HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

MÜHENDİSLİK YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

MÜY650 – SAYISAL KARAR MODELLERİ

Prof.Dr. Özlem Müge TESTİK

e-posta: ozlemaydin@haceMepe.edu.tr
ofis No: 315
tel: 297 8950 /122

MUY650 1
Oyun teorisinde kullanılan kavram ve tanımlar:

Oyuncular: Oyunda en az iki oyuncu veya rakip olmalı ve onların akılcı hareket
e>kleri gibi kazanmak için en iyisini yapBkları varsayılır.

Stratejiler: Her oyuncunun deneme seçenekleri vardır. Bir oyuncu için herhangi
bir strateji kural olup, çeşitli deneme faaliyetleri arasından oyunun seçimini
belirler. Herhangi bir oyuncunun deneme faaliyetleri belirsiz sayıdaysa oyun
sonlu değil süreklidir. Deneme faaliyetleri belirli ise oyun sonludur. Her
oyuncunun seçenek stratejisinin sayısı sonludur.

Kazanç veya Ödemeler: Oyunun sonucu kazanma, yiMrme veya oyunsan çekilme
olabilir. Her sonuç veya ödeme, negaMf, poziMf veya sıOr olmak üzere her
oyuncunun rakibine karşı kazancını veya kaybını belirler.
Ödemeler Matrisi: Bu matris, oyuncuların strateji
seçimlerinin türlü bileşiminden sonuçlanan kazanç veya
kayıpları gösterir. Ödeme matrisinin elemanları poziMf,
negaMf veya sıOra eşit olabilir.

Oyunlar: Oyunların sınıflandırılması genellikle oyuncuların

sayılarına göre yapılır. İki kişilik, üç kişilik veya (n) kişilik
oyunlar kurulabilir. n=2 ise oyun 2 kişilik, n≥2 ise oyun n
kişili oyundur. Ayrıca sıOr toplamlı, sabit toplamlı olmayan
ve sıOr toplamlı olmayan oyunlar olarak da oyunlar
sınıflandırılır.
Oyun Teorisinde Stratejiler:

Tam (arı) Stratejiler: Herhangi bir tam strateji bir oyuncu

için opMmal için bu tam strateji diğer oyuncu için de
opMmaldir. Bu tam stratejiler maximin ve minimax
kuralına göre ulaşılan değerleri veren stratejilerdir. Tam
stratejiler, oyunun tepe noktasını belirler.

Karma Stratejiler: Oyunlarda genellikle daha etkili olan

karma stratejiler kullanılır. Karma strateji, tam strateji
takımındaki olasılık dağılımıyla tanımlanır.
 A ve B oyuncuları arasındaki bir
oyunda;
• A oyuncusunun 3 stratejisi,
• B oyuncusunun 4 stratejisi vardır.

• Kazanç matrisi;
B oyuncusunun stratejileri
B1 B2 B3 B4
oyunucusunun
stratejileri

A1 40 30 16 25
A

A2 28 8 11 90
A3 50 80 14 20
 B oyuncusunun stratejileri
B1 B2 B3 B4
A oyunucusunun

B için en iyi
strateji
stratejileri

A1 40 30 16+* 25 16
A2 28 8* 11 90+ 8
A3 50+ 80+ 14* 20 14
A için en iyi strateji 50 80 16 90

Denge noktası
 Denge noktasının bulunmadığı
durumlarda:
• Eğer mümkünse oyunculardan en az biri için
alternaMfler arasında eleme yapılabilir.

• AlternaMflerin elenmesinde başlıca kural;

oyuncunun rakibinin tüm hamlelerine karşı
alternaMflerden birini hiç bir koşulda seçme
 Örnek:
A ve B firmalarının reklam kampanyası
planlarına göre verilmiş olan ödemeler matrisi,
firmaların pazar paylarını göstermektedir.
Oyuncuların alternaMfleri;
1. reklam yapmamak
2. orta çapta reklam yapmak
3. büyük çapta reklam yapmakBr.
 B
1 2 3 A için
kararlar
1 60 50 40 40
A 2 70 70 50 50
3 80 60 75 60

B için 80 70 75
kararlar
 B

60 50 40

A 70 70 50

80 60 75
Elimine edilen seçeneklerden sonra geri kalan ödemeler matrisi tekrar
yazılırsa;
B
2 3
A 3 70 50
2 60 75
B oyuncusu 2 nolu seçeneğini Y2, 3 nolu seçeneğini Y3
kez oynayacağına göre A oyuncusunun beklenen kazancı;

70 Y2 + 50 (1 - Y2 ) = v
60 Y2 + 75 (1 - Y2 ) = v

olur. Y1 + Y2 + Y3= 1 olduğundan, Y1 = 0 için Y2 + Y3= 1

ve Y3 = 1 – Y2 sonucu E1 de yerine konmuştur. Denklem
sistemi çözülerek Y2 = 5 / 7 , Y3 = 2 / 7 ,

v = 450 / 7 bulunur.
Benzer işlemler B oyuncusu içinde yapılarak;
50 X2 + 75 ( 1 – X2) = v
70 X2 + 60 ( 1 - X2 ) = v
denklem sisteminden X2 = 3 / 7 , X3 = 4 / 7 ,

v = 450 / 7 bulunur.

