ŸÊ◊Ê¢∑§Ê— Roll No.

No. of Questions — 22 S—71—Sanskrit (T.L.)

No. of Printed Pages — 11

◊ÊäÿÁ◊∑§ ¬⁄UˡÊÊ, 2013

SECONDARY EXAMINATION, 2013
ÃÎÃËÿ ÷Ê·Ê ó ‚¢S∑ΧÃ◊˜
‚◊ÿ — 3 14 ( ‚¬ÊŒ U„UÊ⁄U ÊòÊÿ◊˜ )
•Áœ∑§Ã◊Ê¢∑§Ê—§ 80

¬⁄UˡÊÊÁÕ¸èÿ— ‚Ê◊ÊãÿÁŸŒ̧‡ÊÊ—

(1) ¬⁄UˡÊÊÁÕ¸Á÷— ‚fl¸¬˝Õ◊¢ Sfl¬˝‡Ÿ¬òÊÊ¬Á⁄U ŸÊ◊ÊVÔU— •ÁŸflÊÿ¸Ã— ‹Åÿ— –

(2) ‚fl¸ ¬˝‡ŸÊ— •ÁŸflÊÿʸ— –

(3) ‚fl¸·Ê¢ ¬˝‡ŸÊŸÊ◊ÈûÊ⁄UÊáÿÈûÊ⁄U¬ÈÁSÃ∑§ÊÿÊ◊fl ‹πŸËÿÊÁŸ –

(4) ∞∑§Sÿ ¬˝‡ŸSÿ ‚fl¸ ÷ʪʗ ∞∑§òÊ ∞fl ‹πŸËÿÊ –

(5) ‚fl¸ ¬˝‡ŸÊ— ‚¢S∑ΧÃ÷Ê·ÿÒfl ©UûÊ⁄UáÊËÿÊ— –

S—71—Sans. (T.L.) S – 115 [ Turn over

 2

1. •œÊÁ‹Áπâ ªlÊ¢‡Ê¢ ¬Á∆UàflÊ ∞ÌʜÊÁ⁄Uà ¬˝‡ŸÊŸÊ◊˜ ©UûÊ⁄UÊÁáÊ ÿÕÊÁŸŒ¸‡Ê¢ Á‹πà ó

‚¢‚Ê⁄U ∑§SÿÊÁ¬ Œ‡ÊSÿ ‚◊ÎÁh— ¡Ÿ‚¢ÅÿÊÁŸÿ◊ŸŸ ∞fl ‚ê÷flÁà – ÿŒÊ Œ‡Ê ÷ÊÄÃÎÎáÊÊ¢ ‚¢ÅÿÊ

SflÀ¬Ëÿ‚Ë ÷flÁÃ, ÃŒÊ ‚ÊœŸÊŸÊ¢ ’„ÈU‹ÃÿÊ ‚fl¸òÊ ‚ê¬ÛÊÃÊ ŒÎ‡ÿÃ – ¬⁄UãÃÈ ÿŒÊ ©U¬÷ÊÄÃÎÎáÊÊ¢

‚¢ÅÿÊ ‚◊Áœ∑§Ê ¡ÊÿÃ, ÃŒÊ ‚ÊœŸÊŸÊ¢ SflÀ¬ÃÿÊ ‚fl¸òÊ •÷Êfl— •ŸÈ÷ÍÿÃ – ¡ŸÊŸÊ¢ ◊ŸS‚È

•‡ÊÊÁã× ©Uà¬lÃ, Œ‡ÊSÿ ø •flŸÁ× ÷flÁà – •Ã— Œ‡ÊSÿÊÛÊàÿÒ ¡Ÿ‚¢ÅÿÊ-‚ÊœŸÿÊ— mÿÊ—

‚ãÃÈ‹Ÿ◊˜ •¬ÁˇÊâ ÷flÁà –

(∑§) ∞∑§¬ŒŸ ©UûÊ⁄Uà ó

1
(i) Œ‡ÊSÿ ‚◊ÎÁh— ∑§Ÿ ¬˝∑§Ê⁄UáÊ ‚ê÷flÁà ? 2

1
(ii) Œ‡ÊSÿÊÛÊàÿÒ ∑§ÿÊ— mÿÊ— ‚ãÃÈ‹Ÿ◊˜ •¬ÁˇÊâ ÷flÁà ? 2

(π) ¡Ÿ‚¢ÅÿÊflÎh˜ÿÊ Œ‡Ê ∑§·Ê¢ SflÀ¬ÃÿÊ ‚fl¸òÊ •÷Êfl— •ŸÈ÷ÍÿÃ ? ( ¬ÍáʸflÊÄÿŸ ©UûÊ⁄Uà ) 1

