ø=qkÕ>∑T‘·Tqï dü+|òü÷\T>± uÛ≤$+|üã&Ée˝…qT.
2) Ä ‘·s¡Tyê‘· ]õÁùdºwüqT ø=s¡≈£î <äs¡U≤düTÔqT dü«j·T+>± ˝Òø£ ]õdüºs¡T b˛düTº˝À ]õÁkÕºs¡T≈£î
düeT]Œ+#·e˝…qT.
3) n{Ïº Á|ü‹ <äs¡U≤düTÔ≈£î á ÁøÏ+~ yê{Ïì »‘·|üs¡#·e˝…qT :`
m) á #·≥ºeTT ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± @s¡Œ&É<ä\∫q e´≈£îÔ\#˚ ˝Òø£ düVü≤ø±s¡ dü+düú\
Á|ü‹ì<ÛäT\#˚ ˝Òø£ á #·≥ºeTT ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± e÷s¡<ä\#·Tø=qï ‘Ó\+>±D
düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ #·≥eº TT, 1964 ÁøÏ+<ä ]õdüsº s¡ TTq dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*#˚
ÄyÓ÷~+|üã&çq≥T¢>± Á|ü‹bÕ~‘· düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü |ü⁄ ñ|ü$<ÛTä \ jÓTTø£ÿ ndü\T Á|ü‹ eT]j·TT
ôdø£åHé - 4 263
<ëì qø£\T—
_) á #·≥ºeTT ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± @s¡Œ&É<ä\∫q e´≈£îÔ\ ˝Òø£ düVü≤ø±s¡ dü+düú\ ˝Òø£
á #·≥ºeTT ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± e÷s¡<ä\∫q ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\
#·≥eº TT, 1964 ÁøÏ+<ä ]õdüsº s¡ TTq dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ø£$T{° düuTÑÛ ´\ ∫s¡THêe÷\T, eè‘·T\Ô T
eT]j·TT Á|ü‹bÕ~‘· dü+|òüTeTTq≈£î yê] Ä]úø£ u≤<Ûä´‘·\‘√ düVü‰ yê] ù|s¡¢ C≤_‘ê—
dæ) ñ|ü$<ÛäT\qT ÄyÓ÷~+∫ düe÷y˚X¯eTTq≈£î Vü‰»¬s’q e´≈£îÔ\˝À ø£˙düeTT yÓTC≤]{° e´≈£îÔ\#˚
˝Òø£ ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ #·≥ºeTT, 1964 ÁøÏ+<ä ]õdüº¬s’q dü+|òüTeTT á #·≥ºeTT
ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± e÷s¡<ä\∫q|ü&ÉT, dü+ã+~Û+∫q düVü≤ø±s¡ dü+düú\ ø£$T{°
jÓTTø£ÿ düuÛÑT´\˝À yÓTC≤]{° düuÛÑT´\#˚ ‘·>∑TØ‹>± dü+‘·ø£eTT #˚j·Tã&çq düe÷y˚X¯|ü⁄ $Tì{Ÿ‡
jÓTTø£ÿ dü]jÓÆTq qø£\T—
&ç) ˇø£ e+<ä s¡÷bÕj·T\ ø£˙dü |ü]$T‹ eT]j·TT |ü~y˚\ s¡÷bÕj·T\ >∑]wüº |ü]$T‹øÏ ˝Àã&ç,
yÓTT‘·ÔeTT ÁbÕBÛø£è‘· yê{≤ eT÷\<ÛäqeTT˝À ˇø£ XÊ‘·+ y˚Ts¡≈£î ]õÁùdºwüHé |ò”E—
Ç) ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ #·≥ºeTT, 1964 jÓTTø£ÿ 7e |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä ]õdüº¬s’, á
#·≥eº TT ÁøÏ+<ä düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT>± e÷s¡<\ä #·T≈£îqï dü+|òTü eTT $wüjT· eTT˝À, n~ Á|üuTÑÛ ‘·«eTT
qT+&ç bı+~q @<˚ì yê{≤ eT÷\<Ûqä eTTqT ø£*–j·TT+&É˝<Ò ìä , eT]j·TT á #·≥eº TT ÁøÏ+<ä
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± ]õdüºs¡>∑T≥≈£î <äs¡U≤düTÔ #˚j·TT düeTj·TeTTq @y˚ì Á|üuÛÑT‘·« n|ü\T
˝Òø£ Vü‰MT\T bı+~j·TT+&É˝Ò<äì ˝Òø£ u≤ø° ñqï{Ïº @y˚ì n|ü\T, ˝Òø£ Vü‰MT\ ø=s¡≈£î
Á|üuÛÑT‘·«eTT‘√ ne>±Vü≤q |üÁ‘·eTT ≈£î<äTs¡TÃø=ì j·TTqï<äì #·÷|ü⁄ kÕø£åéTT.
4) ]õÁkÕºs¡T
m) <äs¡U≤düTÔ á #·≥º|ü⁄ ÄeX¯´ø£‘·\≈£î nqT>∑TDeTT>± ñqï<äì—
_) Á|ü‹bÕ~‘· ñ|ü$<ÛäT\T á #·≥º|ü⁄ ìã+<Ûäq\≈£î $s¡T<ä›eTT>± ˝Òeì, eT]j·TT
dæ) Á|ü‹bÕ~‘· düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ù|s¡T á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä Ç~es¡πø ]õdüº¬s’q
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ù|s¡T e÷~]>± ˝Ò<äì ˝Òø£ ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ #·≥ºeTT,
1964 jÓTTø£ÿ 7e |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä Ç~es¡πø ]õdüº¬s’q dü+|òüTeTT\ ‘·s¡>∑‹ ñ|üjÓ÷–+#·T
ù|s¡T e÷~]>± ˝Ò<äì s¡÷&Ûç #˚düTø=ìq#√, n‘·&ÉT düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTqT eT]j·TT <ëì
ñ|ü$<ÛäT\qT ≈£L&Ü ]õdüºs¡T #˚dæ, ]õÁùdºwüqT dü]º|òæ¬ø{ŸqT eT]j·TT ‘êqT dü+‘·ø£+ #˚dæ,
eTTÁ<äy˚dæq ]õÁd”ºø£è‘· ñ|ü$<äT\ ndü\T Á|ü‹ì, <äs¡U≤düTÔ düeTs¡ŒD ‘˚B qT+&ç ns¡Te~
~qeTT\ ø±˝≤e~Û ˝À|ü\ <äs¡U≤düTÔ˝À ù|s=ÿqï eTTK´ Á|ües¡Ô≈£îìøÏ (Á|üyÓ÷≥s¡T≈£î) ]õwüºs¡T
b˛düTº˝À |ü+|üe˝…qT.
5) ñ|ü |ü]#˚Ã¤<äeTT (4)˝À bı+<äT|üs¡∫q wüs¡‘·T\T HÓs¡y˚s¡Ãã&Éì#√, ]õÁkÕºs¡T ìsêø£s¡D
ôdø£åHé - 4, 5, 6, 7, 8 264
ñ‘·Ôs¡Te⁄qT n+<äT¬ø’q ø±s¡DeTT\‘√ bÕ≥T <äs¡U≤düTÔ düeTs¡ŒD ‘˚B qT+&ç ns¡Te~
~qeTT\˝À|ü\ eTTK´ Á|ües¡Ô≈£îìøÏ (Á|üyÓ÷≥s¡T≈£î) ]õwüºs¡T b˛düTº˝À |ü+|üe˝…qT—
6) sê»´ |üsd¡ Œü s¡ düV‰ü j·Tø£ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ ]õÁkÕºsT¡ qT eT]j·TT á #·≥|º ⁄ü Á|üj÷Ó »qeTT\
ì$T‘·ÔeTT Á|üuÛÑT‘·«eTT düããì uÛ≤$+#·Tq+‘·eT+~ Ç‘·s¡ n~Ûø±s¡T\qT ìj·T$T+#·e˝…qT.
5. ]õÁùdºwüqT dü]º|òæπø≥T
düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT ]õdüsº T¡ #˚jT· ã&çq jÓT&É\, ]õÁkÕºsT¡ dü+‘·øe£ TT #˚d,æ eTTÁ<äyd˚ qæ ]õÁùdwº qü T
dü]|º øπæò {Ÿ, <ëì˝À ù|s=ÿìq düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT á #·≥eº TT ÁøÏ+<ä ‘·>T∑ Ø‹>± ]õdüsº T¡ #˚jT· ã&çq
|üs¡düŒs¡ düVü‰j·Tø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTqT≥≈£î ìXÊÃj·Tø£ kÕø£åýÓTÆ ñ+&ÉTqT—
nsTT‘˚, ˇø£ dü+|òTü eTT ‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ #·≥eº TT, 1964 ÁøÏ+<ä Ç~es¡øπ ]õdüsº T¡
#˚j·Tã&çq jÓT&É\, á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä ]õÁùdºwüqT dü]º|òæπø≥T C≤Ø #˚j·Tã&çq|ü&ÉT n{Ïº
]õÁùdºwüqT s¡<ä›>∑TqT.
6. dü+|òüTeTT ì>∑eT ìø±j·TyÓTÆ ñ+&ÉT≥
1) á #·≥ºeTT ÁøÏ+<ä ]õdüº¬s’q dü+|òüTeTT n~ ]õwüº¬s’q ù|s¡T‘√ XÊX¯«‘· ñ‘·Ôsê~Ûø±s¡eTT
eT]j·TT kÕe÷q´ yÓ÷Vü≤s¡T ø£*–q ì>∑eT ìø±j·TeTT>± ñ+&ÉTqT. düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT
ÄdæìÔ Ä]®+#·T≥≈£î, ø£*– ñ+&ÉT≥≈£î, e´j·TqeTT #˚jT· T≥≈£î, ø±+Á{≤≈£î\º T ≈£î<äTs¡TÃø=qT≥≈£î,
<ëyê\T y˚jT· T≥≈£î, <ëìô|’ <ëyê y˚jT· ã&ÉT≥≈£î, <ëì \ø£´å eTT\qT kÕ~Û+#·T≥≈£î ÄeX¯´ø£eT>∑T
Ç‘·s¡ |üqT\ìïj·TT #˚j·TT≥≈£î Vü≤≈£îÿ ø£*–ñ+&ÉTqT—
2) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü ÄX¯jT· eTT\ kÕ<Ûqä ø=s¡≈î£ , ]õÁùdwº qü T≈£î eTT+<äT dü<ë“¤eeTT‘√ ≈£î<äTs¡TÃø=ìq
nìï eéVü‰s¡eTT\qT dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ]õÁùdwº qü T ‘·sT¡ yê‘· »]–q dü+|òTü eéVü‰s¡eTT\T>±
uÛ≤$+#·e˝…qT.
7. |ü]$T‘· ˝Òø£ n|ü]$T‘· u≤<Ûä´‘·‘√ ]õÁùdºwüqT
dü+|òTü eTT |ü]$T‘· ˝Òø£ n|ü]$T‘· u≤<Û´ä ‘·‘√ ]õwüsº T¡ #˚jT· ã&Ée#·TÃqT— u≤<Û´ä ‘· |ü]$T‘·yTÓ qÆ <Óq’
jÓT&É\, <ëì ù|s¡T ∫es¡q ªª*$Tf…&éμμ nqT |ü<äeTT ˝Òø£ @<˚ì uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü˝À <ëìøÏ
düe÷Hês¡úø£yÓTÆq |ü<äeTT e⁄+&Ée˝…qT.
8. ù|s¡TqT Á|ü<]ä Ù+#·T≥
1) Á|ü‹ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT <ëì |üP]Ô ù|s¡TqT, ]õÁùdºwüqT HÓ+ãs¡TqT eT]j·TT <ëì ]õdüºsY
ø±sê´\j·T ∫s¡THêe÷qT, Á|üeTTK+>± ø£ì|æ+#·T düú\eTT˝À #·<äTe>∑*–q düŒwüºyÓTÆq
nø£så e¡ TT\˝À,
m) n~ yê´bÕs¡eTT #˚j·TT Á|ü‹ ø±sê´\j·TeTTq+<äT ˝Òø£ düú\eTTq+<äT—
_) nìï H√{°düT\˝ÀqT eT]j·TT Ç‘·s¡ n~Ûø±]ø£ Á|ü#·Ts¡D\˝ÀqT—
ôdø£åHé - 8, 9 265
dæ) <ëì nìï ø±+Á{≤≈£îº\T, yê´bÕs¡ ˝ÒK\T, düs¡T≈£î\ ø=s¡¬ø’q Äs¡s¶ ¡T\T, ÇHéyêsTTdt\˝ÀqT,
˝…ø£ÿ\ $es¡D\T, s¡d”<äT\T eT]j·TT |üs¡|ü‹ |üÁ‘·eTT\˝ÀqT, eT]j·TT
&ç) n~ dü+‘·ø£eTT #˚j·TT ˝Òø£ <ëì ‘·s¡|òü⁄q dü+‘·ø£eTT #˚j·Tã&ÉT nìï $ìeTj·T |üÁ‘·eTT\T,
ÁbÕ$TdüØ H√≥T¢, |æ{° Áyê‘·\T, #Ó≈£îÿ\T eT]j·TT &ÉãT“ ø=s¡¬ø’q Äs¡¶s¡¢˝ÀqT—
Á|ü<ä]Ù+#·e˝…qT.
2) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î ì>∑$T‘·yÓTÆq yÓTTVü≤s¡T ñqï|ü⁄&ÉT, n~ ì>∑$T‘·yÓTÆq yÓTTVü≤s¡Tô|’
düŒwüºeTT>± ø£ì|æ+#·T nø£ås¡eTT\˝À <ëì |üP]Ô ù|s¡T Á|ü<ä]Ù+#·e˝…qT.
9. ñ|ü$<ÛTä \T
1) á #·≥eº TT ìã+~Û+∫q{Ïº ì]›wºü $wüjT· eTT\ô|’ ‘·|Œü , Á|ü‹ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü |ü⁄ |üìrs¡T, <ëì
ñ|ü$<ÛäT\#˚ Áø£eTã<ä›eTT #˚j·Tã&Ée˝…qT— á #·≥º|ü⁄ ìã+<Ûäq\≈£î eT]j·TT ñ|ü$<ÛäT\≈£î
˝Àã&ç , Á|ü ‹ dü V ü ≤ ø±s¡ dü + |ò ü T eTT ‘· q |ü ì rs¡ T ˝À dü V ü ≤ ø±s¡ dü ÷ Á‘· e TT\qT
<äèwæjº T· +<äT+#·Tø=qe˝…qT—
2) 3e |ü]#˚Ã<¤ eä TTq≈£î ˝Àã&ç, düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ñ|ü$<ÛTä \T á ÁøÏ+~ $wüjT· eTT\ô|’
ì]›wüºeTT>± ñ+&Ée˝…qT. ny˚eq>± :`
i)) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ù|s¡T, ∫s¡THêe÷ —
ii) düuÛÑT´\ ñeTà&ç Á|ü<Ûëq nedüs¡eTT\qT düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT düŒwüºeTT>± $e]+∫, <ëìì
HÓs¡y˚s¡TÃ≥≈£î ø£èwæ #˚j·TT≥—
iii) düuÛÑ´‘·«eTT bı+<äT≥≈£î, düuÛÑT´ì>± ø=qkÕ>∑T≥≈£î ns¡Ω‘·, nqs¡Ωs¡‘· eT]j·TT Á|üÁøÏj·T—
iv) düuÛÑ´‘·«|ü⁄ ñ|üdü+Vü≤s¡D, $s¡eTD eT]j·TT eTT–+|ü⁄ ø=s¡≈£î Á|üÁøÏj·T—
v) <ëì düuÛÑT´\≈£î n~ #˚j·TqT<˚›•+#·T ùde\T—
vi) Á|ü‹ düuTÑÛ ´&ç qT+&ç Á|ü‹ @{≤ Ä•+#·T ø£˙dü|⁄ü ìs¡«s¡q Ô qT, |üsd¡ Œü s¡ ùde\ $ìjÓ÷>∑eTTqT,
Ä]úø£ dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ ˇ|ü<ä\, z≥T Vü≤≈£îÿ‘√ düV‰ü düu´ÑÛ ‘·«|ü⁄ Vü≤≈£îÿ\qT $ìjÓ÷–+#·Tø=qT
ns¡Ω‘· bı+<äT≥≈£î düe÷y˚X¯eTT\˝À bÕ˝§ZqT≥≈£î ìs¡ísTT+#·T≥—
vii) ìs¡ísTT+∫q ø£˙dü kÕúsTT ø£+fÒ ‘·≈£îÿe>± ìs¡«]Ô+∫q#√ |ü]D≤eTeTT\T—
viii) düuÛÑT´&ÉT ãø±sTT|ü&çq @<˚ì &ÉãT“ yÓTT‘·ÔeTTqT #Ó*¢+#·ì#√ ø£\T>∑T |ü]D≤eTeTT\T—
ix) düuÛÑT´\ Vü≤≈£îÿ\T—
x) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT #˚dqæ ãTTDeTT\ô|’ düuTÑÛ ´\ u≤<Û´ä ‘· jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|üeTT eT]j·TT $düèÔ ‹—
xi) ñ|ü$<ÛäT\T #˚j·TT ˝Òø£ düe]+#·T Ø‹—
xii) düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* jÓTTø£ÿ n~Ûø±s¡eTT\T, ø£è‘·éTT\T eT]j·TT ÁbÕ‹ì<Û´ä düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*,
@<˚ì ñqï#√ <ëì jÓTTø£ÿ n~Ûø±s¡eTT\T, ø£è‘·éTT\T eT]j·TT <ëìì @sêŒ≥T#˚j·TT Ø‹
ôdø£åHé - 9 266
eT]j·TT düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*, ÁbÕ‹ì<Û´ä düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* @<˚ì ñqï#√, n~ ìs¡«Væ≤+#·e\dæq
n+X¯eTT\T—
xiii) düs«¡ düu´ÑÛ düe÷y˚Xe¯ TT\qT @ Ø‹>±, m+‘· ‘·sT¡ #·T>± »s¡T|üe˝…qqTq~ eT]j·TT nedüsy¡ TÓ qÆ
ø√s¡eTT—
xiv) mìïø£\qT ìs¡«Væ≤+#·T eT]j·TT Äø£dæàø£ U≤∞\qT uÛÑØÔ #˚j·TT Ø‹—
xv) &Ó’¬sø£ºs¡¢ uÀs¡T¶ |ü]e÷DeTT eT]j·TT <ëì dü+s¡#·q—
xvi) &Ó’¬sø£ºs¡¢ |ü<äM ø±˝≤e~Û—
xvii) &Ó’¬sø£ºs¡¢qT ‘=\–+#·T Ø‹—
xviii) uÀs¡T¶ düe÷y˚X¯eTT\qT @ Ø‹>±, m+‘· ‘·s¡#·T>± »s¡T|üe˝…qTq~ eT]j·TT ø√s¡eTT—
xix) uÀs¡T¶ n~Ûø±s¡eTT\T, ø£s¡ÔeéTT\T—
xx) #Ó’sY|üs¡‡qT n~Ûø±s¡eTT\T, ø£s¡ÔeéTT\T—
xxi) düuÛÑT´\T ø±ì yê]‘√ @ ìã+<Ûäq\ô|’ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT eéVü≤]+#·e\dæ e⁄+&ÉTH√ Ä
ìã+<Ûqä \T—
xxii) &Ó’¬sø£ºs¡T n>∑T≥≈£î eT]j·TT &Ó’¬sø£ºs¡T>± ø=qkÕ>∑T≥≈£î ns¡Ω‘· eT]j·TT nqs¡Ω‘·—
xxiii) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ Væ≤‘·eTT\≈£î $s¡T<äe › TT>± |üì#˚dqæ +<äT\≈£î eT]j·TT düuTÑÛ ´\T,
ø±s¡és¡Z düuTÑÛ ´\T, &Ós¬’ ø£sº T¡ ¢ ˝Òø£ dæã“+~ yê] yê] ø£seÔ¡ éTT\qT HÓsy¡ s˚ Ã¡ q+<äT\≈£î XÊdüT\Ô T—
xxiv) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT #˚dq æ ãTTDeTT\ô|’ ø±s¡és¡Z düuTÑÛ ´\, &Ós¬’ ø£sº ¢¡ u≤<Û´ä ‘· jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|üeTT
eT]j·TT $düÔè‹—
xxv) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT ‘·s| ¡ ⁄üò q <äkÕÔyE
˚ \ô|’ dü+‘·øe£ TT #˚jT· T≥ eT]j·TT <ëyê\qT y˚jT· T≥≈£î
‘·~‘·s¡ XÊdüqã<ä› #·s¡´\qT rdæø=qT≥≈£î, <ëyê\˝ÀqT, XÊdüqã<ä› #·s¡´\˝ÀqT Á|ü‹bÕ<äq
#˚j·TT≥≈£î n~Ûø±] ˝Òø£ n~Ûø±s¡T\ jÓTTø£ÿ ÁbÕ~Ûø±s¡eTT—
xxvi) ô|’ kÕúsTT (ôV≤’ j·TsY f…j Æ T· sY) düV≤ü ø±s¡ dü+dü\ú T eT]j·TT düe÷K´\≈£î Á|ü‹ì<ÛTä \qT m+|æø£
#˚düTø=qT Ø‹—
xxvii) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT, @<˚ì düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î ˝Òø£ Ç‘·s¡ düe÷K´≈£î ˇdü>∑T≥¬ø’
ñ<˚›•+#·ã&çq Vü≤≈£îÿ\T, @y˚ì ñqï#√ n$ eT]j·TT á Vü≤≈£îÿ\qT dü+|òüTeTT ˝Òø£ düe÷K´
$ìjÓ÷–+#·<ä>∑T |ü]dæú‘·T\T—
xxviii) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ eT÷\<Ûq ä eTT, @<˚ì ñqï jÓT&É\, <ëì dü«s¡÷|üeTT eT]j·TT
yÓTT‘·eÔ TT—
xxix) ˇø£ düuÛÑT´&ÉT ø£*–j·TT+&É>∑\ >∑]wüº eT÷\<ÛäqeTT—
xxx) #Ó*¢+|üã&çq yê{≤ eT÷\<ÛäqeTTô|’ düuÛÑT´\≈£î #Ó*¢+#·<ä>∑T >∑]wüº e&û¶—
ôdø£åHé - 9, 10 267
xxxi) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT düMTø£]+#·e\dæq ì<ÛäT\≈£î eqs¡T\T, |ü<ä›‘·T\T eT]j·TT yê{Ï
$düèÔ ‹—
xxxii) ì<ÛäT\qT $ìjÓ÷–+#·e\dæq Á|üjÓ÷»qeTT\T—
xxxiii) y˚πs«s¡T ì<ÛäT\ @sêŒ≥T eT]j·TT yê{Ï Á|üjÓ÷»qeTT\T—
xxxiv) Ä&ç≥s¡¢qT ìj·T$T+#·T Ø‹ eT]j·TT yê] n~Ûø±s¡eTT\T, ø£è‘·éTT\T—
xxxv) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT düe÷|üqeTT #˚j·Tã&ÉT#·Tqï|ü&ÉT, ì<ÛäT\qT $ìjÓ÷–+#·e\dæq
Ø‹—
xxxvi) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTqT $|òTü {Ï‘y· TÓ Tqs¡TÃ Ø‹—
10. ñ|üì<ÛTä \ dües¡D
1) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT <ëì düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* ˝Òø£ ñqï jÓT&É\ ÁbÕ‹ì<Ûä´ düs¡«düuÛÑéT+&É*
jÓTTø£ÿ rsêàqeTT <ë«sê <ëì ñ|ü$<ÛTä \ jÓTTø£ÿ ìã+<Ûqä \qT y˚{HÏ q’Ó qT düe]+#·e#·TÃqT:
nsTT‘˚, n{Ïº rsêàqy˚T~j·TT düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* ˝Òø£ dü+<äsê“¤qTkÕs¡eTT>± ÁbÕ‹ì<Û´ä düs«¡ düu´ÑÛ
eT+&É* jÓTTø£ÿ Á|ü‹ düuÛÑT´ìøÏ Á|ü‹bÕ~‘· dües¡D jÓTTø£ÿ qø£\T‘√ bÕ≥T Ä düe÷y˚X¯|ü⁄
H√{°dTü qT Çs¡Te~ |üP]Ô ~qeTT\≈£î eTT+<äT>± Ç∫ÃqH˚ ‘·|Œü ÄyÓ÷~+#·ã&Ésê<äT. eT]j·TT
n{Ïº H√{°dTü qT eT]j·TT Á|ü‹bÕ~‘· dües¡DqT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ jÓTTø£ÿ H√{°dTü uÀs¡Tô¶ |,’
düe÷y˚X¯|ü⁄ ‘˚BøÏ neéVæ≤‘· |üPs¡«eTT Çs¡Te~ ~qeTT\ bÕ≥T ñ+#·e˝…qT :
n+‘˚ø±ø£, ÁbÕ‹ì<Û´ä düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*, <ëì @sêŒ≥T eT]j·TT n~Ûø±s¡eTT\≈£î dü+ã+~Û+∫
ñ|ü$<ÛäT\˝À ñqï @ ìã+<ÛäqqT >±ì e÷s¡Ãsê<äT.
2) 9e |ü]#˚Ã¤<ä|ü⁄, ñ|ü|ü]#˚Ã¤<ä|ü⁄ (2) jÓTTø£ÿ n+X¯eTT\T (i), (ii), (ix), (x), (xi), (xii), (xiii),
(xiv), (xv), (xvi), (xvii), (xix), (xxiv), (xxix), (xxxvi) eT]j·TT (xxxvii) \≈£î dü+ã+~Û+∫q
$wüj·TeTT\+<äT <ëì ñ|ü$<ÛäT\ dües¡D $wüj·TeTT˝À dües¡D jÓTTø£ÿ ]õÁùdºwüqT ø=s¡≈£î
<äs¡U≤düTÔqT düVü≤ø±s¡ dü+|òüT|ü⁄ rsêàqeTT ‘˚B qT+&ç eTT|üŒ~ ~qeTT\ ø±˝≤e~Û˝À|ü\
]õdüºs¡T b˛düTº <ë«sê ]õÁkÕºs¡T≈£î |ü+|üe˝…qT.
3) ]õÁkÕºsT¡ ≈£î |ü+|æq Á|ü‹ <äsU¡ ≤düTôÔ |’ #Ós’ |Y sü ‡¡ qT dü+‘·øe£ TT #˚jT· e˝…qT eT]j·TT dües¡DqT
ÄyÓ÷~+#·T rsêàqeTT jÓTTø£ÿ qø£\TqT eT]j·TT á ÁøÏ+~ $es¡eTT\qT <ëìøÏ »‘·|sü #¡ e· ˝…qT,
ny˚eq>± :
m) dües¡D ÄyÓ÷~+#·ã&çq düe÷y˚X¯|ü⁄ ‘˚B :
_) n{Ïº düe÷y˚X¯|ü⁄ ‘˚B Hê{ÏøÏ z≥T #˚j·TT≥≈£î ns¡TΩ˝…’ j·TT+&ç, düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ
C≤_‘ê˝À qTqï düuÛÑT´\ yÓTT‘·ÔeTT dü+K´, düe÷y˚X¯eTTq≈£î Vü‰»¬sq’ yê] dü+K´ eT]j·TT
rsêàqeTT ø=s¡≈£î z≥T #˚dæq ns¡TΩ˝…’q düuÛÑT´\ dü+K´.
ôdø£åHé - 10 268
4) Á|ü‹bÕ~‘· dües¡D á #·≥ºeTT jÓTTø£ÿ ìã+<Ûäq\qqTdü]+∫ ñqï#√, ]õÁkÕºs¡T <äs¡U≤düTÔ
n+~q ‘˚B qT+&ç ns¡Te~ ~qeTT\ ø±˝≤e~Û˝À|ü\ Á|ü‹bÕ~‘· dües¡DqT ]õdüºs¡T
#˚j·Te˝…qT.
5) ]õÁùdºwüqT ‘·s¡Tyê‘· |ü<äTHÓ’<äT ~qeTT\ ø±˝≤e~Û˝À|ü\ ]õÁkÕºsT¡ , ‘êqT dü+‘·ø£eTT #˚dæ,
eTTÁ<äy˚dæq dü]º|òæπø≥T‘√ düVü‰ ]õdüºs¡T #˚j·Tã&çq dües¡D Á|ü‹ì ]õdüºs¡T b˛düTº <ë«sê
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î |ü+|üe˝…qT— eT]j·TT n{Ïº dü]º|òæπø≥T, Ä dües¡D ‘·>∑T Ø‹>±
]õdüºs¡T #˚j·Tã&çq<äqT≥≈£î ìXÊÃj·Tø£ kÕø£åýÓTÆ ñ+&ÉTqT.
6) Á|ü‹bÕ~‘· dües¡D á #·≥ºeTT jÓTTø£ÿ ìã+<Ûäq\ qqTdü]+∫ ˝Òì#√, ]õÁkÕºs¡T <äs¡U≤düTÔ
n+~q ‘˚B qT+&ç ns¡Te~ ~qeTT\ ø±˝≤e~Û ˝À|ü\, Á|ü‹bÕ~‘· dües¡DqT ]õdüºs¡T
#˚j·TT≥≈£î ìsêø£]+#·e˝…qT:
nsTT‘˚ dües¡DqT ]õdüsº T¡ #˚jT· T≥≈£î ìsêø£]+#·T#·T ñ‘·sÔ T¡ e⁄ @~j·TT, $qï|üeTT #˚døæ =qT≥≈£î
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î neø±X¯eTT ì∫ÃqH˚ ‘·|üŒ, #˚j·Tã&Ésê<äT.
7) ]õÁkÕºs¡T, ìsêø£s¡D ñ‘·Ôs¡Te⁄qT, n+<äT≈£î >∑\ ø±s¡DeTT\‘√ düVü‰ ]õdüºs¡T b˛düTº <ë«sê
düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTq≈£î ìsêø£sD¡ ‘·sT¡ yê‘· |ü<Tä HÓ<’ Tä ~qeTT\ ø±˝≤e~Û˝À|ü\ |ü+|üe˝…qT.
8) ñ|ü|]ü #˚Ã<¤ eä TT ( 7) øÏ+<ä ìsêø£sD¡ ñ‘·sÔ T¡ e⁄ @~j·TT <äsU¡ ≤düTqÔ T düeT]Œ+∫q ‘˚B qT+&ç
&Óã“~ nsTT<äT ~qeTT\ ø±˝≤e~Û˝À|ü\ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î n+<äìjÓT&É\, Ä
ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT˝À ì]›wüº|üs¡∫q ø±˝≤e~Û ∫e] ~qeTTq Ä dües¡DqT ]õÁkÕºs¡T ]õwüºs¡T
#˚dæø=ìq≥T¢ uÛ≤$+#·e˝…qT.
9) ñ|ü]#˚Ã<¤ eä TT (2)˝À ì]›w|ºü sü ∫¡ q$ ø±ì ñ|ü$<ÛTä \≈£î #˚dqæ dües¡D\ìï+{Ï $wüjT· eTT˝À,
ñ|ü|]ü #˚Ã<¤ eä TT (3)˝À ì]›w|ºü sü #¡ ã· &çq »‘·|sü ∫¡ q$ eT]j·TT $es¡DeTT\‘√, rsêàqeTTqT
ÄyÓ÷~+∫q düs«¡ düu´ÑÛ düe÷y˚X|¯ ⁄ü ‘˚B qT+&ç eTT|üŒ~ ~qeTT\ ø±˝≤e~Û˝À|ü\ dües¡DqT
>∑T]+∫q düe÷#ês¡eTTqT dü+|òTü eTT, ]õdüsº T¡ b˛düTº <ë«sê ]õÁkÕºsT¡ ≈£î |ü+|üe˝…qT. ]õÁkÕºsT¡
yÓ+≥H˚ n{Ïº dües¡DqT ô|ò’\T˝À ô|≥ºe˝…qT—
nsTT‘˚ n{Ïº dües¡D á #·≥º|ü⁄ ìã+<Ûäq\≈£î $s¡T<ä›eTT>± ñqï≥T¢ ø£qT>=qã&çq jÓT&É\
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTô|’ ˝Ò<ë <ëì j·÷»e÷qéTTô|’ #·s¡´ rdæø=qT≥˝À ]õÁkÕºs¡TqT @
$<ÛäeTT>± n{Ïº #·s¡´ ìs√~Û+#·<äT.
10) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (9) ÁøÏ+<ä ñ|ü$<ÛäT\≈£î #˚dæq dües¡D ]õÁùdºwüqT ‘·s¡Tyê‘· ˝Ò<ë
dü+<äsê“¤qTkÕs¡eTT ]ø±s¡T¶ #˚j·TT ì$T‘·ÔeTT ]õÁkÕºs¡T≈£î dües¡D |ü+|üã&çq ‘˚B qT+&ç
eTT|üŒ~j·Te ~qeTTq e÷Á‘·y˚T neT\T˝ÀìøÏ sêe˝…qT.
ôdø£åHé - 11 269
11. u≤<Û´ä ‘·qT e÷s¡TÃ≥, dü+|ü<\ä eT]j·TT u≤<Û´ä ‘·\ ã~©, $uÛ»Ñ q, $©˙ø£sD¡
1) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ‘·q düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* rsêàqeTT <ë«sê `
m) ‘·q u≤<Û´ä ‘· jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|üeTTqT ˝Òø£ $düèÔ ‹ì e÷s¡TÃ≥≈£î>±qT ñ|ü$<ÛTä \qT düe]+#·T≥≈£î
ìs¡sí TT+#·e#·TÃqT—
_) ‘·q dü+|ü<qä T, u≤<Û´ä ‘·\qT |üP]Ô>±>±ì ø=+‘· uÛ≤>∑eTT y˚Ts¡≈î£ >±ì, <ëì düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*
rsêàqeTT <ë«sê ã~© bı+<äT≥≈£î ˇ|üø=qTq{Ïº eTs=ø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î ã~©
#˚jT· T≥≈£î ìs¡j í T· eTT rdæø=qe#·TÃqT—
dæ) ¬s+&ÉT ˝Òø£ n+‘·ø£qï m≈£îÿe düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\T>± $&çb˛e#·TÃqT.
