≤∞±≤ ·¢Ú˘˙ Ø „¢Ï ·ȷÒ ÍÂÈÁ‰

̯ Ïȇ

È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ

˘‚ÙÓ· Ì˙‚‰Â ÌÈÈ·ÈÒ¯‚¯٠¯ÙÒ È˙· ÈÂÙÈÓÏ Í¯„ ‰ÚÈˆÓ È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ˙ÙÓ ∫¯Èˆ˜˙
‰‡Ó· È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌÈ¢‰ ÌÈÏ‚ς· ÌÈÈÊÎ¯Ó ÌÈÁ˙Ó ÌÈÈÈÙ‡Ó‰ ¨ÌȯȈ È˘ Ï˘
ÌÈÎÁÓ ¯Â·Ú ÈÂÈ˘ Èί„ ¨˙ÂÈÒÈÒ· ˙ÂÒÈÙ˙ ¨¯ÙÒ È˙· ÈÂÙÈÓ· ÚÈÈÒÏ ‰ÈÂ˘Ú ‰ÙÓ‰ ÆÌȯ˘Ú‰
‰¯·Á ÔÈ·Ï „ÈÁÈ ÔÈ· Á˙Ó ¯‡˙Ó‰ ¨È‚ÂχȄȇ ¯Èˆ ‡Â‰ Ô¢‡¯‰ ¯Èˆ‰ Æ˙Á‡Â Ìȯ˘Ú‰ ‰‡Ó·
ÌȯȈ‰ ˙ÂÁ˙Ù˙‰ ˙‡ ¯È·ÒÓ ¯Ó‡Ó‰ Ư‚Ò ÁÂ˙Ù ÔÈ· Ú‰ Ȃ‚„Ù‰ ¯Èˆ‰ ‡Â‰ È˘‰ ¯Èˆ‰Â
¨È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰Â È˘ÙÂÁØÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰ ÈÓ¯ÊÏ ÌÈ¢ ÌÈÓ˜ÈÓ ÌÈ‚„Ó ¨˙ȯÂËÒȉ ‰ÈÁ·Ó
ƉÙÓ‰ ÌÚ ‰„Â·Ú ˙Âȯ˘Ù‡ ‚ȈÓÂ

¨‰¯·Á≠„ÈÁÈ ¨È‡ÂÈ„ ¨È˯˜ÂÓ„ ¨Èχ˜È„¯ ¨È˘ÙÂÁ ¨ÁÂ˙Ù ¨È·ÈÒ¯‚¯٠¨ÍÂÈÁ ∫Á˙ÙÓ ˙ÂÏÈÓ
Ư‚Ò≠ÁÂ˙Ù

˙‡ȈӉ ÔÈ·Ï ‰È· ‰Ó‡˙‰ ¯ÒÂÁÓ Ú·Â‰ ¨È˙‰Ó ˜ÂÓÚ ¯·˘Ó· ÌÂÈÎ ˙‡ˆÓ ÍÂÈÁ‰ ˙ίÚÓ
Ú„ÈÏ ˙Â˘È‚·Â ‰˜ÂÒÚ˙‰ ÌÏÂÚ· ÌÈÈÂÈ˘Ó ‰‡ˆÂ˙Î Æ®≤∞∞¥ ¨Ì¯È·‡ ;≤∞∞∏ ¨¯ÏÙÂË© ‰·È·Ò
˙ÂÈÎÂÈÁ ˙¯‚ÒÓ ¨ÌÈÈ˙¯·Á‰ ÌȯÚÙ‰ ˙·Á¯˙‰Â ‰ÈˆÊÈ˯„ËÒ‰ ˙ÒÈÙ˙Ó ˙¯·Â‚ ‰·Ê· ÍÂ˙ÓÂ
˙˘„ÂÁÓ ‰ÁȯÙÏ È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ‰ÎÂÊ ¨‰Ê ˘ÂÙÈÁ Ú˜¯ ÏÚ Æ¯·˘ÓÏ ˙Â¯˙Ù ˙¢ÙÁÓ
ÂÂ˘Ï· ¨˙¯Á‡ ¢˙ÂÓÁ¢ ˙ÂÙ˜˙· ‰È‰ ¯·Î˘ ÈÙÎ ¨®Hayes, 2007© ÌÈ¯Á‡‰ ÌÈ¯Â˘Ú‰ È˘·
ÌȂ‰ ‰Ïȷ‰ ÍÂÈÁ‰ ˙ίÚÓÓ Ôˆ¯‰ ˙ÂÚÈ·˘ ȇ Ô‰·˘ ˙ÂÙ˜˙ Âχ Æ®≤∞∞∞© ÌÏ È·ˆ Ï˘
ÍÂÈÁ‰ ÒÂ˙ÈÓ Æ˙ÂÈÂÈÒÈ ˙¯‚ÒÓ ÌȘ‰Ï ÌÈÈ˘„Á ˙ÂÂÈÚ¯ ·Â˙ÎÏ ÌÈÈÎÂÈÁ ͯ„ Ȉ¯ÂÙÂ
‰ÈÙÂÒÂÏÈÙ· ·ˆÚ˙‰ ¨˙È˙ÈÈ˘Ú˙‰ ‰ÎÙ‰Ó‰ ¯Á‡Ï ‰˜È˙Ú‰ ˙Ú· Ì˘–ȇ „ÏÂ ¯˘‡ ±¨Ì„˜˙Ó‰
ÌÈ˘Â¯ÈÙÏ ‰ÎÂÊ ‡Â‰ Âχ ÌÈÓÈ·Â ¨ÏÓ¯Ó–È˯˜ÂÎË–ÈÓ‡ϖÈ˙¯ÂÒÓ‰ ÍÂÈÁ‰ „‚ ‰‡ˆÈ˘ ˙‚‰·Â
ÆÌÈ˙˘Ó‰ ÌÈÓÊÏ ÌÓˆÚ ÌÈÓȇ˙Ó‰ ¨ÌÈ·¯
‡ ¯ÙÒ ˙È·© ˙È·ÈÒ¯‚¯٠˙ÈÎÂÈÁ ˙¯‚ÒÓÏ ÚÈÈÒÏ ‡È‰ ÂÊ ‰„·ڷ ‚ˆÂ˙˘ ‰ÙÓ‰ ˙¯ËÓ
ÍÂÈÁ‰ È·‚Ï ‰È¯ÂËÒȉ· ÌÈÈÈÈÙ‡ ÌÈÁ˙Ó È˘ ÔÈ· ÌÓˆÚ ˙‡ ÔÂÁ·Ï ¨ÍÁÓÏ Û‡Â ®‰ÓÊÂÈ
È‚ÂχȄȇ‰ ˘‚„‰ ˙‡ È˘‰ ¯Èˆ‰Â ˙Ȃ‚„Ù‰ ˙Â·ÂÓ‰ ˙„ÈÓ ˙‡ ÔÁ· Ô¢‡¯‰ ¯Èˆ‰ ÆÈ·ÈÒ¯‚¯ى
ÆÈ˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ ˙ÓÂÚÏ È˘ÙÂÁ‰Â ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰ ˙‡ ‰ÙÓ‰ ÏÚ ‚Ȉ‡ ¨‰Ó‚„ΠÆÈÊίӉ

’‚ ¨ÔÈÂÏ ∫‰‡¯ È˙¯ÂÒÓÏ È·ÈÒ¯‚¯ى ÔÈ· ¨¢Èˆ¯¢Ï ¢È¯˘Ù‡¢‰ ÔÈ· ÔÈÁ·Ó‰ È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ÒÂ˙ÈÓ È·‚Ï Æ±
ƉÙÈÁ ˙ËÈÒ¯·È‡ ¨ÈˆÂ·È˜‰ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ¯·Ú ÏÚ Ìȯ‰¯‰ Æ®±ππ∑©

53
 È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ Ø Ì¯ Ïȇ

¨ÍÁÓ‰ Ï˘ È·È˘ÈÈ·ÂÒ‰ ̘ÈÓÏ ÒÁÈ· ÂÏÂÎ È·ÈÒ¯‚¯ى ·Á¯Ó‰ ˙‡ ¯ÈÎÊ‰Ï ‰ÈÂ˘Ú ‰ÙÓ‰
¯˘Ù‡Ï ˙¯Â˜È·· ÚÈÈÒÏ ‰ÏÂÎÈ ÂÊ ‰·È˘ÙÒ¯Ù Æ˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙ÂÏÈÚÙ‰ ‡ ˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙¯‚ÒÓ‰
˙¯˘ ÈÏÎ ‡ÂÙ‡ ‡È‰ ‰Ê ¯Ó‡Ó· ˙ÚˆÂÓ‰ ‰ÙÓ‰ Æ˙Â˙˘‰Ï ‰Ó‚Ó ÔÓÒÏ ˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙¯‚ÒÓÏ
ƘÈÂ„Ó Ì˜ÈÓ „ÂÚÈ˙Ï ¯˘‡Ó ¯˙ÂÈ ˙ÂÈÎÂÈÁ ˙ÂÒÈÙ˙ ˙ÈÁ·Ï