(ª) ÁŸŒ¸‡ÊÊŸÈ‚Ê⁄U ◊˜ ©UûÊ⁄Uà ó

1
(i) “÷flÁÔ ßÁà ¬Œ¢ ‹Ê≈U˜ ‹∑§Ê⁄U ¬Á⁄Uflàÿ¸ Á‹πà – 2

1
(ii) “Œ‡ÊSÿÊãŸàÿÒ” ßÁà ¬ŒSÿ ‚Áãœ-Áflë¿UŒ¢ ∑ΧàflÊ Á‹πà – 2

1
(iii) ““ø×”” ßàÿSÿ ¬ŒSÿ ¬ÿʸÿflÊÁø‡Ê錢 Á‹πà – 2

1
(iv) “¡ŸÊŸÊ¢ ◊ŸS‚È •‡ÊÊÁã× ©Uà¬lÃ” •òÊ “©Uà¬lÃ” ¬ŒSÿ ∑§Ãθ¬Œ¢ Á‹πà – 2

S—71—Sans. (T.L.) S – 115

 3

2. •œÊÁ‹Áπâ ªlÊ¢‡Ê¢ ¬Á∆UàflÊ ∞ÌʜÊÁ⁄Uì˝‡ŸÊŸÊ◊ÈûÊ⁄U ÊÁáÊ ÿÕÊÁŸŒ¸‡Ê¢ Á‹Åÿà ó

•„UÊ ¬˝Ê×∑§Ê‹◊˜ – •ÃËfl ⁄U ◊áÊËÿ¢ ŒÎ‡ÿ◊˜ – ¬˝Ê×∑§Ê‹ flÊÃÊfl⁄UáÊ◊˜ •ÃËfl ‡ÊÈh¢ ‚ÊÒêÿ¢ ø
÷flÁà – ‚fl¸òÊ ‡ÊËËflÊÿÈ— ¬˝fl„UÁà – ‚Íÿ¸— ©UŒÁà – ¬˝÷Êâ ÷flÁà – ‚Íÿ¸Sÿ ¬˝∑§Ê‡Ê— ‚fl¸òÊ
¬˝‚⁄UÁà – ©UlÊŸ ¬Èc¬ÊÁáÊ Áfl∑§‚Áãà – Ã·È ÷˝◊⁄U Ê— ªÈÜ¡Áãà – πªÊ— ªËâ ªÊÿÁãà – ◊ŸÈcÿÊ—
©UÁûÊc∆UÁãà – Ã ‚ÍÿZ Ÿ◊Áãà – ¿UÊòÊÊ— ¬˝Ê×∑§Ê‹ ‚ÍÿÊ̧ŒÿÊØ ¬ÍflZ ‡ÊÿŸ¢ àÿ¡Áãà – Ã ߸‡fl⁄¢U Ÿ◊Áãà –
Sfl¡ŸŸË¡Ÿ∑§ÊÒ Ÿ◊Áãà – SŸÊŸ¢ ∑ȧfl¸Áãà – ÃŒÊ ¬˝ÊÃ⁄Uʇʢ ∑ΧàflÊ ÁfllÊ‹ÿ¢ ªë¿UÁãà – ∑Χ·∑§Ê—
ˇÊòÊÊÁáÊ ªë¿UÁãà – ªÊ¬Ê‹∑§Ê— ŒÈÇœ◊˜ •ÊŸÿÁãà – ‚◊ÊøÊ⁄U¬òÊflÊ„U∑§Ê— ‚◊ÊøÊ⁄U¬òÊÊÁáÊ
ÁflÃ⁄UÁãà – œÊÁ◊¸∑§Ê— ŒflÊ‹ÿ¢ ªë¿UÁãà – ¬˝Ê×∑§Ê‹ ‡ÊÈh-flÊÃÊfl⁄UáÊ ÷˝◊áÊ◊Á¬ •ÃËfl Á„UÃ∑§⁄¢U
÷flÁà – ¬˝Ê×∑§Ê‹ ∑§øŸ ¡ŸÊ— ÷˝◊ÁãÃ, ∑§øŸ √ÿÊÿÊ◊¢ ∑ȧfl¸ÁãÃ, ∑§øŸ ∑˝§Ë«UÁãà – ßàÕ¢ ‚fl¸
◊ŸÈcÿÊ— •ÁS◊Ÿ˜ ‚◊ÿ Sfl∑§Ëÿ∑§Êÿ̧·È ‚¢‹ÇŸÊ— ÷flÁãà –
(∑§) ∞∑§¬ŒŸ ©UûÊ⁄Uà ó
1
(i) ¬˝Ê×∑§Ê‹ flÊÃÊfl⁄Uá Ê¢ ∑§ËŒÎ‡Ê¢ ÷flÁà ? 2
1
(ii) πªÊ— ªËâ ∑§ŒÊ ªÊÿÁãà ? 2
1
(iii) ‚◊ÊøÊ⁄U¬òÊÊÁáÊ ∑§ ÁflÃ⁄UÁãà ? 2
1
(iv) ¬Èc¬ÊÁáÊ ∑ȧòÊ Áfl∑§‚Áãà ? 2