2) @y˚ì ¬s+&ÉT ˝Ò<ë n+‘·ø£qï m≈£îÿe düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\T ‘·eT‘·eT düs¡«düuÛÑ´ eT+&É\T\
rsêàqeTT <ë«sê, ˇπø dü+|òüTeTT>± $©qyÓTÆ ˇø£ ø=‘·Ô düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± @s¡Œ&ÉT≥≈£î,
ìs¡j í T· eTT rdüTø=qe#·TÃqT—
3) á |ü]#˚Ã<¤ eä TT ÁøÏ+<ä düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ Á|ü‹ rsêàqeTTqT ‘·q düs«¡ düu´ÑÛ düe÷y˚Xe¯ TT˝À
z≥T #˚j·TT Vü≤≈£îÿ >∑\ yÓTT‘·ÔeTT düuÛÑT´\˝À yÓTC≤]{° ˝Ò<ë Vü‰»¬s’ z≥T #˚j·TT düuÛÑT´\˝À
eT÷&ç+≥ ¬s+&ÉTe+‘·T\ eT+~ ` M]˝À @ dü+K´ ‘·≈£îÿy√ n+‘·eT+~ ÄyÓ÷~+#·e˝…qT—
eT]j·TT n{Ïº rsêàqeTTq+<äT dü+<äsê“¤qTkÕs¡eTT>± u≤<Û´ä ‘·, ã~©, $uÛ»Ñ q, $©˙ø£sD¡ qT
>∑T]+∫q $es¡eTT\ìïj·TT ñ+&Ée˝…qT—
4) á |ü]#˚Ã<¤ eä TT ÁøÏ+<ä rsêàqeTTqT ÄyÓ÷~+#·T≥≈£î eTT+<äT, düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT rsêàq|ü⁄
qø£\T‘√ düVü‰ <ëìì >∑÷]Ãq H√{°düTqT ‘·q düuÛÑT´\+<ä]øÏ, n~ nqTã+~Û+#·ã&çq
düe÷K´\≈£î, eT]j·TT ãTTD<ë‘·\≈£î áj·Te˝…qT. yês¡T n+<äT≈£î ‘·eT düeTà‹ì
‘Ó\T|üe\dæj·TT+&ÉTqT. eT]j·TT n+<äT≈£î $s¡T<ä›eTT>± @<˚ì ñ|ü$~Û>±ì ø±+Á{≤≈£îº>±ì
ñqï|üŒ{ÏøìÏ , meπsì düuTÑÛ ´&ÉT, düe÷K´, ˝Ò<ë ãTTD<ë‘· rsêàqeTTq≈£î düeTà‹ì ‘Ó\T|ü≈î£ +&Ü
H√{°düT C≤Ø #˚j·Tã&çq ‘˚B qT+&ç, ˇø£ e÷düeTT ø±˝≤e~Û˝À dü+<äsê“¤qTkÕs¡eTT ‘·eT
yê{≤\qT, &çbÕõ≥¢qT, n|ü\qT ˝Ò<ë ùde\qT ‘·eT ÇcÕºqTkÕs¡eTT>± yê|üdüT
rdæø=qe#·TÃqT.
5) ì]›wüº|üs¡∫q ø±˝≤e~Û˝À|ü\ ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (4) ÁøÏ+<ä ‘·q Vü≤≈£îÿqT $ìjÓ÷–+#·Tø=qì
meπsì düuTÑÛ ´&ÉT, @<˚ì düe÷K´ ˝Ò<ë ãTTD<ë‘· rsêàqeTTqT düeTà‹+∫q≥T¢ uÛ≤$+#·e˝…qT—
6) á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ÄyÓ÷~+∫q rsêàqeTT, `
m) i) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (4) ˝Ò<ë dü+<äsê“¤qTkÕs¡eTT ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (5) ÁøÏ+<ä rsêàqeTTq≈£î
düuÛÑT´\T, düe÷K´\T, eT]j·TT ãTTD<ë‘·\T düeTà‹+#·Tq+‘· es¡≈£î ˝Ò<ë düeTà‹+#·Tq≥T¢
ôdø£åHé - 11, 12 270
uÛ≤$+#·ã&ÉTq+‘· es¡≈£î : ˝Òø£
ii) ñ|ü|] ü #˚Ã<¤ eä TT (5) ÁøÏ+<ä ìπs•› +|üã&çq≥T¢, ‘·eT n;Ûweºü TTqT n+<äT ì]›w|ºü sü ∫¡ q ø±˝≤e~Û
˝À|ü\ ‘Ó*|æq düuÛÑT´\ jÓTTø£ÿj·TT, düe÷K´\ jÓTTø£ÿj·TT eT]j·TT ãTTD<ë‘·\ jÓTTø£ÿj·TT
ø¬ s¢ TTeTT\ìïj·TT |üP]Ô>± #Ó*+¢ #·ã&ÉTq+‘·es¡≈î£ ˝Ò<ë nq´<Ûë rs¡Ãã&ÉTq+‘·es¡≈î£ — eT]j·TT
_) i) u≤<Ûä´‘· jÓTTø£ÿ e÷s¡TŒ »]–q dü+<äs¡“¤eTT˝À, dü+ã+~Û+∫q düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ
ñ|ü$<ÛTä \ dües¡D ]õwüsº T¡ #˚jT· ã&ÉTq+‘·es¡≈î£ ˝Òø£ ]õwüsº T¡ #˚jT· ã&çq≥T¢ uÛ≤$+#·ã&ÉTq+‘·
es¡≈£î— ˝Òø£
ii) $uÛ» Ñ q ˝Òø£ $©qeTT »]–q dü+<äs“¡ e¤ TT˝À düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT ˝Òø£ dü+|òTü eTT\ ]õÁùdwº qü T
dü]º|òæπø≥T C≤Ø #˚j·Tã&ÉTq+‘· es¡≈£î— neT\T˝ÀìøÏ sê<äT.
7) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (2) ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ÄyÓ÷~+∫q rsêàqeTT neT\T˝ÀìøÏ
e∫Ãq|ü&ÉT eT¬s{Ïº ã~© |üÁ‘·eTT ˝Ò≈£î+&ÜH˚ n~ Ä dü+|ü<ä\qT, u≤<Ûä´‘·\qT ã~©
bı+~q e´øÏÔj·T+<äT ìVæ≤‘·eTT #˚j·T>∑\ Vü≤kÕÔ+‘·s¡D |üÁ‘·yÓTÆ j·TT+&ÉTqT—
8) ˇø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ]õÁùdºwüqT `
m) n{Ïº düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ düeTdüÔ dü+|ü<ä\T eT]j·TT u≤<Ûä´‘·\T eTs=ø£ düVü≤ø±s¡
dü+|òüTeTTq≈£î ã~© #˚j·Tã&çq|ü⁄&ÉT— ˝Òø£
_) n{Ïº düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ¬s+&ÉT ˝Òø£ n+‘·¬ø≈£îÿe düVü≤ø±s¡ dü+|òü÷\T>± $&çb˛sTTq|ü⁄&ÉT `
s¡<ä›>∑TqT eT]j·TT düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT $|òüT{Ï‘·yÓTÆq≥T¢ uÛ≤$+|üã&ç ì>∑eT ìø±j·TeTT>±
ñ+&É<Tä .
9) ¬s+&ÉT ˝Òø£ n+‘·¬ø≈£îÿe düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\T ˇø£ Áø=‘·Ô düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± @s¡Œ&ÉT≥≈£î
$©qyÓTÆq jÓT&É\, n≥T¢ $©qyÓTÆq düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ ]õÁùdºwüqT s¡<ä›>∑TqT eT]j·TT Ä
dü+|òüTeTT\T $|òüT{Ï‘·yÓTÆq≥T¢ uÛ≤$+|üã&ç ì>∑eTìø±j·TeTT>± ñ+&Ée⁄.
12. nqTã+<Ûä eékÕú|qü qT ÁbÕs¡+_Û+#·T≥
1) @ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü yÓTqÆ q÷ düs«¡ düu´ÑÛ düe÷y˚Xe¯ TTq≈£î Vü‰»¬s,’ z≥T #˚dqæ yÓTC≤]{Ï düuTÑÛ ´\T
#˚dæq rsêàqeTT <ë«sê, ‘·q ÄX¯j·÷\ dü+dæ~∆¬ø’ ˇø£{Ï ˝Òø£ n+‘·¬ø≈£îÿe nqTã+<Ûä
eékÕú|üq\qT, ÁbÕs¡+_Û+#·e#·TÃqT. n{Ïº eékÕú|üq\qT düs¡«düuÛÑéT+&É* n+^ø£]+∫q
$<ÛäeTT>±, ‘·‘·‡eTj·TeTTq neT\Tq+<äTqï @<˚ì XÊdüqeTT ÁøÏ+<ä ]õdüºs¡T #˚j·Te#·TÃqT—
2) @<˚ì n{Ïº nqTã+<Ûä eékÕú|üq jÓTTø£ÿ yê]¸ø£ ìy˚~ø£\qT eT]j·TT ˝…ø£ÿ\qT, Á|ü‹
dü+e‘·‡s¡eTT <ëìì ÁbÕs¡+_Û+∫q düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ düs¡«düuÛÑ´ düe÷y˚X¯eTT˝À
ñ+#·e˝…qT.
3) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (1) ÁøÏ+<ä @sêŒ≥T #˚dæq @ nqTã+<Ûä eékÕú|üqjÓÆTqqT, n~ ñ+&ÉT≥
ôdø£åHé - 12, 13, 14, 15, 16 271
nedüs¡eTì düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* uÛ≤$+#·Tq+‘· ø±\eTT e÷Á‘·y˚T
ñ+&ÉTqT.
13. Ç‘·s¡ dü+|òTü eTT\‘√ ø£\dæ Áø=‘·Ô eékÕú|qü qT @sêŒ≥T #˚jT· T≥
ˇø£ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT eT]j·TT @<˚ì Ç‘·s¡ eékÕú|qü ˝Òø£ eékÕú|qü \ eT<Û´ä düV≤ü ø±s¡eTT‘√
ˇø£ Áø=‘·Ô eékÕú|üq @sêŒ≥T #˚j·TT≥ nedüs¡yÓTÆq jÓT&É\, n~ @ ÄX¯j·T kÕ<Ûäqø=s¡≈£î
@sêŒ≥T #˚j·Tã&çq<√, yê{Ïì HÓs¡y˚s¡TÃ≥≈£î düeTT∫‘·yÓTÆq $<ÛäeTT>± ˇø£ ø£+ô|˙ ˝Òø£ |ü_¢ø˘
dü+|òTü eTT>± Áø=‘·>Ô ± eékÕú|qü qT ]õdüsº T¡ #˚jT· e#·TÃqT. n{Ïº düV≤ü ø±s¡eTTqT dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ
düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eTT düMTøÏå+#·e˝…qT.
14. ì<ÛäT\ düMTø£s¡D
1) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ñ|ü$<ÛTä \T nqTeT‹+∫q{Ïº y˚Ts¡≈î£ eT]j·TT n{Ïº wüs‘¡ T· \ ÁøÏ+<ä
yê{≤eT÷\<Ûqä eTT, &çbÕõ≥T¢, &çu+… #·sT¡ ,¢ n|ü\T eT]j·TT Ç‘·s¡ n+X¯<ëj·TeTT\ s¡÷|üeTT˝À
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ‘·eT düuÛÑT´\ qT+&ç ì<ÛäT\qT düMTø£]+#·e#·TÃqT :
nsTT‘˚, dü+|òüTeTT $|òüT≥q yÓTTqs¡Ãã&ÉTq|ü⁄&ÉT Ç‘·s¡T\ u≤ø° yÓTT‘·ÔeTT\qT |ü]wüÿ]+∫q
‘·s¡Tyê‘· e÷Á‘·y˚T düuÛÑT´\ u≤ø° yÓTT‘·ÔeTT\qT |ü]wüÿ]+#·e˝…qT.
2) ñ|ü$<ÛäT\ ÁøÏ+<ä nqTeT‹+∫q{Ïº eT]j·TT n{Ïº wüs¡‘·T\ ÁøÏ+<ä &çbÕõ≥T¢, &çu…+#·s¡T¢,
n|ü\T eT]j·TT Ç‘·s¡ n+X¯<ëj·TeTT\ s¡÷|üeTT˝À Ç‘·s¡ e´≈£îÔ\T eT]j·TT dü+düú qT+&ç
≈£L&Ü düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ì<ÛäT\qT düMTø£]+#·e#·TÃqT :
nsTT‘˚ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT Á|üuÛÑT‘·«eTT qT+&ç yê{≤ eT÷\<ÛäqeTTqT d”«ø£]+#·sê<äT, ø±ì
ne>±Vü≤q |üÁ‘·eTT <ë«sê |üsd¡ Œü s¡ n+^ø±s¡j÷Ó >∑ýÓTqÆ {Ïº ìã+<Ûqä \T eT]j·TT wüs‘¡ T· \ô|’
Á|üuÛÑT‘·«eTT qT+&ç Ç‘·s¡ ì<ÛäT\qT ˝Òø£ Vü‰MTì n+^ø£]+#·e#·TÃqT.
15. Ç‘·s¡ yê´bÕs¡eTT˝À ì<ÛTä \qT ô|≥Tºã&ç ô|≥Tº≥
dü+|òTü eTT ‘·q ì<ÛTä \qT ‘·q yê´bÕs¡eTTq+<˚ ø±ø£ Ç‘·s¡ $<Ûeä TT>± kÕVü≤ùd‘·s¡ Ø‹˝À ô|≥Tºã&ç
ô|≥ºe#·TÃqT ˝Òø£ &çbÕõ≥T #˚j·Te#·TÃqT.
16. $T>∑T\T e´j·TqeTT
1) @<˚ì dü+e‘·‡s¡eTT˝À, düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT, >∑‘· dü+e‘·‡s¡eTT˝À #˚dæq yê´bÕs¡eTT e\q
\_Û+∫q $T>∑T\T yÓTT‘·ÔeTT\qT, düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* ÄyÓ÷~+∫q{Ïº XÊ‘·eTT\ #=|üq,
˝À≥T uÛÑØÔ ì~ÛøÏ, ]»s¡T« ì<ÛäT\≈£î, düVü≤ø±s¡ dü+|òüT düuÛÑT´\T, dü+|òüT ùde\qT yê&ÉTø=ìq
<ëe÷cÕ Á|üø±s¡+, b˛wüø£ ]uÒ≥T>± yê]øÏ Ä|æjT· T+∫q #Ó*+¢ |ü⁄\≈£î, eT]j·TT nqTdü÷∫‘·
u≤´+≈£î\T #Ó*¢+#·T#·Tqï e&û¶ πs≥T≈£î $T+#·≈£î+&Ü yê{≤eT÷\<Ûäq|ü⁄ e&û¶ #Ó*¢+|ü⁄≈£î
øπ {≤sTT+#·e˝…qT.
ôdø£åHé - 16, 17, 18, 19 272
2) ñ|ü|]ü #˚Ã<¤ eä TT (1) ÁøÏ+<ä @sêŒf…qÆ ]»s¡T«\qT, nqTdü÷∫‘· u≤´+≈£î\T |òø¬æ ‡&é &çbÕõ≥¢ô|’
#Ó*¢düTÔqï πs≥T≈£î düe÷q+>± yê]¸ø£ e&û¶ì »eT#˚j·TT≥ <ë«sê e´j·TeTT #˚j·Te˝…qT.
17. ˝À≥T ìs¡«Vü≤D
1) @<˚ì ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT˝À ì<ÛäT\ ˝À≥T ñqï jÓT&É\ n{Ïº ˝À≥T≈£î >∑\ ø±s¡DeTT\qT
eT]j·TT Ä ˝À≥TqT düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT @ $<ÛäeTT>± uÛÑØÔ #˚j·TqTqï<√ ‘Ó\T|ü⁄ $|ü⁄\yÓTÆq
ìy˚~ø£ yÓTT<ä{Ï düe÷y˚Xe¯ TT qqTdü]+∫ e#·TÃ yê]¸ø£ düs«¡ düu´ÑÛ düe÷y˚Xe¯ TT˝À düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*øÏ
&Ó’¬sø£ºs¡¢ uÀs¡T¶ düeT]Œ+#·e˝…qT.
2) dü<äs¡T ˝À≥TqT uÛÑØÔ ì<ÛäT\˝À \uÛÑéT>∑T yÓTT‘·ÔeTTq≈£î Á|ü‘´˚ øÏ+#·e˝…Hê eT]j·TT / ˝Òø£
düuÛÑT´\T Ä dü+e‘·‡s¡eTT˝À düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT qT+&ç bı+~q ˝Ò<ë bı+<äT≥≈£î Ä•+#·T
ùde\ <ëe÷cÕ˝À yê] U≤‘ê\≈£î Ks¡TÃ Áyêj·Te˝…Hê nqT $wüjT· eTTqT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT
jÓTTø£ÿ düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* ìs¡sí TT+#·e˝…qT.
18. ]»s¡T« ì~Û
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT, ñ|ü$<ÛäT\˝À ì]›wüº|ü]∫q{Ïº Á|üjÓ÷»qeTT ø√dü+, ]»s¡T« ì~Ûì @sêŒ≥T
#˚jT· e#·TÃqT.
19. düu´ÑÛ ‘·«eTTq≈£î ns¡Ω‘·
1) ñ|ü$<ÛäT\≈£î ˝Àã&ç, düVü≤ø±s¡ dü+|òüT ùde\qT $ìjÓ÷–+#·<ä\#·Tø=qT @ e´øÏÔjÓÆTqqT,
düu´ÑÛ ‘·« u≤<Û´ä ‘·\qT n+^ø£]+#·T≥≈£î eT]j·TT Ä düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü ñ|ü$<ÛTä \˝À ì]›w|ºü sü ∫¡ q{Ïº
Ç‘·s¡ wüs‘¡ T· \qT HÓsy¡ s˚ T¡ Ã≥≈£î ‘·q n+^ø±s¡eTTqT ‘Ó\T|üe#·TÃqT. n≥T |æeTà≥, dü+|òTü eTT
‘·q ùde\qT <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T\≈£î n+~+#·>\∑ dæ‹ú ˝ÀqTqï<äqT wüs‘¡ T· ≈£î eT]j·TT ny˚ ùde\T
˝Ò<ë ny˚ yÓ÷düÔs¡T ùde\qT düeT≈£Ls¡TÃ#·Tqï, á #·≥ºeTT øÏ+<ä ˝Ò<ë ‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡
dü+|òTü eTT\ #·≥eº TT, 1964 ÁøÏ+<ä ]õdüsº s¡ TTq düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT˝À <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T Ç~es¡øπ
düuÛÑT´&ç>± e⁄+&Ésê<äqT wüs¡‘·T≈£î ˝Àã&ç n‘·ìì düuÛÑT´ì>± #˚s¡TÃø=qe#·TÃqT—
2) ñ|ü$<ÛäT\˝À ì]›wüº|üs¡∫q Á|üÁøÏj·TqqTdü]+∫ düuÛÑT´\qT #˚s¡TÃø=qT≥≈£î, düuÛÑ´‘·«eTTqT
‘=\–+#·T≥≈£î ‘·‘·‡eTj·TeTTq mìï¬ø’q uÀs¡T¶ ˝Ò<ë n~ ˝Òì jÓT&É\, düs¡«düuÛÑ´ eT+&É*
e÷Á‘·y˚T #˚j·Te˝…qT—
3) düuÛÑT´&ç>± #˚s¡TÃø=qã&çq e´øÏÔ, ñ|ü$<ÛäT\˝À ìã+~Û+#·Tq{Ïº ìã+<Ûäq\qT bÕ{Ï+∫q
MT<ä≥ e÷Á‘·y˚T, z≥T #˚j·TT Vü≤≈£îÿ‘√ u≤≥T, düuÛÑ´‘·« Vü≤≈£îÿ\qT $ìjÓ÷–+#·e#·TÃqT—
nsTT‘˚ ˇø£ e´øÏ,Ô z≥T Vü≤≈£îÿqT $ìjÓ÷–+#·T ns¡Ω‘q· T ø£*–e⁄+&ÉT≥≈£î eTT+<äT ø£˙düeTT
ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTTbÕ≥T düuÛÑT´&ç>± e⁄+&Ée˝…qT—
n+‘˚ø±ø£, düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ]õwüºs¡T #˚j·Tã&çq yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡eTT˝À Á|ües¡úø£ `
ôdø£åHé - 19, 20 273
düuTÑÛ ´\≈£îô|’ $TqVü‰sTT+|ü⁄ e]Ô+#·<Tä .
20. düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*
1) á #·≥º|ü⁄ ìã+<Ûäq\≈£î eT]j·TT ñ|ü$<ÛäT\≈£î ˝Àã&ç, düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ n+‹eT
ÁbÕ~Ûø±s¡eTT düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* j·T+<äT ìVæ≤‘·yÓTÆ j·TT+&ÉTqT.
nsTT‘˚ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT $düèÔ ‘·yTÓ qÆ |ü&ÉT ˝Ò<ë <ëì düuTÑÛ ´\T #ê˝≤ eT+~ düeTs¡e∆ +‘·yTÓ qÆ
ìs¡íj·TeTT\T rdæø=qT≥≈£î ÁbÕ‹ì<∏ä´ düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* @sêŒ≥T nedüs¡eTì uÛ≤$+∫q
jÓT&É\ ñ|ü$<ÛäT\˝À ì]›wüº|üs¡∫q{Ïº Ø‹˝À eT]j·TT n{Ïº ø£è‘·éTT\‘√ ÁbÕ‹ì<∏ä´ düs¡«düuÛÑ´
eT+&É*ì @sêŒ≥T #˚j·Te#·TÃqT.
2) ñ|ü$<ÛTä \˝À ì]›w|ºü sü ∫¡ q Ç‘·s¡ $wüjT· eTT\‘√ bÕ≥T, á ÁøÏ+~ $wüjT· eTT\‘√ dü+|òTü eTT
jÓTTø£ÿ düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* eéVü≤]+#·e˝…qT, ny˚eq>± :`
m) ñ|ü$<ÛäT\≈£î dües¡D\T—
_) &Ó’¬sø£ºs¡¢ mìïø£ eT]j·TT ‘=\–+|ü⁄—
dæ) 1) Bs¡Èø±*ø£ düeT´ø˘<äèwæº Á|üD≤[ø£ eT]j·TT ã&Ó®≥T—
2) yê]¸ø£ ìs¡«Vü≤D Á|üD≤[ø£ eT]j·TT ã&Ó®≥T—
3) ]õÁkÕºs¡T e<ä› ô|ò’\T #˚j·TT≥≈£î ø±s¡´ø£˝≤|üeTT\ jÓTTø£ÿ yê]¸ø£ ìy˚~ø£—
4) ]õÁkÕºs¡T e<ä› ô|ò’\T #˚j·TT≥≈£î Ä&ç≥s¡¢ ìy˚~ø£, ˝…ø£ÿ\ yê]¸ø£ Ä&ç≥T $es¡D—
5) Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ìy˚~ø£ ˝Ò<ë |ü]o\Hê ìy˚~ø£ @yÓ’Hê e⁄qï#√ yê{Ïì—
6) Ä&ç≥T, Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T eT]j·TT/˝Ò<ë |ü]o\q @y˚ì e⁄qï#√ yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q
nqTes¡ÔHê ìy˚~ø£\qT ` |üsê´˝À∫+#·T≥—
&ç) Ä&ç≥s¡¢ ìj·÷eTø£eTT eT]j·TT ‘=\–+|ü⁄qT ÄyÓ÷~+#·T≥—
Ç) $T>∑T\T yÓTT‘·Ô|ü⁄ e´j·TqeTT—
m|òt) ˝À≥T ìs¡«Vü≤D—
õ) ì]›wüº ]»sY« ì<ÛäT\ eT]j·TT Ç‘·s¡ ì<ÛäT\ @sêŒ≥T—
ôV≤#Y) ]»s¡T« ì<ÛäT\ eT]j·TT Ç‘·s¡ ì<ÛäT\ yêdüÔe $ìjÓ÷>∑eTTqT düMTøÏå+#·T≥—
◊) &Ós¬’ ø£sº ¢¡ düe÷y˚Xe¯ TT\˝À Vü‰»s¡Tô|’ eTTK´ ø±s¡´ìsê«Vü≤≈£îì ìy˚~ø£qT düMTøÏ+å #·T≥, eT]j·TT
&Ó’¬sø£ºs¡T¢ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT‘√ »]|æq yê´bÕs¡eTTqT >∑÷]Ã düMTøÏå+#·T≥—
C…) ÁbÕ‹ì<Ûä´ düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* ìj·÷eTø£eTT, ‹]– @sêŒ≥T, m‹Ôy˚j·TT≥—
¬ø) meπsì &Ó’¬sø£ºs¡T ˝Òø£ @<˚ì ø£$T{° jÓTTø£ÿ düuÛÑT´&ÉT ˝Òø£ Ç+≥s¡ï˝Ÿ Ä&ç≥sY Ä ôVA<ë˝À
n‘·ì ø£seÔ¡ éTT\≈£î ˝Òø£ dü+ã+~Û‘· düe÷y˚Xe¯ TT˝À n‘·ì Vü‰»ØøÏ dü+ã+~Û+∫ #Ó*+¢ #·e\dæq
Á|ü‹eT÷\éTT—
ôdø£åHé - 20, 21 274
m˝Ÿ) düe÷K´˝À düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ düuÛÑ´‘·«eTT—
m+) Ç‘·s¡ eékÕú|üq\‘√ düVü≤ø±s¡eTT eT]j·TT <ëìì düMTøÏå+#·T≥—
mHé) nqTã+<Ûä eékÕú|üq\qT ÁbÕs¡+_Û+#·T≥ eT]j·TT düMTøÏå+#·T≥—
ˇ) dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ $|òüT≥q— eT]j·TT
dæ) á #·≥|º ⁄ü Ç‘·s¡ ìã+<Ûqä \ ÁøÏ+<ä düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* qT+&ç Ä•+∫q nìï Ç‘·s¡ ø£è‘·éTT\T.
21. &Ó’¬sø£ºs¡¢ uÀs¡T¶
1) á #·≥ºeTT eT]j·TT ñ|ü$<ÛäT\ jÓTTø£ÿ ìã+<Ûäq\qqTdü]+∫ Á|ü‹ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î
&Ó’¬sø£ºs¡¢ uÀs¡T¶ @sêŒ≥T #˚j·Tã&Ée˝…qT eT]j·TT dü+|òüT eéVü‰s¡eTT\ ìs¡«Vü≤D¬ø’ Ä<˚X¯eTT
*#·TÃ |üìì <ëìøÏ n|üŒ–+#·e˝…qT.
2) uÀs¡T¶ jÓTTø£ÿ &Ó’¬sø£ºs¡¢ dü+K´ yê] |ü<äM ø±˝≤e<ÛäT\ >∑TDÏ»eTT>± ñ+&Ée˝…qT—
3) &Ó’¬sø£ºs¡¢ |ü<äM ø±˝≤e~Û @ düeTj·TeTT˝ÀHÓ’qqT n+‘·eT>∑T≥#˚ @s¡Œ&ÉTq{Ïº U≤∞\T uÀs¡T¶
jÓTTø£ÿ yÓTT‘·ÔeTT dü+K´˝À dü>∑eTT ø£+fÒ ‘·≈£îÿe>± e⁄+&ÉTq≥T¢ $_Ûqï |ü<äM ø±˝≤e<ÛäT\qT
&Ó’¬sø£ºs¡¢ uÀs¡T¶ ø£*–e⁄+&Ée˝…qT—
nsTT‘˚, &Ó’¬sø£ºs¡¢ |ü<äM ø±\eTT ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î $T+#·sê<äT—
n+‘˚ø±ø£, yÓTT<ä{Ï mìïø£\˝À &Ó’¬sø£ºs¡¢+<ä]˙ ˇπøkÕ] mqTïø=qe˝…qT eT]j·TT y˚s¡Ty˚s¡T
|ü<äM ø±˝≤e<ÛäT\qT ì]∆wüº|üs¡#·T#·÷ ˝≤≥T¢ rj·TT≥ e\q yê] |ü<äM ø±˝≤e<ÛäT\T
$_ÛqïyÓTqÆ $>± ñ+&ÉTqT.
4) ñ|ü$<ÛäT\˝À ì]›wüº|üs¡T#·ã&ÉTq{Ïº Á|üe÷DeTTq≈£î n<äqeTT>± ˇø£ e´øÏÔ—
m) ñ|ü$<ÛTä \˝À ì]›w|ºü sü ∫¡ q≥T¢ düuTÑÛ ´&ÉT>± z≥T #˚jT· T≥≈£î ˝Ò<ë ø=qkÕ>∑T≥≈£î >∑\ Vü≤≈£îÿqT
m|ü&Óq’ qT ø√˝ÀŒsTTq#√—
_) ñ|ü$<ÛäT\˝À ì]›wüº|üs¡∫q @<˚ì Ç‘·s¡ nqs¡Ω‘·≈£î ˝ÀHÓ’q#√, ` &Ó’¬sø£ºs¡T>± m+|æø£>∑T≥≈£î
nqs¡TΩ&>É T∑ qT—
5) ñ|ü$<ÛäT\˝À ì]›wüº|üs¡#·ã&ÉTq{Ïº Á|üe÷DeTT\q≈£î n<äqeTT>± ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (4)˝À
ì]›wüº|üs¡∫q @y˚ì nqs¡Ω‘·\≈£î ˇø£ e´øÏÔ ˝ÀHÓ’q#√, ˝Òø£ `
m) ¬>’s¡T Vü‰»s¡>∑T≥≈£î nqTeT‹ rdüTø=q≈£î+&Ü es¡Tdü>± eT÷&ÉT uÀs¡T¶ düe÷y˚X¯eTT\≈£î
dü«j·TeTT>± Vü‰»s¡Tø±ì#√—
_) ¬>’s¡T Vü‰»s¡>∑T≥≈£î nqTeT‹ rdüTø=q≈£î+&Ü @<˚ì düs¡«düuÛÑ´ düe÷y˚X¯eTTq≈£î dü«j·TeTT>±
Vü‰»s¡Tø±ì#√—
dæ) á #·≥ºeTT ÁøÏ+<ä XÊdæÔ $~Û+#·ã&çq#√— &Ó’¬sø£ºs¡T>± ñ+&ÉT≥ qT+&ç $s¡$T+#·e˝…qT—
6) ñ|ü$<ÛäT\˝À ì]›wüº|üs¡#·ã&ÉTq{Ïº Á|üe÷DeTTq≈£î n<äqeTT>±, uÀs¡T¶ &Ó’¬sø£ºs¡T düVü≤ø±s¡
ôdø£åHé - 21, 22 275
dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ &Ó’¬sø£ºs¡T¢>± ñqï ø±\eTT˝À `
m) yês¡T ñ|ü$<ÛäT\˝À ì]›wüº|üs¡∫q >∑&ÉTe⁄˝À|ü\ eT]j·TT |ü<äM ø±˝≤e<ÛäT\T eTT–j·TT≥≈£î
eTT+<äT mìïø£\T ìs¡«Væ≤+#·ì#√—
_) yês¡T yê]¸ø£ düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* düe÷y˚Xe¯ TTqT, düV≤ü ø±s¡ ˝…øÿ£ \ dü+e‘·‡s¡eTT eTT–dæq Äs¡T
e÷düeTT\ ˝À|ü⁄ ˝Òø£ düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* nuÛÑ´]ú‘· düe÷y˚X¯eTTqT ì]›wüº >∑&ÉTe⁄˝À|ü⁄
ìs¡«Væ≤+#·ì#√—
dæ) yês¡T Ä&ç≥s¡¢ ìy˚~ø£\‘√ düVü‰ >∑‘· Ä]›ø£ dü+e‘·‡s¡|ü⁄ Ä&ç{Ÿ nsTTq ˝…ø£ÿ\qT düs¡«düuÛÑ´
eT+&É* eTT+<äT ñ+#·ì#√—
uÀs¡T¶ &Ó’¬sø£ºs¡T¢>± m+|æø£ n>∑T≥≈£î eT÷&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±˝≤e~Û bÕ≥T nqs¡Ω‘·≈£î
˝Àq>∑T<äTs¡T. eT]j·TT yês¡T @<˚ì düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ &Ó’¬sø£ºs¡T¢>± ø=qkÕ>∑T≥≈£î
nqs¡TΩ\>∑T<äTs¡T—
7) ¬s+&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î $T+∫ ÄdæÔ‘·«eTT˝À ñqï ˇø£ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ uÀs¡T¶ &Ó’¬sø£ºs¡T>±
m+|æø£ #˚j·TT≥≈£î ns¡Ω‘· ø£*–e⁄+&ÉT ì$T‘·ÔeTT ˇø£ düuÛÑT´&ÉT
m) mìïø£ dü+e‘·‡s¡eTTq≈£î neéVæ≤‘· |üPs¡«eTT ø£˙dü+ ¬s+&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\T düVü≤ø±s¡
dü+|òüTeTT˝À z≥T y˚j·TT düuÛÑT´ì>± e⁄+&Ée˝…qT—
_) mìïø£\≈£î neéVæ≤‘· |üPs¡«eTT »]–q düVü≤ø±s¡ dü+|òüT düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* düe÷y˚X¯eTT\T
s¬ +&ç+{ÏøÏ Vü‰»¬s’ ñ+&Ée˝…qT—
8) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü |ü⁄ Á|ü‹ &Ós¬’ ø£sº T¡ eT]j·TT ñ<√´– ‘·q n~Ûø±s¡eTT\qT $ìjÓ÷–+#·Tq|ü⁄&ÉT
eT]j·TT ø£seÔ¡ éTT\qT ìs¡«]Ô+#·Tq|ü⁄&ÉT,
m) ìC≤sTTr‘√q÷, dü<ë“eeTT‘√q÷ eT]j·TT Ä düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü düs√«‘·ÿèwüº Væ≤‘·eTT\ <äècÕº´
|üì #˚j·Te˝…qT—
_) j·TTø£ÔeTT>± ÁbÕE„&Ó’q e´øÏÔ n≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T\˝À eéVü≤]+#·Tq≥T¢>± ‘·–q ÁX¯<ä›,
C≤>∑s¡÷ø£‘· eT]j·TT HÓ’|ü⁄DéTT\‘√ ‘·q n~Ûø±s¡eTT\qT $ìjÓ÷–+#·e˝…qT—
9) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ &Ó’¬sø£ºs¡T ˝Ò<ë ñ<√´– <äT]«ìjÓ÷>∑eTT, qeTàø£Á<√Vü≤eTT ˝Ò<ë