≤∞≠‰ ‰‡Ó· ÌÈÈÂÈÚ¯‰ ÂÈÈÂËÈ·Â È·ÈÒ¯‚¯٠ÍÂÈÁ Ƈ

Cremin,© ≤∞–‰ ‰‡Ó‰ Íωӷ ÌÈÓÚÙ ¯ÙÒÓ ‰ÓˆÚ ÏÚ ‰¯ÊÁ È·ÈÒ¯‚¯٠ÍÂÈÁ Â‰Ó ‰Ï‡˘‰
’ıÈ·‡¯ ԇȄ ¨ÍÂÈÁ‰ ˙„ÏÂ˙ ÌÂÁ˙· ˙ÂÏÈ·ÂÓ‰ ˙ÂÈÂȯÂËÒȉ‰ ˙Á‡ Æ®1964; Cuban, 1993
Ï˘ ¯˙ÂÒ ÂÏÈه ÍÎ ÏÎ ·Á¯ ÌÂÁ˙ ‰ÒÎÓ È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ÈÎ ˙ÚÂË ¨®Ravitch, 2000©
ÌÈÂȯÂËÒȉ˘ Íη ‰¯ÈÎÓ ‡È‰ ¨˙‡Ê ˙¯ÓÏ ÆÍ¯Ú ¯ÒÁ ‚˘ÂÓÏ Â˙‡ ÂÎÙ‰ ‰Ï‡˘ „Ú ˙ÂÂÈÚ¯
¨ÔÁ·ÂÓ ‚˘ÂÓ Â· Ìȇ¯ ˜¯ ‡Ï ¨®Cremin, 1964© ÔÈÓ¯˜ Ò¯ÂÏ ‡Â‰ ̉·˘ ËÏ·‰˘ ¨ÌȯÁ‡
Ò¯‰Â¯ ÌÈÓ¯‚‰ Ìȯ˜ÂÁ‰ Æ˙ȯ·‰ ˙ˆ¯‡ Ï˘ ˙Èχ¢ÏËȇ‰ ‰È¯ÂËÒȉ· ·Â˘Á ˜¯Ù Û‡ ‡Ï‡
¨ÌÏÂÚ ˙˜·ÂÁ ‰ÚÙÂ˙Î È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ˙‡ ÌÈ‚ÈˆÓ ®Rohrs and Lenhart, 1995© ˯‡‰ÏÂ
‰ÈÙÏ ¨˙ÈËÒÈ‚Èω ‰Á·‰‰ ˙‡ ÚÈˆÓ ®Cohen, 1999© ԉΠÏÂÒ Æ˙È˜È¯Ó‡ ‰ÚÙÂ˙Î ˜¯ ‡ÏÂ
È·ÈÒ¯‚¯٠ÍÂÈÁ ¯„‚ÂÓ˘ ‰Ó ÔÈ· ‰„¯Ù‰‰ ˙‡ ˙¯ˆÈÈÓ ÌÈÓÈÂÒÓ ÌÈ‚˘ÂÓÏ ˙Â˙È˘ ˙ÂÈÂÙÈ„Ú‰
ÔÈÁ·‰Ï ˙ÚÈÈÒÓ ¨Ô‰Î ÈÙ–ÏÚ ¨ÂÊ ˙ÈËÒÈ‚ÈÏ ‰„¯Ù‰ ƯÁ‡ Ì˘· ‡¯˜È‰Ï ÏÂÎÈ˘ ‰ÓÏ
ԉΠÆÍÙȉÏ ȷÈÒ¯‚¯ÙÏ È·ÈÒ¯‚¯٠‡Ï ·ˆÓÓ ¯Â·ÚÏ ÏÂÎÈ ÈÎÂÈÁ „ÒÂÓ˘ ‰ÈˆÓ¯ÂÙÒ¯Ë·
˙‡ Ì‚ ÔÈÈÚ˘ ¯·„ ¨ÌÈÈ·ÈÒ¯‚¯ى ˙ÂÂÈÚ¯‰Ó ˜ÏÁ ÌÈÓ˘ÈÈÓ˘ ˙„ÒÂÓ ÏÚ Ô·˙‰Ï ͯ„ ÚȈÓ
Æ≤∞–‰ ‰‡Ó‰ Í¯Â‡Ï ˙ȯ·‰ ˙ˆ¯‡· ˙Â˙Èη È¢‰ ÏÚ Â¯˜ÁÓ· ®Cuban, 1993© Ô·ÂȘ ȯ‡Ï
ÌȂ‰ Ï˘ Ì˙˘Ó· È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ˙Â¯˜Ú ˙‡ ‡ÂˆÓÏ Ô˙È ÈÎ ÔÚÂË ®±ππ∑© ÔÈÂÏ
‰ÈÙÂÒÂÏÈÙ‰ Ô‚ÈÚ˘ ¯Â¯· ¨˙‡Ê ÌÚ ÆȈÂÏÂËÒÙ ÂÒ¯ Ï˘ ̉ÈÓÈ· ȇ„ ¨Ò˯˜ÂÒ ÈÓÈÓ ÌÈ¢
‡ˆÈ˘ ¢ÍÂÈÁ ‰È˯˜ÂÓ„¢ ¯ÙÒ· „ÁÂÈÓ· ¨È‡ÂÈ„ ÔÂ’‚ È„È–ÏÚ ‰˘Ú È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘
¨˙Â‚Ӡ˙·¯ ÍÂÈÁ ˙ÂËÈ˘ ÂÊ ˙ÈÎÂÈÁ ‰ÈÙÂÒÂÏÈÙÓ Â¯Ê‚ ¨ÌÂÈÎ ¯˜ÈÚ·Â ¨ÌÈ˘‰ Í¯Â‡Ï Æ±π±∂–·
ÌÈÈÊÎ¯Ó ÌÈÈÎÂÈÁ ÌÈ˷ȉ ‰ÓÎ ÔÈÈÙ‡Ï Ô˙È ¨˙‡Ê ÌÚ ÆÔÓÏÂÚ ˙ÒÈÙ˙· ˙ÂÎÂÙ‰ ˘ÓÓ Ô˜ÏÁ˘
¨È‡ÂÈ„© ˙¯ÙÒ· ‰‚‰˘ ‰‡Â¢‰ ¨È˙¯ÂÒÓ‰ ÍÂÈÁ‰ ˙ÓÂÚÏ ¨≤∞–‰ ‰‡Ó‰ Ï˘ È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ·
Û‡ ‡ ¨˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙¯‚ÒÓ‰ ÏÏη ÈÂËÈ· È„ÈÏ ‡Â·Ï ÌÈÏÂÎÈ Âχ ÌÈ˷ȉ Æ®Cuban, 1993 ª1959
∫˙È˙¯ÂÒÓ ˙¯‚ÒÓ ÍÂ˙· ˙È·ÈÒ¯‚¯٠˙ÂÏÈÚÙ·
Æ®Rohrs & Lenhart, 1995© È˙¯ÂÒÓ‰ Á¯‰ ÍÂÈÁÏ ˙„‚˙‰Â ÈÂÈ˘Ï ‰‡È¯˜ Ʊ
„ÈÓÏ˙‰ ÈÈÁÏ ˙ÈËÂÂϯ ‰È‰˙˘ ÍÎ „ÂÓÈω ˙ÈÎÂ˙ ˙‡ ·ˆÚÏ ‰¯ÂÓÏ ˙¯˘Ù‡ ·Á¯Ó Æ≤
¨‰Ï΢‰ Ì˘Ï ‰Ï΢‰ ÏÚ ˙ÁÙÂÓ ˘‚„ Ô˙ÈÈ ÔÎÏ ®Hayes, 2006 ª1959 ¨È‡ÂÈ„© ‰¯·Á‰Â
˙‡ ÌÈ„ÈÓÚÓ ¨¯˙ÂÈ Â‡ ˙ÂÁÙ ˜ÂÁ¯ „È˙ÚÏ ‰Ή‰ „‚΢ ∫‰ÈˆÊÈ˯„ËÒ ˙ÂÈÏÙȈÒÈ„

