Professional Documents
Culture Documents
Derleyen: Doç - Dr. Selçuk ALP
Derleyen: Doç - Dr. Selçuk ALP
Selçuk ALP
KONULAR
KARAR TEORİSİ
OYUN KAVRAMI
İKİ KİŞİLİ SIFIR TOPLAMLI OYUNLAR
İKİ KİŞİLİ SABİT OLMAYAN TOPLAMLI OYUNLAR
DİNAMİK OYUNLAR
N KİŞİLİ OYUNLAR
MARKOV ZİNCİRLERİ
KARAR AĞAÇLARI İLE SINIFLANDIRMA
OYUN TEORİSİNİN İKTİSAT ALANINDA
UYGULAMALARI
Örnek
Suçu biri itiraf eder diğerine karşı tanıklık ederse, itiraf eden serbest kalır, itiraf
etmeyen 9 yıl ceza alır.
Her ikisi suçlu olduğunuzu kabul ederse 6’şar yıl ceza alırlar.
Her ikisi suçu reddederse 1’er yıl ceza alırlar.
Çözüm. Sanıkların birbirleriyle haberleşmelerinin mümkün olmadığını varsayalım. Buna
göre sanıkların kazanç (ceza almak istenmeyen bir durum olduğu için negatif değerli)
matrisleri her iki sanık için ayrı ayrı aşağıdaki gibi düzenlenir.
Birinci sanığın, ikinci sanığın itiraf İkinci sanığın, birinci sanığın itiraf
edeceğini beklediği durumda kendisi için edeceğini beklediği durumda kendisi için
en iyi strateji itiraf etmek olur (-6, -9’ dan en iyi strateji itiraf etmek olur (-6, -9’
daha iyidir). Birinci sanığın, ikinci sanığın dan daha iyidir). İkinci sanığın, birinci
reddedeceğini beklediği durumda ise sanığın reddedeceğini beklediği
birinci sanık için en iyi seçenek itiraf durumda ise ikinci sanık için en iyi
etmek olur (0, -1’den daha iyidir). Özetle seçenek itiraf etmek olur (0, -1’den daha
ikinci sanığın tavrı ne olursa olsun birinci iyidir). Özetle birinci sanığın tavrı ne
sanık için en iyi davranış biçimi suçu olursa olsun ikinci sanık için en iyi
kabul etmektir. davranış biçimi suçu kabul etmektir.
END3860 Oyun Teorisi ve Stratejileri 6
İKİ KİŞİLİ SABİT OLMAYAN
TOPLAMLI OYUNLAR
Sabit olmayan toplamlı oyunlarda oyuncuların oyun
matrisleri ayrı matrisler olarak değil tek matris halinde
gösterilir. Birinci ve ikinci sanığın ceza matrislerinin göz
önünde bulundurulması ile oluşturulan ceza matrisi
aşağıda gösterilmiştir.
Oyunun tepe noktası (-6, -6) gözesinde ortaya çıkmaktadır. Bunun anlamı her
iki sanığın suçu kabul etmesi ve 6’şar yıl ceza almaları (toplam 12 yıl ceza)’dır.
Matris incelendiğinde (-1, -1) gözesinin işaret ettiği stratejilerin diğerlerinden
daha iyi olduğu düşünülebilir. Çünkü bu sanıkların 6’şar yıl yerine 1’er yıl ceza
almaları demektir. Ancak, (-1, -1) hiç gerçekleşmeyecektir. Çünkü sanıkların
biri bu gözenin işaret ettiği stratejiyi benimsemişken diğeri bundan vazgeçerse
cezasının 1 yıl yerine sıfır yıl olmasını sağlayabilir. Bu yüzden (-1, -1) tepe
noktası olamaz. İki-kişili sıfır-toplamlı oyunlarda olduğu gibi, iki-kişili sabit
olmayan- toplamlı oyunların tepe noktası oyuncuların strateji seçimlerini tek
başına değiştirmelerinin oyunculara hiçbir yarar sağlamadığı noktada ortaya
çıkar.
END3860 Oyun Teorisi ve Stratejileri 8
İKİ KİŞİLİ SABİT OLMAYAN
TOPLAMLI OYUNLAR
Bu tür İki kişili sabit olmayan toplamlı oyunların tepe
noktasını belirlemek için aşağıdaki işlemler yapılabilir.