@<˚ì Ç‘·s¡ #·s¡´ #˚j·Tø£b˛e⁄≥ ˝Òø£ #˚j·TT≥e\q <ëìøÏ qwüºeTT yê{Ï*¢q|ü⁄&ÉT, XÊdüqeTT
ÁøÏ+<ä n‘·&ÉT ˝Àq>∑Tq{Ïº ÁøÏ$Tq\T #·s¡´≈£î uÛÑ+>∑eTT ˝Ò≈£î+&Ü Ä qwüºeTT uÛÑØÔ #˚j·TT≥≈£î
n‘·&ÉT dü«j·TeTT>± u≤<ÛäT´&Ó’ ñ+&ÉTqT.
22. &Ós¬’ ø£sº ¢¡ uÀs¡T¶ jÓTTø£ÿ n~Ûø±s¡eTT\T eT]j·TT ø£è‘·éTT\T
1) uÀs¡T¶, ñ|ü$<ÛäT\qqTdü]+∫ `
m) düuÛÑ´‘·«eTTqT #˚s¡TÃø=qT≥≈£î eT]j·TT s¡<äT› #˚j·TT≥≈£î—
ôdø£åHé - 22, 23 276
_) #ÛÓ’sY|üs¡‡Hé eT]j·TT ø±s¡és¡Z düuÛÑT´\qT mqTïø=qT≥≈£î—
dæ) #ÛÓ’sY|üs¡‡Hé eT]j·TT Ç‘·s¡ ø±s¡és¡Z düuÛÑT´\qT |ü<ä$ qT+&ç ‘=\–+#·T≥≈£î—
&ç) eTTK´ ø±s¡´ ìsê«Vü≤≈£îì ìj·T$T+#·T≥≈£î eT]j·TT ‘=\–+#·T≥≈£î—
Ç) dæã“+~ dü+K´qT ìj·T$T‘·eTT #˚j·TT≥≈£î—
m|òt) á ÁøÏ+~ yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q $<ÛëqeTT\qT s¡÷bı+~+#·T≥≈£î
i) düuÛÑT´\≈£î ùde\qT @sêŒ≥T #˚j·TT≥, eéd”úø£]+#·T≥ eT]j·TT yê{Ïì düeT≈£Ls¡TÃ≥—
ii) düVü≤ø±s¡ dü+|òüT dæã“+~ uÛÑØÔ eT]j·TT yê] ùdyê wüs¡‘·T\T—
iii) ì<ÛäT\ n_Ûs¡ø£å eT]j·TT ô|≥Tºã&ç ô|≥Tº $<ÛëqeTT—
iv) ˝…ø£ÿ\qT ìs¡«Væ≤+#·T Ø‹—
v) $$<Ûä ì<ÛäT\ düMTø£s¡D, $ìjÓ÷>∑eTT eT]j·TT ô|≥Tºã&ç—
vi) ô|\ ’ò T #˚jT· e\dæq XÊdüHê‘·àø£ ` ]≥s¡Tï\‘√ düV‰ü düe÷#ês¡ |ü<‹›ä , e÷ì≥]+>∑T eT]j·TT
y˚TH˚õyÓT+≥T—
vii) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT Á|üjÓ÷»qø£s¡yÓTÆq Ø‹˝À ì<ÛäT\qT ìs¡«Væ≤+#·T≥≈£î nedüs¡yÓTÆq @y˚ì
Ç‘·s¡ n+X¯eTT\T eT]j·TT $wüj·TeTT\T—
õ) düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* ÄyÓ÷<äeTTq¬ø’ yê]¸ø£ ìy˚~ø£, yê]¸ø£ Ä]∆ø£ $es¡D, Á|üD≤[ø£ eT]j·TT
ã&Ó®≥T düeT]Œ+#·T≥≈£î—
ôV≤#Y) Ä&ç{Ÿ eT]j·TT nqTes¡qÔ ìy˚~ø£\qT |üsê´˝À∫+#·T≥ eT]j·TT yê{Ïì düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*
düeTø£åeTTq ñ+#·T≥≈£î—
◊) Ç‘·s¡ düVü≤ø±s¡ dü+düú\ düuÛÑ´‘·«eTTqT düMTøÏå+#·T≥—
C…) düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* Á|ü‘ê´jÓ÷»qeTT #˚j·TT @y˚ì Ç‘·s¡ ø£è‘·éTT\qT #˚|ü≥Tº≥≈£î—
ÁbÕ~Ûø±s¡eTT ø£*– j·TT+&ÉTqT—
2) mìï¬ø’q düuÛÑT´\ qT+&ç uÀs¡T¶ #ÛÓ’sY|üs¡‡HéqT mqTïø=qe˝…qT— eT]j·TT n‘·&ÉT
ñ|ü$<ÛTä \qqTdü]+∫ `
m) uÀs¡T¶ eT]j·TT düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* düe÷y˚X¯eTT\≈£î n<Ûä´ø£å‘· eVæ≤+#·e˝…qT—
_) uÀs¡T¶ ìs¡íj·TeTT rdüTø=qT @<˚ì $wüj·TeTT˝À z≥T¢ düe÷qeTT>± e∫Ãq#√ ìsêíj·Tø£
z≥TqT ø£*–j·TT+&ÉTqT—
dæ) uÀs¡T¶ Á|ü‘ê´jÓ÷»qeTT #˚j·TTq{Ïº eT]j·TT uÀs¡T¶ s¡÷bı+~+∫q $<ÛëqeTT\T eT]j·TT
ÄyÓ÷~+∫q rsêàqeTT\˝À ì]›w|ºü sü ∫¡ q{Ïº @y˚ì Ç‘·s¡ n~Ûø±s¡eTT\qT $ìjÓ÷–+#·e˝…qT.
23. mìïø£\T
1) dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ &Ó’¬sø£ºs¡¢ mìïø£\qT ìs¡«Væ≤+#·e\dæq u≤<Ûä´‘· |ü<ä$j·T+<äTqï düVü≤ø±s¡
ôdø£åHé - 23, 24 277
dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ uÀs¡Tô¶ |’ j·TT+&ÉTqT—
2) ìÁwüÿ$T+#·T &Ó’¬sø£ºs¡¢ |ü<ä$ ø±˝≤e~Û eTT–j·Tø£ eTT+<˚ dü+|òTü eTT ñ|ü$<ÛäT\ Á|üø±s¡+
mìïø£\T »s¡T|üe\dæ ñ+≥T+~.
3) |ü<ä$ qT+∫ ìÁwüÿ$T+#·T &Ó’¬sø£ºs¡¢ |ü<äM ø±˝≤e~Û eTT–j·TT &Ó¬’sø£ºs¡T¢ mes¡÷˝Òì jÓT&É\
]õÁkÕºs¡T, Çs¡Te~ nsTT<äT eT+~ ø£+fÒ ‘·≈£îÿe ø±ì düuÛÑT´\T ˝Òø£ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ
yÓTT‘·ÔeTT düuÛÑT´\˝À nsTT<äT XÊ‘·eTT düuÛÑT´\T ` Ç+<äT˝À @ dü+K´ ‘·≈£îÿy√ n+‘·eT+~
#˚dqæ $qï|üeTTô|’ >±˙ ˝Òø£ ‘·q+‘· ‘êqT>±>±ì mìïø£\qT ìs¡«Væ≤+#·T ì]›wºü Á|üj÷Ó »qeTT
ì$T‘·ÔeTT 30 s√E\˝À ‘ê‘êÿ*ø£ uÀs¡T¶qT ìj·T$T+#·T≥ ø=s¡≈£î düs¡«düuÛÑ´ düe÷y˚X¯eTTqT
@sêŒ≥T #˚j·Te˝…qT—
4) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (3) ÁøÏ+<ä ìj·T$T+#·ã&çq ‘ê‘êÿ*ø£ uÀs¡T¶ ø±˝≤e~Û, mìïø£\qT
ìs¡«Væ≤+#·T≥≈£î ñ|ü$<ÛTä \ ÁøÏ+<ä nedüsy¡ TÓ qÆ ø£˙dü ø±˝≤e~ÛøÏ n<äqeTT>± ˇø£ e÷düeTTq≈£î
$T+∫ ñ+&Ésê<äT— ñ|ü$<ÛTä \qqTdü]+∫ Áø£eTã<äy› TÓ qÆ uÀs¡T¶ mqTïø=qã&çq yÓ+≥H˚ ‘ê‘êÿ*ø£
uÀs¡T¶ |üì#˚j·TT≥ $s¡$T+#·e˝…qT—
5) &Ó’¬sø£ºs¡T¢ @ ø±˝≤e~ÛøÏ mqTïø=qã&çHês√ n+‘·es¡≈£î |ü<ä$j·T+<äT ñ+<äTs¡T— á ø±˝≤e~Û
eTT–dæq|ü&ÉT ø=‘·Ô>± mqTïø=qã&çq &Ó’¬sø£ºs¡T¢ |ü<ä$ì d”«ø£]+#·e˝…qT—
6) ñ|ü$<ÛTä \˝À n≥T¢ ìã+~Û+#·ã&çq#√, &Ós¬’ ø£sº T¡ ¢ ‹]– mqTïø=qã&ÉT≥≈£î ns¡TΩ˝’… j·TT+<äTs¡T.
24. düe÷y˚Xe¯ TT\T
1) uÀs¡T¶ eT]j·TT düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* düe÷y˚X¯eTT\T m+‘· ‘·s¡#·T>± eT]j·TT @ Ø‹˝À
»s¡T|üe˝…H√ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ñ|ü$<ÛTä \˝À ì]›w|ºü sü #¡ e· ˝…qT. @yÓTqÆ |üŒ{Ïø,° uÀs¡T¶
ø£˙düeTT eT÷&ÉT e÷düeTT\ø=ø£ |üsê´j·TeTT düe÷y˚X¯eTT ø±e˝…qT eT]j·TT düs¡«düuÛÑ´
eT+&É* ø£˙düeTT dü+e‘·‡s¡eTTqø=ø£ |üsê´j·TeTT düe÷y˚eeTT ø±e˝…qT—
2) düe÷y˚X¯eTTqT @sêŒ≥T #˚j·Te\dæq~>± ø√s¡T#·÷ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ düuÛÑT´\˝À
ø£˙düeTT |ü<äee+‘·T eT+~ ˝Òø£ ñ|ü$<ÛäT\˝À ìã+~Û+∫q+‘· eT+~ düuÛÑT´\T dü+‘·ø£eTT
#˚dæq nuÛÑ´s¡úq n+~q MT<ä≥ eTT|üŒ~ ~qeTT\ ˝À|ü\ uÀs¡T¶ düs¡«düuÛÑ´ düe÷y˚X¯eTTqT
@sêŒ≥T #˚jT· e˝…qT. eT]j·TT @<˚ì n{Ïº nuÛ´Ñ s¡qú Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq mC…+&ÜqT, düe÷y˚Xe¯ TT
»s¡T|üe\dæ e∫Ãq ø±s¡DeTT\qT ø£*– j·TT+&Ée˝…qT—
3) >∑&TÉ |ü⁄ ˝À|ü\ yê]¸ø£ düs«¡ düu´ÑÛ düe÷y˚Xe¯ TTqT @sêŒ≥T #˚jT· T≥˝À uÀs¡T¶ $|ò\ü yÓTqÆ jÓT&É\,
]õÁkÕºs¡T nuÛÑ´]ú‘· düe÷y˚X¯eTTqT ˝Ò<ë dü+<äsê“¤qTkÕs¡+ yê]¸ø£ düs¡«düuÛÑ´ düe÷y˚X¯eTTqT
@sêŒ≥T #˚j·TT≥≈£î düeTs¡∆‘· ø£*– j·TT+&ÉTqT—
4) Á|ü‹ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT $Tì≥T‡ |ü⁄døÔü e£ TT˝À düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* jÓTTø£ÿ Á|ü‹ düe÷y˚Xe¯ TT˝Àq÷,
ôdø£åHé - 24, 25, 26 278
uÀs¡T¶ &Ós¬’ ø£sº ¢¡ Á|ü‹ düe÷y˚Xe¯ TT˝Àq÷ »]–q Ábıd”&+ç >∑T\ìï+{Ï $Tì≥T‡qT ]ø±s¡T¶ #˚jT· e˝…qT—
5) Ä düe÷y˚X¯eTT eTT–dæq|üŒ{Ï qT+&ç eTT|üŒ~ ~qeTT\ ˝À|ü\, <ëìøÏ ÄVü‰«ì+|üã&çq
düuÛÑT´\+<ä]ø°, n{Ïº $Tì≥T‡qT ‘Ó*j·Tãs¡#·e˝…qT—
6) n≥T¢ ]ø±s¡T¶ #˚j·Tã&çq $Tì≥T‡ô|’, dü<äs¡T düe÷y˚X¯eTTq≈£î n<Ûä´ø£å‘· eVæ≤+∫q e´øÏÔ
dü+‘·ø£eTT #˚j·Te˝…qT.
25. dæã“+~
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ dæã“+~ n+‘·j·TT Ä düVü≤ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ñ<√´>∑T˝…’ j·TT+&ç
Ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î |üP]Ô>± »yêãT<ës¡T˝…’ j·TT+<äTs¡T. yês¡T, uÀs¡T¶ s¡÷bı+~+#·Tq{Ïº
ùdyê wüs¡‘·T\qqTdü]+∫ ìj·T$T+#·ã&ÉT<äTs¡T, ‘=\–+#·ã&ÉT<äTs¡T eT]j·TT |üì#˚j·TT<äTs¡T—
nsTT‘˚, düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT Á|üuTÑÛ ‘·«eTT‘√ düV‰ü Ç‘·s¡ @C…˙‡\ qT+&ç |üsd¡ Œü s¡eTT n+^ø±s¡eT>∑Tq{Ïº
ìã+<Ûqä \ô|’ &ç|⁄ü ´fÒwqü Tô|q’ dæã“+~ì rdüTø=qe#·TÃqT.
26. ˝…øÿ£ \T eT]j·TT ]ø±s¡T\¶ T
1) Á|ü‹ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT, á ÁøÏ+~ ˝…ø£ÿ\qT, ]ø±s¡T¶\qT eT]j·TT <äkÕÔy˚E\qT ‘·eT
ø±sê´\j·TeTT˝À ñ+#·e˝…qT, ny˚eq>± :`
m) n|üŒ{Ï es¡≈£î >∑\ dües¡D\ìï+{Ïì #=|æŒ+∫q á #·≥ºeTT jÓTTø£ÿ Á|ü‹—
_) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ˝Àã&ç j·TTqï Ç‘·s¡ XÊdüqeTT\, $ìeTj·TeTT\ Á|ü‘·T\T—
dæ) Äj·÷ düeTj·TeTT\+<äT #˚dæq dües¡D\‘√ ≈£L&çq <ëì ]õÁd”ºø£è‘· ñ|ü$<ÛäT\ Á|ü‹—
&ç) $Tì{Ÿ‡ |ü⁄düøÔ e£ TT—
Ç) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT d”«ø£]+∫q eT]j·TT Ks¡TÃ #˚dqæ &ÉãT“ yÓTT‘·eÔ TT\ìï+{Ï ˝…øÿ£ \T eT]j·TT
yê{Ï dü+ã+~Û‘· Á|üjÓ÷»qeTT\T—
m|òt) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ø=qT>√\T #˚dæq, n$Tàq nìï düs¡T≈£î\ ˝…ø£ÿ\T—
õ) dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ dü+|ü<ä\T, u≤<Ûä´‘·\ ˝…ø£ÿ\T—
ôV≤#Y) düuÛÑT´\yêØ>± düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT düeT≈£L]Ãq $$<Ûä ùde\ b˛wüø£‘·«eTTqT #·÷|ü⁄
]õdüsº T¡ —
◊) n|üŒ{Ï es¡≈î£ >∑\ düuTÑÛ ´\+<ä] ù|s¡T>∑\ ]õdüsº T¡ eT]j·TT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü |ü⁄ Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡eTT
eTT–dæq eTT|üŒ~ ~qeTT\ ˝À|ü\ ‘·j·÷s¡T#˚dæq Á|üdüTÔ‘· dü+e‘·‡s¡eTTq≈£î z≥T Vü≤≈£îÿ>∑\
düuÛÑT´\ C≤_‘ê—
C…) Ä&ç≥T ìy˚~ø£\T, Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T eT]j·TT/˝Ò<ë |ü]o\q ìy˚~ø£ @<˚ì ñqï#√ yê{Ï
Á|ü‘·T\T eT]j·TT yê{Ïô|’ nqTes¡ÔHê ìy˚~ø£\T— eT]j·TT
¬ø) á #·≥ºeTT ˝Òø£ Ç‘·s¡ XÊdüqeTT\#˚ ø√s¡ã&ÉTq{Ïº nìï Ç‘·s¡ ˝…ø£ÿ\T, ]ø±s¡T¶\T eT]j·TT
ôdø£åHé - 26, 27, 28 279
<äkÕÔyE ˚ \T—
2) ˝…øÿ£ \ |ü⁄düøÔ e£ TT\T eT]j·TT Ç‘·s¡ ]ø±s¡T\¶ qT |üì#˚jT· T y˚fi\¯ ˝À meπsì &Ós¬’ ø£sº T¡ |ü]o\q≈£î
n+<äTu≤≥T˝À ñ+#·e˝…qT—
3) #·≥ºeTT, ñ|ü$<ÛäT\ Á|ü‘·T\T düs¡«düuÛÑ´ düe÷y˚X¯eTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q $Tì≥¢ |ü⁄düÔø£eTT,
Ä&ç≥T, Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T eT]j·TT |ü]o\Hê ìy˚~ø£\T eT]j·TT yê{Ï nqTes¡Ôq, z≥s¡¢
C≤_‘ê, eT]j·TT düuÛÑT´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q{Ïº ˝…ø£ÿ\qT uÀs¡T¶ ìs¡ísTT+#·T |ò”E #Ó*¢+|ü⁄ô|’,
|üì#˚jT· T y˚fi\¯ ˝À meπsì düuTÑÛ ´ìøÏ n+<äTu≤≥T˝À ñ+#·e˝…qT— n+‘˚ø±≈£î+&Ü n|ü]$T‘·
u≤<Û´ä ‘· ø£*–q düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT $wüjT· eTT˝À, ˇø£ düuTÑÛ ´&ÉT ≈£L&É, uÀs¡T¶ ìs¡sí TT+#·T |òE
”
#Ó*¢+|ü⁄ô|’, |üì#˚j·TT y˚fi¯\˝À nìï ˝…ø£ÿ\ |ü⁄düÔø£eTT\qT #·÷#·Tø=qe#·TÃqT.
27. Ä&ç≥T
1) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ‘·q ˝…ø£ÿ\qT #ês¡ºs¡T¶ nøö+f…≥¢ #·≥ºeTT, 1949 jÓTTø£ÿ ns¡∆eTT˝À>∑\
#ês¡sº T¡ ¶ nøö+f…+≥T‘√>±˙ ˝Òø£ ]õÁkÕºsT¡ ø±sê´\j·TeTT˝Àì meπsì Ç‘·s¡ Ä&ç≥s¡T#˚ >±ì
Ä&ç≥T #˚sTT+#·Tø=qe#·TÃqT.
2) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* rsêàqeTT <ë«sê Ä&ç≥s¡TqT ìj·T$T+#·e˝…qT.
á ìj·÷eTø£eTT düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* jÓTTø£ÿ Ä eTs¡Tdü{Ï yê]¸ø£ düe÷y˚Xe¯ TT eTT–j·TTq+‘·es¡≈î£
e÷Á‘·y˚T #Ó\T¢ã&çj·T>∑TqT.
3) Ä&ç≥s¡T jÓTTø£ÿ Á|ü‹eT÷\éTTqT düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* ÄyÓ÷~+#·e˝…qT.
28. Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T
1) Á|üuÛÑT‘·«eTT ˝Ò<ë Ç‘·s¡ ãj·T{Ï e´øÏÔ ˝Ò<ë dü+düú\ qT+&ç n+<äT ì<ÛäT\‘√ eéVü≤]+#·T
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT, n{Ïº ãTTD<ë‘· nuÛÑ´s¡∆qô|’ ]õÁkÕºs¡T ÄyÓ÷~+∫q{Ïº ì]∆wüº wüs¡‘·T\
ìπs›X¯eTTô|’ n‘·ì#˚ ÁbÕs¡+_Û+#·ã&ÉT Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T≈£î ˝Àã&ç j·TT+&ÉTqT—
2) ñ|ü|]ü #˚Ã<¤ eä TT (1) ÁøÏ+<ä Á|ü‘´˚ ø£ Ä&ç≥T Ks¡TÃqT ãTTD<ë‘· uÛ]Ñ +#·e˝…qT— nsTT‘˚, Á|ü‘´˚ ø£
Ä&ç≥T düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT˝Àì rÁeyÓTÆq ìs¡«Vü≤D ˝ÀbÕ\qT ãVæ≤s¡‘Z ·eTT #˚dæq jÓT&É\,
n{Ïº Ks¡TÃ\qT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT ˝Òø£ n+<äT≈£î u≤<ÛTä ´˝…q’ e´≈£î\Ô qT+&ç edü÷\T #˚jT· e#·TÃqT.
3) Á|ü‹ Á|ü‘´˚ ø£ Ä&ç≥TqT ÁbÕs¡+_Û+∫q|üŒ{Ï qT+&ç q÷≥ Çs¡TyÓ’ ~qeTT\˝À|ü\ <ëìì |üP]Ô#d˚ æ
]õÁkÕºs¡T≈£î ìy˚~ø£qT düeT]Œ+#·e˝…qT—
4) Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ìy˚~ø£˝À á ÁøÏ+~ yê{Ï >∑T]+∫ $es¡D ñ+&Ée˝…qT—
m) XÊdüqeTTq≈£î $s¡T<ä›eTT>± ñqï≥T¢ Ä&ç≥T≈£î ‘√∫q Á|ü‹ #Ó*¢+|ü⁄—
_) meπsì e´øÏÔ ø£s¡Ôe´ ìs¡«Vü≤D˝À eVæ≤+∫q |üP]Ô ìs¡¢ø£åéTT ˝Ò<ë <äTs¡«s¡Ôq e\q ø£*–q≥T¢
‘√#·T @<˚ì ˝À≥T yÓTT‘·ÔeTT, e´s¡úeTT ˝Ò<ë qwüºeTT—
ôdø£åHé - 28, 29 280
dæ) meπsì e´øÏÔ d”«ø£]+∫q <ëìì >∑÷]Ã ˝…ø£ÿ\˝À #·÷|üe\dæ j·TT+&çj·TT #·÷|æ+#·ì @<˚ì
yÓTT‘·eÔ TT, eT]j·TT
&ç) Ks¡TÃ˝À>±ì, u≤ø° &ÉãT“ edü÷\T˝À>±ì n‘·&ÉT >∑eTì+#·T @<˚ì Á|ü<Ûëq/eTTKýÓTÆq
nHÍ∫‘·éTT ˝Ò<ë Áø£e÷sêVæ≤‘·´‘·—
5) Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ìy˚~ø£ n+~q ‘˚BqT+&ç eTTô|ò’Œ~qeTT\ ø±˝≤e~Û˝À|ü\, ]õÁkÕºs¡T <ëì
Á|ü‘·T\qT á ÁøÏ+~ yê]øÏ n+<äCÒj·Te˝…qT :
m) <äs¡U≤düTÔ<ës¡T ` ãTTD<ë‘·—
_) dü+ã+~Û+∫q düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT— eT]j·TT
dæ) nedüs¡yÓTÆq jÓT&É\ düVü≤ø±s¡ Á{ÏãT´q\T.
29. |ü]o\q
1) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ‘·q eéVü‰s¡eTT\qT düVü≤ø±s¡ dü÷Á‘·eTT\T eT]j·TT #·≥º|ü⁄
ìã+<Ûäq\qqTdü]+∫ ìs¡«]Ô+∫q<ë nqT $wüj·TeTTqT s¡÷&Ûç #˚düTø=qT≥¬ø’ ]õÁkÕºs¡T≈£î
M\T ø£*–+#·T≥≈£î >±qT ]õÁkÕºs¡T≈£î ø±e\dæq @<˚ì dü+ã<ä∆yÓTÆq düe÷#ês¡eTTqT Á|ü‹
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT n‘·ìøÏ n+<äCÒj·Te˝…qT—
2) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT, á #·≥|º ⁄ü @y˚ì ìã+<Ûqä \qT |üP]Ô>± ñ\¢+|òTæ +#·T≥≈£î dü+ã+~Û+∫q
ì]∆wüºyÓTÆq n+X¯eTT ˝Ò<ë n+X¯eTT\qT >∑÷]Ã ]õÁkÕºs¡T eT]j·TT dü+ã+~Û‘· dü+|òüTeTT
nqTã+~Û+#·ã&çq düe÷K´ ˝Ò<ë dü+|òTü eTT ãTTD|ü&eç ⁄qï ãTTD<ë‘· ˝Ò<ë &Ós¬’ ø£sº ˝¢¡ À eT÷&Ée
e+‘·T≈£î ‘·≈£îÿeø±ì yês¡T <äs¡U≤düTÔ#˚dæq MT<ä≥ n{Ïº |ü]o\q »s¡T|üe˝…qT ˝Ò<ë
»]|æ+#·e˝…qT.
3) |ü]o\q ñ‘·Ôs¡Te⁄ #˚j·Tã&çq ‘˚B qT+&ç q÷≥ Çs¡Te~ ~qeTT\ ø±˝≤e~Û ˝À|ü\ Ä
|ü]o\qqT |üP]Ô#˚j·Te˝…qT.
4) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (3) ÁøÏ+<ä ì]›wüº|üs¡#·ã&çq ø±˝≤e~Û ˝À|ü\ |ü]o\q |üP]Ôø±ì#√ dü<äs¡T
ø±˝≤e~Û ÄKs¡Tq n~ s¡<Tä › ø±e˝…qT— <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T\ qT+&ç edü÷\T#˚dqæ |òE ” qT ]õÁkÕºsT¡
yê]øÏ yê|üdüT #˚j·Te˝…qT.
5) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (3)˝À ìs¡›wüº|üs¡∫q ø±˝≤e~Û ˝À|ü\ |ü]o\q |üP]Ô nsTTq ˝Ò<ë
ñ|ü|]ü #˚Ã<¤ eä TT (3)˝À ì]›w|ºü sü ∫¡ q≥T¢ |ü]o\q s¡<Tä › nsTTq ‘˚B qT+&ç eTT|üŒ~ ~qeTT\
ø±˝≤e~Û ˝À|ü\ ]õÁkÕºs¡T |ü]o\q ìy˚~ø£qT ˝Ò<ë dü+<äsê“¤qTkÕs¡eTT |ü]o\q
|üP]Ôø±ø£b˛e⁄≥≈£î >∑\ ø±s¡DeTT\qT `
m) dü+ã+~Û+∫q düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTq≈£î—
_) <äs¡U≤düTÔ<ës¡T ` düe÷K´ dü+|òüTeTT, @<˚ì ñqï#√, <ëìøÏ—
ôdø£åHé - 29, 30 281
dæ) <äs¡U≤düTÔ<ës¡T ` ãTTD<ë‘·— me¬s’Hê ñqï#√, n‘·ìøÏ—
&ç) <äs¡U≤düTÔ<ës¡T ` &Ó’¬sø£ºs¡T¢ dü÷∫+∫q e´øÏÔ, me¬s’q ñqï#√, n‘·ìøÏ—
Ç) <äs¡U≤düTÔ<ës¡T ` düuÛÑT´\T dü÷∫+∫q e´øÏÔ meπsHê ñqï#√, n‘·ìøÏ— eT]j·TT
m|òt) ]õÁkÕºs¡T#˚ ìj·T‘·eTT #˚j·Tã&çq |ò”E #Ó*¢+∫q meπsì e´øÏÔøÏ—
õ) nedüs¡yÓTÆq jÓT&É\ düVü≤ø±s¡ Á{ÏãT´q\T≈£î n+<äCÒj·Te˝…qT.
6) á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä eéVü≤]+#·T |ü]o\Hê~Ûø±], Ç‘·s¡ $wüj·TeTT\‘√ bÕ≥T, meπsì
e´øÏÔ ø£seÔ¡ ´ ìs¡«s¡qÔ ˝À eVæ≤+∫q |üP]Ô ìs¡ø¢ ´å£ eTT ˝Ò<ë <äTs¡«s¡qÔ e\¢ ø£*–q≥T¢ ‘√#·T @<˚ì
˝À≥T yÓTT‘·ÔeTT, e´s¡∆eTT ˝Ò<ë qwüºeTTqT düŒwüºeTT>± ‘Ó*j·TCÒj·Te˝…qT.
30. e´≈£î\Ô qT düeTqT #˚jT· T≥≈£î eT]j·TT <äkÕÔyE ˚ \qT |üØøÏ+å #·T≥≈£î n~Ûø±s¡eTT
1) 28e |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥TqT ˝Ò<ë 29e |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä |ü]o\qqT
ìs¡«Væ≤+#·T≥≈£î ÁbÕ~Ûø±s¡yTÓ Tdü>ã∑ &çq e´øÏ,Ô Á|ü‘´˚ ø£ Ä&ç≥TqT ˝Ò<ë |ü]o\qqT ÁbÕs¡+_Û+#·T≥≈£î
Á|ü‹bÕ~+#·T ‘˚Bì Áyê‘·eT÷\ø£eTT>± |ü<äTHÓ’<äT ~qeTT\≈£î ‘·≈£îÿeø±ì H√{°düTqT
dü+ã+~Û+∫q düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î Çe«e˝…qT.
nsTT‘˚, Áyêdæ j·TT+#·e\dæq{Ïº Á|ü‘´˚ ø£ ø±s¡DeTT\qT ã{Ïº |ü<Tä HÓ<’ Tä ~qeTT\ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe>±
H√{°düTqT n‘·&ÉT Çe«e#·TÃqT ˝Ò<ë n{Ïº H√{°düT ˝Ò≈£î+&ÜH˚ ]õÁkÕºs¡T ÁbÕ~Ûø±s¡eTTô|’
Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ˝Ò<ë |ü]o\qqT ÁbÕs¡+_Û+#·e#·TÃqT.
2) á #·≥ºeTT ÁøÏ+<ä @<˚ì Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ˝Ò<ë |ü]o\q ì$T‘·ÔeTT, n{Ïº Ä&ç≥T ˝Ò<ë
|ü]o\qqT ìs¡«Væ≤+#·T e´øÏÔ `
m) Á|ü‘´˚ ø£ Ä&ç≥T ˝Ò<ë |ü]o\q ì$T‘·eÔ TT nedüse¡ Tì n‘·&TÉ uÛ≤$+#·Tq{Ïº s¡o<äT\T, z#·sT¡ ,¢
$es¡D\T, ]≥s¡Tï\T, ñ‘·Ôs¡ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T, >∑eTìø£\T ˝Ò<ë @y˚ì Ç‘·s¡ <äkÕÔy˚E\qT
düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü |ü⁄ Á|ü<ëÛ q ø±sê´\j·TeTT e<ä› <ëK\T #˚jT· e˝…qì #Ûs’Ó |Y sü ‡¡ Hé ˝Ò<ë dü+ã+~Û+∫q
Ç‘·s¡ ÁbÕ~Ûø±]ì Áyê‘·eT÷\ø£eTT>± ø√s¡e#·TÃqT.
_) i) s¡o<äT\T, z#·s¡T¢, $es¡D\T, ]≥s¡Tï\T, ñ‘·Ôs¡ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T, >∑eTìø£\T ˝Ò<ë Ç‘·s¡
<äkÕÔy˚E\≈£î »yêãT<ëØ nsTTq ˝Ò<ë n_Ûs¡ø£å ˝Ò<ë ìj·T+Á‘·DqT ø£*–j·TTqï düVü≤ø±s¡
dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ meπsì ñ<√´–ì ˝Ò<ë Ç‘·s¡ ÁbÕ~Ûø±]ì dü«j·TeTT>± Vü‰»s¡T ø±e\dæq<äì,
˝Ò<ë
ii) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT‘√>∑\ @<˚ì ø±+Á{≤≈£îº˝À @<˚ì yê{≤ ˝Ò<ë Væ≤‘·eTTqT H˚s¡T>±>±ì
|üs√ø£eå TT>±>±ì ø£*–j·TTqï meπsì e´øÏ,Ô düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ Á|ü<ëÛ q ø±sê´\j·TeTTe<ä›
dü«j·TeTT>± ˝Ò<ë @C…+≥T <ë«sê ‘·q düeTø£åeTTq Vü‰»¬s’ @<˚ì Á|üX¯ï≈£î düe÷<ÛëqeTT
áj·Te\dæq<äì Áyê‘· eT÷\ø£eTT>± ø√s¡e#·TÃqT.
ôdø£åHé - 30, 31, 32, 33 282
dæ) #Ûs’Ó |Y sü ‡¡ Hé ˝Ò<ë dü+ã+~Û+∫q meπsì Ç‘·s¡ ÁbÕ~Ûø±] qT+&ç $es¡DqT ø√s¡T dü+<äs“¡ e¤ TT˝À
‘êqT $es¡DqT ø√s¡T n+X¯eTT\qT ì]›wüº|üs¡#·T#·÷ düVü≤ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ Á|ü<Ûëq
ø±sê´\j·TeTT e<ä› ‘·qqT ø£\TdüTø√e\dæq~>± Áyê‘· eT÷\ø£eTT>± n‘·&ìç ÄVü‰«ì+#·e#·TÃqT
˝Ò<ë
&ç) á |ü]#˚Ã¤<äeTT\ ì$T‘·ÔeTT nedüs¡eTì j·TTø£ÔeTT>± #Ó|üŒ<ä–q{Ïº Ç‘·s¡ n~Ûø±s¡eTT\qT
$ìjÓ÷–+#·e˝…qT.
3) Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ˝Òø£ |ü]o\q ìs¡«Væ≤+#·T e´øÏÔ, ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (2) jÓTTø£ÿ ìã+<Ûäq\
nqTes¡qÔ ì$T‘·eÔ TT @&ÉT ~qeTT\ ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe>±ì j·TTø£eÔ T>∑T ø±˝≤e~Ûì ìs¡sí TT+#·e#·TÃqT
eT]j·TT n{Ïº nqTes¡Ôq ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (2) ÁøÏ+<ä düe÷#ês¡eTT ˙j·Te\dæq e´≈£îÔ\ô|’
Ä<˚X¯eTT>± ñ+&Ée˝…qT.
31. Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ˝Òø£ |ü]o\q ìy˚~ø£ô|’ #·s¡´
28e |ü]#˚Ã¤<ä|ü⁄ ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (5) ÁøÏ+<ä Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ìy˚~ø£qT ˝Òø£ 29e |ü]#˚Ã¤<ä|ü⁄
ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (5) ÁøÏ+<ä |ü]o\q ìy˚~ø£qT dü+ã+~Û+∫q e´≈£îÔ\≈£î n+<äCÒdæq MT<ä≥,