54
≤∞±≤ ·¢Ú˘˙ Ø „¢Ï ·ȷÒ ÍÂÈÁ‰

≤
Æ¢¯˙ÂÈ· ‡ÏÓ‰ ÔÙ‡· ‰Â‰· ÌÈÈÁ‰ ˙ÂÈÂӄʉ Ï˘ ÔψÈ
Æ®Hayes, 2006 ª1997 ¨ÔÈÂÏ© „ÏÈ ¯‚Â·Ó ÔÈ· ÌÈÈ˙ÂÚÓ˘Ó ÌÈÒÁÈ ¯Á‡ ˘ÂÙÈÁ Æ≥
¨ÔÈÂÏ© ÌÈÙ˙˙˘Ó‰ ¯·ˆ˘ ˙ÂÂÈÒÈ‰ ÏÚ ‚ÂχȄ ˙ÓÈÈ˜Ó ¯˘‡ ¨‰ÏÈÚÙ ˙È˙ÈÈÂÂÁ ‰„ÈÓÏ Æ¥
Æ®Rohrs & Lenhart, 1995 ª1997
˙Â˘· ∫ÌÈÏ‚ ‡ ˙ÂÙ˜˙ È˙˘· ¯˜ÈÚ· ¨≤∞–‰ ‰‡Ó· ÈÂËÈ· È„ÈÏ Â‡· Âχ ÌÈÈÎÂÈÁ ÌÈ˷ȉ
‡¯˜˘ ‰Ó· ∑∞–‰Â ∂∞–‰ ˙Â˘·Â ¨˘„Á ÍÂÈÁ ‡ È·ÈÒ¯‚¯٠ÍÂÈÁ ∫˙ÂÓ˘‰ ˙Á˙ ≥∞–‰Â ≤∞–‰
Á˙Ù˙Ó˘ ‰‡¯ ¨≤±–‰ ‰‡Ó‰ ˙ÏÈÁ˙Ó „ÁÂÈÓ·Â ¨π∞–‰ ˙Â˘Ó ÆÁÂ˙٠‡ È˘ÙÂÁ ¨ÈϘȄ¯ ÍÂÈÁ
¨È˙¯Â˜È· ¨È˯˜ÂÓ„ ¨È˙¯ÈˆÈ ¨È‚ÂχȄ ¨ÈËÒÈÓ‰ ÍÂÈÁ — ÌÈ‚ӠÌÈ¢ ˙ÂÓ˘ ·È·Ò ÛÒÂ Ï‚
¨˙È·ÈÒ¯‚¯ى Á¯‰ ‰¯Ó˘ ÌÈÏ‚‰ ˙˘ÂÏ˘· Æ®≤∞∞∏ ¨Ì¯Â ËΉ© „ÂÚÂ È˘ÈÏ˘‰ Ï„ÂÓ‰ ¨È˙·È·Ò
È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ÂÊ ‰ÈÁ·Ó Ɖ¯·Á‰ ˙Â˙˘‰ Û˜Â˙Ó ¨‰Ù˜˙ Ïη ‰¢ ÈÂËÈ· ‰Ï·È˜ ‡È‰ ͇
Ɖ˙‡ ¯‚˙‡Ó ˙ÈÎÂÈÁ‰ ‰È˯˜ÂÎˉ ‰ÈˆÊÈχȈÂÒ‰ ÌÚ ˙ÓÚ˙Ó‰ ¨‰ÁÓ‰ ÈÙÏ ıÂÏÁ ‰Â‰Ó
ÍÂÈÁ ÌÈÈ˯˜ÂÓ„ ÌÈÈÁ ÔÈ·˘ ¯˘˜Ï ˙ÈÎÙ‰Ó ˙˘·Â‚Ó ‰È¯Â‡È˙ ȇÂÈ„ ·Èˆ‰ ¨Ô¢‡¯‰ Ï‚·
˙ÂȈ˜‡¯ËÈ‡Ï ˙ÒÁÈÈ˙Ó‰ ¨˙È˯˜ÂÓ„ ‰¯·Á Ï˘ ÒÂÓÒ˜¯˜ÈÓ ‰˙ÈΉ ¯„Á· ˙‡¯Ï ˘˜È·Â
‰¯ÂÓ‰ ÏÚ˘ ˙ÂÈ˙ÂÚÓ˘Ó ˙ÂÈ˙¯·Á ˙ÂÈ‚ÂÒ „ˆÏ ¨‡È·Ó „ÈÓÏ˙ Ï΢ ÌÈÈÎÂÈÁ‰ ˙ÂÂÈÒÈ‰ ÔÈ·
˙Â¯˘ÈΉ ‰Ê ÔÂÈÒÈ Ư·ÎÓ Â˘Î¯ ÌÈ„ÈÓÏ˙‰˘ ÔÂÈÒÈ‰ ÔÓ ‰‡¯Â‰· ÏÈÁ˙‰Ï ˘È¢ ∫·Èˆ‰Ï
Æ®±πμπ ¨È‡ÂÈ„© ¢¯˙ÂÈ ¯ÁÂ‡Ó „ÂÓÈÏ ÏÎÏ ‡ˆÂÓ‰ ˙„˜ ˙‡ ÂÂ‰È ¨ÂÎωӷ ÂÁ˙ÂÙ˘
̘ӷ Êίӷ „Ïȉ ˙‡ ÂÓÈ˘· ¢ÍÂÈÁ· ˙ȇ˜È¯Ù˜‰ ‰ÎÙ‰Ó‰¢ ÏÚ ÊȯΉ˘ ‰Ê ‰È‰ ȇÂÈ„
ÌÈ‚¯‡˙Ó Â·È·Ò ÈÎÂÈÁ‰ ‰˘ÚÓ‰ ÊÎ¯Ó ‡Â‰ ¨˙ڷ˜‰ ˙ÈÏÎ˙‰ ‡Â‰ „Ïȉ ÆÌÈ„ÂÓÈω ˙ÈÎÂ˙ ˙‡
˙‡ ÍÂÈÁ· ‰‡¯Â ˙ÂÈÚ· Ô¯˙Ù Ï˘ ˙ÂÈÂÓÂÈÓ „ÓÏÏ ˘˜È· ȇÂÈ„ Æ®±π∂∞ ¨È‡ÂÈ„© ÍÂÈÁ‰ ÈÚˆÓ‡
‰ÒÈÙ˙‰ ÈÙ–ÏÚ ¨Íȯˆ ÌÈ„ÂÓÈω ¯ÓÂÁ ÆÌÈÈÁ‰ ˙‡¯˜Ï ‰Ή ÍÈω˙ ‡Ï ÌÓˆÚ ÌÈÈÁ‰
ÔÂÈ˘ ÈÏÈ‚¯˙ ÏÚ ‡Ï ¨ÌÈÈ˙¯·Á ÌÈίˆ ÏÚ „ÈÓÏ˙‰ ÈÈÁ ÏÚ ÒÒÂ·Ó ˙ÂÈ‰Ï ¨˙È·ÈÒ¯‚¯ى
Æ˙ÂÈÏÙȈÒÈ„Â
‰ÒÈÙ˙ ‰¯·ÁÏ Ì„‡‰ ÔÈ· ÌÈÒÁȉ ˙‡ ÒÙ˙ ¨Ô¢‡¯‰ Ï‚‰ Ï˘ ‚ȈÎ ¨ÍΠ̇ ¨È‡ÂÈ„
‡È‰˘ ÏÎ Æ˙È˙¯·Á ‰·È·Ò ‰Ï ˘È ‰˙ÏÂÊ Ï‡ ‰˜ÈÊ ‰ÚÈ‚ ‰È˙ÂÏÂÚÙÏ ˘È˘ ‰Èȯ·¢ ∫˙ÈËÒÈÂÓ¯‰
Ï˘ ̉ÈÈÂÈ‚·Â ¨Ì‰È˙ÂÓÎÒ‰· ¨Ì‰È˙Â˘È¯„· ¨Ì‰È˙ÂÈÙȈ· ÈÂÏ˙ ˙¢ÚÏ ‰ÏÂÎÈ ‡È‰˘ ÏΠ‰˘ÂÚ
‡È·‰Ï ÈÏ· ‰È˙ÂÏÂÚÙ ˙‡ Úˆ·Ï ‰ÏÂÎÈ ‰ȇ ˙¯Á‡ ˙Âȯ· ÌÚ ¯˘˜ ‰Ï ˘È˘ ‰Èȯ· ÆÌȯÁ‡
Æ‰Ï˘ ‰È˙ÂÓ‚Ó ˙Ó˘‚‰Ï ÌÈÈÁ¯Î‰ Ìȇ˙ ̉ ‰Ï‡ Ô΢ ¨ÌȯÁ‡ Ï˘ ̉È˙ÂÏÂÚÙ ˙‡ Ô·˘Á·
≥
Æ¢ÍÙÈ‰Ï ÔΠ˙¯Á‡ ˙Âȯ· ‰ÚÈÓ ‡È‰ ‰Ú ‡È‰˘ ‰Ú˘·

Æ˙ȯ·Ú‰ ‰ËÈÒ¯·È‡‰ ˙‡ˆÂ‰ ¨¯‚¯·ÈÈϘ Ư ∫Ì‚¯˙ ¨ÍÂÈÁ ÔÂÈÒÈ Æ®±πμπ© ¨’‚ ¨È‡ÂÈ„ Æ≤
Ʊ≤ ßÓÚ ¨˜Èχȷ „ÒÂÓ ∫ÌÈÏ˘Â¯È ¨ÔÓω ÆË ÆÈ ∫Ì‚¯˙ ¨ÍÂÈÁ ‰È˯˜ÂÓ„ Æ®±π∂π© ¨’‚ ¨È‡ÂÈ„ Æ≥