(π) ¬ÍáʸflÊÄÿŸ ©UûÊ⁄Uà ó

(i) ‚fl¸ ¡ŸÊ— ∑§ŒÊ Sfl∑§Ëÿ∑§Êÿ̧·È ‚¢‹ÇŸÊ— ÷flÁãà ? 1
(ii) ¿UÊòÊÊ— ‚ÍÿÊ̧ŒÿÊØ ¬ÍflZ Á∑¢§ àÿ¡Áãà ? 1
(iii) ªÊ¬Ê‹∑§Ê— ¬˝Ê× Á∑¢§ ∑ȧfl¸Áãà ? 1

(ª) •Sÿ •ŸÈë¿UŒSÿ ©U¬ÿÈÄâ ‡ÊË·¸∑¢§ Á‹πà – 1

(ÉÊ) ÿÕÊÁŸŒ¸‡Ê¢ ¬˝‡ŸÊŸ˜ ©UûÊ⁄Uà ó

1
(i) “•ÁS◊Ÿ˜ ‚◊ÿ” •òÊ Áfl‡Ê·áʬŒ¢ Á∑§◊˜ •ÁSà ? 2
1
(ii) “Ã ‚ÍÿZ Ÿ◊ÁãÔ •òÊ “Ã” ‚fl¸ŸÊ◊¬ŒSÕÊŸ ‚¢ôÊʬŒ¢ Á‹πà – 2
1
(iii) “∑Χ·∑§Ê— ˇÊòÊ·È ªë¿UÁãÔ •òÊ ∑§Ã¸Î¬Œ¢ Á∑§◊˜ •ÁSà ? 2

(iv) “Sfl¡ŸŸË¡Ÿ∑§ÊÒ ......... ” •òÊ “¡ŸŸË¡Ÿ∑§ÊÒ” ßàÿÁS◊Ÿ˜ ¬Œ ¬˝ÿÈÄà ‚◊Ê‚Sÿ

1
ŸÊ◊ Á‹πà – 2
S—71—Sans. (T.L.) S – 115 [ Turn over
 4

3. ÷flÃË •„U ◊ŒÊ’ÊŒ-Ÿª⁄USÿ ©U◊Ê ŸÊ◊∑ §¿UÊ òÊÊ •ÁSà – ÷flàÿÊ— ‚πË¥ ¬˝ËÁâ ¬˝Áà ∞∑¢§ ¬òÊ¢
Á‹πÃÈ ÿÁS◊Ÿ˜ ÷flàÿÊ— “ÁfllÊ‹ÿ •ÊÿÊÁ¡ÃSÿ flÊÁ·¸∑§Êà‚flSÿ” fláʸŸ¢ SÿÊØ – 4

•ÕflÊ

÷flÃË ‚¢ÿÊÁªÃÊ – Sfl∑§ËÿÊ¢ ‚πË¥ ◊Ü¡È¢ ¬˝Áà “SflÁŒŸøÿʸÿÊ— Áfl·ÿ” •œÊÁ‹Áπâ ¬òÊ¢
1
◊ܡͷʬŒ‚„U ÊÿÃÿÊ ¬Í⁄UÁÿàflÊ Á‹πÃÈ – 8×2 =4

¬⁄UˡÊÊ-÷flŸÃ—, ◊Ü¡Ê, ‚¢äÿÊÁŒ∑¢§, ∑ȧ‡ÊÁ‹ŸË, ‚¢ÿÊÁªÃÊ,

ôÊÊÃÈ◊˜ , •äÿÿŸ¢, ©UÁûÊc∆UÊÁ◊ –

(i) ..................

ÁÃÁÕ 17. 03. 2013

Á¬˝ÿ ‚Áπ (ii) ..................