meπsì ˝Òø£ n+<äs¡T ø±s¡és¡Z düuÛÑT´\ ˝Òø£ &Ó’¬sø£ºs¡T¢ <äT]ïs¡«Vü≤DqT Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ˝Òø£ |ü]o\q
ìy˚~ø£ yÓ\¢&ç+∫q jÓT&É\, yês¡T u≤<ÛäT´\>∑T @<˚ì dæ$\T ˝Òø£ ÁøÏ$Tq\T Ábıd”&ç+>∑T\≈£î
uÛÑ+>∑eTT ˝Ò≈£î+&Ü, ]õÁkÕºs¡T, `
m) ‘êqT Á|ü‘·´ø£åeTT>±>±ì ˝Òø£ ‘·q HêeTìπs›X¯≈£îì <ë«sê>±ì Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T ˝Òø£ |ü]o\q
ìy˚~ø£\ jÓTTø£ÿ ìX¯Ãj·TeTT\qT, nedüs¡yÓTÆq #·s¡´ø=s¡≈£î, düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* <äèwæºøÏ ‘Ó#·TÃ≥≈£î
‘êqT ì]›wüº|üs¡#·Tq{Ïº j·TTø£ÔeT>∑T ø±\eTT ˝À|ü\ düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* düe÷y˚X¯eTTqT @sêŒ≥T
#˚j·TeTì uÀs¡T¶qT Ä<˚•+#·e#·TÃqT— ˝Òø£
_) nedüs¡yÓTÆq #·s¡´ ø=s¡≈£î düVü≤ø±s¡ Á{ÏãT´q\T≈£î yÓfi¯fl e#·TÃqT
32. Á{ÏãT´qfi¯fl @sêŒ≥T
1) Á|üuTÑÛ ‘·«eTT, á #·≥eº TT ì$T‘·eÔ TT n~Ûd÷ü #·q <ë«sê, n+<äT ì]›w|ºü sü #¡ ã· &ÉTq{Ïº ÁbÕ+‘·eTT
˝Ò<ë ÁbÕ+‘·eTT\ ø=s¡≈£î nedüs¡eT>∑Tqìï Á{ÏãT´qfi¯¢qT @sêŒ≥T #˚jT· e#·TÃqT.
2) ‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ #·≥eº TT, 1964˝Àì 75e |ü]#˚Ã<¤ |ä ⁄ü ìã+<Ûqä \T nedüsy¡ TÓ qÆ
e÷s¡TŒ\‘√ á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä Á{ÏãT´qfi¯fl @sêŒ≥T≈£î e]Ô+#·e˝…qT.
33. edü÷\T ñ‘·Ôs¡Te⁄ #˚j·TT≥≈£î Á{ÏãT´q\T n~Ûø±s¡eTT
1) me] Á|ües¡Ôq e\q düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î qwüºeTT e∫Ãq<√ Ä e´øÏÔô|’ nedüs¡yÓTÆq #·s¡´
ì$T‘·ÔeTT <äs¡U≤düTÔ‘√ bÕ≥T Ä&ç≥s¡T ˝Òø£ Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥s¡T ˝Ò<ë |ü]o\Hê~Ûø±] jÓTTø£ÿ
ìy˚~ø£ Á|ü‹H=ø£ <ëìì dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ düuTÑÛ ´&ÉT, &Ós¬’ ø£sº T¡ ˝Òø£ #Ûs’Ó |Y sü ‡¡ Hé Á{ÏãT´q\T düeTø£eå TTq
ôdø£åHé - 33, 34 283
ô|ò’\T #˚j·Te#·TÃqT. eT]j·TT ]õÁkÕºs¡T ô|ò’\T #˚j·Te˝…qT. n{Ïº ìy˚~ø£ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’
Á{ÏãT´q\T, XÊdüq $s¡T<ä›eTT>± nsTTq Á|ü‹ Ks¡TÃ |ü<äT›qT nqTeT‹+#·≈£î+&Ü n{Ïº Ks¡TÃ
#˚dqæ ˝Òø£ #˚jT· T≥≈£î ÁbÕ~Ûø±s¡$T∫Ãq e´øÏÔ qT+&ç ˝Òø£ ìs¡ø¢ ´å£ eTT ˝Òø£ <äTs¡«s¡qÔ e\q ø£*–q
@<˚ì ˝À≥T, qwüeº TT ˝Òø£ ˝≤uÛeÑ TT ˝Òì $ìjÓ÷>∑eTTq≈£î ˝Òø£ ˝…øÿ£ ˝À #·÷|üe\dæjT· T+&çjT· T
˝…ø£ÿ˝À #·÷|ü≈£î+&Ée⁄qï @<˚ì n{Ïº yÓTT‘·ÔeTTq≈£î u≤<ÛäT´&ç>± n{Ïº ìy˚~ø£˝À ‘Ó*|æq e´øÏÔ
qT+&ç <ëìì edü÷\T #˚jT· T≥≈£î ñ‘·sÔ T¡ e⁄ #˚jT· e#·TÃqT eT]j·TT n{Ïº Á|ü‹ dü+<äs“¡ e¤ TT˝ÀqT,
n{Ïº e´øÏÔ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î #Ó*¢+#·e\dæj·TTqï yÓTT‘·ÔeTTqT ì]›wüº|üs¡#·e˝…qT.
$X¯Bø£s¡D :` @ e´øÏÔ jÓTTø£ÿ ìs¡¢ø£åéTT ˝Òø£ <äTs¡«s¡Ôq e\q @<˚ì n{Ïº ˝À≥T ˝Òø£ ø£\T>∑T≥≈£î
‘√&ÉŒ&çq<√, Ä e´øÏÔ ‘·q ìs¡¢ø£åéTT ˝Òø£ <äTs¡«s¡Ôq @$T e⁄qï|üŒ{ÏøÏ˙, ˝À≥T ˝Òø£ qwüºeTT
eTs=ø£ e´øÏÔ jÓTTø£ÿ ìs¡ø¢ ´å£ eTT ˝Òø£ <äTs¡«s¡qÔ ˝Òø£ b˛sTTq#√ ø£*–j·TT+&Ó&~ç ø±<äì yê~+#·T≥≈£î
ùd«#·Ã¤ ñ+&É<äT.
2) Á|ü‹ Á‘√dæy˚‘·, düsêÃØ®øÏ dü+ã+~Û+∫q ‘·q ìs¡íj·TeTTq≈£î ø±s¡DeTT\qT Á{ÏãT´q\T
Áyê‘·eT÷\ø£eTT>∑ ‘Ó\T|üe˝…qT. n{Ïº ìs¡íj·TeTTqT me]ô|’ #˚j·TT≥ »]–q<√ Ä e´øÏÔô|’
dæ$\T Á|üÁøÏj·÷ düàè‹, 1908˝À düeTqT\T ‘êMT\T #˚j·TT≥≈£î ìã+~Û+#·ã&çq Ø‹˝À
<ëì Á|ü‹H=ø£<ëìì ‘êMT\T #˚j·Te˝…qT.
nsTT‘˚, Á{ÏãT´q\T á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä edü÷\T ñ‘·Ôs¡Te⁄qT <˚ìì>±ì @<˚ì n{Ïº
ñ‘·Ôs¡Te⁄ @ e´øÏÔô|’ #˚j·Tã&çq<√ Ä e´øÏÔ dü«j·TeTT>± ˝Ò<ë Hê´j·Tyê~ <ë«sê $qï|üeTT
#˚düTø=qT≥≈£î neø±X¯$T∫ÃqH˚ ‘·|üŒ #˚j·Tsê<äT.
3) á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä #˚j·Tã&çq ñ‘·Ôs¡Te⁄ e\q e´~Û‘·T&Ó’q meπsì e´øÏÔ Á{ÏãT´q\T
ñ‘·Ôs¡Te⁄ ‘·q≈£î ‘êMT\T #˚dæq ‘˚B ‘·s¡Tyê‘· ns¡Te~ ~qeTT\˝À|ü\, n{Ïº ñ‘·Ôs¡Te⁄ô|’
ñqï‘· Hê´j·TkÕúqeTTq≈£î n|”Œ\TqT ô|ò’\T #˚j·Te#·TÃqT.
4) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (3) ÁøÏ+<ä ñqï‘· Hê´j·TkÕúqeTT˝À n|”Œ\T ô|ò’\T #˚j·Tã&çq jÓT&É\,
Á{ÏãT´q\T düeTø£åeTTq <äs¡U≤düTÔ ô|ò’\T #˚dæq e´≈£îÔ\T ˝Òø£ dü+<äsê“¤qTkÕs¡eTT>± ]õÁkÕºs¡T
<ëìøÏ @¬øø’ £ Á|ü‘´· ]ú>± ñ+&Ée˝…qT eT]j·TT <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T meπsì Ç‘·s¡ e´øÏìÔ Ábıd”&+ç >∑T\≈£î
|üø£åø±s¡T>± #˚j·Tsê<äT.
5) Á{ÏãT´q\T #˚dæq Á|ü‹ ñ‘·Ôs¡Te⁄qT ˝Òø£ ñqï‘· Hê´j·TkÕúqeTT #˚dæq ñ‘·Ôs¡Te⁄qT dæ$\T
Á|üÁøÏj÷· düàè‹. 1908 ÁøÏ+<ä dæ$\T Hê´j·TkÕúq|ü⁄ &çÁø° e˝… n<˚ Ø‹˝À neT\T #˚jT· e˝…qT.
34. ]≥s¡Tï\T ô|ò’\T #˚j·TT≥
1) Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eTT, yê]¸ø£ düs¡«düuÛÑ´ düe÷y˚X¯eTT »]–q eTT|üŒ~ ~qeTT\˝À|ü\ Á|ü‹
düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT, á ÁøÏ+~ yê{Ïì ]õÁkÕºs¡T e<ä› ô|ò’\T #˚j·Te˝…qT, ny˚eq>± :
ôdø£åHé - 34, 35, 36, 36m, 37 284
m) ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ yê]¸ø£ ìy˚~ø£—
_) Ä&ç≥s¡T ìy˚~ø£‘√bÕ≥T Ä&ç≥T #˚dæq yê]¸ø£ ˝…ø£ÿ\ $es¡D\T—
dæ) Á|ü‹ düuTÑÛ ´ìøÏ düeT≈£L]Ãq ùde\qT ]b˛s¡Tº #˚jT· T#·T dü+e‘·‡sê+‘·eTTq e⁄qï≥T¢>± düuTÑÛ ´\
C≤_‘ê—
&ç) $T>∑T\TqT e´j·TqeTT #˚j·TT≥ ˝Ò<ë ‘·s¡T>∑T<ä\ πø{≤sTT+#·T≥ô|’ $es¡D—
Ç) &Ó’¬sø£ºs¡¢ ù|s¡¢ C≤_‘ê, yê] ∫s¡THêe÷\T eT]j·TT yê] |ü<äMø±\eTT\T, eT]j·TT
m|òt) Ä&ç≥T, Á|ü‘˚´ø£ Ä&ç≥T eT]j·TT @<˚ì ñqï#√ |ü]o\q≈£î dü+ã+~Û+∫q nqTes¡Ôe
ìy˚~ø£\T.
35. Vü≤≈£îÿ\T eT]j·TT $X‚cÕ~Ûø±s¡eTT\T
‘Ó\+>±D düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ #·≥ºeTT, 1964 jÓTTø£ÿ n<Ûë´j·TeTT eT]j·TT á #·≥º|ü⁄
ìã+<Ûäq\≈£î ndü+>∑‘·eTT>± ˝Òq+‘·es¡≈£î ‘·<äqT>∑TDyÓTÆq ìj·TeTeTT\ ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡
dü+|òTü eTT\≈£î \uÛ´Ñ eT>∑T nìï Vü≤≈£îÿ\T eT]j·TT $X‚cÕ~Ûø±s¡eTT\qT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT ø£*–
ñ+&Ée˝…qT.
36. ìs¡j í T· eTT\T, &çÁø°\T eT]j·TT ñ‘·sÔ T¡ e⁄\ neT\T
ìs¡jí T· eTT\T, &çÁø°\T eT]j·TT ñ‘·sÔ T¡ e⁄\ neT\T≈£î dü+ã+~Û+∫ ‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\
#·≥eº TT, 1964 jÓTTø£ÿ 10e n<Ûë´j·T|ü⁄ ìã+<Ûqä \ìïj·TT nedüsy¡ TÓ qÆ e÷s¡TŒ\‘√ á #·≥eº TT
ÁøÏ+<ä ]õdüºs¡T #˚j·Tã&çq düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\≈£î e]Ô+#·e˝…qT. nsTT‘˚, dü<äs¡T #·≥ºeTT˝À
]õÁkÕºsT¡ ≈£î #˚dqæ ìπsX› e¯ TT\ìïj·TT á #·≥eº TT ÁøÏ+<ä ]õdüsº T¡ #˚jT· ã&çq düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\≈£î
yê{Ï ì e]Ô + |ü # ˚ j · T T≥˝À dü V ü ≤ ø±s¡ Á{Ï ã T´q\T≈£ î #˚ j · T ã&É T ìπ s › X ¯ e TT>±H˚
nq«sTT+#·Tø=qã&Ée˝…qT.
36 m. ns¡Ω‘·>∑\ düVü≤ø±s¡ u≤´+≈£î\T
‘Ó\+>±D düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT\ #·≥eº TT, 1964 n<Ûë´j·TeTT 13`m˝Àì |ü]#˚Ã<¤ eä TT\T 115`m
eT]j·TT 115`_ ˝Àì ìã+<Ûqä \T nedüsy¡ TÓ qÆ e÷s¡TŒ\‘√ nìï düV≤ü ø±s¡ u≤´+≈£î\≈£î e]Ô+#·TqT.
$X¯Bø£s¡D :` á |ü]#˚Ã¤<ä Á|üjÓ÷»Hê\ ø=s¡≈£î düVü≤ø±s¡ u≤´+≈£î nq>± á #·≥º+ øÏ+<ä
qyÓ÷<Ó’, u≤´+øÏ+>¥ ¬s>∑T´˝ÒwüqT #·≥ºeTT, 1949 |ü]#˚Ã¤<äeTT 5, ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT 1, ø±¢E _
ìs¡«∫+∫q Á|üø±s¡eTT u≤´+øÏ+>¥ yê´bÕs¡eTT #˚j·TT#·Tqï düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT nì ns¡∆eTT.
37. $yê<äeTT\ |ü]cÕÿs¡eTT
1) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ @sêŒ≥T, ìs¡«Vü≤D ˝Òø£ yê´bÕs¡eTTq≈£î eT]j·TT yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q
˝Ò<ë yê{ÏøÏ nqTwü+–ø£yÓTÆq $wüj·TeTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q $yê<äy˚T<˚ì,
ôdø£åHé - 37, 38 285
m) düuÛÑT´\T, e÷J düuÛÑT´\T ˝Ò<ë Ä düuÛÑT´\ qT+&ç e÷J düuÛÑT´\ qT+&ç ˝Òø£ eTè‘· düuÛÑT´\
qT+&ç ¬ø¢sTTeTT #˚j·TT e´≈£îÔ\ eT<Ûä´— ˝Òø£
_) düuTÑÛ ´ìøÏ, e÷J düuTÑÛ ´ìøÏ ˝Òø£ düuTÑÛ ´ì qT+&ç, e÷J düuTÑÛ ´ì qT+&ç ˝Ò<ë eTè‘· düuTÑÛ ´ì qT+&ç
ø¬ s¢ TTeTT #˚jT· T e´øÏøÔ ìÏ eT]j·TT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT, <ëì uÀs¡T,¶ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ &Ós¬’ ø£sº T¡ ,
ø±s¡és¡Z düuÛÑT´&çøÏ ˝Òø£ e÷J ˝Òø£ Á|üdüTÔ‘·eTT e⁄qï düe÷|ü≈£îìøÏì eT<Ûä´— ˝Òø£
dæ) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î ˝Òø£ <ëì uÀs¡T¶≈£î eT]j·TT @<Ó’q |üPs¡«|ü⁄ uÀs¡T¶ &Ó’¬sø£ºs¡T, ø±s¡és¡Z
düuÛÑT´ì ˝Òø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ meπsì eTè‘· &Ó’¬sø£sº ¡T, eTè‘· n~Ûø±] jÓTTø£ÿ HêeT
ìπs›•‘·T&ÉT, yês¡düT\T, ˝Òø£ XÊdüìø£ Á|ü‹ì<ÛäT\≈£î eT<Ûä´— ˝Òø£
&ç) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î eT]j·TT @<˚ì Ç‘·s¡ düVü≤ø±s¡ dü+|òTü eTTq≈£î eT<Ûä´— ˝Òø£
Ç) ˇø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ Á|ües¡ú≈£î\≈£î (Á|üyÓ÷≥s¡¢≈î£ ) eT]j·TT ]õÁkÕºs¡T≈£î eT<Ûä´ ˝Òø£
ˇø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î eT]j·TT ]õÁkÕºs¡T≈£î eT<Ûä´— ˝Òø£
m|òt) ˇø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î eT]j·TT y˚s=ø£ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ düe÷|ü≈£îq≈£î eT<Ûä´ ˝Òø£
¬s+&ÉT ˝Òø£ n+‘·ø£+fÒ m≈£îÿe düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\ jÓTTø£ÿ düe÷|ü≈£î\ eT<Ûä´—
ñ‘·ŒqïyÓTqÆ #√, n{Ïº $yê<äeTT\ô|’ ìs¡j í T· eTT ø=s¡≈î£ düV≤ü ø±s¡ Á{ÏãT´q\T≈£î ìy˚~+#·e#·TÃqT—
nsTT‘˚ á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä @ $yê<äeTTqT>±ì, $yê<ä|üø£åø±s¡T\ $yê<ä|ü]cÕÿs¡eTT ø=s¡≈£î
ñ|ü$<ÛTä \˝À \uÛ´Ñ eT>∑T Á|ü‘T· ´bÕj·TeTT\ìï+{Ïì $ìjÓ÷–+∫qH˚ ‘·|Œü düV≤ü ø±s¡ Á{ÏãT´q\T≈£î
ìπs•› +#·sê<äT.
2) ˇø£ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTq≈£î »]–q mìïø£\≈£î dü+ã+~Û+∫q @<˚ì $yê<äeTTqT, ìs¡j í T· eTT
ø=s¡≈£î düVü≤ø±s¡ Á{ÏãT´q\T≈£î ìπs›•+#·e#·TÃqT.
38. n|üsê<Ûeä TT\T eT]j·TT XÊdüT\Ô T
1) ˇø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT `
m) á #·≥ºeTT <ë«sê ˝Òø£ Ä dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ñ|ü$<ÛäT\ ÁøÏ+<ä n~ áj·Te\dæq H√{°düT
áj·Tì#√, |ü+|üe\dæq ]≥s¡Tï ˝Òø£ <äTkÕÔyE ˚ qT |ü+|üì#√, ˝Òø£ #˚jT· e\dæq ˝Òø£ #˚jT· T≥≈£î
nqTeT‹+#·ã&çq @<˚ì ø±s¡éTTqT #˚j·Tì#√ ˝Òø£ #˚j·TT≥≈£î nqTeT‹+#·ì#√—
_) á #·≥º|ü⁄ Á|üjÓ÷»qeTT\ ì$T‘·ÔeTT @<˚ì ø±s¡éTTqT #˚j·TT≥≈£î ˝Òø£ düe÷#ês¡eTTqT
düeT]Œ+#·T≥≈£î ãT~›|üPs¡«ø£eTT>± ìs¡¢ø£åéTT #˚dæq#√ ˝Òø£ ìsêø£]+∫q#√ ˝Òø£ á #·≥ºeTT
<ë«sê ˝Òø£ ñ|ü$<ÛäT\ <ë«sê ìùw~Û+#·ã&çq ø±s¡éTTqT #˚dæq#√, ˝Òø£
dæ) @ $wüj·TeTTqT >∑T]+∫jÓÆTqqT ‘·|ü&ÉT ]≥s¡TïqT Ç∫Ãq#√, ˝Òø£ ãT~›|üPs¡«ø£eTT>±
dü]|ü&çq+‘· düe÷#ês¡eTTqT düeT]Œ+#·ì#√ `
2) á #·≥ºeTT jÓTTø£ÿ ìã+<Ûäq\qT ˝Òø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ñ|ü$<ÛäT\qT meπsì e´øÏÔ
ôdø£åHé - 38, 39 286
˝Òø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ñ\¢+|òæT+∫q#√ n~ á #·≥ºeTT ÁøÏ+<ä n|üsê<ÛäeTT n>∑TqT.
3) dü+|òüTeTT #˚dæq n|üsê<ÛäeTT, <ëì ø£s¡Ôe´ ìs¡«Vü≤D˝À »]–q ñ\¢+|òüTq nsTTq|ü&ÉT
düVü≤ø±s¡ dü+|òüT|ü⁄ ñ|ü$<ÛäT\≈£î ã<äT›&Ó’q Á|ü‹ ø±s¡és¡Z düuÑTÛ ´&ÉT, ˝Òø£ n{Ïº ø±s¡és¡Z düuÛÑT´&ÉT
mes¡÷ ˝Òì#√ Á|ü‹ jÓTTø£ÿ &Ó’¬sø£ºs¡T Ä n|üsê<ÛäeTT »s¡T>∑T≥qT ìyê]+#·T≥≈£î Á|üj·T‘·ïeTT
#˚dqæ ≥T¢>± s¡TEe⁄ |üs∫¡ qH˚ ‘·|Œü , ø±s¡és¡Z düuTÑÛ ´&ÉTqT ˝Òø£ Á|ü‹ &Ós¬’ ø£sº T¡ ≈£L&Ü Ä n|üsê<Ûeä TTqT
#˚dæq≥T¢ uÛ≤$+#·ã&Ée˝…qT.
4) á |ü]#˚Ã¤<äeTT ÁøÏ+<ä #˚dæq n|üsê<ÛäeTTq≈£î ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT <ëø± ñ+&É>∑\ ø±˝≤e~ÛøÏ
ø±sê>±s¡yêdüeTT˝À ˝Òø£ |ü~y˚\ s¡÷bÕj·T\<ëø± ñ+&É>\∑ »]e÷Hê‘√ ˝Òø£ s¬ +&ç+{Ï‘√qT
•øÏ+å |ü<–ä j·TT+&ÉTqT—
nsTT‘˚ ˇø£ e´øÏÔ <äT]«ìjÓ÷>∑eTT, yÓ÷düeTT, qeTàø£Á<√Vü≤eTT, e+#·q ˝Òø£ ˙‹ u≤Vü≤´‘·‘√
≈£L&çq @<˚ì Ç‘·s¡ ø±s¡éTT #˚jT· T≥ e\q düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTq≈£î qwüeº TT ø£*–q jÓT&É\
n‘·ìì uÛ≤s¡‘· •øå± düàè‹, 1860 jÓTTø£ÿ dü+ã+~Û‘· ìã+<Ûäq\ ÁøÏ+<ä •øÏå+#·e˝…qT.
39. düuÛÑT´\#˚ $|òüT≥q
1) ˇø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT Á|ü‘˚´ø£ rsêàqeTT <ë«sê <ëìì $|òüT≥q #˚j·TT≥≈£î
ÁbÕ~Ûø±s¡MTj·Te#·TÃqT.
nsTT‘˚ düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É* düe÷y˚Xe¯ TTq≈£î Vü‰»s¡>T∑ ≥¬øq’ ÄVü‰«qeTT‘√ bÕ≥T Ä düe÷y˚Xe¯ TTqT
>∑÷]Ãq H√{°düT H=ø£<ëìì ]õÁkÕºs¡T≈£î, dü+|òüTeTT nqTã+~Û+#·ã&çq @<˚ì düe÷K´\≈£î,
ãTTD<ë‘·\≈£î eT]j·TT uÛ≤>∑kÕ«eT´ ø±+Á{≤≈£îº #˚døæ =qï @y˚ì eékÕú|qü ≈£î ≈£L&É |ü+|üe˝…qT.
2) ñ|ü|]ü #˚Ã<¤ eä TT (1)øÏ >∑\ $TqVü‰sTT+|ü⁄ ÁøÏ+<ä ÄVü‰«ì‘·T\T düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTqT $|òTü ≥q
#˚jT· sê<äì yê+∫Û+∫q#√, n+<äT≈£î ø±s¡DeTT\qT ‘Ó*j·T#˚jT· T#·T ˇø£ düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*øÏ
ˇø£ $»„|æÔì #˚j·TT Vü≤≈£îÿ ø£*– ñ+<äTs¡T.
3) $|òüT≥q #˚j·TT≥≈£î n{Ïº ÁbÕ~Ûø±s¡$T∫Ãq |ü~ùV≤qT ~qeTT\ ˝À|ü\, düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT
]õÁkÕºsT¡ ≈£î düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTqT $|òTü ≥q #˚jT· T≥≈£î ÁbÕ~Ûø±s¡$T∫Ãq ˇø£ Á|ü‹ì ]õdüsº T¡ ¶
b˛düTº˝À |ü+|üe˝…qT.
4) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (1) qqTdü]+∫ ÄyÓ÷~+∫q ÁbÕ~Ûø±s¡eTT˝À á ÁøÏ+~ $wüj·TeTT\qT
bı+<äT|üs¡#·e˝…qT, ny˚eTq>± :`
m) dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ dü+|ü<ä\T eT]j·TT u≤<Ûä´‘·\T—
_) ãTTD<ë‘·\ eT]j·TT düVü‰j·T≈£î\ ¬ø¢sTTeTT\T—
dæ) düuTÑÛ ´\ dü+K´—
&ç) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT˝À düuÛÑT´\ Væ≤‘·eTT jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|üeTT eT]j·TT $düÔè‹, eT]j·TT
ôdø£åHé - 39, 40 287
Ç) düs¡«düuÛÑ´ eT+&É* düe÷|ü≈£îì ìj·T$T+∫q#√ Ä düe÷|ü≈£îì ù|s¡T, ˝Òø£ düe÷|ü≈£îì
ìj·T$T+#·e\dæq~>± ]õÁkÕºsT¡ qT ø√s¡T≥ ˝Òø£ dü+|ü<\ä T ˝Òø£ u≤<Û´ä ‘·\T ˝ÒìjÓT&É\ $|òTü ≥q
<Ûäèe|üÁ‘·eTTqT C≤Ø #˚j·Te\dæq~>± ]õÁkÕºs¡TqT ø√s¡T≥.
5) ñ|ü|]ü #˚Ã<¤ eä TT (1) qqTdü]+∫ ÄyÓ÷~+∫q Á|ü‘´˚ ø£ rsêàqeTT ]õÁkÕºsT¡ ≈£î n+~qjÓT&É\,
n‘·&TÉ Á|ü‘´˚ ø£ rsêàqeTT jÓTTø£ÿ H√{°dTü qT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ]õdüsº T¡ ¶ ø±sê´\j·TeTT
ñqï õ˝≤¢˝À Á|ü#·T]+|üã&ÉT ˝Òø£ |ü+|æDÏ #˚j·Tã&ÉT yêsêÔ|üÁ‹ø£˝À yês¡eTTq≈£î ˇø£kÕ]
¬s+&ÉT yês¡eTT\bÕ≥T düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT Ks¡TÃ‘√ Á|ü#·T]+|ü#˚jT· e˝…qT.
6) ]õÁkÕºs¡T düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT qT+&ç, düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ìj·T$T+∫q düe÷|ü≈£îì qT+&ç
˝Òø£ düe÷#ês¡eTT n+<ä#˚j·TeTì ø√s¡ã&çq meπsì Ç‘·s¡ e´øÏÔ qT+&ç `
m) $|òüT≥q Á|ü>∑‹ì—
_) |ü+|æDÏ #˚j·T≈£î+&Ü e⁄qï @<˚ì $T>∑T\T ˝Òø£ ]»s¡T« ì~Û |ü+|æDìÏ eT]j·TT—
dæ) Äj·Tq nedüse¡ TqTø=qï @<˚ì Ç‘·s¡ dü+ã+~Û‘· düe÷#ês¡eTTqT, ‘Ó*j·TCÒjT· ìj·T‘·ø±*ø£
ìy˚~ø£qT ø√s¡e#·TÃqT.
40. Á{ÏãT´q\T#˚ $|òüT≥q
1) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT `
m) yÓ÷düeTT ˝Òø£ ‘·|ü&ÉT>± <ëì ]õÁùdºwüqT bı+~q+<äTq
_) XÊdüq düeTà‘·eTT ø±ì Á|üjÓ÷»qeTT\≈£î ñ|üø£]düTÔqï+<äTq—
dæ) ]õÁkÕºs¡T qT+&ç H√{°düT n+~q ‘·s¡Tyê‘· á #·≥º|ü⁄ ˝Òø£ dü+|òTü |ü⁄ ñ|ü$<ÛäT\˝Àì @y˚ì
ìã+<Ûäq\qT ãT~∆|üPs¡«ø£eTT>± ñ\¢+|òæT+∫q+<äTq, ˝Òø£
&ç) düVü≤ø±s¡ dü÷Á‘·eTT\T eT]j·TT á #·≥º|ü⁄ ìã+<Ûäq\ qqTdü]+∫ m+‘· e÷Á‘·+
|üì#˚jT· ≈£îqï+<äTq—
Ç) ]õÁùdwº qü T ‘˚B qT+&ç s¬ +&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\ ˝À|ü⁄ yê´bÕs¡eTTqT ÁbÕs¡+_Û+∫q+<äTq, ˝Òø£
m|òt) es¡Tdü>± >∑‘· ¬s+&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\T>± yê´bÕs¡eTT ø=qkÕ–+#·q+<äTq `
n~ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT>± >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<äT≥≈£î>±ì, Ä >∑T]Ô+|ü⁄qT ø=qkÕ–+#·T≥≈£î >±ì
<ëìøÏ Vü≤≈£îÿ ˝Ò<äì ]õÁkÕºs¡T ˝Òø£ Væ≤‘·eTT>∑\ e´øÏÔ $X¯«dæ+#·T≥≈£î j·TTø£ÔyÓTÆq
ø±s¡DeTTqïjÓT&É\, Ä düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTqT $|òTü ≥q #˚jT· T≥¬øq’ ñ‘·sÔ T¡ «\ ø=s¡≈î£ Á|ü‹bÕ~‘·
<äs¡U≤düTÔqT >∑÷]Ã Ä dü+|òüTeTTq≈£î ‘=+ã~ ~qeTT\ H√{°düT Ç∫Ãq |æeTà≥ n‘·&ÉT n{Ïº
ñ‘·Ôs¡Te⁄\ ø=s¡≈£î Á{ÏãT´q\T≈£î <äs¡U≤düTÔ #˚j·Te#·TÃqT.
2) Væ≤‘·eTT >∑\ e´øÏÔ á |ü]#˚Ã<¤ eä TT qqTdü]+∫ <äsU¡ ≤düTÔ #˚dqæ jÓT&É\ n‘·&TÉ ‘·q <äsU¡ ≤düTqÔ T
>∑T]+∫ ]õÁkÕºs¡T≈£î H√{°düT Çe«e˝…qT eT]j·TT dü«j·TeTT>± >±ì, Hê´j·Tyê~Û <ë«sê
ôdø£åHé - 40, 41, 42 288
>±ì Vü‰»s¡>∑T≥≈£î, Äø£]í+|üã&ÉT≥≈£î ]õÁkÕºs¡T≈£î Vü≤≈£îÿ ñ+&ÉTqT.
3) á |ü]#˚Ã<¤ eä TTqTqdü]+∫ Á{ÏãT´q\T <äsU¡ ≤düTqÔ T d”«ø£]+∫q jÓT&É\, n~ düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT
‘·q πødüTqT >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü⁄ø=qT≥≈£î j·TTø£ÔyÓTÆq neø±X¯eTTì∫Ãq ‘·s¡Tyê‘·, Ä düVü≤ø±s¡
dü+|òüTeTTqT $|òüT≥q yÓTTqs¡Ãe˝…qì ñ‘·Ôs¡Te⁄ #˚j·Te#·TÃqT.
4) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (3) qqTdü]+∫ #˚dæq ñ‘·Ôs¡Te⁄ ]õÁkÕºs¡T≈£î n+~q jÓT&É\, n‘·&ÉT
m) düVü≤ø±s¡ dü+|òüT $|òüT≥q≈£î ñ‘·Ôs¡Te⁄ #˚j·Tã&çq jÓT&É\, $|òTü ≥q dü]º|òæπø≥TqT C≤Ø
#˚j·Te˝…qT— ˝Òø£
_) ]õÁkÕºs¡T |üs¡ý˚ø£åD ÁøÏ+<ä düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTqT düe÷|üq #˚dæ $|òüT≥q #˚j·Te˝…qì
ñ‘·sÔ T¡ e⁄ #˚jT· ã&çq jÓT&É\, <ëìì >∑÷]Ãq H√{°dTü qT, düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ]õdüsº T¡ ¶
ø±sê´\j·TeTT ñqï õ˝≤¢˝À Á|ü#T· ]+#·ã&ÉT ˝Ò<ë |ü+|æD° #˚jT· ã&ÉT yêsêÔ|Áü ‹ø£˝À yês¡eTTq≈£î
ˇø£ kÕ] ¬s+&ÉT yês¡eTT\ bÕ≥T Á|ü#·T]+#·e˝…qT ˝Òø£ |ü+|æDÏ #˚j·Te˝…qT.
41. düe÷|ü≈î£ ì (*øÏ«&˚≥s¡T) ìj·÷eTø£eTT
1) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTqT $|òTü ≥q #˚jT· e\dæ ñ+&ç, düs«¡ düu´ÑÛ eT+&É*, ˝Òø£ Á{ÏãT´q\T düe÷|ü≈î£ ì
ìj·T$T+#·ì jÓT&É\, ]õÁkÕºs¡T, `
m) düVü≤ø±s¡ dü+|òüT eéVü‰s¡eTT\qT |ü]düe÷|üq #˚j·TT≥≈£î meπsì e´øÏÔì düe÷|ü≈£îì>±
ìj·T$T+#·e#·TÃqT, ˝Òø£
_) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTq≈£î dü+|ü<ä\T, u≤<Ûä´‘·\T ˝Òeì n‘·ìøÏ s¡÷&ÛçjÓÆTq jÓT&É\, $|òüT≥q
dü]º|òæπø≥TqT C≤Ø #˚j·Te#·TÃqT.
2) düe÷|ü≈£îì ùde\ ø=s¡≈£î #Ó*¢+#·e\dæq |ò”EqT ìj·÷eTø£ ÁbÕ~Ûø±] ìs¡ísTT+#·e˝…qT.
42. düe÷|ü≈î£ ì ø£seÔ¡ éTT\T
m) düe÷|ü≈£î&ÉT ìj·T$T+#·ã&çq MT<ä≥, n‘·&ÉT yÓ+≥H˚ ‘·q ìj·÷eTø£eTT >∑T]+∫q
H√{°dTü qT, `