55
 È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ Ø Ì¯ Ïȇ

¯Â˙ÙÏ ˙ÂÎȯˆ˘ ˙ÂÏȉ˜· ÌÈÈÁ ÌÈ˘‡ ‰· ¨¯ÙÒ Ï˘ ‰È˯˜ÂÓ„ ‡È‰ ȇÂÈ„ Ï˘ ‰È˯˜ÂÓ„‰
¯ÂÓ˘Ï ÈÏÎÏÎ ÒÂÒÈ· ÔÚÓÏ ‰ÏÂÚÙ Û˙˘Ï ¨ÂÈÁÈ Ì‰ÈÙÏ ÌȘÂÁ‰ ˙‡ ˜˜ÂÁÏ ¨˙ÂÈÚ·‰ ˙‡ ÔÓˆÚ·
‡ ¨‰¯·ÁÏ „ÈÁȉ ÔÈ· ˙ÂȄ‚È‰ ¯ÒÂÁ ˙‡ ˙‡¯Ï ÂÏ ‰Ó¯‚ ˙‡Ê ‰˜ÈÊ˘ ÔÎ˙ÈÈ ÆÔÂÁËÈ· ÏÚ „ÁÈ
˙Ï‚˙ÒÓ ‰¯·Á‰ ÆÂ˙Ú„Ï ¨ÈÁ¯Î‰ Âȇ ˘ÈÏÙ˜‰ ¥Æ¢ÌÈÈÁ· ÂÊ ˙ÂÈ˘ „‚¢ ˙‡Ê ‰È΢ ÈÙÎ
˙·ÈίӉ ˙ˆ·˜ Ï˘Â „ÈÁȉ Ï˘ ÂÈίˆ ̉ ‰Èίˆ˘ ‰¯·Á ÆÌÈ˙˘Ó‰ Ìȇ˙Ï Ì‡˙‰· ‰˙˘ÓÂ
È߈ ˙‡ ˘È‚„‰¢ È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ¨ÔÎÂ˙‰ ˙ÈÁ·Ó˘ ÔÈȈ ®Conell, 1980© Ï˜ Ɖ˙‡
‰ÈÁ·Ó ª˙È˘ÚÓ ˙ÂÒ˙‰Â ˙ÂÈÚ· Ô¯˙Ù· ˯٠ÏÎ ·¯ÈÚ ¨˙È„Â˙Ó ‰ÈÁ·Ó ;‰ÎÂ˙· ˯ى ‰¯·Á‰
Æ¢‰Ïȉ˜ ÈÈÁ ÈÓˆÚ ÔÂËÏ˘ ÁÙÈË ¨˙È‚¯‡
ÔÈ·Ï ¨„ÈÁȉ ÏÚ ˘‚„‰ ˙‡ ‰Ó˘‰ ‰È‚ÂχȄȇ ÔÈ· ÚÈ¯Î‰Ï ÍÁÓ‰ ÏÚ ®±π∑μ© ÌÏ È·ˆ ˙Ú„Ï
‰¯·Á‰˘ Ì˘Î ¨ÌÈÈ˙¯·Á‰ ÂÈÈÁ Ï˘ ¯ˆÂ˙ ˜¯ Âȇ „ÈÁȉ˘ ÔÚÂË ‡Â‰ Ɖ¯·Á‰ ÏÚ ˘‚„ ‰Ó˘‰ ˙‡Ê
͇ ¨ÂÊ È„ÚÏ· ÂÊ ˙ÂÓÈȘ˙Ó Ôȇ˘ ˙ÂÈÂ˘È Ì‰È˘ Ɖ˙‡ ÌȉӉ Ìȯ·Á‰ ÏÎ ÍÒ ˜¯ ‰ȇ
–ÂȈÂÒ ‰Ù˜˘‰ ‚ÈˆÓ È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Æ̉ÈÈ· ˙ÈÁ¯Î‰ ‰¯È˙Ò ÏÚ ÒÒÂ·Ó Û˙¢Ӊ ÌÓÂȘ
¨˙ȯËˆ–„ÈÈÙ ‰Ù˜˘‰ ¨„‚Ó ¨˙ÈÙ¡ ‰¯·Á Ï˘ ‰Èˆ˜ÂÙ ÍÂÈÁ· ‰‡Â¯‰ ¨„Á‡ „ˆÓ ˙ȯËˆ
μ
Æ„Ïȉ Ï˘ ÌÈÈ˙ÂÁ˙Ù˙‰‰ ÂÈίˆÓ ¯Ê‚‰ ÍÈω˙ ÍÂÈÁ· ‰‡Â¯‰
ÈÂÈ˘Ï Ì‚ ‡¯˜ ‡Â‰˘ Âȇ¯ ͇ ¨¢Êίӷ „Ïȉ¢ ˙˘È‚Î ·Â¯Ï ÚÂ„È È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰
ÍÂÈÁ‰ ˘È‡ ¨ÒË‡˜ ß‚¯Â’‚ øÈ˙¯·Á ÈÂÈ˘ ÏÏÂÁÏ ‰ÁÈψ‰ ˙È·ÈÒ¯‚¯ى ‰ÚÂ˙‰ ̇‰ ÆÈ˙¯·Á
Ï·‡ ¨È˙¯·Á ÈÂÈ˘ ÏÚ ˙¯·„Ó˘ ‰ÚÂ˙Ï ‰ÎÙ‰ ‰ÚÂ˙‰˘ ÔÚÂË ®Counts, 1932© ¨ËÏÂÂʯ Ï˘
ÌÈÂÓ‰‰ ˙ÁÂÂ¯Ï Â˘¯„ ÂÙ‰˘ ÌÈÏ„‚‰ ÌȷȈ˜˙‰ ÆÌÈÈÈ·‰ „ÓÚÓ ˙‡ ‰˙¯È˘ ÌÈÓÚÙ‰ ·Â¯·
˙È˙¯·Á ‰ˆÂ·˜ ‡Ï‡ ¨‰ÈÈÒÂÏ·‰ ÏÏÎ ˙‡ Â˙¯È˘ ‡Ï ÌÈÈ·ÈÒ¯‚¯ى ÌÈÈ˙¯·Á‰ ÌÈÈÂÒÈ‰Â
ÈÏÚ· „ÓÚ ˙È·ÈÒ¯‚¯ى ‰Ó¯ÂÙ¯‰ ÒÈÒ··˘ ÔÚÂË ®Kolko, 1963© ˜Ï˜ χȯ·‚ Ì‚ Æ˙¯Á·
˙ÂÁÂΉ ÈÒÁÈ ˙‡ ‰¯ÓÈ˘ ¨ÂÊ ‰ÒÈÙ˙ ÈÙ–ÏÚ ¨˙È·ÈÒ¯‚¯ى ‰ÚÂ˙‰ ÆÌȯ¡ӯÂÙ¯‰ ‡Ï ÌȘÒÚ
Æ®Hayes, 2006© ÒÈȉ Ì‚ Û¯ËˆÓ ÂÊ ‰ÚËÏ ÆÈÂÈ˘Ï ‰Ïȷ‰ ‡Ï ÌÈÈ˙¯·Á‰
‡ÂˆÓÏ ‰˙ÒÈ ‡È‰ ÍÎ ¨‰¯·Á „ÈÁÈ ÔÈ· ÔÂÊȇ ‡ÂˆÓÏ ‰˙ÒÈ ˙È·ÈÒ¯‚¯ى ‰ÚÂ˙‰˘ ÈÙÎ
˙È·ÈÒ¯‚¯ى ‰ÒÈÙ˙‰ ˙˘˜·Ó ¨˙Ȃ‚„Ù ‰ÈÁ·Ó Ư‚Ò ÁÂ˙Ù ÔÈ·˘ Ȃ‚„Ù‰ Á˙Ó· Ì‚ ÔÂÊȇ
ÔÎÏ ¨ÌȯÂÓ ÌÈ„ÈÓÏ˙ Ï˘ ̉È˙ÂÂÈÒÈ ÏÚ ÒÒÂ·Ó ÌÂϘȯ˜‰ ƯÂÚÈ˘‰ ˙ÈÈ·‰· ÔÂÊȇ ‡ÂˆÓÏ
Ï˘ ‰Î¯„‰Â ÌÈÈ˙¯ÂÒÓ Ìȇ˘Â ÔÈËÂÏÁÏ ÁÂÊÏ ‡Ï ˘˜È· ȇÂÈ„ ¨˙‡Ê ÌÚ Æ‰·ÂÓ Âȇ ÁÂ˙Ù ‡Â‰
¯ÂÁ·Ï ÏÎÂÈ˘ ÔÙ‡· „ÂÓÈω ¯ÓÂÁ ˙‡ ˙Ú„Ï ÂÈ„ÈÓÏ˙Ó „Á‡ ÏÎ ¯ÈÎ‰Ï ·ÈÈÁ ÍÁÓ‰¢ ∫ÌȯÂÓ
˙ÂÈÂÏÈÚÙ˘Â ¨‰Ó ¯·„ ̯˙Ï ˙Âӄʉ ÌÈ„ÈÓÏ˙‰ ÏÎÏ Ô˙ÈÈ˘ ¨È˙¯·Á Ô‚¯‡Ï ˙ÂÁÂ‰ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ·

Ʊ∞∞∞ ’ÓÚ ¨Ì˘ Æ¥

ıÁÏ Æ®≤∞∞∞© ¨ßˆ ¨ÌÏ ∫ÍÂ˙· ¨ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ˙È˙¯·Á‰ ˙ÂÚÓ˘Ó‰ Ï˘ ˙ÈϘȄ¯‰ ‰ÒÈÙ˙‰ Æ®±π∑μ© ¨’ˆ ¨ÌÏ Æμ
Ʊ∞¥≠±∞≥ ’ÓÚ ¨ÌÈÏÚÂÙ ˙ÈȯÙÒ ∫·È·‡–Ï˙ ¨ÊÙ¯‰ ̯ÂÈ ∫ͯÂÚ ¨ÍÂÈÁ· ˙„‚˙‰Â

