TAMLAMALAR

Bir adın başka bir ad, zamir ya da sıfatla oluşturduğu sözcük öbeklerine tamlama
denir.
• Kedim beni görünce kapının arkasından çıktı. (isim tamlaması)
• Onun gözlerinde, neden bilmem, hep bir hüzün olur. (isim tamlaması)
• İyi arkadaşlar edinmeye çalışın. (sıfat tamlaması)

Tamlamalar bir tamlayan ile bir tamlanandan oluşur. Tamlayan tamlamanın birinci,
tamlanan ise ikinci ögesini oluşturur. Kaç sözcükten oluşursa oluşsun
tamlamalar tek bir kavramı ya da varlığı anlatır.
• Atatürk’ün sözleri rehberiniz olsun.
• Kendi gölgesiyle kavga eden bir adamdı o.
• Büyük işler başarmak için çok çalış.

1
TAMLAMALAR

2
 SIFAT TAMLAMASI
Bir ismin, kendisini niteleyen veya belirten bir sıfat unsuruyla oluşturduğu sözcük
grubuna denir. Bu grupta sıfat olan sözcük tamlayan, isim olan sözcükse
tamlanandır.
• İyi arkadaş, güzel koku satan bir parfümeri gibidir.
• Aklın gücüne hiçbir engel karşı duramaz.
• Evin bahçesinde sarı güller vardı.

Sıfatlar çekim eki almaz ancak isimler alabilir.

• Babam parasız insanları oksuz yaya benzetir.

3
 SIFAT TAMLAMASI
Sıfat tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan birden fazla olabilir.
• Başarılı, disiplinli, planlı bir öğrenciyimdir.
• Bazı zor soruları daha sonra çözeceğim.
• Küçük ama şirin bir evimizin olmasını dilerdim.
• Yıkık evler, sokaklar arasından yürüdük.
• Olgun sebze ve meyveleri tüketmek sağlıklıdır.

4
 SIFAT TAMLAMASI
ÖSYM SORUSU (2020):
(I) Emprovize caz yapan müzisyenlerde çok önemli bir yetenek var: Zihnin akış
hâlini kullanmak. (II) Trans hâli olarak da bilinen akış, bütünüyle tek aktiviteye
odaklandığımız durumlarda beliriyor. (III) Örneğin maratonda koşuyorsanız tüm
dikkatiniz vücudunuzun hareketlerine odaklanıyor. (IV) Kas hareketlerinizi,
ayaklarınızın yerle temasını hissetmeye başlıyor; benliğin kaybolduğunu
gözlemliyorsunuz. (V) Böyle durumlarda odaklanılan beceriler en üst seviyede
gerçekleştiriliyor.
Bu parçada numaralandırılmış cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması yoktur?
A) I B) II C) III D) IV E) V

5
SIFAT TAMLAMASI

6
 İSİM TAMLAMASI
Bir ismin başka bir isim tarafından tamamlanmasıyla oluşan söz gruplarına denir.
Tamlayan yardımcı unsur, tamlanan asıl unsurdur.

İsim tamlamasında tamlayanda kullanılan eke tamlayan (ilgi) eki denir: -(n)in.

İsim tamlamasında tamlananın aldığı ekler iyelik ekleridir:

-(i)m -(i)miz
-(i)n -(i)niz
-(s)i -leri

7
 İSİM TAMLAMASI – Belirtisiz İsim Tamlaması
Sadece tamlananı iyelik eki alan isim tamlamasıdır. Belirtisiz isim tamlamalarında
tamlayan ile tamlanan arasında «neden, benzerlik, nitelik, özgülük, tür, görev…»
gibi ilgiler vardır.
• Örümcek fobisi mi var sende? (neden)
• Üzüm reçeli aldım. (neyden yapıldığı)
• Vatan sevgisi çok önemlidir. (nitelik)
• Çığ felaketi yürekleri dağladı. (neden)
• Dil peyniri almak istiyorum. (benzerlik)
• Van valisi açıklama yapacak. (özgülük)

8
 İSİM TAMLAMASI – Belirtisiz İsim Tamlaması
Belirtisiz isim tamlamaları bir sıfat tarafından nitelenebilir.
• Sıcak yaz akşamları balkonda karpuz yerdik.
• Ülkenin yetkin bilim insanlarına ihtiyacı var.
• Yeni virüs salgını için önlemler alınmalı.

Belirtisiz ad tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcük girmez.

