T Trư NG Trong Chân Không: Cuu Duong Than Cong - Com

TỪ TRƯỜNG
TRONG CHÂN KHÔNG
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
CuuDuongThanCong.com
TS. Lê Công Hảo https://fb.com/tailieudientucntt
4.1.Tương tác từ
4.1.1 Thí nghiệm
om
 Năm 1820, nhà vật lý
người Đan Mạch Hans
.c
Oersted làm thí nghiệm
ng
Hans Oersted (1777-1851)
về dòng điện và phát
co
hiện sự lệch của kim
an
nam châm ở gần dây
dẫn có dòng điện chạy
th
ng
qua.
o
du
 Ngược lại, khi đưa nam châm

u
lại gần cuộn dây có dòng điện

cu
thì nam châm sẽ hút hoặc đẩy

cuộn dây tùy theo chiều dòng
điện trong cuộn dây.
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
4.1.Tương tác từ
 Biot-Savart lập lại TN của Oersted Id  r
phương và đưa ra phương trình mô tả từ B(r )  k 
om
trường được tạo ra bởi một dòng điện r3
.c
ng
 Mặt khác, André Ampère cũng tiến hành
d F  I 'd '  B
co
các thí nghiệm & nhận thấy giữa hai
an
dòng điện có sự tương tác.
4.1.2. Kết luận:
th
o ng
Sự tương tác giữa các nam châm,
du
giữa nam châm và dòng điện, giữa

u
cu
dòng điện và dòng điện thì giống

nhau và được gọi là tương tác từ.
André Ampère (1775-1836)

4.2. Từ trường
4.2.1 Khái niệm từ trường và vectơ cảm ứng từ
om
 Để giải thích sự lan truyền tương tác giữa các dòng điện
.c
ta phải thừa nhận tồn tại một môi trường trung gian môi
giới cho sự tương tác này. Môi trường đó gọi là từ
ng
trường.
co
 Từ trường được đặc trưng bởi một đại lượng vectơ kí
an
hiệu là (vectơ cảm ứng từ).
th
o ng
du
u
cu
4.2.2 Định luật Biot-Savart dB
4.2.2.1. Vecto phần tử dòng điện
om
Trên dây dẫn lấy một đoạn chiều dài
M
.c
rất nhỏ dℓ và gọi Id là vecto phần tử

dòng điện
ng
I dl
co
4.2.2.2. Định luật Biot-Savart
an
Id  r
th B(r )  k 
Bằng thực nghiệm Biot-Savart đưa
ng
ra phương trình mô tả từ trường r3
o
được tạo ra bởi một phần tử dòng

du
điện gây ra tại điểm M 0 Id  r

u
dB 
cu
Trong đó µ0 = 4π.10-7 H/m là hằng 4 r3

số từ thẩm trong chân không
và µ là độ từ thẩm môi trường Vectơ cảm ứng từ
(=1 trong không khí) Đơn vị: Tesla (T)
4.2.2.2. Định luật Biot-Savart
Vectơ cảm ứng từ dB của vectơ phần tử dòng điện Idℓ
gây ra tại điểm M cách Idℓ một đoạn r:
om
Độ lớn:
.c
-Gốc: tại M
0 Id sin 
dB 
ng
-Phương: vuông góc với mp(Idℓ, r) 4 r 2
co
-Chiều: Qui tắc bàn tay phải
an
th
Cảm ứng từ do toàn bộ dòng điện I :
o ng
du
0 Id  r
B   dB  
u
 3
cu
dd dd
4 r
n
Nếu có n dòng điện thì tại B  B1  B3  B3  ...  Bn  B i
M, thì B sẽ là: i 1
4.2.2.3. Cảm ứng từ của dòng điện thẳng
hd 0 I
Có mà r =
h
; dl  nên dB= sin  d
sin sin 
2
4 h
om
.c
2 0 I (cos 1  cos  2 ) 0 I (sin 1  sin  2 )
BA1A2   dB  BA1 A2  
ng
1
4 h 4 h
co
A2 2
an
Đối với sợi dây dài vô hạn:
th
I 2 M
ng
0 I O +
h 
o
B  1
du
2 h
u
cu
 
Id
1
A1
4.2.2.3. Cảm ứng từ của dòng điện thẳng
Các trường hợp đặc biệt
om
A2
.c
2
ng
M h M h M
O + O + M
O +
2  
co
h 
1 B 1
B  B I
A2 A2
an
th
I I I I
o ng
du
A1 A A1
u
A1
cu
I I  0I BA1A2  0
 0 (sin 1  sin  2 ) B A1 A 2  0 (sin 1  sin  2 ) B AO  sin   I
B A1 A 2
4h 4h 4h B   0
2h
Bài toán đơn giản