56
≤∞±≤ ·¢Ú˘˙ Ø „¢Ï ·ȷÒ ÍÂÈÁ‰

˙‡ ̯Â˙ „ÏÈ ÏÎ ¨„Á‡ „ˆÓ ¨¯ÓÂÏÎ ∂ƢȄ„‰ Á˜ÈÙÏ ÌÈȯ˜ÈÚ ÌÈӯ‚ ‰˘Ó˘˙ ˙ÂÙ˙¢Ӊ
‰¯ÂÓ‰ È„È≠ÏÚ ˙¯„ÂÒÓ ˙Â‚¯Â‡Ó Âχ‰ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ‰ ¨È˘ „ˆÓ ¨ÂÂÈÒÈÓ ‡È·Ó ‰ˆÂ·˜Ï ˜ÏÁ
ÆÂ˙ÂȯÁ‡·Â
¨˙ÈϘȄ¯‰ ‰ÚÂ˙‰ ÏÂÚÙÏ ‰ÏÈÁ˙‰ ¨∂∞≠‰ ˙Â˘ ÚˆÓ‡Ó „ÁÂÈÓ·Â ¨μ∞≠‰ ˙Â˘ ÚˆÓ‡Ó
͇ ¨®±π∑∏ ¨Ô„‡ ; ±π∑∏ ¨‡È·Ï© È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ȃ‰ ˙‡ ‰¯È˜Â‰Â ‰ÎÈ˘Ó‰ ¨„Á‡ „ˆÓ˘
Ï˘ ˙Âȷȇ È„Î „Ú ˙ÈÓÈËÙ‡‰ ‰ÒÈÙ˙‰ ÏÂÓ ˙ÓÈȘ‰ ‰¯·Á‰ ˙ÏÈÏ˘ ˙‡ ‰„ÈÓÚ‰ ¨È˘ „ˆÓ
ÍÂÈÁ· ‰‡¯ Ôӄ‚ Ɖ¯·Á‰Â Ì„‡‰ È߈ ÔÈ· ‰ÈÁ·‰ ‡Ï ¯˘‡ ¨Ô¢‡¯‰ Ï‚‰Ó ÌÈÈ·ÈÒ¯‚¯ى
Goodman,© ˙ÂÈ„ÒÓÓ–‰„ Ï˘ ÍÈω˙ ¯Â·ÚÏ ‰Îȯˆ ‡È‰˘ ÔÚË ÔÎÏ ¨‰ÏÈ˘ÎÓ ˙¯˜ÚÓ ‰·È·Ò
¨˙È·ÈÒ¯‚¯ى ‰ÚÂ˙‰ ÂÓÎ ‡Ï˘ ¨ÍÎÈÙÏ ¨ÍÂÈÁ· ˙ÈϘȄ¯‰ ‰ÚÂ˙‰ Ï˘ ‰˙ÏÂÚÙ ¯˜ÈÚ Æ®1960
‰È˯˜ÂÎˉ ‰È˯˜Â¯È·‰ ƉÈχ ˙„‚˙‰ ÍÂ˙Ó ˙„ÒÂÓÓ‰ ÍÂÈÁ‰ ˙ίÚÓÏ ıÂÁÓ ÏÏÂÁ˙Ó
ÍÂÈÁ‰ ˙ÚÂ˙ ¨ÂÊ ‰ÈÁ·Ó Æ˙È‚ÂÏÂȈÂÒ‰ Ô˙ÂÚÓ˘Ó· ‡Ï ˙È‚ÂÏÂÙ¯˙‡‰ Ô˙ÂÚÓ˘Ó· ˙ÂÒÙ˙
Æ®±π∑μ ¨ÌÏ© „‚‰ ˙·¯˙ ˙ÚÂ˙ Ï˘ ˷ȉ ‡Ï‡ ‰ȇ ˙ÈϘȄ¯‰
È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ‡ˆÈ ¨ÈϘȄ¯‰ ÍÂÈÁ‰ Á˙Ù˙‰ Ô‰·˘ ¨˙¯ÚÂÒ‰ ∑∞≠‰Â ∂∞≠‰ ˙Â˘·
˙ÂÈË˙‡‰ ¯Á‡ ¢ÙÈÁ „ÒÓÓÏ Â„‚˙‰˘ ˙ÂÈϘȄ¯ ˙Â¯ÂˆÏ Á˙Ù˙‰Â ˙ÂÈ˘‰ ÏÂËÈ· ˙ÒÈÙ˙Ó
ÌÈÈ˘ÙÂÁ‰ ¯ÙÒ‰ È˙· ˙ÚÂ˙ ˙‡ ÂÈÈÙ‡˘ ˙ÂÈËÒÈ‚ÂÏÂÎÈÒÙ ˙ÂÒÈÙ˙ „ÓÚ ¨„Á‡ „ˆÓ ÆÌ„‡‰ Ï˘
‰ÚÂ˙‰ Æ®Holt, 1964© Ëω ÔÂ’‚ „ÓÚ ÌÈÈÊίӉ ‰È‚‰ ÔÈ·˘ ¨®Free schools movement©
„ÈÁȉ Ï˘ ˘ÙÂÁ‰ ˙‡ ‰˘È‚„‰Â ®Neil, 1960© Ïȉ¯Ó‡Ò· ÏÈ ÆÒ Æ‡ Ï˘ ÂÂÊÁ ˙·˜Ú· ‰Îω
˙‡ Ì‚ ÂÏÏÎ ‰Ù˜˙‰ Ï˘ ˙ÂÈ‚ÂÏÂÎÈÒÙ‰ ˙ÂÒÈÙ˙‰ ÆÌÈÈÁ‰ ˙ÂÈÂӄʉ ÍÂ˙Ó ‰„ÈÓω ˙‡Â
‰„ÈÓω Èί„ ˙ÂÁ˙Ù˙‰‰ È·Ï˘ ˙‡ ‰˙‰ÈÊ˘ ®±π∑≤ ¨‰’ʇÈÙ© ˙È˙ÂÁ˙Ù˙‰‰ ‰È‚ÂÏÂÎÈÒÙ‰
Ò¯’‚¯ ®Maslow, 1954© ‡ÏÒÓ ‰È‚Ȉ˘ ¨˙ÈËÒÈÓ‰‰ ‰È‚ÂÏÂÎÈÒى ˙¢¯„‰ ˙ÂÈ·È˘‡‰
‰„ÈÓω Ï˘ ȇӈډ Ô‚¯‡·Â ÈÓˆÚ ˘ÂÓÈÓ· Ì„‡‰ Ï˘ ͯˆ‰ ˙‡ Â˘È‚„‰ ®Rojers, 1969©
ÆÌȯ‚Â·Ó ÌÚ ˙Ó‡ ȯ˘˜ ˙ÂÚˆÓ‡·Â ‰ˆÂ·˜· ¨‰ÁÂË· ‰·È·Ò·
‰ÁÓˆ˘ ¨˙È˙¯Â˜È·‰ ‰È‚‚„Ù‰ ∫È˙¯·Á ÈÂÈ˘ ¯˜ÈÚ· ¢˜È·˘ ˙ˆ·˜ ÂÁ˙Ù˙‰ ¨„‚Ó
˙ÂÂÈگ ¨®±π∏± ¨‰¯È¯Ù© È˙¯·Á ¯Â¯Á˘ Ï˘ ˘‡ ÍÂÈÁ· ‰˙‡¯Â ‰¯È¯Ù ÂÏÂ‡Ù Ï˘ ÂÈ˙ÂÂÈÚ¯Ó
˙ÂȯÙÒ ˙È·‰ ÔÂÈÚ¯ ˙‡ˆÂ‰ ˙‡ ˜¯ ‡Ï‡ ¨ÂÏÂÎ ¯ÙÒ‰ ˙È· ÏÂËÈ· ˙‡ ˜¯ ‡Ï ¢¯„ ¯˘‡ ÌÈÈϘȄ¯
Æ®±π∑±© Deschooling Society — ¯ÙÒÏ ’ıÈÏȇ Ô‡ÂÂȇ ‡¯˜˘ ÈÙÎ ¨‰¯·Á‰Ó
¨È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ȃ‰ ȇÂÈ„ ψ‡ ÂÓÎ ‡Ï˘ ¨˙ÂÈϘȄ¯‰ ˙ÂÒÈÙ˙‰ ¨˙Ȃ‚„Ù ‰ÈÁ·Ó Ì‚
˙‡¯Ï Ô˙È ¨„Á‡ „ˆÓ ÆÁ˙Ó‰ ˙ˆ˜· ¯Á·Â ‰¯Â‚Ò ‰ÁÂ˙Ù ˙ÂÏÈÚÙ ÔÈ·˘ Á˙Ó· ·Â¯Ï ÂÚȯΉ
χÈ„ „ÒÈÈ˘ ®Sudbury Valley© Èχ ȯ·„‡Ò ¯ÙÒ‰ È˙· ˙˘¯ ÂÓÎ ÌÈÁÂ˙Ù‰ ¯ÙÒ‰ È˙· ˙‡
˙ÈÓ„˜Ó ‰È·‰ ÏÎ ‡ÏÏ ÈËÂÙÒ ÔÙ‡· ˙È˘Ú ‰„ÈÓω ̉· ¨®Greenberg,1985© ‚¯·ȯ‚