•òÊ ∑ȧ‡Ê‹¢ ÃòÊÊSÃÈ – •Ê‡ÊÊ‚ ÷flÃË •Á¬ (iii) .................. – •l Áø⁄U ÊØ Ãfl ¬òÊ¢
¬˝Êåÿ •„¢U •ÃËfl ¬˝‚ÛÊÊÁS◊ – ÷flÃË ◊◊ ÁŒŸøÿÊZ (iv) .................. ßë¿UÁà – •Ã—
Á‹πÊÁ◊ –

•„U ◊˜ •òÊ ¬ÜøflÊŒŸ ( ¬˝Ê× ) (v) ..................– ‚Êœ¸·«U˜flÊŒŸ ¬ÿ¸ãâ SŸÊŸ¢

√ÿÊÿÊ◊¢ ø ∑§⁄U ÊÁ◊ – ‚åÃflÊŒŸÃ— (vi) .................. ¬˝ø‹Áà – Œ‡ÊflÊŒŸ ÷Ê¡Ÿ¢
∑ΧàflÊ ÁfllÊ‹ÿ¢ ªë¿UÊÁ◊ – ‚Êÿ¢ ¬@flÊŒŸ ∑˝§Ë«UÊÁ◊ – ‚Êÿ¢ ‚åÃflÊŒŸ
(vii) .................. ∑ΧàflÊ ÷Ê¡Ÿ¢ ∑§⁄UÊÁ◊ – ⁄UÊ òÊÊÒ Œ‡ÊflÊŒŸ¬ÿ¸ãâ ¬∆UÊÁ◊ – ßàÿfl¢ ◊◊
ÁŒŸøÿʸ –

‡Ê·¢ ∑ȧ‡Ê‹◊˜ –

÷flàÿÊ— ‚πË

(viii) ................
S—71—Sans. (T.L.) S – 115
 6

•œÊÁ‹ÁπÃ◊˜ •ŸÈë¿UŒ¢ ◊Ü¡Í·ÊÿÊ— ‚„UÊÿÃÿÊ ¬Í⁄UÁÿàflÊ ©UûÊ⁄U ¬ÈÁSÃ∑§ÊÿÊ◊˜ Á‹πà ó

1
8×2 =4

•ÁÃ◊„Uûfl¢, ¬˝ÁÃc∆UÊ¢, ∑§À¬‹ÃÊ, ÁfllÊ¡¸Ÿ◊˜ , œ◊ʸœ◊Z,

‚fl¸œŸ¢, ¬‡ÊÈ⁄Ufl, •Á÷‹Ê·Ê— –

ÁfllÊœŸ¢ (i) .................. ¬˝œÊŸ◊ÁSà – ÁfllÊ ∞fl ◊ŸÈcÿSÿ ‚flʸ— (ii) ....................

¬Íÿ¸ãÃ – ÁfllÿÊ ∞fl (iii) .................. ¬Á⁄UôÊÊŸ¢ ÷flÁà – •ÁS◊Ÿ˜ ‚◊ÿ ÁfllÊÿÊ—
(iv) .................. fløÃ – ÁfllÊÁfl„UËŸSÃÈ ◊ÊŸfl— ‚ÊˇÊÊØ (v) .................. fløÃ – ÁfllÿÊ
∞fl ◊ŸÈcÿ— ‚fl¸òÊ (vi) ............................. ¬˝ÊåŸÊÁà – ÁfllÊ flSÃÈ×
(vii) ................ ÁfllÃ – •Ã— •S◊ÊÁ÷— (viii) ................. •fl‡ÿ◊fl ∑§⁄UáÊËÿ◊˜ –
6. ¬Ê∆K¬ÈSÃ∑§ÊØ mÊÒ ‡‹Ê∑§ÊÒ Á‹πà ÿÊÒ •ÁS◊Ÿ˜ ¬˝‡Ÿ¬òÊ Ÿ SÿÊÃÊ◊˜ – 4

7. •œÊÁ‹Áπà ¬Œ·È ‚ÁãœÁflë¿UŒ¢ •ÕflÊ ‚Á㜢 ∑ΧàflÊ ‚ãœ— ŸÊ◊ÊÁ¬ Á‹πà ó

(i) mÊÒ + ∞fl 1

(ii) ÁŒÇª¡— 1

(iii) ÿ‡ÊÊŒÊ – 1

8. •œÊÁ‹Áπà flÊÄÿ·È ⁄UπÊ¢Á∑§Ã ‚◊Sà ¬ŒÊŸÊ¢ Áflª˝„¢U •ÕflÊ Áflª˝„U¬ŒÊŸÊ¢ ‚◊Ê‚¢ ∑ΧàflÊ ‚◊Ê‚Sÿ
ŸÊ◊ÊÁ¬ Á‹πà ó
(i) ◊◊ ¬ÈòÊSÿ ŸÊ◊ ÉÊŸ‡ÿÊ◊— •ÁSà – 1

