Olasılık Ölçüsü.

Olasılık Uzayı

Önceki derste, gerçek dünya ile ilgili,

Rasgele Sonuçlu Deney: Sonuçlarının kümesi belli olan, ancak hangi sonucun ortaya
çıkacağı önceden söylenemeyen bir işleme Rasgele Sonuçlu Deney veya kısaca Deney denir,
Örnek Uzay: Bir deneyin tüm olabilir sonuçlarının kümesine Örnek Uzay denir,
Olay: Örnek uzayın bir altkümesine Olay denir,

kavramlarını ve aklımızın dünyasında,

 -cebir:    ve U ,  ’da bir sınıf olmak üzere

i)   U
ii) A  U  A  U

iii) ( An ), U ‘daki kümelerin bir dizisi  An  U
n 1
özellikleri sağlandığında U ’ya  ’da  -cebir denir,

kavramını tanımladık.

Deney-Örnek Uzay 
olay A 
ve
veya
değil tümleme
ilgilendiğimiz olaylar  -cebir
bir olayın olasılığı ?

Şimdi Olasılık Ölçüsü tanımını verelim.

Tanım: U ,  ’da bir  -cebir olsun. Bir

P :U 
A  ( A)
fonksiyonu,
i) A U için P( A)  0
ii) P()  1
 
iii) A1 , A2 ,..., An ,...ler U 'da ayrık olaylar P( An )   P( An )
n 1 n 1
özelliklerine sahip olduğunda, P fonksiyonuna olasılık ölçüsü denir. P( A) değerine A olayının
olasılık ölçüsü ya da kısaca A’nın olasılığı denir.

Tanım: U ,  ’da bir  -cebir ve P , U ’da bir olasılık ölçüsü olmak üzere (,U , P) üçlüsüne
olasılık uzayı denir.
Teorem: (U  P) bir olasılık uzayı olsun:
a) ()  0

b) A1 A2 … An  U da ayrık kümeler  ( A1  A2  ...  An )  ( A1 )  ...  ( An )

c) P( A)  1  P( A)

d) A  B  P( A)  P( B)

e) 0  P( A)  1

f) P( A  B)  P( A)  P( B)  P( A  B)
n

( A1  A2  ...  An )   ( A )   i
( Ai  Aj )   n 1
( Ai  Aj  Ak )  ...  (1) ( A1  A2  ...  An )
i 1 1i  j  n 1i  j  k  n

 n n

g) ( A1  A2  ...  An )  ( A1 )  ( A2 )  ...  ( An )  P(
 i 1
Ai )  
i 1
P( Ai ) 

  

( A1  A2  ...  An  ...)  ( A1 )  ( A2 )  ...  ( An )  ...  P( Ai )   P( Ai ) 
 i 1 i 1 

h) A1  A2   An   lim P( An )  P( An )
n 
n 1

A1  A2   An   lim P( An )  P( An )
n 
n 1
dır.
İspat:
a) An    n  1 2… olsun. Bu durumda, An ‘ler ayrık ve

An  
n 1
dır. Ölasılık ölçüsü tanımındaki (iii) şıkkından,
 
( An )   ( An )
n 1 n 1


() =  ()  ()  0
n 1
dır.
b) A1 A2 … An U kümeleri ayrık olsun. An1  An2    olmak üzere ( An ) dizisindeki
kümeler ayrıktır.
( A1  A2  ...  An )  ( A1  A2  ...  An  ...  ...)
(iii) = ( A1 )  ( A2 )  ...  ( An )  ()  ()  ...
(a) = ( A1 )  ( A2 )  ...  ( An )
dir.

c) A  A   ve P()  1  P( A  A)  1  P( A)  P( A)  1  P( A)  1  P( A)
d)
A B  B  A  ( A  B)

 P( B)  P( A)  P( A  B)

 P( A)  P( B)  ( P( A  B)  0)

e)  AU için   A    0  P( A)  1 dır.

f) A  B  A  ( A  B)  P( A  B)  P( A)  P( A  B)
ve
B  ( A  B)  ( A  B )  P ( B )  P ( A  B )  P ( A  B )
olmak üzere,
P( A  B)  P( A)  P( B)  P( A  B)
elde edilir.

B
A

( A1  A2  ...  An )   ( A )  
i
( Ai  Aj )   n 1
( Ai  Aj  Ak )  ...  (1) ( A1  A2  ...  An )
i 1 1i  j  n 1i  j  k  n

eşitliğini ödev olarak ispatlayınız.

g)
( A1  A2  ...  An )    A1  ( A1  A2 )  ( A1  A2  A3 )  ...  ( A1  A2  ...  An1  An ) 
= ( A1 )  P( A1  A2 )  P( A1  A2  A3 )  ...  P( A1  A2  ...  An1  An )
 ( A1 )  ( A2 )  P( A3 )  ...  ( An )

h) A1  A2   An  olsun.
 ( An ) ( A1 ) P( A1 A2 ) P( A1 A2 A3 ) ... P( A1 A2 ... An 1 An ) ... (seri)
n 1

lim ( A1 ) P( A1 A2 ) P( A1 A2 A3 ) ... P( A1 A2 ... An 1 An )

n
(kısmi toplamlar dizisinin limiti)
lim A1 ( A1 A2 ) ( A1 A2 A3 ) ... ( A1 A2 ... An 1 An )
n

lim ( A1 A2 ... An )
n

lim ( An )
n

dır.
Şimdi A1  A2   An  olsun. Bu durumda,
A1  A2   An 
olmak üzere,
lim P( An ) P( An )
n
n 1

lim 1 P( An ) 1 P( An )
n
n 1

lim P( An ) P( An )
n
n 1

dır.

Örnek (,U , P) bir olasılık uzayı ve A,B U için P( A)  0.5 , P( B)  0.4 , P( A  B)  0.3
olmak üzere
a) ( A)  1  ( A)  1  0.5  0.5

b) ( A  B)  ?
( B )   ( A  B )   ( A  B )
( A  B)  ( B)  ( A  B)  0.4  0.3  0.1

c) ( A  B) = ( A)  ( B) ( A  B) = 0.5+0.4-0.1=0.8

d) ( A  B)  ?
( A  B)  ( A)  ( B)  ( A  B)
( A)  ( A  B)  ( A  B)
( A  B)  0.5  0.1  0.4
( A  B)  ( A)  ( B)  ( A  B) = 0.5+0.4-0.4=0.5

e) ( A  B)  1  ( A  B)  1  0.1  0.9

f) P( A B)  1  P( A B)  1 ( A  B)  1  0.1  0.9