Æμ≤ ßÓÚ Æ®±πμπ© ¨’‚ ¨È‡ÂÈ„ Æ∂

57
 È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ Ø Ì¯ Ïȇ

‰ÏÚÙ˘ ¨ÔÓËÒÂÙ ÏÈ Ï˘ ‰ÈÙ¯Ë‡–ÈË‡‰ ˙ˆÂ·˜· ®±π∑μ© ÌÏ ÔÈÁ·Ó ¨È˘ „ˆÓ ÆÍÁÓ‰ Ï˘
Postman and Weingartner,© ‰˙Èη ‰·ÂÓ ¯˜Á Ï˘ ˙ÂÈ‚ÂÏ„Â˙Ó ‰Á˙ÈÙ ÌÈÈÈ·‰ „ÓÚÓ ·¯˜·
Ʈ1971
˙ίÚÓ‰ ÏÚ ÂÚÈÙ˘‰ Âχ ÌÈ˘ Æ˙ÂÈ˙ÂÚÓ˘Ó ˙ÂȯÂ٠͇ ˙¯ˆ˜ Âȉ ˙ÂÈχ˜È„¯‰ ∂∞–‰ ˙Â˘
¨ÏÂ˜Ò ¯Ë¯ßˆ‰ ¨Ìȯ’ˆ‡Â‰ ˙ËÈ˘ ¨È˙È·‰ ÍÂÈÁ‰ ˙ÁÈÓˆ· ¨ÍÂÈÁ· Ìȯ‰ ˙·¯ÂÚÓ Ì„Ș·
¯˘‡ ¨‰È„Ó‰ Ï˘ ÌÊÈϯËˆ‰ Ô„·Â‡Â ˙ίÚÓÏ ıÂÁÓ ÍÂ˙· ÌÈÈÎÂÈÁ ÌÈÈÂÒÈÏ ‰ÈˆÓÈËȂω
˙¯Â˜È·‰ Æ®±ππ≥ ԉΠ; ≤∞∞∞ ¨ÌÏ Deal & Nolan,1978, Miller, 2002© ‰Ë¯Ù‰· Ì‚ ‡Ë·˙Ó
‰¯¯‚ ¨˙ȯ·Ȉ‰ ˙ίÚÓ‰ Ï˘ ˙¯گÚ˙‰‰ ˙ÏÈÁ˙ ˙‡ ‰ÓÈÒ ÈϘȄ¯‰ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ‰˜ÂÓÚ‰
ÆÌȯʂӉ Ïη ¨˙·¯ ˙ÂÈÎÂÈÁ ˙·ÈË¯Ëχ Ï˘ ‰¯ÈˆÈ
È˘ Ï˘ ͯÚÓ ÏÚ Ô˙‡ ̘ÓÏ Ô˙È Ô˙‰ӷ ˙ÂÈ·ÈÒ¯‚¯٠ԉ ÂÏω ˙·ÈË¯Ëχ‰Ó ˜ÏÁ
˘‚„‰ ˙‡ ¯‡˙Ó‰ È‚ÂχȄȇ ¯Èˆ — ≤∞–‰ ‰‡Ó· ÌÈÏ„‚‰ ÌÈÏ‚‰ È˘ ˙‡ ÌÈÈÈÙ‡Ó‰ ÌȯȈ‰
Ư‚Ò ÁÂ˙Ù ÔÈ· ˙ίÚÓ‰ ˙Â·ÂÓ ˙‡ ¯‡˙Ó‰ Ȃ‚„Ù ¯ÈˆÂ ‰¯·Á „ÈÁÈ ÔÈ· ÈÊίӉ ÈÎÂÈÁ‰
ÔÈ· Á˙Ó‰ ˙‡ ˜ÈÊÁ‰Ï ÔÊ‡Ï Ôˆ¯ ÍÂ˙Ó ‡˜Â„ ÌȯȈ‰ È˘ ˙‡ ÔÈÈÙ‡ ¨¯ÂӇΠ¨Ô¢‡¯‰ Ï‚‰
˙˜ÊÁ‡ Ï˘ ˙¯˘Ù‡‰ ˙‡ ¯Ú¯Ú ˙ˆ˜‰ χ ¢Á¯·¢ ¨Â˙‰ӷ ÈϘȄ¯ ‰È‰ È˘‰ Ï‚‰ ÆÌȷ˘‰
˘‚ÙÓ‰Ó ÌȯȈ‰Ó ˙ÂÏÂÚ‰ ˙ÂÈÂÚÓ˘Ó‰ È·‚Ï ·ÈÁ¯‰Ï ‰Ò ‡·‰ ÛÈÚÒ· ÆÌȷ˘‰ ÔÈ· Á˙Ó‰
Æ̉ÈÈ·

ÌȯȈ‰ ͯÚÓ Æ·
„ÈÁȉ χ ‰ÂÙ ˙ÈÎÂÈÁ‰ ‰ÒÈÙ˙‰ ‰ÓÎ „Ú ÔÁ· ¯Èˆ‰ øÈÊίӉ ˘‚„‰ Â‰Ó — È‚ÂχȄȇ ¯Èˆ
˙ÂÏÈÚÙ ÆÈ‡È˯·ÈÏ Â‡ ¨È‚ÂÏÂÎÈÒÙ ·Ë˜Π˙‡¯Ï Ô˙È „ÈÁȉ Ï˘ ·Ë˜‰ ˙‡ Ɖ¯·Á‰ χ ‡
˙ÂÏÈÚÙ ÆÂ˙ÓˆÚ‰ ÈÎÈω˙ ÂÈ˙Âχ˘Ó ¨ÂÈ˙Âˆ¯ ¨„ÈÁȉ ˙¢ÂÁ˙ Ï˘ ‰Ï‡˘· ˙˜ÒÂÚ‰ ˙ÈÎÂÈÁ
ÔÈÈÙ‡Ï Ô˙È È˙¯·Á‰ ·Ë˜‰ ˙‡ Æ¢øÚÓ˘ ‰Ó¢ ‰Ï‡˘· ¨‰Ó‚Â„Ï ¨Á˙Ù˙ ‰Ê ·Ë˜· ˙ÈÎÂÈÁ
Ï˘ ‰Ï‡˘· ˜ÂÒÚ˙ ˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙ÂÏÈÚÙ‰ Æ‰Ó‚Â„Ï Â˜ÂÙ ÁÒÂ ˙‡ȈӉ Ï˘ ˙ÈËÈÏÂÙ ‰Èˆ˜Â„¯·
‰Ï‡˘· ¨‰Ó‚Â„Ï ¨Á˙ÙÈ˙ ‰Ê ·Ë˜· ˙ÈÎÂÈÁ ˙ÂÏÈÚÙ Æ˙„ÓÚÓ È˙¯·Á ·ˆÓ Ï˘ ¨ÁÂÎ ÈÒÁÈ
Æ¢øÌÈ˘ ˙¯„‰ ÏÚ ‰‡ÁÓÏ Û¯Ëˆ‰Ï ˘È ̇‰¢
̇ ƉÏÈ·ÂÓ‰ ˙ÈÎÂÈÁ‰ ‰¯ËÓ‰ ˙‡ Ì‚ ‡Ï‡ ¨‡ˆÂÓ‰ ˙„˜ ˙‡ ˜¯ ÔÓÒÓ Âȇ ¯Èˆ‰ ͇
·Ë˜‰Â ‰Èˆ‡Â„È·È„ȇ‰ ·Ë˜ Âȉ „ÈÁȉ Ï˘ ·Ë˜‰ ¨®±π∑≤© ÌÏ È·ˆ Ï˘ ÂÈÁÂÓ· ˘Ó˙˘
˙‡ ‡Ï‡ ¨ÌÏ ‰˙‡ ‰È΢ ÈÙÎ ¨‰ÈˆÊÈχȈÂÒ‰ ˙‡ ‡Ï ÏÓÒÓ ¨È·ÈÒ¯‚¯ى ˙ÙÓ ÏÚ ‰¯·Á‰ Ï˘
‰‡Â¯ È·ÈÒ¯‚¯٠ÍÂÈÁ ÏÎ ¨ÂÊ ‰ÈÁ·Ó ÆÈ˙¯·Á ÈÂÈ˘Ï Ôˆ¯‰ ˙‡ ¨¯ÓÂÏÎ ¨‰ÈˆÊÈχȈÂÒ–‰„‰
˙‡ ˙Á·‰ ‰¯·ÁÏ È‡˙Î „ÈÁÈ· ˙ÂÊί˙‰‰ ˙‡Â ‰¯·Á‰Ó ¯˙ÂÈ ·Â˘ÁÎ „ÈÁȉ ˙‡ ‰·¯ ‰„ÈÓ·
˙‡ ˙Â˘È‚„Ó‰ ˙ÂÈ·ÈÒ¯‚¯٠˙Â˘È‚ ‡ÂˆÓÏ Ô˙È ÔÈÈ„Ú ¨˙‡Ê ÌÚ Æ˙Â˙˘‰ ˙¯˘Ù‡Ó ‰ÓˆÚ
ÏÈ Ï˘ Ì˙˘Ó ¨‰È‡¯Ï ¨È˙¯·Á‰ ÈÂÈ˘‰ ˙‡ ˙Â˘È‚„Ó‰ ˙ÂÈ·ÈÒ¯‚¯٠˙Â˘È‚ ˙ÓÂÚÏ ¨„ÈÁȉ