i) ‘êqT ]õÁkÕºs¡T#˚ ìj·T$T+#·ã&çq#√ ]õÁkÕºs¡T≈£î— eT]j·TT
ii) ‘·q≈£î ‘Ó*|æe⁄qï Á|ü‹ ¬ø¢sTTeTT<ës¡T≈£î eT]j·TT ãTTD<ë‘·≈£î áj·Te˝…qT—
_) ‘·q ìj·÷eTø£eTT >∑T]+∫q H√{°düTqT yÓ+≥H˚ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ]õdüºs¡T
ø±sê´\j·TeTT ñqï õ˝≤¢˝À Á|ü#T· ]+|üã&ÉT ˝Òø£ |ü+|æD° #˚jT· ã&ÉT yêsêÔ|Áü ‹ø£˝À¢ yês¡eTTq≈£î
ˇø£ kÕ] es¡Tdü>± ¬s+&ÉT yês¡eTT\ bÕ≥T Á|ü#·T]+|üe˝…qT eT]j·TT düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT
yê´bÕs¡eTT #˚j·TT Á|ü‹ n~Ûø±]‘· |ü]~Û˝ÀqT düe÷|üqeTTqT >∑÷]Ãq H√{°düTì#·TÃ≥≈£î
j·TTø£ÔyÓTÆq #·s¡´\T rdæø=qe˝…qT.
dæ) K+&ÉeTT\T (m) eT]j·TT (_)˝À ù|s=ÿìq H√{°düT˝À,`
ôdø£åHé - 42, 43 289
i) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT\≈£î ãTTD|ü&çq meπsì e´øÏÔì, ˝…ø£ÿ ‘˚*Ã #Ó|æŒ, u≤ø° e⁄qï @<˚ì
yÓTT‘·ÔeTTqT ì]›wüº düeTj·TeTTq, eT]j·TT düú\eTT˝À düe÷|ü≈£îìøÏ #Ó*¢+#·e\dæq<äì—
ii) düVü≤ø±s¡ dü+|òüT|ü⁄ ÄdæÔì ø£*–j·TTqï meπsì e´øÏÔì, ì]›wüº düeTj·TeTTq, eT]j·TT Ä
düú\eTT˝À <ëìì düe÷|ü≈£îìøÏ n|üŒ–+#·e\dæ+<äì— eT]j·TT
iii) düe÷|üqeTT #˚j·Tã&çq<äsTTqqT, ø±ì<Ó’qqT düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTô|’ uÛÑ$wü´‘·TÔ˝Àì<Ó’qqT
˝Òø£ Ä>∑+‘·øy£ TÓ qÆ <Óq’ qT, ø¬ s¢ TTeTT ñqï meπsì e´øÏìÔ , H√{°dTü yÓTT<ä≥ Á|ü#T· ]+∫q ns¡Te~
~qeTT\T <ë≥≈£î+&É, ø¬ s¢ TTeTT≈£î dü+ã+~Û+∫q $es¡eTT\qT Áyê‘·eT÷\ø£eTT>± düe÷|ü≈î£ ìøÏ
düeT]Œ+#·e\dæ+<äì—
ø√s¡T#·T ìã+<Ûäq #˚s¡Ãe˝…qT—
&ç) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ÄdæÔì n_Ûs¡ø£å eT]j·TT ìj·T+Á‘·D˝ÀìøÏ rdæø=qe˝…qT—
Ç) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ &ÉãT“≈£î Á≥düTº nøö+≥TqT ÁbÕs¡+_Û+∫, ìs¡«Væ≤+#·e˝…qT—
m|ò)t ‘êqT d”«ø£]+∫q eT]j·TT #Ó*+¢ ∫q düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü |ü⁄ &ÉãT“qT ˝…øÿ£ \T Áyêdæ j·TT+#·e˝…qT—
õ) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT ô|’ ø¬ s¢ TTeTT\T ø£*– ñqï düuTÑÛ ´\, ãTTD<ë‘·\ eT]j·TT Ç‘·s¡ e´≈£î\Ô ≈£î
dü+ã+~Û+∫ $&ç$&ç>± C≤_‘ê\T ìs¡«Væ≤+#·e˝…qT—
ôV≤#Y) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT ‘·q u≤<Û´ä ‘·\ ìs¡«Vü≤D≈£î #Ó*+¢ |ü⁄\T #˚jT· ˝Ò≈î£ qï<äì ˝Òø£ #ê*q+‘·>±
πø{≤sTT+|ü⁄\T #˚j·T˝Ò≈£îqï<äì m|ü&Ó’qqT n‘·&ÉT ìs¡ísTT+∫q jÓT&É\, Ä<˚X¯eTT\ ø=s¡≈£î
]õÁkÕºs¡T≈£î <äs¡U≤düTÔ #˚j·Te˝…qT, eT]j·TT
◊) ‘êqT düeTT∫‘·yTÓ qÆ <äì uÛ≤$+#·Tq{Ïº ˝Òø£ ]õÁkÕºsT¡ ø√s¡Tq{Ïº @ Á|üs÷¡ |üeTT˝ÀHÓq’ qT ]õÁkÕºsT¡
ìj·T‘·ø±*ø£eTT>± ø√s¡Tq{Ïº düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü |ü⁄ Ä]úø£ $es¡D\qT ]õÁkÕºsT¡ ≈£î n+<äCj Ò T· e˝…qT.
43. düe÷|ü≈î£ \ n~Ûø±s¡eTT\T
1) düe÷|ü≈£î&ÉT `
m) Hê´j·Tyê<äT\qT, nøö+f…+≥¢qT, Ç+»˙s¡¢qT, eT÷\´ ìsê∆s¡≈£î\qT, Ç‘·s¡ eè‹Ô|üs¡yÓTÆq
dü\Vü‰<ës¡q¢ T ñ+#·Tø=qe#·TÃqT.
_) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ù|]≥ eT]j·TT <ëì ‘·s¡|ü⁄q @<˚ì dæ$\T, ÁøÏ$Tq\T ˝Òø£ |ü]bÕ\ø£
#·s¡´qT ˝Òø£ Ábıd”&ç+>∑TqT ‘˚e#·TÃqT, Á|ü‹yê<äeTT #˚j·Te#·TÃqT ˝Òø£ bÕ˝§Zqe#·TÃqT.
dæ) düÁø£eTyÓTÆq düe÷|üqeTT ø=s¡≈£î nedüs¡yÓTÆq≥T¢>± düVü≤ø±s¡ dü+|òüT yê´bÕs¡eTTqT
ø=qkÕ–+#·e#·TÃqT—
&ç) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ @<˚ì ÄdæÔì ãVæ≤s¡+>∑ y˚\eTT <ë«sê neTàe#·TÃqT—
Ç) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ù|]≥ eT]j·TT <ëì ‘·s¡|ü⁄q nìï #·s¡´\qT #˚j·Te#·TÃqT. ˝Òø£ @yÓ’Hê
<äkÕÔy˚E\qT ìcÕŒ~+#·e#·TÃqT—
ôdø£åHé - 43, 44 290
m|òt) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ÄdæÔ Vü‰MTô|’ &ÉãT“ n|ü rdüTø=qe#·TÃqT—
õ) düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ‘·s¡|ü⁄q ˝Òø£ <ëìô|’ @y˚ì ¬ø¢sTTeTT\qT |ü]wüÿ]+#·e#·TÃqT ˝Òø£ sêJ
#˚jT· e#·TÃqT—
ôV≤#Y) düVü≤ø±s¡ dü+|òüT düe÷|üqeTT eT]j·TT <ëì ÄdæÔ |ü+|æD° ø=s¡≈£î nedüs¡eTì ‘êqT
n_ÛÁbÕj·T|ü&ÉTq{Ïº nìï Ç‘·s¡ |üqT\qT #˚j·Te#·TÃqT.
2) meπsì e´øÏÔ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ @<˚ì ÄdæÔì ‘·q kÕ«BÛqeTTq+<äT ˝Ò<ë ‘·q
ìj·T+Á‘·D ÁøÏ+<ä ñ+#·Tø=ìHê&Éì ˝Ò<ë <ë∫ ñ+∫Hê&Éì ˝Ò<ë Ä|æ ñ+∫Hê&Éì ˝Ò<ë
<äT]«ìjÓ÷>∑eTT #˚dæHê&Éì düe÷|ü≈£î&ÉT $X¯«dæ+#·T≥≈£î ø±s¡DeTTqïjÓT&É\, Ä e´øÏÔ
|üØøÏå+|üã&ÉT≥¬ø’ Hê´j·TkÕúq düeTø£åeTTq+<äT ñ‘·Ôs¡Te⁄˝À ù|s=ÿìq düeTj·TeTTq eT]j·TT
n{Ïº düú\eTT˝À Vü‰»s¡T ø±e˝…qì ø√s¡T#·T ñ‘·Ôs¡Te⁄ #˚j·Te˝…qì düe÷|ü≈£î&ÉT Á|ü‘˚´ø£
Hê´j·TkÕúqeTTq≈£î <äs¡U≤düTÔ #˚j·Te#·TÃqT.
3) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (2)˝À ‘Ó*|æq |üØø£å˝À Ä e´øÏÔ düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ ÄdæÔì <ë∫
ñ+∫yê&Éì, Ä|æ ñ+∫Hê&Éì ˝Ò<ë <äT]«ìjÓ÷>∑eTT #˚dæHê&Éì yÓ\¢&ç nsTTq jÓT&É\, Ä
ÄdæÔì ‹]– n|üŒ–+#·e\dæq<äì ˝Ò<ë düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTT ‘·s¡|ü⁄q düe÷|ü≈£îìøÏ qwüº
|ü]Vü‰s¡eTTqT #Ó*¢+#·e\dæq<äì Á|ü‘˚´ø£ Hê´j·TkÕúqeTT Ä e´øÏÔì Ä<˚•+#·e#·TÃqT.
4) @ düe÷|ü≈£î&Ó’qqT, dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ es¡Ôø£eTT˝Àì kÕº≈£î, ãTTDeTT\T ˝Ò<ë dü+|ü<ä˝Àì
@<˚ì uÛ≤>∑eTTqT Á|ü‘·´ø£åeTT>± >±ì |üs√ø£åeTT>± >±ì ø=qT>√\T #˚j·Tsê<äT.
44. ‘·T~˝…øÿ£ \T
1) düe÷|ü≈î£ &ÉT, düe÷|üqeTTq¬ø’ Ks¡TÃ\qT düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ ÄdæÔ qT+&ç #Ó*+¢ #·e˝…qT.
düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTTô|>’ \∑ nìï ø¬ s¢ TTeTT\qT #Ó*+¢ #·e˝…qT ˝Ò<ë yê{ÏøÏ dü]|ü&TÉ øπ {≤sTT+|ü⁄
#˚j·Te˝…qT.
2) düe÷|ü≈£î&ÉT, düVü≤ø±s¡ dü+|òüTeTTô|’ >∑\ nìï ¬ø¢sTTeTT\qT #Ó*¢+∫q MT<ä≥ ˝Ò<ë yê{ÏøÏ
dü]|ü&ÉT πø{≤sTT+|ü⁄ #˚dæq MT<ä≥ ‘·q ‘·T~ ˝…ø£ÿ\qT ÄyÓ÷<äeTT ø=s¡≈£î eT]j·TT düVü≤ø±s¡
dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ $T–*q ÄdæÔì &ÉãT“ s¡÷|üeTT˝À>±ì, edüTÔ s¡÷|üeTT˝À>±ì
ñ|ü$<ÛTä \qqTdü]+∫ |ü+|æD° #˚jT· T≥≈£î nqTeT‹ ø=s¡≈î£ ]õÁkÕºsT¡ ≈£î <äsU¡ ≤düTÔ #˚jT· e˝…qT.
3) ñ|ü|]ü #˚Ã<¤ eä TT (2) qqTdü]+∫ düe÷|ü≈î£ &ÉT düeT]Œ+∫q ‘·T~ ˝…øÿ£ \qT ]õÁkÕºsT¡ ÄyÓ÷~+∫q
jÓT&É\, n‘·&ÉT, `
m) düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT jÓTTø£ÿ <äkÕÔyE
˚ \T eT]j·TT ]ø±s¡T\¶ n_Ûsø¡ å£ ˝Ò<ë e´j·TqeTT $wüjT· eTT˝À
Ä<˚X¯eTT\T C≤Ø #˚j·Te˝…qT eT]j·TT
_) düe÷≈£îDÏí $eTTø£Ô+ #˚j·Te˝…qT.
ôdø£åHé - 44, 45 291
4) ñ|ü|ü]#˚Ã¤<äeTT (3) qqTdü]+∫ ]õÁkÕºs¡T düe÷|ü≈£îDÏí $eTTø£Ô+ #˚dæq jÓT&É\, n‘·&ÉT
$|òüT≥q dü]º|òæπø≥TqT C≤Ø #˚j·Te˝…qT.
5) $|òTü ≥q dü]|º øπæò ≥T˝À ‘Ó*|æq ‘˚Bq düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü eTT Ädæ‘Ô «· eTTq+<äT+&ÉT≥ $s¡$T+#·TqT.
Ä ‘˚B, düe÷|ü≈î£ ì ìj·÷eTø£eTT ‘·sT¡ yê‘· s¬ +&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\T <ë≥≈£î+&É e⁄+&Ée˝…qT.
45. ùde\ ì$T‘·ÔeTT |ò”E
]õÁkÕºs¡T, á #·≥º|ü⁄ ìã+<Ûäq\ ÁøÏ+<ä ‘êqT>±ì, ‘·q#˚ ÁbÕ~Ûø±s¡MTj·Tã&çq n~Ûø±]>±ì
düeT≈£L]Ãq @y˚ì ùde\≈£î>±qT j·TTø£ÔyÓTÆq |ò”EqT #Ûê]® #˚j·Te#·TÃqT.
Q
Ç‘·s¡ nqTã+<Ûä #·≥ºeTT\T 292
n<Ûë´j·TeTT - XVI
Ç‘·s¡ nqTã+<Ûä #·≥eº TT\T
1. dæ$\T Ábıd”»s¡T ø√&é 1908
ôdø£Hå ‡é 34 : Á<äeéTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q &çÁø°\˝À ø√s¡Tº ‘·q ÇcÕºqTkÕs¡+ e&ûì¶ >∑T]+∫ >∑÷&Ü
&çÁø°ì áj·Te#·TÃqT.
ôdø£Hå ‡é 35 : ø√s¡Tº Ks¡TÃ\ >∑T]+∫ ≈£L&Ü &çÁø°ì áj·Te#·TÃqT.
ôdø£Hå é 38 : &çÁø°ì Ç∫Ãq ø√s¡Tº >±ì ˝Ò<ë &çÁø° |ü+|üã&çq ø√s¡Tº >±ì &çÁø°ì neT\T »s¡T|ü⁄qT.
ôdø£Hå é 50 : u≤ø°<ës¡T&ÉT eTs¡D+Ï ∫q|ü&ÉT, n‘·ì qT+&ç bı+~q ÄdæÔ y˚Ts¡≈î£ n‘·ì #·≥ãº <äy∆ TÓ qÆ
Á|ü‹ì~Ûô|’ &çÁø°ì neT\T »s¡T|üe\dæq~>± ø√s¡T‘·÷ &çÁø° ôVA\¶sT¡ Ä &çÁø°ì∫Ãq
ø√s¡Tqº øπ <äsU¡ ≤düTÔ ô|≥ºe#·TÃqT.
ôdø£Hå é 64 : »|ü⁄¢ #˚jT· ã&çq ÄdæìÔ nHê´Áø±+‘·eTT #˚jT· T≥ #Ó\H¢ s˚ <¡ Tä .
ôdø£Hå é 145 : C≤MTqT<ës¡T≈£î H√{°dTü |ü+|æq ‘·sT¡ yê‘· ø√s¡Tº n‘·ì e´øÏ>Ô ‘∑ · u≤<Û´ä ‘· y˚Ts¡≈î£ n‘·ìô|’
#·s´¡ rdüTø=qTqT. n|”Œ\T ô|≥Tºø=qT≥≈£î n‘·&TÉ >∑÷&Ü bÕØº>± |ü]>∑D+Ï |üã&ÉTqT.
2. ‘Ó\+>±D s¬ $q÷´ ]ø£eØ #·≥+º
á #·≥+º qqTdü]+∫ dæsú êdæìÔ neTTàq|ü&ÉT ìã+<Ûqä \T bÕ{Ï+#·e˝…qT.
dæsú êdæÔ @ õ˝≤¢˝À ñqï<√ Ä õ˝≤¢ ø£˝ø… sº£ T¡ ˝Òø£ ø£˝ø… sº£ T¡ #˚ n~Ûø±s¡MTj·Tã&çq n~Ûø±] ìs¡sí TT+∫q
Á|ü<X˚ e¯ TT˝À, ‘˚Bq, dæsú êdæìÔ m≈£îÿe y˚\+bÕ≥ bÕ&çq e´øÏøÔ Ï neTàe˝…qT. á neTàø£eTT |òdü ©ü
dü+e‘·‡s¡eTTq≈£î eTT+<äT >±ì, |üPs¡sÔ TTq ‘·sê«‘· >±ì »s¡T>∑e˝…qT.
neTàø£eTTq≈£î HÓ\ s√E\T eTT+<äT>± Ç+^¢wßü ˝Àq÷, Ä õ˝≤¢˝À yê&ÉTø£˝À ñqï uÛ≤wü˝À n|üsê~Û
ù|s¡T, dæsú êdæÔ $d”sÔ eí¡ TT, n+<äT˝Àì ø£≥&º eÉ TT\ $es¡eTT\T, <ëì ô|q’ ìs¡sí TT+#·ã&çq uÛ÷Ñ $T•düT,Ô
y˚\+bÕ≥ »s¡T>∑T dü\ú eTT, y˚\+bÕ≥ wüs‘¡ T· \˝À #˚dqæ Á|üø≥£ q ø£˝ø… sº£ T¡ Ä|òd” Tü q+<äT, <ä>sZ∑ ˝¡ À qTqï
b˛©düT ùdwº qü Tq+<äT ‘ê\÷ø± Ä|òd” Tü q+<äT, neTàø£eTT #˚jT· T uÛ÷Ñ $T e<ä› H√{°dTü <ë«sê Á|üø{£ +Ï #·e˝…qT.
y˚\+bÕ≥˝À dæsú êdæìÔ ø=qï e´øÏÔ yÓ+≥H˚ dæsú êdæÔ $\Te˝À 15 XÊ‘·+ ø£˝ø… sº£ T¡ e<ä› &çbÕõ≥Tº #˚dæ
$T–*q kıeTTà 30 s√E\˝À #Ó*+¢ #·ì#√, #Ó*+¢ ∫q kıeTTà ø√˝ÀŒe⁄qT.
dæsú êdæìÔ ø=qï e´øÏÔ y˚\+bÕ≥ |üPs¡sÔ TTq ‘·sT¡ yê‘· #Ó*+¢ ∫q kıeTTàø±ø£ $T–*q kıeTTà #Ó*+¢ #·T≥≈£î
ìsêø£]+∫q#√, Ä dæsú êdæìÔ ‹]– y˚\+ y˚dæ <ëì e\q sêe\dæq kıeTTà uÛØÑ Ô ø±≈£î+&Ü qwüeº TT
e∫Ãq#√, Ä qwüeº TTqT yÓTT<ä≥ø=qï e´øÏÔ qT+&ç Á|üuTÑÛ ‘·«eTTq≈£î sêe\dæq uÛ÷Ñ $T•düTÔ ãø±sTTe˝…
edü÷\T #˚jT· T<äTs¡T.
y˚\+bÕ≥˝À bÕ˝§ZqT e´≈£î\Ô T ‘·eT+‘· ‘êeTT>± y˚\+bÕ≥˝À bÕ˝§Z+≥Tqï~ ˝Òø£ me]¬øH’ ê @C…+≥T>±
bÕ˝§Z+≥Tqï~ eTT+<äT>± ‘Ó*j·TCÒjT· e˝…qT. ˝Òì#√ n≥Te+{Ï @C…+≥¢ y˚\+bÕ≥ ‹s¡dÿü ]+#·ã&ÉTqT.
y˚\+bÕ≥˝À n$Tàq dæsú êdæìÔ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø=qT>√\T #˚dqæ |ü&ÉT ô|’ ìã+<Ûqä \T e]Ô+#·e⁄.
3. Ç+&çjT· Hé |”q˝Ÿ ø√&é
ôdø£qå T `403 : <äTs¡T<˚X› e¯ TT‘√ ÄdæÔ n|üV≤ü s¡D
@ e´øÏ Ô j Ó Æ T qqT #· s êdæ Ô ì <ä T s¡ T <˚ › X¯ eTT‘√ n|ü V ü ≤]+∫qqT ˝Òø £ dü« Á|üjÓ÷»qeTTq≈£î
$ìjÓ÷–+#·Tø=ìqqT ÄdæÔ n|üV≤ü s¡D H˚se¡ T>∑TqT eT]j·TT s¬ +&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\ es¡≈î£ C…\’ T •ø£å
>±ì ˝Ò<ë »]e÷Hê >±ì ˝Ò<ë s¬ +&ÉTqT >±ì $~Û+#·T≥ <ë«sê •ø£+å #·ã&ÉTqT.
ôdø£qå T `405 : qeTàø£ Á<√Vü≤eTT
@ e´øÏj Ô TÆÓ qqT ‘·q≈£î n|üŒ–+∫q ÄdæÔ ˝Ò<ë ÄdæôÔ |’ Ä~Û|‘ü ´· eTTqT Ç∫ÃqqT <äTs¡T<˚X› e¯ TT‘√
ÄdæìÔ n|üV≤ü ]+∫qqT ˝Ò<ë dü«Á|üj÷Ó »qeTTq≈£î $ìjÓ÷–+#·Tø=ìqqT ˝Ò<ë <äTs¡T“~∆‘√ Ä ÄdæìÔ
neTTà≥≈£î ìπs•› +∫q |ü<‹∆ä q >±ì ˝Ò<ë Ä<˚Xe¯ TTqT >±ì ˝Ò<ë ÄdæìÔ neTTà≥≈£î ‘êqT #˚dTü ≈£îqï
XÊdüqã<äy∆ TÓ qÆ ˇ|üŒ+<äeTTqT >±ì ñ\¢+|òTæ +∫ Ä ÄdæìÔ n$TàqqT qeTàø£Á<√Vü≤eT>∑TqT.
ôdø£qå T `409 : >∑TeTkÕÔ ˝Ò<ë ñ<√´–#˚ qeTàø£ Á<√Vü≤eTT
>∑TeTkÕÔ >±ì ˝Ò<ë ñ<√´– >±ì ˝Ò<ë ìj·T$T+|üã&çq @ e´øÏÔ >±ì n{Ïº ôVA<ë˝À ÄdæÔ >±ì, ÄdæÔ
ô|’ Ä~Û|‘ü ´· eTT >±ì ˇ|üŒ–+|üã&çq|ü&ÉT, Ä ÄdæÔ $wüjT· eTT˝À qeTàø£ Á<√Vü≤eTT >±$+∫q jÓT&É\
10 dü+e‘·‡s¡eTT\ es¡≈î£ C…\’ T •ø£å $~Û+#·ã&ÉTqT eT]j·TT »]e÷Hê ≈£L&Ü $~Û+#·ã&ÉTqT.
ôdø£qå T `415 : yÓ÷dü–+#·T≥
meπsì @ e´øÏìÔ >±ì yÓ÷dü–+#·T≥ <ë«sê, n≥T¢ yÓ÷dü–+|üã&çq e´øÏìÔ yÓ÷düãT~∆‘√ >±ì ˝Ò<ë
<äTs¡T<˚X› e¯ TT‘√ >±ì @ e´øÏìÔ >±ì @ e´øÏHÔ H’Ó ê @<˚ì ÄdæìÔ Ç#·TÃ≥ >±ì ÄdæìÔ ‘·qe<ä› ñ+#·Tø=qT≥≈£î
@ e´øÏHÔ H’Ó ê n+^ø£]+#·T≥≈£î ˝Ò<ë n≥T¢ n‘·qT yÓ÷dü–+|üã&çq#√ ‘êqT @<˚ì |üìì #˚jT· ≈£î+&Ü
ñ+&ÉT ˝Ò<ë ˝À|æ+#·≈î£ +&Ü ñ+&ÉT <ëìì #˚jT· T≥≈£î ˝Ò<ë ˝À|æ+|ü#j ˚ T· T≥≈£î ãT~∆ |üPs¡«ø£eTT>±
Áù|sπ |æ+∫qqT, n{Ïº #·s´¡ ˝Ò<ë ˝À|üeTT e\q Ä e´øÏøÔ Ï XÊØs¡ø+£ >±qT, e÷qdæø+£ >±qT, Á|ü‹wü≈º î£ qT
˝Ò<ë ÄdæøÔ ìÏ qwüeº TT ø£*–+∫q#√ yÓ÷düeTT nì #Ó|Œü ã&ÉTqT. <äTs¡T<˚X› e¯ TT‘√ ì»eTTqT <ë∫ô|{Ïqº qT
yÓ÷düeT>∑TqT.
ôdø£qå T `463 : <=+>∑ dü+‘·øe£ TT #˚jT· T≥, ‘·|ü &ÉT <äkÕÔyE ˚ |ü⁄{Ï+º #·T≥
meπsì |ü_≈¢ î£ qT >±ì ˝Ò<ë meπsì e´øÏìÔ >±ì qwüeº TT ˝Òø£ nbÕj·TeTTqT #˚jT· T ñ<˚X› e¯ TT‘√
>±ì ˝Ò<ë @<˚ì ø¬ s¢ TTeTT ˝Òø£ f…{Æ \Ï TqT ã\|üs#¡ T· ≥≈£î >±ì ˝Òø£ @ e´øÏHÔ q’Ó qT ÄdæÔ qT+&ç <ä÷s¡eTT
#˚jT· T≥≈£î >±ì ˝Ò<ë @<˚ì ˇ|üŒ+<äeTTqT #˚dTü ø=qTq≥T¢ #˚jT· T≥ >±ì ˝Ò<ë ñ<˚X› ¯ |üPs¡«ø£eTT>±
yÓ÷düeTT #˚jT· T≥≈£î >±ì, @<˚ì <=+>∑|Áü ‘·eTT >±ì, |üÁ‘·eTT˝À uÛ≤>∑+ >±ì düèwæ+º ∫q#√ bò˛s¡Ø®
n>∑TqT. bò˛s¡Ø® H˚se¡ TTq≈£î 3 dü+e‘·‡s¡eTT\T C…\’ T •ø£å >±ì, »]e÷Hê >±ì ˝Ò<ë s¬ +&ÉT >±ì
$~Û+#·ã&ÉTqT.
ôdø£qå T `477 (y) ˝…øÿ£ \qT ‘ês¡Te÷s¡T #˚jT· T≥
ˇø£ j·T»e÷ì e<ä› >∑TeTkÕÔ, n~Ûø±] ˝Ò<ë ñ<√´– ôVA<ë˝À |üì #˚d÷ü Ô ãT~∆ |üPs¡«ø£eTT>±
yÓ÷dü–+#·T ñ<˚X› e¯ TT‘√ n‘·ì ÄBÛqeTT˝À qTqï{Ïº ˝Ò<ë j·T»e÷ì ‘·s¡|⁄ü q ‘êqT d”«ø£]+∫q
@<˚ì|ü⁄düøÔ e£ TTqT, |üÁ‘·eTTqT, $\Te>∑\ Vü‰MT |üÁ‘·eTTqT ˝Ò<ë Äø=ÿ+≥TqT q•+|ü#j ˚ T· T≥, ˝Ò<ë
e÷]Ãy˚jT· T≥, ∫+∫y˚jT· T≥ ˝Ò<ë ‘·|ü \T>± Áyêj·TT≥ ˝Ò<ë ãT~∆|Pü s¡«ø£eTT>± eT]j·TT yÓ÷dü–+#·T
ñ<˚X› e¯ TT‘√ <ëì˝À ‘·|ü &ÉT m+Á{°#j
˚ T· T≥, m+Á{°#j ˚ T· T≥ e÷ìy˚jT· T≥ ˝Ò<ë m+Á{°ì e÷s¡TŒ#˚jT· T≥
˝Ò<ë n≥T¢ #˚jT· T≥≈£î Áb˛‘·‡Væ≤+#·T≥ bòÕ*‡|òøπæ wüHé Ä|òt nøöÿ+{Ÿ‡ nqT H˚se¡ T>∑TqT. n{Ïº H˚se¡ TTq≈£î
7 dü+e‘·‡s¡eTT\ es¡≈î£ C…\’ T •ø£å ˝Ò<ë »]e÷Hê ˝Ò<ë s¬ +&ÉTqT $~Û+#·ã&ÉTqT.
4. 1963 uÛ≤s¡rj·T ø±\<√wüeTT\ #·≥eº TT
1964 ‘Ó\+>±D ø√`Ä|üsπ {Ïyé kıôd{’ d° t j·÷≈£îº 7˝Àì ôdø£Hå é 61(1) eT]j·TT s¡÷\T 49 ÁøÏ+<ä
$$<Ûeä TT\qT ô|\’ò T #˚jT· T≥≈£î ]õÁkÕºsT¡ dæ$\T ø√s¡T>º ± uÛ≤$+|üã&ç, 1963 uÛ≤s¡rj·T ø±\<√wüeTT\
#·≥eº TTq+<ä* ìã+<Ûqä \T á ~>∑Te Ø‹ì e]Ô+#·TqT.
$wüjT· eTT ø±\|ü]$T‹
1. &çe÷+&ÉTô|’ #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ ÁbÕ$TdüØ H√≥T H√≥T Áyêj·Tã&çq ‘˚~ qT+&ç 3 dü+ˆˆ\T
2. yêsTT<ë\˝À #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ ÁbÕ$TdüØ H√≥T Á|ü‹ yêsTT<ë #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ ‘˚~ qT+&ç
3 dü+e‘·‡s¡eTT\T
3. ìØí‘· >∑&TÉ e⁄ ‘·sT¡ yê‘· #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ ÁbÕ$TdüØ H√≥T n~ #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ ‘˚~ qT+&ç 3 dü+ˆˆ\T
4. &çe÷+&ÉTô|’ #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ C≤MTqT |üÁ‘·eTT n~ #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ ‘˚B qT+&ç 3 dü+ˆˆ\T
5. yêsTT<ë\˝À #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ C≤MTqT |üÁ‘·eTT Á|ü‹ yêsTT<ë #Ó*+¢ |üã&ÉT ‘˚B qT+&ç
3 dü+ˆˆ\T
6. ]õwüsº T¡ #˚jT· ã&çq ÁbÕ$TdüØ H√≥T ˝Ò<ë ô|’ $<Ûeä TT>± 6 dü+e‘·‡s¡eTT\T
C≤MTqT |üÁ‘·eTT
7. ]õwüsº T¡ #˚jT· ã&çq ‘êø£≥Tº |üÁ‘·eTT kıeTTà #Ó*+¢ |ü<>ä T∑ ‘˚B qT+&ç 12 dü+ˆˆ\T
8. ô|’ $wüjT· eTT\˝À bı+<äã&çq &çÁø° &çÁø°ì neT\T |üs#¡ T· ≥≈£î ìs¡sí TT+|ü
ã&çq ‘˚B qT+&ç 12 dü+ˆêTT\T
9. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑V≤” ‘·ô|’ C≤MTqT<ës¡Tì#˚ ãTTD<ë‘·≈î£ C≤MTqT <ës¡T #Ó*+¢ ∫q
y˚jT· ã&çq yê´»éTT ‘˚B qT+&ç 3 dü+e‘·‡s¡eTT\T
10. ˇø£ C≤MTqT <ës¡Tì#˚ düV≤ü C≤MTqT<ës¡Tìô|’ C≤MTqT<ës¡T&ÉT ‘·q uÛ≤>∑eTTø£+fÒ ôV≤#·TÃ
y˚jT· ã&çq yê´»éTT #Ó*+¢ |ü⁄ #˚dqæ |üŒ{Ï qT+&ç 3 dü+ˆˆ\T
11. ˇø£ neTàø£eTTqT s¡<Tä › #˚jT· T≥≈£î <äsU¡ ≤düTÔ neTàø£|⁄ü ‘˚B qT+&ç 30 ~qeTT\T
12. ˇø£ &çÁø°ì neT\T |üs#¡ T· ≥˝À ˇø£ neTàø£eTT˝À neTàø£eTT dæsú |¡ &ü qç ‘˚B qT+&ç 1 dü+ˆˆ
ø=qT>√\T #˚dqæ dæsú êdæìÔ kÕ«Bq|üs#¡ T· ≥≈£î
á ~>∑Te $wüjT· eTT\˝À 1964 ‘Ó\+>±D ø√`Ä|üsπ {Ïyé kıôd{’ d° t j·÷≈£îº 7 ÁøÏ+<ä #˚jT· ã&çq
Á|ü‘´˚ ø£ ìã+<Ûqä \T á ~>∑Te |ü<‹∆ä q e]Ô+#·TqT.
1. ôdø£Hå é 61 ˝Àì düuŸ ôdø£Hå é (1) jÓTTø£ÿ ø±¢E (dæ) ÁøÏ+<ä ‘Ó\T|üã&çq e´≈£î\Ô $yê<äeTT dü+|òTü eTT
˝Ò<ë <ëì ø£$T{°øìÏ eT]j·TT >∑‘· ø£$T{° n~Ûø±], >∑‘· @»+≥T, >∑‘· ñ<√´– eTs¡D+Ï ∫q
n~Ûø±], eTs¡D+Ï ∫q @C…+≥T, eTs¡D+Ï ∫q ñ<√´–jÓTTø£ÿ Hê$Tì, yês¡dTü &ÉT, Á|ü‹ì~ÛøÏ eT<Û´ä
$yê<äeTT.
Ä $yê<äeTT @ ˝À|üeTTe\q @s¡Œ&çq<√ Ä ˝À|üeTT »]–q ‘˚B qT+&ç 6 dü+e‘·‡s¡eTT\T
2. ôdø£Hå é 61 (3) ÁøÏ+<ä mìïø£≈î£ dü+ã+~Û+∫q $yê<äeTT.
mìïø£ |ò*ü ‘·eTT\ Á|üø≥£ q ‘˚B qT+&ç 2 e÷düeTT\ ˝À|ü\.
1. ø±\<√wüeTT |ü{qºÏ |æeTà≥ <ëK\T #˚jT· ã&çq $yê<äeTT s¡<>›ä T∑ qT.
2. ø±\<√wü|⁄ü >∑&TÉ e⁄ ÄKs¡T s√E ôd\e⁄ s√»sTTq#√ ø√s¡Tº eTs¡˝≤ ‘Óse¡ ã&ÉT s√Eq <ëyêqT
<ëK\T #˚jT· e#·TÃqT.
3. n|üq≈£î dü+ã+~Û+∫q $yê<äeTT˝À u≤ø°<ës¡T&ÉT ø±\<√wü|⁄ü >∑&TÉ e⁄˝À>± ˇ|üŒ+<ë\qT *œ‘·
|üPs¡«ø£eTT>± Ç∫Ãq jÓT&É\, Ä ‘˚B qT+&ç eTs¡˝ ø±\<√wü|⁄ü >∑&TÉ e⁄ ˝…øÿÏ +|üã&ÉTqT. n|üq≈£î
ø±\<√wüeTT |ü{qºÏ |æeTà≥ bı+<äã&çq ˇ|üŒ+<ä+ #Ó\<¢ Tä .
4. n|üq≈£î ø±\<√wüeTT |ü≥Tº˝À>± e&û¶ ÁøÏ+<ä>±ì ˝Òø£ ndü\T ÁøÏ+<ä>±ì u≤ø°<ës¡Tì#˚ ˝Ò<ë n‘·ì
@»+≥T#˚ #Ó\T¢ y˚jT· ã&çq jÓT&É\ n{Ïº #Ó\T¢ ‘˚B qT+&ç Áø=‘·Ô ø±\<√wü |ü]$T‹ ˝…øÿÏ +|üã&ÉTqT.
C≤MTqT n|ü\ $wüjT· eTT˝À u≤ø°<ës¡T&ÉT eT]j·TT C≤MTqT<ës¡T&ÉT #Ó\T¢\ô|’ dü+‘·ø+£ #˚jT· e˝…qT.
yê]˝À me] dü+‘·øe£ TT ˝Ò<ë yê]ô|’ ñqï{Ïº n|üq≈£î ø±\<√wü+ |ü≥TºqT.
5. &çÁø° neT\T≈£î>∑\ ø±\<√wüeTT 12 dü+e‘·‡s¡eTT\T á ÁøÏ+~ $<Ûeä TT>± ˝…øÿÏ +#·ã&ÉTqT.
(i) &çÁø° ˝Òø£ ñ‘·sÔ T¡ « Çe«ã&çq ‘˚B qT+&ç ˝Ò<ë
(ii) kıeTTà #Ó*+¢ |ü⁄≈£î ˝Òø£ ÄdæÔ n|üŒ–+‘·≈î£ >∑&TÉ e⁄ ìs¡sí TT+|üã&çq#√ Ä >∑&TÉ e⁄ MT]q ‘˚B
qT+&ç.
ø±+Á{≤≈£îº #·≥+º 1872
Hê>∑]ø£ J$‘êìøÏ ø±+Á{≤ø˘˝º Ò |ü⁄Hê~. ø±+Á{≤≈£îº #·≥+º ø=ìï Vü≤<äT\› T ìs¡sí TT+∫+~. á Vü≤<äT\› ≈£î
˝Àã&ç ø±+Á{≤≈£î\º <ë«sê u≤<Û´ä ‘·\T, Vü≤≈£îÿ\T, $<ÛTä \T düèwæ+º #·Tø√e#·TÃ.
1. Hê´j·÷‘·àø£ u≤<Û´ä ‘· (n_¢>π wüH)é
ˇø£ ìs¡w› yºü TÓ qÆ |üìì ˝Ò<ë |üqT\qT #˚ùd, ˝Ò<ë #ÓjT· ´≈£î+&Ü ñ+&˚ ÄeX¯´ø£‘ì· ˇø£ e´øÏÔ ˝Ò<ë
e´≈£î\Ô ô|’ ñ+&˚ Hê´j·T ìs¡“+<Ûëìï Hê´j·÷‘·àø£ u≤<Û´ä ‘· n+{≤s¡T.
2. ˇ|üŒ+<ë\T (nÁ–yÓT+≥T¢)
ø±+Á{≤≈£îº #·≥+º 1872˝À ôdø£Hå é 2 Á|üø±s¡+ ÁbÕ$Tdt ˝Ò<ë ˇø£<ëìøÏ ˇø£{Ï Á|ü‹|ò\ü + ø±>∑\
ÁbÕ$Tdt\ düeTT<ëj·Ty˚T nÁ–yÓT+≥T n+{≤s¡T.
Á|ü‹bÕ<äq G d”«ø£è‹ ˝Ò<ë n+^ø±s¡+ R nÁ–yÓT+≥T
nÁ–yÓT+≥T neX¯´ø±\T :
1. Ç<äs› T¡ ˝Òø£ m≈£îÿe eT+~ e´≈£î\Ô T. 2. ì]›wyºü TÓ qÆ |üì, ˝Ò<ë |üqT\≈£î dü+ã+~Û+∫ ñ+&Ü*.
3. πøe\+ Hê´j·T|üs¡yÓTÆq $wüj·÷\≈£î dü+ã+~Û+∫ ñ+&Ü*. kÕ+|òæTø£, ≈£î≥T+ã $wüj·÷\≈£î
ø±≈£L&É<Tä . 4. s¬ +&ÉT bÕØº\ eT<Û´ä düeTà‹ ñ+&Ü*. 5. düŒwü+º >± ns¡+ú nj˚T´ $<Û+ä >± ‘Ó*j·TCÒdTü ø√yê*.
ªªnÁ–yÓT+≥¢ìï ø±+Á{≤≈£î\º T ø±e⁄. ø±ì ø±+Á{≤≈£î\º ìï nÁ–yÓT+fÒμ¢ μ Hê´j·÷‘·àø£ u≤<Û´ä ‘· ø£*Œ+#·ì
nÁ–yÓT+≥T¢ ø±+Á{≤≈£î\º T>± #·˝≤eTDÏ ø±e⁄. ñ<ë: düe÷»+˝À, ≈£î≥T+ã+˝À kÕ<Ûës¡D+>± #˚dTü ø=H˚