(ii) •„¢U ¬Êfl¸ÃË¥ ø ¬⁄U ◊‡fl⁄¢U ø flãŒ – 1

(iii) ߌ¢ SÕÊŸ¢ ÁŸ¡¸‹◊˜ •ÁSà – 1

9. ∑§Êc∆U∑§·È ¬˝ŒûÊÒ— ‡ÊéŒÒ— ¬˝∑ΧÁà ¬˝àÿÿÊŸÈ‚Ê⁄¢U Á⁄U ÄÃSÕÊŸ¬ÍÁø— ∑§⁄UáÊËÿÊ ó

(i) ◊ÈÁŸ— ¬ÈŸ⁄UÁ¬ Áfl‡ÊŒË ................... •∑§ÕÿØ – ( ∑Χ + ‡ÊÃÎ ) 1

(ii) ߌ¢ ............... ¡‹¢ Ÿ •ÁSà – ( ¬Ê + •ŸËÿ⁄U˜ ) 1

(iii) ◊ŸÈcÿ— ................ ¬˝ÊáÊË •ÁSà – ( ‚◊Ê¡ + ∆U∑§˜ ) 1

(iv) ............... ßÿ¢ ’ÊÁ‹∑§Ê – ( ∑ȧ◊Ê⁄U + æUˬ˜ ) 1

S—71—Sans. (T.L.) S – 115

 7

10. ◊Ü¡Í·ÊÿÊ¢ ¬˝ŒûÊÒ— •√ÿÿ¬ŒÒ— Á⁄UÄÃSÕÊŸÊÁŸ ¬Í⁄UÁÿàflÊ ©UûÊ⁄U¬ÈÁSÃ∑§ÊÿÊ¢ Á‹πà ó

( ∞fl, ‚„U‚Ê, flÎÕÊ, Á’ŸÊ )

(i) ...................... ÁflŒœËà Ÿ Á∑˝§ÿÊ◊˜ – 1

(ii) Á∑˝§ÿÊ¢ ...................... Ÿ⁄U— •∑§◊¸áÿ— ÷flÁà – 1

(iii) ∑§◊¸áÊÊ ....................... Ÿ⁄U— ¬ÍÖÿÃ – 1

(iv) flÿ¢ ....................... ‚◊ÿ¢ Ÿ ÿʬÿ◊ – 1

11. •œÊÁ‹Áπà flÊÄÿÊŸÊ¢ flÊëÿ¬Á⁄UfløŸ¢ ∑ΧàflÊ ©UûÊ⁄U¬ÈÁSÃ∑§ÊÿÊ¢ Á‹πà ó

(i) ‚— ¬˝‡Ÿ¢ ¬Îë¿UÁà – 1

(ii) ∑ΧcáÊŸ ∑¢§‚— ŒÎ‡ÿÃ – 1

(iii) àfl¢ ∑§Õ¢ „U‚Á‚ ? 1

(iv) Á‡ÊcÿÒ— ªÈL§— ¬˝áÊêÿÃ – 1

12. ÉÊÁ≈U∑§ÊÁøòÊ¢ ‚„UÊÿÃÿÊ •¢∑§ÊŸÊ¢ SÕÊŸ ‚¢S∑ΧÇÊéŒ·È ‚◊ÿ‹πŸ¢ ∑§⁄UáÊËÿ◊˜ ó

11 12 1
11 12 1 11 12 1
10 2
10 2 10 2
9 3
9 3 9 3
8 8 4
4 8 4
7 6 5 7 6 5 7 6 5

(i) •„¢U ................ flÊŒŸ ‡ÊÿŸ¢ àÿ¡ÊÁ◊ – 1

(ii) ÃŒŸãÃ⁄¢U ¬˝Ê× .................. flÊŒŸ ÷˝◊áÊÊÿ ªë¿UÊÁ◊ – 1

(iii) •ŸãÃ⁄¢U SŸÊŸÊÁŒ∑¢§ ∑ΧàflÊ ¬˝Ê× .................... flÊŒŸ •äÿÿŸ¢ ¬˝ø‹Áà – 1