58
≤∞±≤ ·¢Ú˘˙ Ø „¢Ï ·ȷÒ ÍÂÈÁ‰

¯Ȓ‚ ®Apple© ÏÙ‡ ¨‰¯È¯Ù Ï˘ Ì˙˘Ó ˙ÓÂÚÏ ÈÓˆÚ‰ ¢ÂÓÈÓ ̄‡‰ ÁÂ˙ÈÙ ¯·„· Ò¯’‚¯Â
ÆÈ˙¯·Á‰ ·ˆÓÏ ˙ÂÚ„ÂÓ ˙¯ÈˆÈ ¯·„· ®Giroux©
̯ʩ ˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙¯‚ÒÓ‰ ‰ÓÎ „Ú ÔÁ· ¯Èˆ‰ ø˙È·ÂÓ ˙¯‚ÒÓ‰ ‰ÓÎ „Ú — Ȃ‚„Ù ¯Èˆ
·Ë˜· Ɖ¯Â‚Ò Â‡ ‰ÁÂ˙Ù ®˙„„· ˙ÈÎÂÈÁ ‰„ÈÁÈ ÂÏÈÙ‡ ‡ ÌȯÂÚÈ˘ ͯÚÓ ¨¯ÙÒ ˙È· ¨ÈÎÂÈÁ
˙¯‚ÒÓ ÏÎ ‡ÏÏ ˙˘Á¯˙Ó‰ ‰„ÈÓÏ ÏΠ‡ ¨¯ˆÁ· ÈËÂÙÒ‰ ˘‚ÙÓ‰ ˙‡ ÔÈÈÙ‡Ï Ô˙È ÁÂ˙Ù‰
˙È·Ó ÌÈ„Ïȉ ˙‡ ‡ÈˆÂ‰Ï ÂÂÂÎ˙‰· ¨Unschooling — ˙‡Ê ‰ÈÎ Ëω ÔÂ’‚ Æ˙‚¯‡Ó ˙ÎÓÂ˙
·Ë˜· Ɖ¯·Á‰Ó ¯ÙÒ‰ ˙È· ˙‡ ‡ÈˆÂ‰Ï ‰¯ËÓ· ¨Deschooling — ’ıÈÏȇ Ô‡ÂÂȇ ¨¯ÙÒ‰
‰¯ÂÓ‰ ¨·Â¯Ï Æ˙˘·Â‚Ó ‰¯Â„Ò ˙Âω˙‰·Â ·Á¯Ó· ¨ÔÓÊ· ˙ÂÓÂÁ˙ ˙¯‚ÒÓ ÔÈÈÙ‡Ï Ô˙È ¯Â‚Ò‰
Ï·Â˜Ó˘ ÈÙÎ ¨Ìȯ¯· ÌÈ„ÚÈ Ìȯ„‚ÂÓ ÌÈÓÊÏ ˜ÏÂÁÓ ¯ÂÚÈ˘‰ ͯÚÓ ÌÈ„ÈÓÏ˙ ˙ˆÂ·˜ ÏÂÓ ‡ˆÓ
ÈΠԇΠ¯ÈÎÊ‰Ï ˘È Ɖ¯Â¯· ‰˜ÊÁ‡Â ÌÈÚ·˜ ÔÓÊ ÈÈÈÙ‡Ó ˙ÏÚ· ¯˜Á ˙„ÈÓÏ· ˙·¯ ÌÈÓÚÙ
ÌÈ˙ÈÚÏ ÚÓ˙˘‰Ï ÏÂÎÈ ¯Â‚Ò‰ ·Ë˜‰ ÔÎÏ ¨„·Ï· È·ÈÒ¯‚¯٠ÍÂÈÁÏ ‡È‰ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ· ‰ÂÂΉ
ÆÈ˙¯ÂÒÓ ¯ÙÒ ˙È·· ‰˙ÈΉ ÍÂÈÁ‰ ˙ίÚÓÏ ÒÁÈ· ÁÂ˙ÙÎ
ÏÚ Ì‚ „ÈÚ‰Ï ¨Á¯Î‰· ‡Ï ¨‰ÈÂ˘Ú Í‡ ¨ÌÂȉ ¯„Ò· ÌÓ‡ ˙ÈÈÙ‡˙Ó ˙¯‚ÒÓ‰ Ï˘ ˙ÂÁÈ˙Ù‰
¨˙¯ÂÂÈÚ ÌȯÓ‡‰ ˘È ¨‰ÂӇ ‰‡ˆÂ˙‰ È·‚Ï ˙‡„ ȇ ¯˘Ù‡Ó È˘ÙÂÁ ÌÂ˜Ó Æ‰·˘ÁÓ‰ ˙ÂÁÈ˙Ù
˙ÂÏ·‚‰˘ ÂÚËÈ ÂÊ ‰„ÓÚ· ÌȘÈÊÁÓ‰ ¨ÍÎÓ ¯˙ÂÈ ÆÌȯ¯· ˙ÂÏ·‚ ‡ÏÏ Ï‰˙‰Ï Ì„‡‰ ˙ÏÂÎÈ·
˙ÂÁÈ˙Ù· Ìȇ¯ ¨¯˙ÂÈ ˙Â·ÂÓ‰ ˙¯‚ÒÓ‰ ÈÎÓÂ˙ ¨„‚Ó ÆÂ˙·È·ÒÓ ÂÓˆÚÓ Ì„‡‰ ˙‡ ÌȯÎÓ
˙ÂÏˆÚ Ì‚ · ˘È ͇ ¨ÍÂÈÁ ˙¯˘Ù‡Ó˘ ˙Â¯˜Ò Ì„‡· ˘È ÌÓ‡ ÈÎ ÌÈÚÂË ¨˘ÙÂÁ Ï˘ ‰ÈÏ˘‡
‰ÂÂÏÓ „ÈÓÏ˙‰Ó ˘¯Â„˘ ¨¯‚˙‡Ó ÁÂË· ÌÂ˜Ó ‰ÂÂ‰Ó ˙È·ÂÓ ˙¯‚ÒÓ ¨¯ÓÂÏÎ ÆÍÂÈÁ ˙˘¯Â„˘
ÆıÓ‡Ó Ì‚ Ú·Â˙‰ ‰„ÈÓÏ ÚÒÓ· Â˙‡

‫ מפגש הצירים‬:1 ‫איור‬

59
 È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ Ø Ì¯ Ïȇ

‡¯© ¯Â‚Ò≠‰¯·Á ¨ÁÂ˙Ù≠‰¯·Á ¨¯Â‚Ò≠„ÈÁÈ ¨ÁÂ˙Ù≠„ÈÁÈ ∫ÌȯÂʇ ‰Ú·¯‡ ¯ˆÂÈ ÌȯȈ‰ ˘‚ÙÓ
‰Ï˘ ˙ÈÊίӉ ˙¯Â˜È·‰ È‰Ó ∫ÔÂÁ·Ï ˘È ÌȯÂʇ‰ „Á‡· ˙ÈÎÂÈÁ ‰ÒÈÙ˙ ̘ÓÏ ˙Ó ÏÚ Æ®± ¯Âȇ
‰ÈÏÙȈÒÈ„ ÂÊȇ ¨‰Ï˘ ˙ÂÈÎÂÈÁ‰ ˙¯ËÓ‰ Ô‰ ‰Ó ¨‰Ï˘ „ÂÒȉ ˙ÂÁ‰ Ô‰ ‰Ó ¨ÈˆӉ ÍÂÈÁ‰ „‚
˘È Æ‰Ï˘ ÍÁÓ‰ „ȘÙ˙Ï ‰¯„‚‰‰ ȉÓ ‰ÚÈˆÓ ‡È‰ ˙ÈÈÈÙ‡ ‰È‚‚„Ù ÂÊȇ ¨ÂÊ ‰ÒÈÙ˙ ‰ÏÈ·ÂÓ
Ì‚ ÚÈÙÂ‰Ï ÌÈÏÂÎÈ ¯˘‡ ¨˙ÂÒÈÙ˙ ÌÈӯʖÈ˙˙ ÌÈÓÈȘ ˙ÈÎÂÈÁ ‰ÒÈÙ˙ Ïη ÈÎ ¯ÓÂÏ ‚ÈÈÒÏ
˙ÙÓ ˙¯ËÓ ‡Â‰ ˙ÈÎÂÈÁ ‰ÒÈÙ˙ Ï˘ ‰Ó˜ÈÓ· ÔÂÈ„‰Â ÁÂ˙È‰ ÌˆÚ ¨˙‡Ê Ïη ¨ÌȯÁ‡ ÌȯÂʇ·
ÆÂÓˆÚ ˜È„Ӊ ̘ÈÓ‰ ‡˜Â„ ‡Ï ÌȯȈ‰