4.2.2.4. Cảm ứng từ của dòng điện tròn bán kính R
mà
om
=>
.c
ng
0 IR 2 0 IS
co
S = R2
Bk Bk
2( R 2  h 2 )3/2
an
2 ( R 2  h 2 )3/2
th
x ng
o
Idl dB
du
Tại tâm hình tròn

u

cu
R 
I 0I
O h M dBz
z B0 
2R
y
4.2.2.4. Cảm ứng từ của dòng điện tròn bán kính R
Để đặc trưng cho dòng điện tròn, người ta đưa ra 1 đại
lượng vật lý gọi là vector momen từ pm
om
n Là vector đơn vị pháp
pm  ISn
.c
Định nghĩa: tuyến của diện tích
ng
phẳng giới hạn bởi dòng
nk pm  IS
co
điện tròn.
Khi đó:
an
th
Vector cảm ứng từ B tại 1 điểm trên trục của đường tròn
ng
cách tâm 1 khoảng h là
0
o
B
du
pm
Vector cảm ứng từ B tại tâm O: 2 ( R  h ) 2 2 3/2
u
cu
0 I
0 IS 0
B0  k k  pm
2R 2 R 3
2 R 3
4.2.2.5. Đường sức cảm ứng từ
om
.c
B
ng
I
co
an
B
th
o ng
du
I
u
dN
cu
B
dSn
4.3. ĐỊNH LÝ GAUSS ĐỐI VỚI TỪ TRƯỜNG
4.3.1. Từ thông  m   B.d S
Mặt S
om
d  m  B.d S  B.dS .cos 
S
.c
ng
- Nếu  < 900 thì dΦm > 0
m   B.d S
co
Mặt kín S
- Nếu  > 900 thì dΦm < 0
an
S
th
- Nếu  = 900 thì dΦm = 0 ng
dSn
o
du
dS B
α
B
u

cu
n dS
dS dS
S
d  m  dN
4.3.2. Định lý Gauss
(S)
(S2)
 B.d S   B.d S   B.d S 1 2
(S1)
(C)
om
S S1 S2
.c
dS2
 B.d S 0  B.d S 0
ng
1 2
dS1 B
co
S1 S2 uu
d S1 dS 2
an
th
 B.d S   B.d S   B.d S 0
ng
1 2
o
du
S1 S2 S
Công thức Gauss:
u
Bx By Bz

 B.d S   .Bdv  0 
cu
.B  0 .B   
S v x y z
Sự xuất hiện của từ trường là do điện tích chuyển động
4.4 Định lý dòng toàn phần
4.4.1. Lưu số của vectơ cảm ứng từ (kí hiệu: L)
om
.c
Như đã biết lưu số của véctơ tĩnh điện trường dọc
ng
theo đường cong kín (C) bằng không:
co
 E.dl 0
an
C
th
ng
Ngược lại lưu số của véctơ cảm ứng từ dọc theo
o
đường cong kín (C) khác không:

du
u
(C)
L  B.dl 0
cu
C dl
M
B
4.4.2 Định lý dòng toàn phần
1 Phát biểu: Lưu số của véctơ cảm ứng từ dọc theo một
om
đường cong kín bất kỳ bằng tổng đại số cường độ dòng
.c
điện qua diện tích giới hạn bởi đường cong nhân cho µ0
ng
co
L  B.d  0  I i
an
th
o C
ng i
du
2 Chứng minh:
A) Từ trường của dòng điện dài vô tận
u
cu
a) Đường cong (C) nằm trong mặt phẳng (P)

b) Đường cong (C) không nằm trong mặt phẳng (P)
B) Trường hợp tổng quát
A)Từ trường của dòng điện dài vô tận
om
a) Đường cong kín (C) nằm trong mặt phẳng (P) và bao quanh
dòng điện
.c
ng
co
I
an
th B
ng
(C) d 
o
O
du
(dl cos   rd) r

dl
u
M
cu
P
L  B.d
C
 0 I
(C) bao quanh dòng điện

a) Trường hợp đường cong kín (C) nằm trong mặt phẳng
(P) nhưng không bao quanh dòng điện
om
.c
I
ng
co
B'
an
F (C)
th
ng N
B
O 
dl dl
o
M
du
E
P
u
cu
L0
(C) không bao quanh I
b) Trường hợp đường cong (C) không nằm trong mặt phẳng (P)
om
.c
I
(C)
ng
co
L  B.d   B.d  0 I
(C’)
an
1
C C ' dl
th d l2 B
ng
O dl1
o
du
P M
u
cu
B) Trường hợp tổng quát:
  n I2
 B.dl  0  I i
I1
om
Ii
C i 1
In
.c
I3
ng
Với
(C)
co
an
(S)
th
ng
Công thức Stokes:
   
o
 B.dl   (   B ).dS
du
C S
u

cu
B  A
Đặt H là vectơ cường độ từ trường: H     H  j
0 m
3/ Áp dụng định lý dòng toàn phần để xác định từ trường:
a) Từ trường trong cuộn dây hình xuyến (toroid)
om
.c
ng
co
0 NI
B  n0 I
an
2 r
th
ng I
O r
o
N
n
du
Với là số vòng dây trên R1