Tamlamanın başına gelen sıfat sadece tamlayanın değil, bütün tamlamanın
sıfatıdır.
• Eski İstanbul Valisi (doğru)
• İstanbul Eski Valisi (yanlış)
• Soğuk kış ayları (doğru)
• Kış soğuk ayları (yanlış)

9
 İSİM TAMLAMASI – Belirtisiz İsim Tamlaması
Belirtisiz isim tamlamaları, niteleme (sıfat) göreviyle kullanılabilir.
• Pazarda el işi örgüler de satılmaya başlandı.
• Odaya gül rengi çekyat almışlar.
• Salonda Çanakkale hatırası bir porselen vazo vardı.

10
 İSİM TAMLAMASI – Belirtisiz İsim Tamlaması
SORU:
I. Çalışma kitabında buna benzer sorular çözmüştüm.
II. Babası, çelik tencere üreten bir fabrikada çalışıyormuş.
III. Acı ve tatlı yönleriyle gençlik çağı da gelip geçti.
IV. Bir doktor olarak acı eşiği beni de ilgilendiren bir meseledir.
V. Öğrencilerin derste not endişesinden uzak tutulması gerekir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde belirtisiz ad tamlaması
kullanılmamıştır?
A) I B) II C) III D) IV E) V

11
İSİM TAMLAMASI – Belirtisiz İsim Tamlaması

12
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
Tamlayanı, tamlayan eki -(n)in, tamlananı da iyelik eki alan isim tamlamalarıdır.
Belirtili isim tamlamalarında tamlananın tamlayana aitliği nettir.
• Oğlum, televizyonun sesini çok açmışsın.
• Bugün okulun bahçesi çok kalabalıktı.
• Benim evime de gelmenizi çok isterim.
• Bizim sözlerimizi dikkate almasını beklerdim.

13
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
UYARI: Belirtili isim tamlamasında birden çok tamlayan ya da tamlanan olabilir.
• Çocukların gömlek ve pantolonlarını ütüledi.
• Sınavın tarih ve saati çok önceden belirlenmişti.
• Öğrencilerin, gençlerin sorunları gün geçtikçe büyüyor.

SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir tamlananın birden çok tamlayana bağlandığı
bir isim tamlaması vardır?
A) Bu ülkede şehirlerin, kasabaların, köylerin içinden geçen ırmaklar var.
B) O gürültü içinde çocuklar yan odaya geçip televizyon seyretmiş.
C) Bu şehre geldiğin günü, ayı, yılı hatırlıyor musun?
D) Çocukların neşesi, canlıların coşkusu eksik olmaz kırlarda.
E) Eskidiği için evimizin kapı ve pencerelerini değiştiriyoruz.

14
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
UYARI: Zamirler isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan olarak
kullanılabilir.
• Onun sözleri salondakileri derinden etkiledi.
• Ders çıkışında öğrencilerin hepsini bahçede toplayalım.

SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem tamlayanı hem tamlananı zamir olan bir
isim tamlaması vardır?
A) Gelin, onun fotoğraflarını size de göstereyim.
B) Adana’ya her gelen «Buranın nesi meşhur?» diye soruyor.
C) Sanırım oradaki görevliler benim sözlerimi yanlış anladı.
D) İnsanların hepsi yaşamda aynı şeylere gereksinim duymaz.
E) Ben herkesin fikrine saygı gösterilmesi gerektiği görüşündeyim.

15
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
UYARI: Kişi zamirlerinin tamlayan olduğu belirtili isim tamlamalarında tamlayan
durumundaki zamir düşebilir. Buna tamlayanı düşmüş isim tamlaması denir. Kimi
isim tamlamalarında tamlananın da düştüğü görülür. Bunlar isim tamlaması
olarak kabul edilmez, soruda «Tamlayanı düşmüş bir isim tamlaması var mıdır?»
diye sorulursa dikkate alınır.
• (Onun) Annesi bize börekler yapmıştı.
• Babam (senin) «Kardeşini okuldan al.» dedi.
• Hiç şüphesiz başarı, gençlerindir. (gençlerin başarısı)
• Çalışalım, Türkiye hepimizin. (hepimizin Türkiye’si)

16
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
SORU:
Aşağıdaki dizelerin hangisinde tamlayanı düşmüş bir isim tamlaması vardır?
A) Seslerini duyuyorum o uzak şehirlerin
B) Evlerin çoğu eskidi gitti, tamir edilmedi
C) Korkusuz sabahları düşünüyorsunuz hep
D) Kaldım gölge tanımayan güzelliğinle
E) Unutacaksın bu şehrin garip gecelerini