ªªdæìe÷≈£î rdüTø=ì yÓ&‘É êqTμμ, ªªyê´Vü‰´[øÏ rdüTø=ì yÓ&‘É êqTμμ, yÓTT<ä˝q’… $ nÁ–yÓT+fÒ¢ ø±ì sTT$
Hê´j·÷‘·àø£ u≤<Û´ä ‘· ø£*–+#·e⁄. ø£qTø£ ø±+Á{≤≈£î\º T ø±e⁄. n<˚ $<Û+ä >± ã~©\T, Vü≤≈£îÿ\T e<äT\Tø=H˚
ˇ|üŒ+<ë\T ≈£L&Ü ø±+Á{≤≈£î\º T ø±e⁄. ø±+Á{≤≈£îº nqï |ü<+ä ªªø±+Á{≤ø£+º μμ nqï ˝≤{ÏHé |ü<+ä qT+&ç
e∫Ã+~. Bì uÛ≤e+ |üsd¡ Œü s¡ ø£\sTTø£>± #Ó|ü ø=qe#·TÃ.
kÕ\eT+&é Á|üø±s¡+ : bÕØº\ eT<Û´ä $<äT´ø£Ô <Ûsä à¡ +‘√ ≈£L&çq Hê´j·÷‘·àø£ u≤<Û´ä ‘·\qT düèwæ+º ∫ yê{Ïì
ìs¡«Væ≤+#˚ nÁ–yÓT+≥T¢ ø±+Á{≤≈£î\º Tμμ.
ªªdüsY $*j·TyéT ÄHédHü μé μ Á|üø±s¡+ Ç<äs› T¡ ˝Òø£ m≈£îÿe e´≈£î\Ô eT<Û´ä Hê´j·÷‘·àø£yTÓ qÆ neX¯´ bÕ\˙j·TyÓTqÆ
nÁ–yÓT+≥¢˙ï ø±+Á{≤≈£î˝º .Ò ‘·<ë«sê e´øÏÔ ˝Ò<ë e´≈£î\Ô #˚‘· ì]›wyºü TÓ qÆ |üqT\T #˚sTT+#·Tø=q{≤ìøÏ
ø±˙, e÷ìŒ+#·&ÜìøÏ ø±ì, ˇø£]øÏ ˝Ò<ë ø=+<ä]øÏ Vü≤≈£îÿ\T dü+Áø£$TkÕÔsTT.
bÕ˝≤ø˘ Á|üø±s¡+ : Hê´j·TXÊÁdüÔ Ø‘ê´ neT\T »s¡|<ü –ä q Á|ü‹ nÁ–yÓT+≥T ˝Ò<ë ÁbÕ$Tdt ø±+Á{≤≈£îº
nsTT ñ+&Ü*.
ø±+Á{≤≈£îº @s¡Œ&É≥+ ø√dü+ ø±e\dæq$ :
1. düs«¡ düeTà‹ : Ä˝À#·q\ ø£\sTTø£ ` ˇπø uÛ≤e+‘√, ˇπø Ä˝À#·q‘√ bÕØº\ eT<Û´ä düeTq«j·T+
ø£\T>∑e˝…qT. ˇø£fió¯ ¢ #Óù|Œ~ ˇø£fió¯ ¢ |üP]Ô>± ns¡+ú #˚dTü ø=ì ñ+&Ü*.
2. Hê´j·÷‘·àø£yTÓ qÆ dü+ã+<Û+ä : ø±+Á{≤≈£îº bÕØº\ eT<Û´ä Hê´j·÷‘·àø£yTÓ qÆ u≤<Û´ä ‘· dü+ã+<Û+ä
ø£\T>∑Cj… ÷· ´*.
3. Hê´j·÷‘·àø£yTÓ qÆ Á|ü‹|ò\ü + ˝Òì<˚ Ä nÁ–yÓT+≥T ø±+Á{≤≈£îº ø±<äT.
ñ<ë : s¡÷.100 rdüTø=ì <=+>∑ kÕø£´å + #Ó|⁄ü ‘êqì ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î<äTs¡TÃø=ì kÕø£´å + #Ó|Œü ì e´øÏÔ
e<ä› qT+&ç ô|ø’ +£ edü÷\T #ÓjT· ´˝ÒeTT. Á|ü‹|ò\ü + ‘·–q+‘· ˝Òøb£ ˛sTTHê HêeT e÷Á‘·+>±HÓH’ ê
ñ+fÒ #ê\TqT. ñ<ë : \ø£å s¡÷bÕj·T\ uÛeÑ Hêìï ˇø£ÿ s¡÷bÕsTTøÏ neTTà‘êqHêï #ê\TqT.
4. bÕØº\ kÕeTs¡´ú + (ôdø£Hå )é 11 : dæsú ¡ ∫‘·+Ô ˝Òì yês¡T, |æ∫Ãyês¡T, $<˚o <Í‘·ý˚‘\Ô· T, sêE\T,
#·Áø£es¡T\Ô T #˚dTü ø=qï ø±+Á{≤≈£î\º T #Ó\e¢ ⁄.
5. ãT~›|Pü s¡«ø£yTÓ qÆ düeTà‹ : düeTà‹ ãT~›|Pü s¡«ø£+>± ñ+&Ü*. bıs¡bÕ≥T, ndü‘´· es¡qí , yÓ÷dü+,
ã\ Á|üj÷Ó >∑eTT, ≈£îÁ≥, nqT∫‘· Á|üu≤Û e+ ø±s¡D+>± sTT∫Ãq düeTà‹ ãT~›|Pü s¡«ø£+>± sTT∫Ãq
düeTà‹ ø±<äT.
6. Hê´j·÷‘·àø£yTÓ qÆ ñ<˚X› +¯ : p<ä >∑èVü≤+ q&É|{ü ≤ìøÏ Ç\T¢, <=+>∑ yê´bÕs¡+ #ÓjT· ´&ÜìøÏ –&É+¶ –¬ø’
#˚dTü ø=qï ø±+Á{≤≈£î\º T #Ó\e¢ ⁄. ø±+Á{≤≈£îº #˚dTü ø=qï ñ<˚X› +¯ Hê´j·TdüeTà‘·yTÓ qÆ |üìø¬ ’ ñ+&Ü*.
7. ì]∆w‘ºü · : ñ<ë: á >∑èVü≤+ Hê≈£î n<äèwü+º ‘Ó∫Ãô|&ç‘˚ ø=+{≤qT. Ç~ ø±+Á{≤≈£îº ø±<äT.
8. Ä#·sD¡ kÕ<Û´ä ‘· : ø±+Á{≤≈£îº Ä#·sD¡ ≈£î kÕ<Û´ä yÓTÆ ñ+&Ü*. ñ<ë : $TeTà*ï dü÷s¡´ Á>∑V‰ü ìøÏ
|ü+|ü⁄‘êqT nqï~ ø±+Á{≤≈£îº ø±<äT.
9. #Ó\ì¢ $>± Á|üø{£ ‘Ï y· TÓ qÆ nÁ–yÓT+≥T¢ : #·≥+º <ë«sê #Ó\ì¢ $>± Á|üø{£ +Ï ∫q $wüj÷· \ô|’ #˚dTü ø=qï
ø±+Á{≤≈£î\º T #Ó\e¢ ⁄.
ñ<ë : ã+>±s¡+ ìj·T+Á‘·D #·≥+º , ÄVü‰s¡ ø£©Ô ìs√<Ûøä £ #·≥+º , e´_Û#ês¡ìs√<Ûøä £ #·≥+º , p<ä
ìs√<Ûøä £ #·≥+º yÓTT<ä˝q’… #·{≤º\#˚ ìs√~Û+#·ã&çq $wüj÷· \ô|’ @sêŒ≥T #˚dTü ø=qï ø±+Á{≤≈£î\º T
#Ó\e¢ ⁄.
10. #·≥ãº <äy› TÓ qÆ ˝≤+#ÛH· ê\T : ø±+Á{≤≈£îº #·≥º ã<äy› TÓ qÆ ˝≤+#ÛH· ê\T ø£*– ñ+&Ü*. eTÚ*ø£+>±,
Áyê‘·|Pü s¡«ø£+>± >±ì dü+‘·ø±\˝À ùdø£]+∫q≥T¢ kÕøå±´\‘√ ñ+&Ü*.
ø±+Á{≤≈£î˝º À s¡ø±\T
ø±+Á{≤≈£îº
Áø£eTã<äy› TÓ qÆ $ Áø£eTã<ä+› ø±ì$
1. #Ó\ì¢ $
2. #Ó\≈¢ L£ &Éì$
3. neT\T |üs#¡ $˚
4. #·≥º $s¡T<äy∆ TÓ qÆ $.
1. Áø£eTã<äy› TÓ qÆ $ : (yê*&é)
Hê´j·TXÊÁdüÔ Ø‘ê´ nìï ÄeX¯´ø£ \ø£D å ≤\T ø£*–q nÁ–yÓT+≥T\qT düÁø£eTyÓTqÆ ø±+Á{≤≈£î\º T
n+<äTs¡T. Ç$ Hê´j·÷‘·àø£yÓTÆq Vü≤≈£îÿ\T, u≤<Ûä´‘·\qT düèwæºkÕÔsTT. M{ÏøÏ Hê´j·T|üPs¡«ø£
|ò*ü ‘ê\T+{≤sTT. ø£qTø£ M{Ïì Hê´j·TkÕúHê\˝À neT\T |üs#¡ e· #·TÃqT.
2. Áø£eTã<ä+› ø±ì$ : á $<Ûyä TÓ qÆ ø±+Á{≤≈£î\º T Hê\T>∑T s¡ø±\T.
m. #Ó\ì¢ $ (yêsTT&é) : Hê´j·TXÊÁdüÔ Ø‘ê´ neT\T |üs#¡ T· ≥≈£î M\T˝Òì ø±+Á{≤≈£î\º T ôdø£Hå é (õ)
Á|üø±s¡+ Hê´j·TXÊÁdüÔ Ø‘ê´ neT\T|üs#¡ T· ≥≈£î M\T˝Òì nÁ–yÓT+≥T Hê´j·÷‘·àø£yTÓ qÆ u≤<Û´ä ‘·\T
düèwæ+º #·e⁄, Vü≤≈£îÿ\T ø£*–+#·e⁄. M{ÏøÏ Hê´j·T|üP]‘· |ò*ü ‘ê\T+&Ée⁄. ø£qTø£ M{Ïì Hê´j·TkÕúHê\˝À
neT\T |üs#¡ &· ÜìøÏ M\T˝Ò<Tä .
ñ<ë : 1. yÓTqÆ s¡‘¢ √ ø±+Á{≤≈£î\º T 2. eT‹dæ$ú T‘·+ ˝Òìyê]‘√
3. Á|ü‹|ò\ü + ˝Òì$ 4. bıs¡bÕ≥¢ e\¢ @s¡Œ&çq$
5. Hê´j·T$s¡T<äy› TÓ qÆ $
_) #Ó\>¢ ÷∑ &Éì$ ( yêsTT&ÉãT˝Ÿ)
ôdø£Hå é 2 (◊) Á|üø±s¡+ ø±+Á{≤≈£îº #˚dTü ø=qï bÕØº\˝À ˇø£sT¡ ˝Ò<ë n+‘·øH£ êï m≈£îÿe eT+~ Çwüº
Á|üø±s¡+ Hê´j·TXÊÁdüÔ Ø‘ê´ ˇø£ nÁ–yÓT+≥Tì neT\T »s¡|&ü ÜìøÏ M\T+&ç, s¬ +&Ée bÕØº sTTwüº
Á|üø±s¡+ neT\T |üs#¡ &· ÜìøÏ M\T˝Òì nÁ–yÓT+≥¢qT #Ó\≈¢ L£ &Éì ø±+Á{≤≈£î\º +{≤s¡T. M{Ï˝À ˇø£
bÕØº ‘·q Hê´j·÷‘·àø£ u≤<Û´ä ‘·\qT s¡<Tä › #˚jT· eTì ø√s¡e#·TÃ, ˝Ò<ë neT\T »s¡T|üe#·TÃ. s¡<Tä ›
#˚ùd+‘·es¡≈î£ n~ Áø£eTã<äy› TÓ qÆ ø±+Á{≤≈£î>º ±, s¡<Tä › #˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· n~ #Ó\ì¢ ø±+Á{≤≈£î>º ±
|ü]>∑D+Ï #·ã&ÉT‘·T+~.
ndü‘´· es¡qí : ã\ Á|üj÷Ó >∑+, nqT∫‘· Á|ües¡qÔ , yÓ÷dü+, yÓTT<ä˝q’… yê{Ïe\¢ @s¡Œ&Éy¶ ˚ #Ó\>¢ ÷∑ &Éì
ø±+Á{≤≈£î\º T.
ñ<ë : ndü‘´· es¡qí
ùV≤e÷dæ+>¥, uÛ>Ñ e∑ ‘Y\ øπ düT
Ç‘·sT¡ \T #Ó|Œæ +~ $ì >∑T&çy¶ ê&ÉT sêJ |üÁ‘ê\ô|’ dü+‘·ø+£ #˚XÊ&ÉT.
Á>∑T&çy¶ ê&çøÏ m≥Te+{Ï u≤<Û´ä ‘· ˝Ò&TÉ . n‘·qT ø±+Á{≤≈£îqº T neT\T |üs#¡ e· #·TÃ. ˝Ò<ë
‹s¡dÿü ]+#·e#·TÃ.
ã\e+‘·+ : n˝≤«sY ôd{Ï,º s¡+>∑Hêj·Tø£eTà\ øπ düT : <ä‘‘Ô· · rdüTø=qø£b˛‘˚ uÛsÑ Ô¡ X¯e <äV≤ü HêìøÏ
nqTeT‹+#·+ nì #Ó|Œæ ã\e+‘êq #˚dqæ <ä‘‘Ô· · #Ó\<¢ Tä . ÄyÓT <ä‘‘Ô· ì· ÄyÓ÷~+#·e#·TÃ ˝Ò<ë
‹s¡dÿü ]+#·e#·TÃ.
nqT∫‘· Á|ües¡qÔ : düT+<äØ ≈£îe÷], ø£èwü\º øπ düT : s√– #·ìb˛‘·Tqï<äì #Ó|Œæ ÄyÓT≈£î yÓ<’ ´ä + #˚ùd
yÓ<’ Tä ´&ÉT Ädæ˝Ô À uÛ≤>∑+ bı+<ë&ÉT. ÄyÓT≈£î dü«dü‘ú · #˚≈L£ ]q ‘·sT¡ yê‘· ÄyÓT Ädæ˝Ô À uÛ≤>∑+ sTTe«e#·TÃ
˝Ò<ë ‹s¡dÿü ]+#·e#·TÃ.
#Ó\ì¢ ø±+Á{≤≈£î\º T #Ó\≈¢ L£ &Éì ø±+Á{≤≈£î\º T
1. @ |üø+å£ yês¡qï düsπ neT\T |üs#¡ ≈· L£ &É<Tä . 1. neT\T |üs#¡ ê˝≤ e<ë› nqï~ ˇø£ bÕØº
ÇcÕºsTTcÕº\ô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~.
2. eT÷&√ e´øÏøÔ Ï Vü≤≈£îÿ dü+Áø£$T+#·<Tä . 2. ‹s¡kÕÿsêìøÏ eTT+<äT ã~© »]–‘˚ eT÷&√
e´øÏøÔ Ï Vü≤≈£îÿ dü+Áø£$TdüT+Ô ~.
3. qwüº |ü]Vü‰s¡+ ñ+&É<Tä . 3. ˇø£ e´øÏÔ neT\TqT düÁø£eT+>± ‹s¡dÿü ]ùdÔ
‘·<ë«sê n‘·ìøÏ e∫Ãq qcÕºìï uÛØÑ Ô #˚dTü ø=H˚
neø±X¯+ ñ+≥T+~.
dæ. neT\T|üs#¡ ˝· ìÒ ø±+Á{≤≈£î\º T :
ø=ìï ø±+Á{≤≈£î\º T düÁø£eT+>± ñHêï ø=ìï kÕ+πø‹ø£ ˝ÀbÕ\ e\¢ yê{Ïì Hê´j·TkÕúq+˝À neT\T
|üs#¡ &· ÜìøÏ M\T˝Ò<Tä . ˝ÀbÕ\qT dü]#˚ùdÔ n$ düÁø£eTyÓTqÆ ø±+Á{≤≈£î\º T ne⁄‘êsTT.
ñ<ë : 1. ø±\<√wü+ |ü{qºÏ u≤ø°\T, 2. ‘·–qìï kÕº+|ü⁄\T ˝Òì ø±–‘ê\T 3. ]»düsº T¡ #ÓjT· é\dæ
ñ+&ç #ÓjT· ´ì |üÁ‘ê\T yÓTT<ä˝q’… $.
&ç. Hê´j·T $s¡T<äy› TÓ qÆ ø±+Á{≤≈£î\º T :
Á|üuTÑÛ ‘·« #·{≤º\≈£î, $<ÛëHê\≈£î, kÕ+|òTæ ø£ ˙‹ ìj·Te÷\≈£î $s¡T<ä+› >± @s¡Œs¡#T· ø=qï ø±+Á{≤≈£î\º T
Hê´j·T$s¡T<äy› TÓ qÆ $. yê{Ïì Hê´j·TkÕúHê\˝À neT\T|üs#¡ &· ÜìøÏ M\T ˝Ò<Tä .
Vü≤‘·´, <=+>∑‘q· +, \÷{° yÓTT<ä˝q’… ø±+Á{≤≈£î\º T.
uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À ø±+Á{≤≈£î˝º À Á|üy•˚ +#·&ÜìøÏ Ç|ü&ÉT @s¡Œs¡#T· ø=qï ø±+Á{≤≈£îº #Ó\<¢ Tä . á $<Û+ä >±
#˚dTü ø=q≥+ e\q Hê´j·÷‘·àø£ u≤<Û´ä ‘·\T ñ‘·Œqï+ ø±e⁄. ø±+Á{≤≈£îº wüs‘¡ T· \ìï |üP]Ô ø±ì<˚ ø±+Á{≤≈£î˝º À
Á|üy•˚ +#·&ÜìøÏ M\T˝Ò<Tä . n+‘·es¡≈î£ n$ dü+Á|ü~+|ü⁄\ s¡÷|ü+˝ÀH˚ ñ+{≤sTT.
1. @ø£|øü å£ ø±+Á{≤≈£î\º T : ø±+Á{≤ø˘º @s¡Œ&˚ düeTj·÷ìøÏ ˇø£ bÕØº ‘·qe+‘·T u≤<Û´ä ‘· HÓsy¡ ]˚ Ã $T>∑‘ê
u≤<Û´ä ‘· s¬ +&√ bÕØº HÓsy¡ s˚ Ã¡ e\dæ ñqï|ü&ÉT <ëìì @ø£|øü å£ ø±+Á{≤≈£îº n+{≤s¡T.
2. ñuÛj Ñ T· |üøå£ ø±+Á{≤≈£î\º T : ø±+Á{≤≈£î˝º À s¬ +&ÉT bÕØº\T ‘·eT e+‘·T u≤<Û´ä ‘·\T HÓsy¡ s˚ Ã¡ e\dæ
ñqï|ü&ÉT yê{Ïì ñuÛj Ñ T· |üøå£ ø±+Á{≤≈£î\º +{≤s¡T.
3. nqTø£yÔ TÓ qÆ (Facit) : e÷≥\T Áyê‘·\T ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ ñ+&˚$.
ñ<ë : ãdüT‡˝À Á|üj÷· D+ ` Ä{À {≤ø°‡\˝À Á|üj÷· D+
4. $düŒwüyº TÓ qÆ ø±+Á{≤≈£îº : (Express contract) e÷≥\T ˝Òø£ Áyê‘·|Pü s¡«ø£+>± ñ+&˚$.
5. Á|ü#Ã· qïyÓTqÆ ˝Òø£ dü+uÛ≤$‘· ø±+Á{≤≈£î\º T : (Quasi) yêdüeÔ +>± sTT$ ø±+Á{≤≈£î\º T ø±e⁄. ø±ì
<ë<ë|ü⁄ ø±+Á{≤≈£î>º ±H˚ eéVü≤]+|üã&É‘êsTT. u≤ø° sTT∫Ãq|ü&ÉT <ëìì rs¡Ãe\dæq u≤<Û´ä ‘· ñ+~.
Áyê‘·|Pü s¡«ø£+>± ˝Òøb£ ˛sTTHê düsπ <ëìì neT\T |üs#¡ ê*‡ ñqï~.
ø±+Á{≤≈£îº @s¡Œ&Ü\+fÒ : Á|ü‹bÕ<äq G d”«ø£è‹ ( n+^ø±s¡+) G Á|ü‹|ò\ü + R ø±+Á{≤≈£îº
1. Á|ü‹bÕ<äq :
1. n+XÊ\T Hê´j·T|üP]‘· |ü]D≤e÷\≈£î <ë]rùd$>± ñ+&Ü*.
2. Hê´j·÷‘·àø£ dü+ã+<Ûë\T ø£*–+#˚$>± ñ+&Ü*.
3. ì]∆w+ºü >± düŒwü+º >± ñ+&Ü*.
4. ˇø£ e´øÏÔ ˝Ò<ë ø=+<äsT¡ e´≈£î\Ô qT<˚•› +∫ ñ+&Ü*.
5. Á|ü‹bÕ<äqì d”«ø£s≈Ô¡ î£ ‘Ó*j·TC…j÷· ´*.
6. Á|ü‹bÕ<äq≈£î ÄVü‰«Hê\T Á|ü‹bÕ<äq\T ø±e⁄.
7. Á|ü‹bÕ<äq f…+&ÉsT¡ ø±<äT.
8. n+^ø±s¡+ bı+<˚ ‘·\+|ü⁄‘√H˚ Á|ü‹bÕ<äq #˚j÷· *.
2. d”«ø£è‹ (n+^ø±s¡+) :
1. düeTÁ>∑+>± uÒwsü ‘¡ T· >± ñ+&Ü*.
2. d”«ø£è‹ Á|ü‹bÕ<äq ø£søÔ¡ Ï ‘Ó*j·TC…j÷· ´*.
3. ìπs•› +∫q |ü<‹∆ä ˝À d”«ø£è‹ ‘Ó*j·TC…j÷· ´*.
4. d”«ø£è‹˝Àì wüs‘¡ T· qT Á|ü‹bÕ<äqø£sÔ¡ dü+Á|ü~+|ü⁄\ ‘·sT¡ yê‘· dü&*É +#·e#·TÃ.
5. Á|ü‹bÕ<äq neT\T˝À ñ+&É>±H˚ d”«ø£è‹ ‘Ó*j·TC…j÷· ´*.
6. düeTT∫‘· ø±\+˝À d”«ø£è‹ ‘Ó*j·TC…j÷· ´*.
7. d”«ø£è‹ ñ|üd+ü Vü≤]+#·&ÜìøÏ M\T˝Ò<Tä .
8. me]ì ñ<˚•› +∫ Á|ü‹bÕ<äq »]–+<√ yêπs d”«ø£è‹ #˚j÷· *.
9. Á|ü‹bÕ<äq dü+<˚Xe¯ TT ‘·sê«‘·H˚ d”«ø£è‹ »s¡T>∑e˝…qT.
3. Á|ü‹|ò\ü + :
1. Á|ü‹>± bı+<äì~ @<ÓH’ ê Á|ü‹|ò\ü y˚T.
2. Á|ü‹|ò\ü + ÁbÕ$TdüsY ø√]ø£ô|’ sêyê*.
3. Á|ü‹|ò\ü + ÁbÕ$Td”, ˝Òø£ eTπs sTT‘·s¡ e´øÏÔ qT+&ÓH’ ê sêe#·TÃ.
4. Á|ü‹|ò\ü + uÛ÷Ñ ‘·, uÛ$Ñ wü´‘·T,Ô es¡eÔ ÷q ø±˝≤\øÏ dü+ã+~Û+∫q<Ó’ ñ+&Ée#·TÃ.
5. Á|ü‹|ò\ü + #ê*q+‘·>± ñ+&Éqedüs+¡ ˝Ò<Tä .
6. Á|ü‹|ò\ü + yêdü$Ô ø£+>± ñ+&Ü*.
7. Á|ü‹|ò\ü + Hê´j·TdüeTà‘·yTÓ qÆ ~>± ñ+&Ü*.
8. $~Û>± HÓsy¡ s˚ Ã¡ e\dæq u≤<Û´ä ‘·qT HÓsy¡ s˚ T¡ Ã≥ Á|ü‹|ò\ü + ø±H˚s<¡ Tä .
Ç+&Ó$Tï{° (qwü|º Pü ]Ô) ø±+Á{≤≈£î\º T
ôdø£Hå é 124 Á|üø±s¡+ ªªˇø£sT¡ ‘·q q&Ée&ç e\q >±˙, eTπs sTT‘·s¡ q&Ée&çø£ e\ ø±˙ eTs=ø£]øÏ
ø£*>π qcÕºìï ‘êqT |üP]Ô #˚kÕÔqì #˚dqæ yê>±›q+ <ë«sê @s¡Œ&çq ø±+Á{≤≈£îº qwü|º Pü ]Ô ø±+Á{≤≈£îμº μ
qwüº |üP]Ô #˚kÕÔqì yê>±›q+ #˚dqæ e´øÏìÔ ªª Ç+&Ó$TïbòÕj·TsYμμ ˝Ò<ë qwüº |ü]Vü≤s¡Ô ˝Ò<ë ÁbÕ$TdüsY
n+{≤s¡T. me] qcÕºìï uÛØÑ Ô #˚kÕÔqì ˇ|üŒ+<ä+ @s¡Œ&ç+<√ n‘·ìì Ç+&Ó$Tïô|&’ò é ˝Ò<ë Ç+&Ó$Tï{°
ôVA\¶s,Y ˝Ò<ë Hê$T˙ ˝Ò<ë qwüº |üP]Ô bı+~q e´øÏÔ n+{≤s¡T. yê]s¡Te⁄] eT<Û´ä @s¡Œ&É<¶ ˚ qwü|º Pü ]Ô
ø±+Á{≤≈£î.º
ñ<ë : dæ._. nH˚ e´øÏøÔ Ï s¡÷.500/` u≤ø° |ü&qç |ü&ÉT, Ä u≤ø° sêã≥Tºø√e&ÜìøÏ dæ, _ MT<ä rdüTø=H˚
#·s´¡ \ |ò*ü ‘·+>± e#˚Ã qcÕºìøÏ ‘êqT u≤<Û´ä ‘· eVæ≤kÕÔqì m, _ ‘√ #˚dTü ø=qï <ëìH˚ qwü|º Pü ]Ô
ø±+Á{≤≈£îº n+{≤s¡T. <ëì˝À m Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY ˝Ò<ë qwüº |ü]Vü≤s¡Ô ˝Ò<ë ÁbÕ$Tdüs.Y _`Ç+&Ó$Tï{°
ôVA\¶s,Y Ç+&Ó$Tïô|&’ò é ˝Ò<ë qwü|º Pü ]Ô H=+~q e´øÏÔ ˝Ò<ë ÁbÕ$Td”.
2 m`_ nH˚ e´øÏ‘Ô √ dæ øÏ ø±e\dæq kÕe÷Á–ì ns¡Te⁄ MT<ä Çe«e\dæq~>± ø√s¡T‘·÷ ô|ø’ +£
#Ó*+¢ #˚ $wüjT· + ‘·qT #·÷kÕÔqì nì ñ+fÒ m`_\ eT<Û´ä @s¡Œ&ç+<˚ Ç+&Ó$Tï{° ø±+Á{≤≈£î.º
yÓ÷dü+, <Ís¡´® q+— <=+>∑‘q· + dü+<äsê“¤\˝À sTT~ #Ó\e¢ ⁄. ø±+Á{≤≈£îº #Ó*q¢ |ü&ÉT qwü|º Pü ]Ô ø±+Á{≤≈£îº
≈£L&Ü #Ó\<¢ Tä . uÛ≤s¡rj·T Hê´j·TXÊÁdü+Ô Á|üø±s¡+ ÁbÕ$Tdt #˚dqæ , ˝Òø£ Ç‘·sT¡ \ q&Ée&çø£ e\q ø£*>π
qcÕºìï e÷Á‘·yT˚ Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY uÛØÑ Ô #Ój÷· ´* ø±ì, eTs¡D+, n+>∑yø’Ó \£ ´+, n–ïÁ|üe÷<ä+, ‘·TbòÕHé,
es¡<\ä T e+{Ï Á|üøè£ ‹yÓ|’ Øü ‘ê´\ e\q @s¡Œ&˚ qcÕº\qT Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY uÛØÑ Ô #ÓjT· ´qedüs+¡ ˝Ò<Tä .
n+<äTøπ eTq <˚X+¯ ˝À ªª;e÷μμ ø±+Á{≤≈£î\º T qwü|º Pü ]Ô ø±+Á{≤≈£î\º T ø±e⁄.
Ä+>∑¢ Hê´j·TXÊÁdüÔ Á|üø±s¡+ M{Ï e\q @s¡Œ&É¶ qcÕº\≈£î ≈£L&Ü Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY u≤<Û´ä ‘· eVæ≤+#ê*.
Ç+&Ó$Tïô|&’ò é Vü≤≈£îÿ\T (Ç+&Ó$Tï{Ï ôVA\¶sT¡ )
1. Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY qT+&ç qwü|º ]ü Vü‰s¡+ sêã≥Tºø=H˚ Vü≤≈£îÿ
2. Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY qT+&ç Ks¡TÃ\T sêã≥Tºø=H˚ Vü≤≈£îÿ
3. Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY sêJ ÁøÏ+<ä #Ó*+¢ ∫q yÓTT‘·+Ô sêã≥Tºø=H˚ Vü≤≈£îÿ nsTT‘˚ sêJ Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY
n;ÛcÕºìøÏ e´‹πsø£+>± ñ+&É≈L£ &É<Tä .
4. Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY |üP]Ô u≤<Û´ä ‘·\qT ø±+Á{≤≈£îº Á|üø±s¡+ d”«ø£]+∫q jÓT&É\ n‘·ìô|’ wüs‘¡ T· \ Á|üø±s¡+
ø±+Á{≤≈£îº neT\≈£î <ëyê y˚ùd n~Ûø±s¡+.
Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY Vü≤≈£îÿ\T :
1. Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY #Ó|Œæ q≥T¢ Ç+&Ó$Tïô|&’ò é q&É#T· ø=qø£b˛‘˚ ˝Ò<ë ‘·q≈£î ‘Ó\|ü≈î£ +&ÜH˚ Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY
sêJ #˚dTü ø=+fÒ ø±+Á{≤≈£îº s¡<Tä › #˚dTü ø=qe#·TÃ.
2. Ç+&Ó$Tïô|&’ò qé T qcÕº\ qT+∫ ‘=\–+∫q ‘·sT¡ yê‘· n‘·ì Vü≤≈£îÿ\T Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY≈î£ dü+Áø£$TkÕÔsTT.
2. >±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£î\º T (Vü‰MT ø±+Á{≤≈£î\º T) :
ø±+Á{≤≈£îº #·≥+º 1872 ôdø£Hå é 126 Á|üø±s¡+ eT÷&√ bÕØº ‘·qT #˚dqæ yê>±›qeTTqT HÓsy¡ s˚ Ã¡ ø£b˛sTTHê,
rdüTø=qï u≤<Û´ä ‘·qT ìs¡«]Ô+#·øb£ ˛sTTHê, Ä ÁbÕ$TdtqT ‘·qT HÓsy¡ s˚ T¡ kÕÔq˙, Ä u≤<Û´ä ‘·qT ‘êqT
rs¡TkÕÔq˙ #˚ùd ÁbÕ$Tdt <ë«sê @s¡Œ&çq<˚ >±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£î.º
>±´s¡+{° Ç∫Ãq bÕØºì Vü‰MT <ës¡T&ÉT (>±´¬s+≥sY) n+<äTs¡T. me] ‘·s|¡ ⁄üò q >±´s¡+{° sTT#êÃs√ Ä
bÕØºì Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ , ªªÁ|æì‡|ü˝Ÿ &Ó{≤sYμμ n+{≤s¡T. me]¬ø‘’ ˚ >±´s¡+{° sTTe«ã&ç+<√ n‘·&ìç
ãTTD<ë‘· n+{≤s¡T.
>±´s¡+{° á ÁøÏ+~ eT÷&ÉT dü+<äsê“¤\˝À sTTe«e#·TÃ
1. n|ü>± sTT∫Ãq yÓTT‘êÔìï #Ó*+¢ #·&ÜìøÏ
2. ns¡Te⁄>± sTT∫Ãq edüTeÔ ⁄ <Ûsä ¡ #Ó*+¢ #·&ÜìøÏ
3. ˇø£ dü+dü˝ú À ìj·T$T+∫q ˇø£ e´øÏÔ q&Ée&çø£ düÁø£eT+>± ñ+≥T+<äì |üPN ñ+&É{≤ìøÏ.
ñ<ë : _ qT+&ç ns¡Te⁄ô|q’ m edüTeÔ ⁄\T ø=Hêï&ÉT. Ä edüTeÔ ⁄\≈£î &ÉãT“ sTTe«ø£b˛‘˚ ‘êìkÕÔqì dæ
>±´s¡+{°>± ñHêï&ÉT. Ç+<äT˝À m Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ . _ ãTTD<ë‘·, dæ Vü‰MT<ës¡T&ÉT. _, dæ \ eT<Û´ä
@s¡Œ&çq<˚ >±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£î.º
>±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£îº Á|ü‘´˚ ø£ \ø£Då ≤\T :
1. Á|ü‹|ò\ü + : ôdø£Hå é 127 Á|üø±s¡+ Á|ü‘´˚ ø£+>± n<äq|ü⁄ Á|ü‹|ò\ü + sTTe«qedüs+¡ ˝Ò<Tä . ãTTD<ë‘·,
ãTTDÁ>∑dTü \Ô ø±+Á{≤≈£î˝º À ñqï Á|ü‹|ò\ü + #ê\TqT.
2. |üP]Ô $esê\T nedüs+¡ ˝Ò<Tä . ø±+Á{≤≈£îº #˚dTü ø√ø£eTT+<äT <ëìì >∑T]+∫q |üP]Ô $esê\T
ˇø£sT¡ eT]jÓTTø£]øÏ ‘Ó*j·TCÒjT· e\dæq nedüse¡ TT ˝Ò<Tä .
3. Vü‰MT<ës¡Tì u≤<Û´ä ‘· : Vü‰MT<ës¡Tì u≤<Û´ä ‘· nqTã+<Ûyä TÓ qÆ ~. nq>± Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ u≤ø°
#Ó*+¢ #·ì |üø+å£ ˝ÀH˚ Vü‰MT<ës¡T&ÉT ‘·q u≤<Û´ä ‘·ì HÓsy¡ s˚ Ã¡ e\dæ ñ+≥T+~.
4. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ yÓTqÆ s¬ ‘’ ˚ n‘·ì u≤<Û´ä ‘· s¡<e›ä ⁄‘·T+~. ø±˙ Vü‰MT<ës¡Tì u≤<Û´ä ‘· s¡<Tä › ø±<äT.
5. ãTTD<ë‘· ∫qï bıs¡bÕ≥T #˚dHæ ê Vü‰MT<ës¡Tì u≤<Û´ä ‘· s¡<e›ä ⁄‘·T+~.
6. Vü‰MT<ës¡T&ÉT eT]j·TT Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ , y˚sπ y˚sπ e´≈£î\Ô T. n+<äTe\q Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü ìÔ ô|’
ãTTD<ë‘· &çÁø° bı+~q|ü&ÉT <ëìì Vü‰MT<ës¡Tìô|’ neT\T #˚jT· &ÜìøÏ M\T ˝Ò<Tä .
7. neT\T |üs#¡ ˝· ìÒ u≤<Û´ä ‘·\≈£î >±´s¡+{° #Ó\<¢ Tä .
ñ<ë : ø±\<√wü+ |ü{qºÏ u≤ø°\qT >±´s¡+{° sTTùdÔ n~ #Ó\<¢ Tä . ôdø£Hå é 23 Á|üø±s¡+ eTs√ e´øÏøÔ Ï u≤<Ûä
ø£*–+#˚ sê‘·\T #·≥º $s¡T<äy∆ TÓ qÆ $.
Ç+&Ó$Tï{°, >±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£î\º øÏ >∑\ uÛ<Ò ë\T :
ñ<ë : m, _ ˇø£ <äTø±D≤ìøÏ yÓfi≤fls¡T. m <äTø±D+ j·T»e÷ìøÏ ˇø£ >∑&j ç ÷· sêìï _ øÏ sTTe⁄«
n‘·qT kıeTTà Çe«ø£b˛‘˚ H˚ìkÕÔqT n+fÒ n~ >±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£î.º
n<˚ m <äTø±D+ j·T»e÷ì‘√ _ øÏ ˇø£ >∑&j ç ÷· s¡+ sTTe⁄« n‘·ì <ä>sZ∑ ¡ qT+&ç ˙≈£î kıeTTà
eTTfÒ≥º T¢ #·÷kÕÔqT n+fÒ n~ Ç+&Ó$Tï{° ø±+Á{≤≈£î.º
Ç+&Ó$Tï{° ø±+Á{≤≈£îº >±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£îº
1. Ç<äs› T¡ bÕØº\T Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY, Ç+&Ó$Tïô|&’ò é 1. eTT>∑TsZ T¡ bÕØº\T
(i) ãTTD<ë‘· (ii) Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ
(iii) Vü‰MT<ës¡T&ÉT
2. kÕ<Ûës¡D ø±+Á{≤≈£î.º Bì˝À Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY, 2. dü+øÏw¢ yºü TÓ qÆ ø±+Á{≤≈£î,º eT÷&ÉT
Ç+&Ó$Tïô|&’ò \é eT<Û´ä ˇπø dü«‘·+Á‘·yTÓ qÆ y˚sT¡ y˚sT¡ ø±+Á{≤≈£îº ñ+{≤sTT.
ø±+Á{≤≈£îº ñ+~.
3. qwüº |üP]Ô Bì ñ<˚X› +¯ 3. Vü‰MTj˚T Bì ñ<˚X› +¯
4. qwüº |üP]Ô ø±ø£ sTT‘·s¡ ÄdüøÔÏ Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY ≈£î+~. 4. øπ e\+ Vü‰MT sTTe«≥y˚T ø±ø£ sTT+πø
Ç‘·s¡ ÄdüøÔÏ ˝Ò<Tä .
5. Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY u≤<Û´ä ‘· nì]›wyºü TÓ qÆ uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À 5. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ rsêÃ*‡q u≤ø°øÏ
@s¡Œ&ÉuÀj˚T qwü+º >∑T]+∫ ñ+≥T+~ H˚sT¡ >± dü+ã+<Û+ä ñ+≥T+~.
6. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü Ô kıeTTà #Ó*+¢ #·ì |üø+å£ ˝ÀH˚ u≤<Û´ä ‘· 6. Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY u≤<Û´ä ‘· ÁbÕ<∏$ä Tø£+,
@s¡Œ&ÉT‘·T+~. Vü‰MT<ës¡TìøÏ n+‘·es¡≈î£ Ç+&Ó$Tï #Ó*+¢ #·ì |üø+å£ ˝ÀH˚ u≤<Û´ä ‘· dü«‘·+Á‘·+
ô|j’ò T· sYì u≤ø° rs¡ÃeTì n&É>e∑ #·TÃ. nq>± u≤ø° sTT∫Ãq e´øÏÔ H˚sT¡ >± @
u≤<Û´ä ‘· ñ+&É<Tä .
7. ãTTD<ë‘·≈î£ u≤ø° #Ó*+¢ ∫q ‘·sT¡ yê‘· Á|ü<ëÛ q 7. Ç+&Ó$Tïô|j ’ò T· sY qcÕºìï sêã≥Tº≈î£
ãTTDÁ>∑dTü ìÔ ô|q’ Vü‰MT<ës¡T&ÉT sêã≥Tºø=H˚ H˚+<äTø¬ ’ eT÷&Ée bÕØºô|’ <ëyê ‘·q
Vü≤≈£îÿ ø£*– ñ+{≤&ÉT. ù|s¡T‘√H˚ y˚jT· &ÜìøÏ M\T˝Òe⁄.
8. uÛ≤s¡‘· Hê´j·TXÊÁdüÔ Á|üø±s¡+ H√{Ïe÷≥ ø±˙ 8. uÛ≤s¡‘· Hê´j·TXÊÁdüÔ Á|üø±s¡+
Áyê‘·|Pü s¡«ø£+ Áyê‘·|Pü s¡«ø£+>± ñ+&Ü*
>±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£î\º T s¬ +&ÉT s¡ø±\T