2 r R2
u
cu
(C)
đơn vị chiều dài
Ngoài cuôn dây từ

trường bằng không B
b) Từ trường trong ống dây điện rất dài (solenoid)
om
.c

ng
B
co
an
I
th
ng
Solenoid
o
du
R1  R2  
u
cu
B  n0 I
4.5. ĐỊNH LUẬT AMPERE
n I Hai phần tử dòng điện I0dl0
om
I0 và Idl tương tác với nhau 1
2 lực dF, có:
.c
-Gốc: tại M
ng
-Phương: vuông góc với mp
co
1 (Idl, n)
an
-Chiều sao cho 3 vectơ dF, dl
th
ng và n tạo thành tam diện
thuận
 0  4.10 7 (H / m) Hằng số từ
o
-Độ lớn:
du
 0 I 0 d 0 sin 1 Id sin  2

u
dF 
cu
4 r2
Hay: d F  Id  B
4.5. ĐỊNH LUẬT AMPERE
TƯƠNG TÁC TỪ CỦA 2 DÒNG ĐIỆN:
om
Hai dòng điện dài vô hạn đặt //
.c
0 I1 I 2
ng
F  I 2 .B1 
2 d
co
I2
an
B
th
F
I1
ng
d
o
du
u
cu
Hai dòng điện song song cùng chiều thì hút

nhau, còn hai dòng điện song song ngược
chiều thì đẩy nhau
4.6. TÁC DỤNG TỪ TRƯỜNG LÊN MẠCH KÍN
Mômen lực tác dụng lên khung dây dẫn kín:
om
.c
I
ng
F
co
=> (a)
an
Khi đó, mômen lực là:
th
ng
(b)
B
o

du
n
u
cu
F' I
( )
4.6. TÁC DỤNG TỪ TRƯỜNG LÊN MẠCH KÍN
Công làm quay khung từ góc    + d
om
=>
.c
Suy ra công làm quay khung từ góc  về vị trí cân bằng
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Năng lượng từ của khung
4.7 CÔNG CỦA LỰC TỪ:
om
Trong vùng không gian có từ trường đều B , đặt mạch điên không đổi I, trong
đó thanh MN = l , chuyển động tịnh tiến trong mặt phẳng khung dây.
.c
ng
Thanh chịu tác dụng của lực từ:
co
dS
an
nên I M M’
 I B( d x  l )
th
ng
l
o
Từ hình vẽ, ta thấy (d x  l )  ndS
du
B n
+ + F
u
cu
Suy ra
d m là số gia của từ thông gửi qua

khung khi thanh chuyển động
N N’
CuuDuongThanCong.com dx
https://fb.com/tailieudientucntt
4.7 CÔNG CỦA LỰC TỪ:
om
dS
.c
B
ng
mà
co
(C) I
an
=> n dl
th
ng
Vậy
o
du
u
cu
Suy ra
 m1 ,  m 2 là từ thông gửi qua khung ở vị trí 1 và 2
4.8. HẠT ĐIỆN CHUYỂN ĐỘNG TRONG
TỪ TRƯỜNG – LỰC LORENTZ
om
Một hạt điện tích q chuyển động với vận tốc v trong từ trường thì tương
.c
đương với 1 phần tử dòng điện Idl, sao cho:
ng
q.v = I.dl
co
Từ lực: dF = B x Idl Lực Lorentz: dFL = B x qv
an
th F  qv  B
o ng
du
u
cu
F  q B.v.sin 
q0 q0
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu

T Trư NG Trong Chân Không: Cuu Duong Than Cong - Com

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

T Trư NG Trong Chân Không: Cuu Duong Than Cong - Com

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TỪ TRƯỜNG

TRONG CHÂN KHÔNG

 Ngược lại, khi đưa nam châm

lại gần cuộn dây có dòng điện

thì nam châm sẽ hút hoặc đẩy

giữa nam châm và dòng điện, giữa

dòng điện và dòng điện thì giống

André Ampère (1775-1836)

được tạo ra bởi một phần tử dòng

điện gây ra tại điểm M 0 Id  r

Trong đó µ0 = 4π.10-7 H/m là hằng 4 r3

Các trường hợp đặc biệt

Bài toán đơn giản

Tại tâm hình tròn

Bx By Bz

đường cong kín (C) khác không:

a) Đường cong (C) nằm trong mặt phẳng (P)

(dl cos   rd) r

(C) bao quanh dòng điện

Với là số vòng dây trên R1

Ngoài cuôn dây từ

 0 I 0 d 0 sin 1 Id sin  2

Hai dòng điện song song cùng chiều thì hút

Năng lượng từ của khung

d m là số gia của từ thông gửi qua

 m1 ,  m 2 là từ thông gửi qua khung ở vị trí 1 và 2

You might also like