13. (i) “øÃÈáÊʸ◊˜” ßÁà ‚¢ÅÿÊ ¬ŒSÿ Sfl⁄UÁ øÃflÊÄÿ ¬˝ÿÊª— ∑§⁄Uá ÊËÿ— – 1

(ii) 69 ßÁà ‚¢ÅÿÊ¢ ‚¢S∑ΧÃ÷Ê·ÿÊ ‡ÊéŒ·È Á‹πà – 1

S—71—Sans. (T.L.) S – 115 [ Turn over

 8

14. •œÊÁ‹Áπà flÊÄÿ mÿ¢ ‡ÊÈh¢ ∑ΧàflÊ ‹πŸËÿ◊˜ ó

1
(i) ‚— ‚Èπ¢ ‹÷Áà – 2

1
(ii) ßÿ¢ ¬ÈSÃ∑¢§ ∑§Sÿ •ÁSà ? 2

15. •œÊÁ‹Áπâ ªlÊ¢‡Ê¢ ¬Á∆UàflÊ ¬˝‡ŸÊŸ˜ ©UûÊ⁄Uà ó

•ÁSà º˝Áfl«U·È ∑§ÊÜøË ŸÊ◊ Ÿª⁄UË – ÃSÿÊ◊Ÿ∑§∑§ÊÁ≈U‚Ê⁄U— üÊÁc∆U¬ÈòÊ— ‡ÊÁÄÃ∑ȧ ◊Ê⁄UÊ ŸÊ◊Ê‚ËØ –

‚Ê˘c≈UÊŒ‡Êfl·¸Œ‡ÊËÿ— ÁøãÃÊ◊ʬÛÊ— ó “ŸÊSàÿŒÊ⁄UÊáÊÊ◊˜ •ŸŸÈªÈáÊŒÊ⁄UÊáÊÊ¢ flÊ ‚Èπ◊˜ – Ãà∑§Õ¢ ŸÈ

ªÈáÊflŒ˜ ÁflãŒÿ¢ ∑§‹òÊ◊˜ –” ‚ flSòÊÊãÃÁ¬Ÿh‡ÊÊÁ‹¬˝SÕÊ ŒÊ⁄Uª˝„UáÊÊÿ ÷Èfl ◊÷˝◊Ø – ÿÊ¢ ∑§Ê◊Á¬

‹ˇÊáÊflÃË¥ ∑§ãÿÊ¢ Áfl‹ÊÄÿ ‚ ¬Îë¿UÁà ó “÷º˝ ! ‡ÊÄŸÊÁ· Á∑§◊ŸŸ ‡ÊÊÁ‹¬˝SÕŸ ªÈáÊflŒÛÊ◊˜

•S◊ÊŸ˜ ÷Ê¡ÁÿÃÈ◊˜ ? ∞fl¢ ∑ΧÃ ‚ „UÁ‚ÃÊflœÍ× ªÎ„UÊŒ˜ ªÎ„¢U ¬˝Áfl‡ÿÊ÷˝◊Ø –

(∑§) ∞∑§¬ŒŸ ©UûÊ⁄Uà ó

1
(i) ∑§ÊÜøË ŸÊ◊ Ÿª⁄UË ∑ȧòÊ •ÁSà ? 2

1
(ii) ‡ÊÁÄÃ∑ȧ◊Ê⁄U— ∑§ÁÃfl·¸Œ‡ÊËÿ— ? 2

(π) ‡ÊÁÄÃ∑ȧ◊Ê⁄U— ‹ˇÊáÊflÃË¥ ∑§ãÿÊ¢ Áfl‹ÊÄÿ Á∑¢§ ¬Îë¿UÁà ? ( ¬Íáʸfl ÊÄÿŸ ©UûÊ⁄Uà ) 1

(ª) “üÊÁc∆U¬ÈòÊ— ‡ÊÁÄÃ∑ȧ◊Ê⁄U—” •òÊ Áfl‡Ê·áʬŒ¢ Á‹πà – 1

(ÉÊ) “ŒÊ⁄UÊ” ßÁà ¬ŒSÿ ªlÊ¢‡ÊÊØ ¬ÿʸÿflÊÁø‡Ê錢 Á‹πà – 1

(æU) “∞fl¢ ∑ΧÃ ‚ ............ ¬˝Áfl‡ÿÊ÷˝◊Ø” •òÊ “•÷˝◊Ø” ßÁà Á∑˝§ÿʬŒSÿ ∑§Ãθ¬Œ¢ Á‹πà – 1