İkinci sanığın her bir stratejisini oynaması durumunda,
birinci sanık kendisi için en iyi stratejisinin sonucun altı
çizilir.
• Her iki değerinin altı çizilen strateji ikilisi oyunun tepe noktası
olmaktadır.
• Bir oyunda tepe noktası olmayabileceği gibi birden fazla tepe noktası
olabilmektedir.
END3860 Oyun Teorisi ve Stratejileri 10
İKİ KİŞİLİ SABİT OLMAYAN
TOPLAMLI OYUNLAR
Örnek: Aşağıda verilen iki kişili sabit olmayan toplamlı
oyunun tepe noktası olup olmadığını gösteriniz.
Çözüm:
Satır oyuncusu, sütun oyuncusunun C1 stratejisini seçtiği
durumlarda R2 stratejisi seçmesi gereklidir.
Satır oyuncusu, sütun oyuncusunun C2 stratejisini seçtiği
durumlarda R2 stratejisi seçmesi gereklidir.
Çözüm:
Sütun oyuncusu, satır oyuncusunun R1 stratejisini seçtiği
durumlarda C2 stratejisi seçmesi gereklidir.
Sütun oyuncusu, satır oyuncusunun R2 stratejisini seçtiği
durumlarda C1 stratejisi seçmesi gereklidir.
Çözüm:
Oyunun tepe noktası: (R2, C1)
Fakat bir oyuncu kendi inançlarına göre en iyi tepkiyi verse bile, karşı oyuncu
irrasyonel bir oyuncu ise her şeyi yapabilir. Bu anlamda kendisinin en iyi tepki
vermesi anlamsızlaşabilir.
Sütun Oyuncusu
K L M
Satır
A (3, 3) (2, 1) (3, 1)
Oyuncusu
B (2, 4) (2, 4) (0, 4)
C (1, 5) (0, 2) (6, 5)
• Sütun oyuncusu,
• Satır oyuncusu A stratejisini oynarsa K stratejisini,
• Satır oyuncusu B stratejisini oynarsa K, L, M stratejilerini,
• Satır oyuncusu C stratejisini oynarsa K ve M stratejilerini
oynamalıdır. Bu durumlarda ilgili stratejilerin oyun değerlerinin altı
çizilir.
Sütun Oyuncusu
Satır K L M
A (3, 3) (2, 1) (3, 1)
Oyuncusu B (2, 4) (2, 4) (0, 4)
C (1, 5) (0, 2) (6, 5)
END3860 Oyun Teorisi ve Stratejileri 42
İKİ KİŞİLİ SABİT OLMAYAN
TOPLAMLI OYUNLAR
n*m Stratejiye Sahip Oyunun Nash Dengesi
Çözüm
Sütun Oyuncusu
Satır K L M
A (3, 3) (2, 1) (3, 1)
Oyuncusu B (2, 4) (2, 4) (0, 4)
C (1, 5) (0, 2) (6, 5)
Bu oyunda üç adet Nash dengesi bulunmaktadır: (A, K), (B,L) ve (C, M)
Her bir denge durumu için oyuncuların kazançlarını aşağıdaki gibi
gösterebilir:
(A, K) denge durumunda: Satır oyuncu için 3, sütun oyuncu için 3
(B, L) denge durumunda: Satır oyuncu için 2, sütun oyuncu için 4
(C, M) denge durumunda: Satır oyuncu için 3, sütun oyuncu için 5
END3860 Oyun Teorisi ve Stratejileri 43
İKİ KİŞİLİ SABİT OLMAYAN
TOPLAMLI OYUNLAR
n*m Stratejiye Sahip Oyunun Nash Dengesi
Örnek
Sütun Oyuncusu
Satır K L M
A (3, 1) (2, 3) (4, 1)
Oyuncusu B (2, 4) (1, 3) (2, 3)
C (3, 3) (4, 2) (1, 4)
n*m stratejiye sahip iki kişili sabit olmayan toplamlı oyunun yaklaşık çözümü
için önce bir oyuncunu herhangi bir stratejiyi seçtiği kabul edilir. Genellikle
satır oyuncusunun ilk stratejisini seçtiği kabul edilir. Daha sonra bu durumda
sütun oyuncusunun hangi stratejiyi seçeceği belirlenir. Sütun oyuncusunun
seçtiği bu stratejiye göre tekrar satır oyuncusunun hangi stratejiyi seçeceği
belirlenir. Bu işlem sürekli tekrar edilir. Her aşamada seçilen stratejiye ait
oyun değerleri toplama eklenir.