17
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
UYARI: Belirtili isim tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasına sözcükler hatta
söz öbekleri girebilir. Tamlayan ile tamlanan arasına giren sözcük sıfat, zarf,
bağlaç gibi görevlerde kullanılabilir.
• Evin geniş bahçesi hoşuma gitti. (sıfat)
• Arabaların en hızlısını almak istiyor. (zarf)
• Binanın üç yıl önce yapılan çatısı fırtınada zarar gördü. (sıfat fiil grubu)

18
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
SORU:
Aşağıdakilerin hangisinde arasına sözcük ya da sözcükler girmiş bir isim
tamlaması vardır?
A) Böyle bir değişikliğin yapıldığından bizim haberimiz yok.
B) Birçok insan, burada vaktini boşa geçirmekten şikâyetçi.
C) Geceyi bozacıların, salepçilerin sesleri dolduruyor her kış.
D) Çocukları, bilgisayar oyunlarının bağımlısı olmaktan korumalıyız.
E) Mavi gezegenimizin, adını daha yeni duyduğum ülkeleri var.

19
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
UYARI: Bazen «-den» ayrılma eki, tamlayan eki «-(n)in» yerine geçip isim
tamlaması kurabilir.
• Öğrencilerden biri kapıyı açtı. (öğrencilerin biri)
• Resimlerden birini beğendim. (resimlerin biri)

SORU:
Aşağıdakilerin hangisinde «-den» eki, tamlayan eki olarak kullanılmıştır?
A) Bu, sıradan bir yazarın kaleminden çıkmış bir yapıt değil.
B) Sabah çıkan sisten önümüzü göremez hâle gelmiştik.
C) Milyonlarca insan geçimini denizlerden temin ediyor.
D) Arkadaşımız sudan bahanelerle yanımızdan ayrılmak istedi.
E) Sizce bu karikatürlerden hangisi yarışmada dereceye girer?

20
 İSİM TAMLAMASI – Belirtili İsim Tamlaması
UYARI: Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
• Sakarya, saf çocuğu masum Anadolu’nun.
• Hâlâ dilimdedir tuzu engin denizlerin.

SORU
Aşağıdaki dizelerin hangisinde, tamlayanı tamlananından önce söylenmiş bir
belirtili ad tamlaması vardır?
A) Bir defa da alın terinin, saadetin hakkını düşün
B) İşte Galata rıhtımı, en kalabalık saati köprünün
C) Destanımızda yalnız onların maceraları vardır
D) İlk doğan yıldızım ben, son batan yıldızım ben
E) Çok mu zor şu göğün altında kardeşçe yaşamak

21
 İSİM TAMLAMASI – Zincirleme İsim Tamlaması
En az üç ismin bir araya gelmesiyle oluşan tamlamalardır. Zincirleme isim
tamlamalarında tamlayan, tamlanan ya da her ikisi kendi içinde bir isim
tamlamasıdır.
• Türkçe kitabının sorularını mutlaka çözmelisin. (Tamlayan, belirtisiz ad
takımı)
• Anadolu Lisesinin matematik öğretmeni ile tanıştım. (Tamlayan ve tamlanan
belirtisiz ad takımı)
• Adana’nın karpuz tarlalarını görmelisiniz. (Tamlanan, belirtisiz ad
takımı)

22
 İSİM TAMLAMASI – Zincirleme İsim Tamlaması
SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme isim tamlaması vardır?
A) Kitabın birbirinden güzel karikatürlerini hepimiz çok beğendik.
B) Biçimdeki kusurların dışında bilgi eksiklikleri de şarkıların bilimsel gerçekliğine
gölge düşürüyor.
C) Marmara’nın ortasında ikisi birbirine çok yakın üç şirin ada vardır.
D) Bu güzel suyun rengi hepimize denizi hatırlattı.
E) Beşiktaş iskelesi civarında mağazalar geç saate kadar açık olur.

23
 İSİM TAMLAMASI – Zincirleme İsim Tamlaması
ÖSYM SORUSU (2008)
Tamlayanı düşmüş isim tamlamalarında, tamlanana getirilen «-ler» eki kimi
durumlarda, sonuna geldiği sözcüğün değil, tamlayanın çoğul olduğunu gösterir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala uygun bir durum vardır?
A) Tatilden dönmüşler galiba, çarşıda annelerini gördüm.
B) Kendisine kalsa eşyalarını hemen toplayacaktı.
C) Onun yaptıklarını duyunca çok üzülmüşler.
D) Dostlarımdan ayrılmak, bana çok ağır gelecek.
E) Yıllardır görüşemediği arkadaşlarını arıyor.

24
İSİM TAMLAMASI – Zincirleme İsim Tamlaması

25
İSİM TAMLAMASI – Zincirleme İsim Tamlaması

26