S—71—Sans. (T.L.) S – 115

 9

16. •œÊÁ‹Áπâ ‡‹Ê∑¢§ ( ¬l¢ ) ¬Á∆UàflÊ ¬˝‡ŸÊŸ˜ ©UûÊ⁄Uà ó

⁄U ⁄U øÊÃ∑§ ! ‚ÊflœÊŸ ◊Ÿ‚Ê Á◊òÊ ˇÊáÊ¢ üÊÍÿÃÊ-
◊ê÷ÊŒÊ ’„U fl Ê Á„U ‚Áãà ªªŸ ‚fl¸˘Á¬ ŸÒÃʌ·ÊÊ— –
∑§ÁøŒ˜ flÎÁc≈UÁ÷⁄Uʺ˝¸ÿÁãà fl‚Ȝʢ ª¡¸Áãà ∑§ÁøŒ˜ flÎÕÊ,
ÿ¢ ÿ¢ ¬‡ÿÁ‚ ÃSÿ ÃSÿ ¬È⁄UÃÊ ◊Ê ’˝ÍÁ„U ŒËŸ¢ flø— H
(∑§) ∞∑§¬ŒŸ ©UûÊ⁄Uà ó
1
(i) ∑§ flÎÁc≈UÁ÷— fl‚Ȝʢ •Êº˝¸ÿÁãà ? 2
1
(ii) ∑§ËŒÎ‡Ê¢ flø— ◊Ê ’˝ÍÁ„U— ? 2
(π) ∑§Áfl— ∑¢§ ‚ê’Êäÿ ‡‹Ê∑¢§ ∑§ÕÿÁà ? ( ¬ÍáʸflÊÄÿŸ ©UûÊ⁄Uà ) 1
(ª) “ŸÒÃʌ·ÊÊ—” ßÁà ¬ŒSÿ ‚Áãœ-Áflë¿UŒ¢ ∑ΧàflÊ ‚ãœ— ŸÊ◊ÊÁ¬ Á‹πà – 1
(ÉÊ) “ª¡¸ÁãÔ ßÁà Á∑˝§ÿʬŒSÿ ∑§Ãθ¬Œ¢ Á∑§◊˜ ? 1
(æU) “¬‡ÿÁ‚” ßÁà ¬Œ ◊Í‹œÊÃÈ— ∑§— ? 1
17. •œÊÁ‹Áπâ ŸÊ≈KÊ¢‡Ê¢ ¬Á∆UàflÊ ∞ÌʜÊÁ⁄Uà ¬˝‡ŸÊŸÊ◊˜ ©UûÊ⁄UÊÁáÊ ÿÕÊÁŸŒ¸‡Ê¢ Á‹πà ó
ø㌟ŒÊ‚— ó •Êÿ¸ ! Á∑¢§ ◊ ÷ÿ¢ Œ‡Ê¸ÿÁ‚ ? ‚ãÃ◊Á¬ ª„U •◊Êàÿ⁄UÊˇÊSÿ ªÎ„U¡Ÿ¢ Ÿ ‚◊¬¸ÿÊÁ◊,
Á∑¢§ ¬ÈŸ⁄U‚ãÃ◊˜ –
øÊáÊÄÿ— ó ø㌟ŒÊ‚ ! ∞· ∞fl Ã ÁŸ‡øÿ— –
ø㌟ŒÊ‚— ó ’Ê…U ◊˜ , ∞· ∞fl ◊ ÁŸ‡øÿ— –
øÊáÊÄÿ— ó ( SflªÃ◊˜ ) ‚ÊœÈ ! ø㌟ŒÊ‚ ‚ÊœÈ –
‚È‹÷cflÕ¸‹Ê÷·È ¬⁄U‚¢flŒŸ ¡Ÿ –
∑§ ߌ¢ ŒÈc∑§⁄¢U ∑ȧÿʸÁŒŒÊŸË¥ Á‡ÊÁflŸÊ ÁflŸÊ H
(∑§) ∞∑§¬ŒŸ ©UûÊ⁄Uà ó
1
(i) ø㌟ŒÊ‚— ∑§Sÿ ªÎ„U¡Ÿ¢ Ÿ ‚◊¬¸ÿÁà ? 2
1
(ii) •ÁS◊Ÿ˜ ŸÊ≈KÊ¢‡Ê ø㌟ŒÊ‚Sÿ ÃÈ‹ŸÊ ∑§Ÿ ‚„ U∑ΧÃÊ ? 2
(π) “Á∑¢§ ◊ ÷ÿ¢ Œ‡Ê¸ÿÁ‚” ßÁà ∑§— ∑¢§ ¬˝Áà ∑§ÕÿÁà ? ( ¬ÍáʸflÊÄÿŸ ©UûÊ⁄Uà ) 1
(ª) “‚ãÃ◊˜” ßÁà ¬ŒSÿ Áfl‹Ê◊‡Ê錢 Á‹πà – 1
(ÉÊ) “•Êà◊ªÃ◊˜” ßÁà ¬ŒSÿ ¬ÿʸÿflÊÁø‡Ê錢 Á‹πà – 1
(æU) “‚È‹÷cflÕ¸‹Ê÷·È” ßÁà ¬ŒSÿ ‚Áãœ-Áflë¿UŒ¢ ∑ΧàflÊ ‚ãœ— ŸÊ◊ÊÁ¬ Á‹πà – 1