END3860 Oyun Teorisi ve Stratejileri 44
İKİ KİŞİLİ SABİT OLMAYAN
TOPLAMLI OYUNLAR
n*m Stratejiye Sahip Oyunun Nash Dengesi
A
K
(3, 1)
L
(2, 3)
M
(4, 1)
L L M
(2,3) (4,6) (8,7)
M
(12,8)
M
(16,9)
L
(18,12)
L
(20,15)
L
(22,18)
L
(24,21)
L
(26,24)
L
(28,27)
B (2, 4) (1, 3) (2, 3) (1,3) (2,6) (4,9) (6,12) (8,15) (10, 8) (11,21) (12,24) (13,27) (14,30) (15,33)
C (3, 3) (4, 2) (1, 4) (4,2) (8,4) (9,8) (10,12) (11,16) (12,20) (16,22) (20,24) (24,26) (28,28) (32,30)
AHLATÇIOĞLU Mehmet ve TİRYAKİ Fatma, Oyunlar Teorisi, YTÜ Basım-Yayın Merkezi, İstanbul, 1998.
ALP Selçuk, ÖZ Ersoy ve AŞKIN Öyküm Esra, Oyun Teorisi ve Türkiye Turizm Sektörü Üzerine Bir Uygulama,
Umuttepe Yayınları, 2020.
BAĞIRKAN Şemsettin, Karar Verme, Der Yayınları, İstanbul, 1983.
CİNEMRE Nalan, Yöneylem Araştırması, Beta Basım Yayım Dağıtım, 2. Baskı, İstanbul, 2004.
DOĞAN İbrahim, Yöneylem Araştırması Teknikleri, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul, 1994.
GUSEONOV Khalik G., AKYAR Emrah ve DÜZCE Serkan A. Oyun Teorisi (Çatışma ve Anlaşmanın Matematiksel
Modelleri), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2010.
KARABACAK Hakan, Oyun Teorisi (Oyunlar – Kavramlar – Stratejiler), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016
KARAKOYUNLU Yılmaz, Doğrusal Programlama ve Oyun Teorisi, Bursa İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayını No.
7, Ankara, 1973.
ÖZARI Çiğdem, TUTAN Kemal Kağan ve ULUSOY Veysel, Oyun Teorisi, Pegem Akademi, Ankara, 2016
ÖZKAN Şule, Yöneylem Araştırması (Nicel Karar Teknikleri), Nobel Yayıncılık, Genişletilmiş 3. Basım, Ankara, 2012.
ÖZKAN Yalçın, Veri Madenciliği Yöntemleri, Papatya Yayıncılık Eğitim, İstanbul, 2008.
ÖZTÜRK Ahmet, Yöneylem Araştırması, Ekin Kitabevi Yayınları, 5. Baskı, Bursa, 1997.
ÖZTÜRK Sevinç, “2003 Sonrası Türkiye-İran İlişkilerinin Oyun Teorisi Yaklaşımıyla Analizi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi: Genel Kurmay Başkanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, İstanbul, 2011.
TAHA Hamdy A., Yöneylem Araştırması, Literatür Yayıncılık 6. Basımdan Çeviri (Çeviren ve Uyarlayanlar: Ş. Alp BARAY
ve Şakir Esnaf), İstanbul, 2000.
TİMOR Mehpare, Yöneylem Araştırması, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2010.
TURANLI Münevver, Pazarlama Yönetiminde Karar Alma, Beta Basım Yayım Dağıtım, 2. Baskı, İstanbul, 1988.
YILMAZ Ensar, Oyun Teorisi, Literatür Yayınları, Gözden Geçirilmiş 2. Basım, İstanbul, 2012.
END3860 Oyun Teorisi ve Stratejileri 46