1. ì]›wyºü TÓ qÆ $ : ˇπø eéVü‰sêìøÏ dü+ã+~Û+∫q$.
2. n$∫Ã¤qïyÓTqÆ $ : eéVü‰sê\ ÁX‚DøÏ Ï dü+ã+~Û+∫q$.
ñ<ë : HÓ\ HÓ˝≤ n<Ó› #Ó*+¢ |ü⁄ø¬ ’ Vü‰MT.
>±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£î˝º À Vü‰MT<ës¡Tì u≤<Û´ä ‘·\T :
1. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ ~yê˝≤ rùdÔ Vü‰MT<ës¡T&ÉT #Ó*+¢ #ê*.
2. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ yÓTqÆ s¬ ‘’ ˚ n‘·ì ‘·s|¡ ⁄üò q Vü‰MT<ës¡T&ÉT #Ó*+¢ #ê*.
3. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ ø=+‘· #Ó*ù¢ dÔ $T–*+~ Vü‰MT<ës¡T&ÉT #Ó*+¢ #ê*.
4. ãTTD $eTTøÏÔ #·≥+º 1938 e\q ø±˙ eTπs sTT‘·s¡ ø±s¡D≤\ e\qHÓH’ ê ø=+‘· kıeTTàøÏ $TqVü‰sTT+|ü⁄
\_Û+∫q $T>∑‘ê kıeTTà Vü‰MT<ës¡T&ÉT #Ó*+¢ #ê*.
5. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ eTs¡D+Ï ∫q Vü‰MT<ës¡T&ÉT #Ó*+¢ #ê*.
6. @ #·≥eº TsTTHê neT\T˝ÀìøÏ e∫Ãq ø±s¡D+>± Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü &Ô TÉ #Ó*+¢ #·øb£ ˛sTTHê Vü‰MT<ës¡T&ÉT
#Ó*+¢ #ê*.
7. Á|ü<ëÛ q ãTTDÁ>∑dTü ìÔ ‘√ sêJ|ü&Hç ê, >∑&TÉ e⁄ bı&ç–+#·&ÜìøÏ ˇ|ü≈£îHêï, <ëyêy˚jT· qì Vü‰MTsTT∫ÃHê,
Vü‰MT<ës¡Tì u≤<Û´ä ‘· s¡<e›ä ⁄‘·T+~.
8. eTT+<äT>± H√{°dTü <ë«sê ‘Ó*j·TCÒdæ Vü‰MT<ës¡T nqTeT‹ bı+~‘˚H˚ ‘·|Œü ãTTD<ë‘·, ãTTDÁ>∑dTü ìÔ ô|’
y˚dæ $|ò\ü yÓTqÆ <ëyê Ks¡TÃ\T Vü‰MT<ës¡T uÛ]Ñ +#·e\dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä .
ãVüQfi¯ sêÁwºü düV≤ü ø±s¡ dü+|ò÷ü \ #·≥+º 2002 (39 Ä|òt 2002)
1984˝À ‘·j÷· s¡T #˚dqæ n+‘·sY sêÁwüº düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü + #·≥+º ˝À Ç{°e\ #√≥T #˚dTü ø=qï
|ü]dæ‘ú T· \ø£qT>∑TD+>± ñ+&˚˝≤ s¡÷|ü⁄ ~<ä{› ≤ìøÏ 2002˝À nH˚ø£ e÷s¡TŒ\T #ÓjT· ´≥+ »]–+~. á
e÷s¡TŒ\T ˇø£ sêÁwü+º ø£qï m≈£îÿe yê´bÕs¡ $d”sÔ +í¡ ø£*–q dü+|ò÷ü \T ◊∫Ã¤ø+£ >± @s¡Œ&Ü\˙, Á|üC≤kÕ«eT´
|ü<‹∆ä ˝À, dü«j·T+ düV‰ü j·T+, |üsd¡ Œü s¡ dü«‘·+Á‘· Á|ü‹e‹Ô ø£*– ñ+&Ü\ì düV≤ü ø±s¡ dü+|ò÷ü \T, •KsêÁ>∑
dü+|ò÷ü ai, Á|üuTÑÛ ‘·«eTT ø√s¡T≈£îHêïsTT. á ñ<˚X› Ê\T kÕ~Û+#·≥+ ø√dü+ n+‘·sY sêÁwüº düV≤ü ø±s¡ dü+|ò÷ü \
_\T¢ì bÕs¡y¢ TÓ +≥T˝À Á|üyX˚ ¯ ô|≥º≥+ »]–+~. Bìì bÕs¡y¢ TÓ +≥T ñuÛj Ñ T· düu\ÑÛ ÷ ÄyÓ÷~+#·>±
3`7`2002 Hê&ÉT sêÁwü|º ‹ü ÄyÓ÷<ä+ bı+~ #·≥+º ( 39`2002)>± neT\T˝ÀøÏ e∫Ã+~
á #·≥+º ˝À 126 ôdø£Hå ‡é 15 $uÛ≤>±\T>± bı+<äT|üs#¡ ã· &Ü¶sTT.
1e #ê|üsº Y : 1 qT+&ç 3 ôdø£Hå ‡é es¡≈î£ #·≥+º ù|s¡T, |ü]~Û, ìs¡«#·Hê\T #·]Ã+#·ã&Ü¶sTT. Ç~
uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìø£+‘ê e]ÔdTü +Ô ~. ˇø£ sêÁwü+º ø£qï m≈£îÿe yê´bÕs¡ |ü]~Û ø£\ düV≤ü ø±s¡
dü+|ò÷ü \ìï á #·≥+º ÁøÏ+~øÏ ekÕÔsTT.
2e #ê|üsº Y : ôdø£Hå é 4 qT+&ç 22 es¡≈î£ .
ôdø£Hå é 4 : ôd+Á≥˝Ÿ ]õÁkÕºs,Y n‘·ìøÏ düV‰ü j·Tø±]>± ñ+&˚+<äT≈£î Ç‘·s¡ n~Ûø±s¡T\qT
ìj·T$T+#·e#·TÃ.
ôdø£Hå é 5 : @ s¡øy£ TÓ qÆ dü+|ò÷ü \ì ]õdüsº Y #ÓjT· é#·TÃ.
ôdø£Hå é 6,7,8,9: ]õÁùdwº Hü é Á|üÁøÏjT· , ]õÁùdwº Hü é dü]|º ø¬æò {Ÿ, dü+|òTü + dü+|òT” uÛ÷Ñ ‘· dü+dü>ú ± ñ+&É≥+.
ôdø£Hå é 10,11,12: u…˝’ ≤\T, u…˝’ ≤ dües¡D, dües¡D\ neT\T.
ôdø£Hå é 13,14,15 : dü+|òTü + ù|s¡T e÷s¡TŒ, ∫s¡THêe÷ e÷s¡TŒ, dü+|òTü + ‘·q ù|s¡Tì Á|ü#T· ]+#·≥+.
ôdø£Hå é 16 : dü+|òTü + düuTÑÛ ´\ u≤<Û´ä ‘·
ôdø£Hå é 17,18: dü+|ò÷ü \ @ø°øs£ D¡ , dü+|ò÷ü *ï $&É>=≥º≥+, ÄdæÔ n|ü\ |ü+|üø+£ yÓTT<ä˝q’… $
#·]Ã+#·ã&Ü¶sTT.
ôdø£Hå é 19 : nqTã+<Ûä dü+dü\ú @sêŒ≥T
ôdø£Hå é 20 : &çbÕõ{Ÿ ÇHéwOü ´¬sHé‡ n+&é Á¬ø&ç{Ÿ >±´¬s+{° ø±s=ŒπswüH≈é î£ düV≤ü ø±s¡ u≤´+≈£î u≤<Û´ä ‘·
ôdø£Hå é 21 : ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À dü+|òTü + ]õÁùdwº Hü é s¡<Tä › #ÓjT· ´≥+.
ôdø£Hå é 22 : e÷eT÷\T dü+|ò÷ü ìï n+‘·sêÁwüº düV≤ü ø±s¡ dü+|òTü +>± e÷s¡TŒ #ÓjT· ´≥+.
3e #ê|üsº Y (ôdø£Hå é 23, 24)
ôdø£Hå é 23 : düe÷K´ dü+|òTü + @sêŒ≥T
ôdø£Hå é 24 : düe÷K´ dü+|òTü + ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T.
4e #ê|üsº Y ( ôdø£Hå é 25 qT+∫ 37 es¡≈î£ )
ôdø£Hå é 25 : mes¡T düuTÑÛ ´\T>± #˚se¡ #·TÃ.
ôdø£Hå é 26 : HêeTe÷Á‘·|⁄ü düuTÑÛ ´\T, nqTã+<Ûä düuTÑÛ ´\T
ôdø£Hå é 27 : düuTÑÛ ´\øÏ $<ë´ ø±s¡´Áø£e÷\T
ôdø£Hå é 28 : düuTÑÛ ´\T #Ó*+¢ |ü⁄\T |üP]Ô #˚ùdÔ >±˙ Vü≤≈£îÿ\T ñ|üj÷Ó –+#·sê<äT.
ôdø£Hå é 29 : düuTÑÛ ´\ nqs¡Ω‘\· T.
ôdø£Hå é 30 : düuTÑÛ ´\ ‘=\–+|ü⁄
ôdø£Hå é 31, 32 : düuTÑÛ ´\ z≥T Vü≤≈£îÿ, z≥T y˚ùd |ü<‹∆ä .
ôdø£Hå é 33, 34, 35 : e´øÏ>Ô ‘∑ +· >± ùws¡T¢ rdüTø√e{≤ìøÏ |ü]$T‹, ùws¡¢ ã<ä˝≤sTT+|ü⁄ô|’ ìj·T+Á‘·D,
ùwsY <Ûqä + yê|üdTü #˚jT· ≥+.
ôdø£Hå é 36, 37 : eTs¡D+Ï ∫q düuTÑÛ ´\ #Ó*+¢ |ü⁄\T, >∑‘,· eTs¡D+Ï ∫q düuTÑÛ ´\ u≤<Û´ä ‘·.
#ê|üsº Y 5 ( ôdø£Hå é 38 qT+∫ 54 es¡≈î£ )
ôdø£Hå é 38, 39, 40) : »qs¡˝Ÿ u≤&û, <ëì Vü≤≈£îÿ\T, u≤<Û´ä ‘·\T, yê]¸ø£ düs«¡ düu´ÑÛ düe÷y˚XÊ\T, Á|ü‘´˚ ø£
düe÷y˚XÊ\T.
ôdø£Hå é 41,42,43 : bÕ\ø£es¡+Z , ìs¡«Vü≤D˝À ñ<√´>∑T\ bÕÁ‘·, bÕ\ø£es¡Z düuTÑÛ ´\ nqs¡Ω‘\· T.
ôdø£Hå é 44 : #Ûs’Ó à¡ Hé, yÓd’ t #Ûs’Ó à¡ Hé ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À |ü<eä ⁄\≈£î nqs¡TΩ\>∑T≥
ôdø£Hå é 45, 46,47 : bÕ\ø£es¡+Z mìïø£\T, |ü<Mä u≤<Û´ä ‘·\T #˚|≥ü ≥º +, mìï¬øq’ bÕ\ø£es¡Z düuTÑÛ ´\qT
rdæyù˚ d Á|üÁøÏjT· .
ôdø£Hå é 48 : øπ +Á<ä, sêh Á|üuTÑÛ ‘ê«\ Hê$T˙.
ôdø£Hå é 49,50 : bÕ\ø£esêZ\ n~Ûø±sê\T, $<ÛTä \T, bÕ\ø£es¡Z düe÷y˚XÊ\T
ôdø£Hå é 51, 52 : Á|ü<ëÛ q ø±s¡´ìs¡«Vü≤D≤~Ûø±], n‘·ì n~Ûø±sê\T, $<ÛTä \T
ôdø£Hå é 53 : bÕ\ø£esêZ\ ñ|ü dü+|ò÷ü \T
ôdø£Hå é 54 : dü+|òTü ]ø±s¡T\¶ s¡øDå£ .
#ê|üsº Y 6 (ôdø£Hå é 55 qT+∫ 61 es¡≈î£ )
ôdø£Hå é 55 : düuTÑÛ ´\ yê{≤ <Ûqä +, #ÛêsY\® qT ôd{Ÿ Ä|òt #ÓjT· ´≥+.
ôdø£Hå é 56 : ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À düuTÑÛ ´\ yê{≤ <Ûqä +, #ÛêØ® ªªôd{Ÿ Ä|òμt μ #ÓjT· ´ø£b˛e≥+.
ôdø£Hå é 57 : düuTÑÛ ´\ ]õdüsº Y
ôdø£Hå é 58 : qyÓ÷<äT #˚dæ <ëì qø£\T kÕø£´å +>± yê&É≥+.
ôdø£Hå é 59 : <äkÕÔyE ˚ \ ‘·|Œü ìdü] ]õÁùdwº Hü é qT+∫ $TqVü‰sTT+|ü⁄
ôdø£Hå é 60 : J‘·+ qT+∫ dü+|ò÷ü ìøÏ sêe\dæq kıeTTàì sêã≥º≥+
ôdø£Hå é 61 : dü+|ò÷ü \øÏ Á|üuTÑÛ ‘·« düV‰ü j·T+.
#ê|üsº Y 7 (ôdø£Hå é 62 qT+N 69 es¡≈î£ )
ôdø£Hå é 62 : ˝≤uÛ≤\T>± |ü+|üø±ìøÏ M\Tø±ì ì<ÛTä \T
ôdø£Hå é 63 : ˝≤uÛ≤\ |ü+|æD° 25% dü+øπ eå T ì~Ûø,Ï 1 XÊ‘·+ $<ë´ ì~Ûø,Ï 10% nqTø√ì
qcÕº\ uÛØÑ Ô ì~ÛøÏ yÓTT<ä˝q’… $
ôdø£Hå é 64 : ì<ÛTä \T ô|≥Tºã&ÉT\T ô|≥Tº≥
ôdø£Hå é 65 : ø£+Á{Ïã÷´wüH\é ô|’ ìj·T+Á‘·D (|ü]~Û)
ôdø£Hå é 66 : Ç#˚Ã ãTTD≤\ô|’ ìj·T+Á‘·D (|ü]~Û)
ôdø£Hå é 67 : rdüTø=H˚ ãTTD≤\ô|’ ìj·T+Á‘·D
ôdø£Hå é 68 : düu´ÒÛ ‘·sT¡ \˝À yê´bÕs¡+ô|’ ìj·T+Á‘·D
ôdø£Hå é 69 : uÛ$Ñ wü´ì~Ûø¬ ’ #Ó*+¢ |ü⁄\T
#ê|üsº Y 8 (ôdø£Hå é 70 qT+∫ 83 es¡≈î£ )
ôdø£Hå é 70 : Ä&ç≥s¡¢ ìj·÷eTø£+, yê]øÏ Á|ü‹|ò\ü +
ôdø£Hå é 71 : Ä&ç≥s¡¢ ìj·÷eTø£+, yê] ‘=\–+|ü⁄
ôdø£Hå é 72 : Ä&ç≥s¡¢ ns¡Ω‘\· T, nqs¡Ω‘\· T
ôdø£Hå é 73 : Ä&ç≥s¡¢ n~Ûø±sê\T, u≤<Û´ä ‘·\T
ôdø£Hå é 74 : Ä&ç{Ÿ ]b˛s¡Tôº |’ dü+‘·ø±\T #ÓjT· ´&É+
ôdø£Hå é 75 : ‘·ìF, Ä&ç≥T ]b˛s¡T\º ì #·~$ $ì|æ+#·≥+ (eTVü‰»q düu˝ÑÛ À)
ôdø£Hå é 76 : düs«¡ düu´ÑÛ düe÷y˚XÊìøÏ Vü‰»s¡e{≤ìøÏ Ä&ç≥sY\ Vü≤≈£îÿ
ôdø£Hå é 77 : ø=ìï Á|ü‘´˚ ø£ dü+<äsê“¤\˝À øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+#˚ Á|ü‘´˚ ø£ Ä&ç≥T #˚sTT+#·≥+.
ôdø£Hå é 78 : øπ +Á<ä ]õÁkÕºs#Y ˚ m+ø£«sTTØ
ôdø£Hå é 79 : dü+|òTü + ‘·ìF
ôdø£Hå é 80 : ãø±sTT|ü&qç dü+|òTü + |ü⁄düøÔ ±\ ‘·ìF
ôdø£Hå é 81,82,83: m+ø£«sTTØ, ‘·ìF\ Ks¡TÃ\T, yê{Ïì edü÷\T #˚ùd |ü<‹∆ä , ‹]– #Ó*+¢ #˚ |ü<‹∆ä .
#ê|üsº Y 9 (ôdø£Hå é 84,85) ‘·>±<ë\ |ü]cÕÿs¡+
ôdø£Hå é 84 : ‘·>±<ë\ ìyês¡D
ôdø£Hå é 85 : |ü]$T‘·T\T
#ê|üsº Y 10 (ôdø£Hå é 86 qT+∫ 93 es¡≈î£ dü+|ò÷ü \ eT÷dæy‘˚ )·
ôdø£Hå é 86 : dü+|òTü + eT÷dæy‘˚ ·
ôdø£Hå é 87 : áz <ë«sê u≤´+≈£î eT÷dæy‘˚ ·
ôdø£Hå é 88 : *øÏ«&˚≥sY <ë«sê &çbÕõ{Ÿ ÇwüO´¬sHé‡ ø±s=ŒπswüH≈é î£ #Ó*+¢ |ü⁄\T
ôdø£Hå é 89,90 : *øÏ«&˚≥sY ìj·÷eTø£+, n‘·ì n~Ûø±sê\T
ôdø£Hå é 91 : $T>∑T\ ÄdüT\Ô |ü+|æD°
ôdø£Hå é 92 : *øÏ«&˚≥sY #Ó*+¢ |ü⁄\ Áø£e÷ìï ìs¡sí TT+#˚ n~Ûø±s¡+
ôdø£Hå é 93 : øπ +Á<ä ]õÁkÕºsøY Ï dü+|òTü + ]õÁùdwº Hü é s¡<Tä › #˚ùd n~Ûø±s¡+
#ê|üsº Y 11 ôdø£Hå é 94 qT+∫ 98 &çÁø°\T, Äs¡s¶ \Y T eT]j·TT ìs¡j í ÷· \ neT\T
ôdø£Hå é 94 : ìs¡j í ÷· \ neT\T
ôdø£Hå é 95 : *ø£«&˚≥sY Äs¡s¶ \Y neT\T
ôdø£Hå é 96 : ÄesYøº Ï eTT+<˚ n{≤#YyTÓ +≥T
ôdø£Hå é 97 : ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À ]õdüsº Y ø±ì, n‘·ì n~Ûø±sê\T bı+~q e´øÏÔ ø±˙ dæ$˝Ÿ ø√s¡T>º ±
eéVü≤]kÕÔsT¡ .
ôdø£Hå é 98 : Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ #Ó*+¢ #·e\dæq kıeTTà edü÷\T
#ê|üsº Y 12 (n|”Œfi¯ófl ` düMTø£)å ôdø£Hå é 99 qT+∫ 102 es¡≈î£
ôdø£Hå é 99 : n|”Œfi¯ófl
ôdø£Hå é 100 : ø=ìï dü+<äsê“\˝À n|”Œfi¯fl≈£î ÄkÕÿs¡+ ñ+&Éøb£ ˛e≥+
ôdø£Hå é 101 : düMTø£å
ôdø£Hå é 102 : Ç+≥sY áπø«≥Ø Äs¡s¶ ‡Y
#ê|üsº Y 13
sêÁcÕº\ |ü⁄qsY eéd”øú s£ D¡ ø±s¡D+>± ø=ìï dü+|ò÷ü \T eT©º ùd{º Ÿ düV≤ü ø±s¡ dü+|ò÷ü \T>± e÷s¡≥+
ôdø£Hå é 103 : sêÁcÕº\ |ü⁄qsY eéd”øú s£ D¡ ≈£î |üPs¡«+ ]õdüs¬º q’ eT©º ùd{º Ÿ düV≤ü ø±s¡ dü+|ò÷ü \T
#ê|üsº Y 14 H˚sê\T ` •ø£\å T (ôdø£Hå é 104, 105)
ôdø£Hå é 104 : H˚sê\T, •ø£\å T
ôdø£Hå é 105 : H˚sê\øÏ ‘√&ÉŒ&É≥+
#ê|üsº Y 15 $$<Ûë\T (ôdø£Hå é 106 qT+∫ 126 es¡≈î£ )
ôdø£Hå é 106 : u…˝’ ≤ ø±|”\T n+<ä]ø° n+<äTu≤≥T˝À ñ+#·≥+
ôdø£Hå é 107 : <äkÕÔyE ˚ \T, ]ø±s¡T\¶ T ñ+#˚ dü\ú +
ôdø£Hå é 108 : ˝…øÿ£ \ |ü⁄düøÔ ±\T, Ç‘·s¡ ]ø±s¡T\¶ T |üØøÏ+å #·≥+
ôdø£Hå é 109 : yê]¸ø£ U≤‘ê\T, eTT–+|ü⁄ ˝…øÿ£ \T
ôdø£Hå é 110 : düe÷y˚XÊ\ $Tì{Ÿ‡ ]ø±s¡T¶ #ÓjT· ´≥+
ôdø£Hå é 111 : rsêàHê\qT kÕø£´å +>± yê&É≥+
ôdø£Hå é 112 : $Tì{Ÿ‡ Áyêj·T≥+, dü+‘·ø±\T #ÓjT· ´≥+
ôdø£Hå é 113 : $Tì{Ÿ‡ |ü⁄düøÔ +£ |üØøÏ+å #·≥+
ôdø£Hå é 114 : *øÏ«&˚≥s¡T |ü_ø¢ ˘ düs¬ «+{Ÿ
ôdø£Hå é 115 : øπ düT\T yÓjT· ´{≤ìøÏ H√{°dTü \T
ôdø£Hå é 116 : s¬ +&Ée ôw&É÷´\T e÷πsÃ n~Ûø±s¡+
ôdø£Hå é 117 : ø√s¡T\º |ü]~Û qT+∫ ‘·|Œæ +#·≥+
ôdø£Hå é 118 : ÇHé&$ç Tï{°
ôdø£Hå é 119 : XÊK\ kÕú|qü
ôdø£Hå é 120 : ]≥s¡Tï\T düeT]Œ+#·T≥
ôdø£Hå é 121 : ø=ìï #·{≤º\T e]Ô+#·ø£ b˛e≥+
ôdø£Hå é 122 : Á|üC≤ ÁX‚jT· düT‡ <äècÕº´ øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø=ìï ìπsX› Ê\T C≤Ø #ÓjT· é#·TÃ.
ôdø£Hå é 123 : ø=ìï dü+|ò÷ü \ bÕ\ø£esêZ\qT s¡<Tä › |üs#¡ ≥· +
ôdø£Hå é 124 : s¡÷˝Ÿ‡ #˚ùd n~Ûø±s¡+
ôdø£Hå é 125 : Çã“+<äT\qT ‘=\–+#˚ n~Ûø±s¡+
ôdø£Hå é 126 : ]ô|˝Ÿ n+&é ùd$+>¥
#·≥+º yÓTT<ä{Ï ôw&É÷´\T˝À düV≤ü ø±s¡ dü÷Á‘ê\T bı+<äT|üs#¡ ã· &Ü¶sTT.
#·≥+º s¬ +&Ée ôw&É÷´\T˝À 21 C≤rj·T kÕúsTT düV≤ü ø±s¡ dü+dü\ú ù|s¡T¢ bı+<äT|üs#¡ ã· &Ü¶sTT.
Q