S—71—Sans. (T.L.) S – 115 [ Turn over

 10

18. ““ŸÊSàÿÈl◊‚◊Ê ’ãœÈ—”” ‚◊÷Êfl‚ÍÁÄÃ◊Êäÿ◊Ÿ ßàÿSÿ ÷Êfl’ÊœŸ¢ ‚⁄U‹‚¢S∑ΧÃ÷Ê·ÿÊ Á‹πà –

2
19. ∞∑§Ÿ ⁄UÊ ¡„¢U‚Ÿ ÿÊ ‡ÊÊ÷Ê ‚⁄U‚Ê ÷flØ –

Ÿ ‚Ê ’∑§‚„UdáÊ ¬Á⁄UÃSÃË⁄U flÊÁ‚ŸÊ H

1
©U¬ÿȨ̀Äà ‡‹Ê∑§SÿÊãflÿ◊ÊÁüÊàÿ Á⁄UÄÃSÕÊŸÊÁŸ ¬Í⁄Uÿà ó 4×2 =2

∞∑§Ÿ (i) .................... ‚⁄U‚— ÿÊ (ii) .................... ÷flØ – ¬Á⁄U× (iii) ....................

’∑§‚„UdáÊ (iv) ......................... ( ‡ÊÊ÷Ê ) Ÿ ( ÷flÁà ) –

20. ⁄UπÊ¢Á∑§Ã ¬Œ◊ÊœÎàÿ ¬˝‡ŸÁŸ◊ʸáÊ¢ ∑ȧL§Ã ó

(i) ¬˝ÊáÊèÿÊ˘Á¬ Á¬˝ÿ— ‚ÈNUØ – 1

(ii) ‚⁄U‚— ‡ÊÊ÷Ê ⁄UÊ ¡„¢U‚Ÿ ÷flÁà – 1

(iii) ¬˝∑ΧàÿÊ— ‚ÁÛÊœÊÒ flÊSÃÁfl∑¢§ ‚Èπ¢ ÁfllÃ – 1

1
21. •œÊÁ‹ÁπÃÊÁŸ flÊÄÿÊÁŸ ∑˝§◊⁄UÁ„Uà ÊÁŸ – ÿÕÊ∑˝§◊¢ ‚¢ÿÊ¡Ÿ¢ ∑ΧàflÊ Á‹πà ó 6×2 =3

(i) ¬⁄¢U ‚— ¬Íáʸ‡ÊÊÁãâ ŸÊ‹÷à –

(ii) •Ÿã× ∞∑§ÁS◊Ÿ˜ fl≈UflΡÊÊØ ◊Í‹ ‚— ◊„UÊ ’Êœ◊˜ •‹÷à –

(iii) ◊„U Êà◊Ê ’Èh— ∞∑§SÿÊ¢ ⁄UÊ òÊÊÒ ªÎ„¢U àÿÄàflÊ ÁŸª¸Ã— –

(iv) ÃŒÊ⁄U èÿ ‚— ’ÈhŸÊêŸÊ ¬˝ÅÿÊ× •÷flØ –

(v) ‚ ßÃSÃ× flŸ •÷˝◊Ø –

(vi) ∞∑§ŒÊ ‚— ¬@Á◊òÊÒ— ‚„U ·«U˜fl·¸ ¬ÿ¸ãÃ◊˜ •Ã¬Ã˜ –

S—71—Sans. (T.L.) S – 115

 11

22. “∑§” SÃê÷ ¬ŒÊÁŸ ŒûÊÊÁŸ – “π” SÃê÷ ∑˝§◊⁄UÁ„Uà ʗ Ã·Ê¢ ‚◊ÊŸÊÕ¸∑§ ‡ÊéŒÊ— ŒûÊÊ – ©UÁøÃ◊‹Ÿ¢
1
∑ΧàflÊ Á‹πà ó 6×2 =3

“∑§” “π”

(i) ¬ÿʸ∑ȧ‹◊˜ ‡ÊÊãÃ—

(ii) Áfl‡ÊËáÊʸ— ∑˝§ÊœÿÈÄÃÊ◊˜

(iii) ÁflŒÊÿ¸ ¬˝∑§≈Uÿã×

(iv) ¬˝∑ȧÁ¬ÃÊ◊˜ ¬Á⁄U× √ÿÊ∑ȧ‹◊˜

(v) ©UŒ˜Áª⁄Uã× ‚¢òÊÊ≈U˜ÿ

(vi) ©U¬‡Ê◊ŸSÿ Ÿc≈UÊ—

S—71—Sans. (T.L.) S – 115 [ Turn over