Çözüm: X ( 0,3 / 7 , 4 / 7 ) ;
Y ( 0,5 / 7 , 2 / 7 ) ;
v = 450 / 7
 Grafik ile çözüm:
Oyunculardan en az bir tanesinin strateji sayısı
2’ye indirgenebiliyorsa grafik ile çözüm yapılarak
opMmal çözüme ulaşılabilir.
 Örnek:
A ve B oyuncuları arasında oynanan (2x4) boyutlu
oyunun matrisi verilmişMr.
Oyun matrisinin tepe noktası yoktur. A
oyuncusunun A1 stratejisini oynama olasılığına x
dersek, A2 stratejisini oynama olasılığı da ( 1 – x )
olur. B oyuncusunun A oyuncusuna yapacağı
beklenen ödemeleri veya beklenen değerleri,
B’nin tam stratejilerine göre şöyle olacakBr:
Maksimum Z = v

Kısıtlayıcılar:
11x – 2 ≥ v
3– 6x ≥ v
5– 9x ≥ v
7x – 1 ≥ v
ve
0≤x≤1
11x – 2 = v denkleminde, 5– 9x = v denkleminde,
x = 0 için v = -2 x = 0 için v = 5
x = 1 için v = 9 x = 1 için v = -4
v = 0 için x = 2 / 11 dir. v = 0 için x = 5 / 9 dur.

3– 6x = v denkleminde, 7x – 1 = v denkleminde,
x = 0 için v = 3 x = 0 için v = -1
x = 1 için v = -3 x = 1 için v= 6
v = 0 için x = 1 / 2 dir. v = 0 için x= 1/7
Bir içecek firması (OPEC kola) yeni bir tür kolayı piyasaya
sunmaya hazırlamaktadır. Buna karşılık rakip firma da (Kool kola)
benzer bir ürünü piyasaya sunmaya karar vermişMr. Her iki firma
da Ankara’daki tüm kola içenleri hedeflemektedir. Buna göre
firmaların hazırladığı reklam kampanyalarının birbirlerine göre
kazançları OPEC kola için aşağıdaki şekildedir. Buna göre
firmaların opMmal reklam stratejilerini belirleyip sonucu
yorumlayınız.

Kool kola
2* 3 7
1* 4 6
OPEC kola
9* 5** 8*
İki emlak bürosu bir semqeki evlerin kiralanması
için birbirleriyle rekabet halindedir. Çayyolu
Emlak için belirlenen aşağıdaki kazanç matrisine
göre opMmal karar ne olmalıdır?

Rakip büro
-2 3 -3* 2
-1 -3 -5* 12*
Çayyolu Emlak
9* 5** 8* 10
A oyuncusu için düzenlenmiş olan kazanç
matrisine göre opMmal stratejiyi belirleyiniz.

B
4* 15*
A 15* 10*
4* 5
B oyuncusu için düzenlenmiş olan kazanç
matrisine göre opMmal stratejiyi belirleyiniz.

B
4* 15*
A 15* 10
4* 5**
İki kişi arasında oynanan bir oyunda birer ya da
ikişer parmak kaldırılmaktadır. Oyun bir el
oynandıktan sonra iki oyuncu da ellerini
kaldırmakta ve toplam sayı tek ise B, A’ya 1 TL,
çivse A, B’ye 1 TL vermektedir. Oyuncuların
opMmal stratejileri nasıl olmalıdır?
A ve B oyuncuları arasındaki bir oyunda A
oyuncusu bir parça kağıda 1 ile 10 arasında bir
sayı yazmaktadır. Bu sayıyı B oyuncusuna
söylemektedir. Ancak, oyuncu yalan da söylemiş
olabilecekMr. Eğer doğru söylemişse ve B
oyuncusu ona inanmışsa B, A’ya 5 TL
ödeyecekMr. Benzer şekilde;
İnanmamış /doğru : B A 5 TL
İnanmamış /yalan : A B 10 TL
İnanmış /doğru : A B 1 TL
İnanmış /yalan : B A 5 TL