1964 Forms 221-308 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1964 Forms 221-308 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

bòÕs¡+ ªmμ 221

1. kÕøÏå nÁ&ÉdTü ‡ dü+‘·øe£ TT <äsU¡ ≤düT<Ô ës¡Tì dü+‘·øe£ TT

2. kÕøÏå nÁ&ÉdTü ‡ dü+‘·øe£ TT

‘˚~ m\ø£¸qT Ä|òd” sü T¡ dü+‘·øe£ TT.

‘˚~. Á|æôd&’ +ç >∑T n~Ûø±] dü+‘·øe£ TT

Ç+<äT≈£î kÕø£´å eTT>± Hê dü+‘·øe£ TTqT á .................... (HÓ\)............... (dü+e‘·‡s¡eTT)q

<äsU¡ ≤düT<Ô ës¡T dü+‘·øe£ TT/

dü+|òTü n<Û´ä ≈£îå &ç d”\T

sêÁwüº düV≤ü ø±s¡ mìïø£\ n<∏ë]{°, ‘Ó\+>±D, ôV≤’ <äsêu≤<äT..................... õ˝≤¢,...............

5. (m) mìïø£ »s¡T>∑T Á|ü<˚X¯eTT ˝Ò<ë Á|ü<˚X¯eTT\T

kıôd’{° eTTÁ<ä dü+‘·øe£ TT

mìïø£\ n~Ûø±] dü+‘·ø£eTT

es¡Tdü Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ πø{≤sTT+#·ã&çq ∫Vü≤ïeTT

H˚ q T ‘Ó * j· T #˚ j · T Tq<˚ e Tq>±................dü + |ò ü T eTT jÓ T Tø£ ÿ bÕ\ø£ e s¡ Z

es¡Tdü u≤˝…{Ÿ ù||üsT¡ ¢

#Ó&bç ˛sTTq$ $T–*q$ 4`(7G10G13)

yÓTT‘·Ô+ #Ó*¢q z≥T¢ :

es¡Tdü Á|üyX˚ ¯ nuÛ´Ñ ]∆ ù|s¡T bı+~q $esê\T

bòÕs¡+ ` XVIII (A)

>±´s¡+{° ø±+Á{≤≈£î\º T s¬ +&ÉT s¡ø±\T

You might also like