È˯˜ÂÓ„ ÍÂÈÁÏ È˘ÙÂÁ ÁÂ˙Ù ÍÂÈÁÓ — ‰ÙÓ‰ ÏÚ ‰ÚÂ˙Ï ‰Ó‚„ Æ‚

ÏÚ ˙ÈÂÈÚ¯ ‰ÚÂ˙ ˙‰ÊÏ ‰Ò‡ ¨È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ˙ÂÁ˙Ù˙‰ Ï˘ ˙ȯÂËÒȉ‰ ‰¯È˜Ò‰ ¯Á‡Ï
ÍÂÈÁÏ Èˆ¯‰ ̘ÈÓ‰ ˙‡ ‰È¯Á‡Ï ÁÂ˙Ù‰Â È˘ÙÂÁ‰ ÍÂÈÁ‰ ˙‡ ̘Ó ‰ÏÈÁ˙ ƉÙÓ‰ È·‚
ÆÌÂÈÎ È˯˜ÂÓ„‰
¯ˆÈ˘ ¯ÙÒ È˙· ÈÙχ ‰ÏÏÎ ¨Free school movement≠‰ ¨ÌÈÈ˘ÙÂÁ‰ ¯ÙÒ‰ È˙· ˙ÚÂ˙
˙‚‰˙‰ Èί„ ¨ÌÂϘȯ˜ ¨text-book ‡ÏÏ ¨ÌÈÈÁ ˙‡ÏÓ ˙ÈËÂÙÒ ¨˙ÈÓÈËȇ ‰„ÈÓÏ Ï˘ ‰ÈÂÂÁ
‰ÁÂË·‰ ͯ„‰ ˙‡ „ÂÓÏÏ ˘ÙÂÁ· ‰˙‡¯ ‰ÚÂ˙‰ Æ®Miller, 2002© ÌÈÂȈ ‰Èί¯È‰ ‡ÏÏ ÌÈ˘˜Â
ÛÂÒ· ˙ȯ·‰ ˙ˆ¯‡· ¯ÙÒ È˙· ±¨∞∞∞–Î ‰˙Ó ‰ÚÂ˙‰ Æ˙ÈÓÈÙ ‰Èˆ·ÈËÂÓ ÍÂ˙Ó ‰„ÈÓÏÏ
ÍÂÈÁ¢ ¯·„· ÂÒ¯ Ï˘ Âί„ ˙‡ ‰ÎÈ˘Ó‰Â ‰ÈÏ‚‡·Â ˙Ù¯ˆ· Ì‚ ‰ˆÂÙ ‰˙Èȉ ∑¨ÌÈ˘È˘‰ ˙Â˘
ÆÏȉ¯Ó‡Ò ÁÒÂ ‰˘ ‰Ïȉ˜ ÍÂ˙· ÌÈȘ˙Ó‰ ∏¨¢‰ÏÈÏ˘ ÂÏÂ΢
¨ÌÈ‰Ê ÌÈ‚˘ÂÓÎ ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ·Â È˘ÙÂÁ‰ ÍÂÈÁ· ‰Ê ¯Ó‡Ó· ˘ÂÓÈ˘‰ ˙¯ÓÏ˘ ¨ÔÈÈˆÏ È‡¯
ÌÈÈϘȄ¯ ÌÈÈÎÂÈÁ ˙ÂÂÈÒÈ ÔÈÈˆÓ È˘ÙÂÁ ÍÂÈÁ „ÂÚ· Æ˙Â¢ ˙ÂÈÂÚÓ˘Ó ÌÈ˙ÈÚÏ ÂϷȘ ̉
¢‰ÁÂ˙Ù‰ ‰˙ÈΉ¢ Æ˙ÈχӯÂÙ‰ ˙ίÚÓ· ˙Â˙ÈÎ ÏÚ Ì‚ ‰˙Èȉ ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰ ˙ÚÙ˘‰ ¨ÌÈ˘„ÁÂ
ͯ„ ˙È˙ÂÚÓ˘Ó ‰„ÈÓÏ ¯ˆÈÈÏ ‡Ï‡ ¨ÌÈ˯„Ë҉ ‰ÈÏÙȈÒÈ„‰ È„ÂÓÈÏ ÏÚ ¯˙ÂÂÏ ‰ÂÂÎ˙‰ ‡Ï
Âȇ˘ ‰¯ÂÓ ¨‰ÏÈ‚¯‰ ˙¯‚ÒÓ‰ ÍÂ˙· ¯˙ÂÈ ‰ÁÂ˙Ù ‰„ÈÓÏ ˙ÈÈÂÂÁ ¨Ì‡˙ÂÓ ·ˆ˜ ¨˙ÂÏÈÚÙ ¨‰ÈÂÂÁ
¯˜ÈÚ· ‡·Â‰Â ¯ÂÙÒÓ ÌÈ·¯ ̉ ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌÈÓ¢Èȉ Æ’ÂΠ‰˙ÈΉ ÊÎ¯Ó ˙‡ ÒÙÂ˙
Æ®±π∑≤ ¨Ï˜ ;±π∑∏ ¨‡È·Ï© ÌÈÈ„ÂÒÈ ¯ÙÒ È˙·· ¯˜ÈÚ·Â ˙ȯ·‰ ˙ˆ¯‡Ï ‰ÈÏ‚‡Ó
Ï˘ ¯ÂÎÈ ˙¯ˆÂÈ ÌÈ„ÂÓÈω ˙ÂÈÎÂ˙ Ï˘ ‰ÈÈÙΉ˘ ‰˙Èȉ ‰ÚÂ˙‰ Ï˘ ˙ÈÊίӉ ˙¯Â˜È·‰

Miller, R. (2002). Free Schools, Free People – Education and Democracy after the 1960s, Æ∑
NY: State University of NY Press, p. 121
¨®≤∞∞π© ßÊ ’Ê ¨ÂÒ¯ ∫‡¯ ¨ÂÒ¯ Ï˘ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ Â˙ÏÈÁ˙Ï ˙ÒÁÂÈÓ‰ ‰ÒÈÙ˙‰ ‡È‰ ¢‰ÏÈÏ˘‰ ͯ„ ÏÚ ÍÂÈÁ¢ Æ∏
‡¯ ¨ÈËÂȯËÙ ÍÂÈÁ ÂÒ¯ Ï˘ ÍÂÈÁ· ˙‡¯‰ ˙ÂÈÂ˘¯ÙÏ ‡Ï ¨Ò‚‡Ó ˙‡ˆÂ‰ ∫ÌÈÏ˘Â¯È ¨ÍÂÈÁ‰ ÏÚ Â‡ ÏÈÓ‡
Æ®±π∏∂© ¨ß‡ ¨·Âʯ μμ≠¥± ’ÓÚ ¨·¢Ï ¨ÔÂÈÚ ¢„·ڢ ¨‰ÈÙ¡ ¨˙¯ÈÁ — ÂÒ¯¢ Æ®±π∏≥© ’¯ ¨„‚ÈÒ ¨‰Ó‚„Ï
Æ˙ÂÓ¯ ˙‡ˆÂ‰ ∫·È·‡ Ï˙ ¨ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌÈÈÙ¡ ÌÈÈ‚ÂχȄȇ ˙„ÂÒÈ

60
≤∞±≤ ·¢Ú˘˙ Ø „¢Ï ·ȷÒ ÍÂÈÁ‰

·ÂË Ì„‡‰˘ Ô‰ ‰Ï˘ „ÂÒȉ ˙ÂÁ‰ Æ®Neil, 1964© „ÂÓÏÏ Ôˆ¯ ¯ÒÂÁ ˙ÂÚÈ·ˆ ¨ÂÓˆÚÓ Ì„‡‰
¨Ô‰ ˙ÂÈÎÂÈÁ‰ ˙¯ËÓ‰ Æ®±π∂π ¨Ò¯’‚¯© ‰ÁÂË·Â ˙È˘ÙÂÁ ‰·È·Ò· ÂÓˆÚ ˙‡ ˘ÓÓÈ ‡Â‰Â „ÂÒÈÓ
Maslaw,© ˯ى Ï˘ ‰ÈÓÂ¡ ¨˘Ù‰ ˙‡ȯ·Â ˙ÂÈË˙‡ ¨˙È˘È‡ ‰ÁÈÓˆ ¨ÈÓˆÚ ˘ÂÓÈÓ ¨ÍÎÈÙÏ
Æ˙È‚ÂÏÂÎÈÒÙ‰ ‡È‰ ˙ÈÊίӉ ‰ÈÏÙȈÒÈ„‰ Æ®1954
˙˜Ú‰ ¨ÌÈÈ˘È‡ ˙ÂÎÂÁ ÈÎÈω˙ ˙ÏÏÂÎ ÁÂ˙Ù‰Â È˘ÙÂÁ‰ ÍÂÈÁ· ‰¯ˆÂ˘ ‰ÏÈ·ÂÓ‰ ‰È‚‚„Ù‰
¨˙ÈÓÈÙ ‰Èˆ·ÈËÂÓ ÍÂ˙Ó ‰„ÈÓÏ ¨„ÓÂÏ ˙„˜ÂÓÓ ‰„ÈÓÏ ¨·Á¯Ó· ‰Ú˘ ‰˙ÈÎ ¨‰‡ÏÓ ‰¯ÈÁ·
Æ®Miller, 2002© ÏÈΉÏ ¯˘Ù‡Ï ‡Â‰ ÍÁÓ‰ „ȘÙ˙ ¯˘‡Î ¨‰‡¯Â‰· ‰¯ÈˆÈ ˙ÂÓ‡ ·ÂÏÈ˘
ÔÙ‡· „ÈÁȉ ˙ÂÁ˙Ù˙‰ ÏÚ ˘‚„‰ — ¯Â¯· ‡Â‰ ‰Ê ÁÂ˙ÈÓ ‰ÏÂÚ‰ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ ÏÚ Ì˜ÈÓ‰
ÆÁÂ˙Ù≠„ÈÁȉ ‰ˆ˜· ‰Ê Ì¯Ê Ì˜ÓÓ ˙ÂÁÂ˙Ù‰ ˙¯‚ÒÓ‰Ó ‰¯·Á‰ ·ÂˆÈÚÓ Â˙‡ ˜˙È˘
Ô¢‡¯‰ È˯˜ÂÓ„‰ ¯ÙÒ‰ ˙È· ÆÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰ ÍÂ˙Ó ÁÓˆ ®≤∞∞μ ¨ËΉ© È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰
˙È·ÈÒ¯‚¯ى ÂÓÏÂÚ ˙ÒÈÙ˙Ó ˜ÏÁÎ ¨˙‡Ê ÌÚ ÆßÁÂ˙Ù ¯ÙÒ ˙È·ß ‰ÏÈÁ˙· ‡¯˜ Û‡ ®±π∏∑© ‰¯„Á·
ƉÙÓ· ‰¢ ̘ÈÓÏ Âχ ÌÈÓÈ· ®≤∞∞∏ ¨Ì¯Â ËΉ© Á˙Ù˙Ó Á˙Ù˙‰ ‡Â‰ ˙È˯˜ÂÓ„‰Â
‰¯Âˆ· ˙ÏÚÂÙ ‰ȇ ÍÂÈÁ‰ ˙ίÚÓ˘ ‡È‰ È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ˙ÈÊίӉ ˙¯Â˜È·‰
‰¯·Á· ÌÈÈÁ¯Ê‡ ÌÈÈÁÏ ‰È„ÈÓÏ˙ ˙‡ ‰ÈÎÓ ‰ȇ ÔÎÏ ˙Èί¯È‰ ‰¯Âˆ· ‡Ï‡ ¨˙È˯˜ÂÓ„
‰È˯˜ÂÓ„·Â Ì„‡‰ ˙ÂÈÂÎÊ· ‰¯Î‰‰ ˙‡ ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁÏ ˙ÂÙÈÒÂÓ ‡ˆÂÓ‰ ˙ÂÁ‰ Æ˙È˯˜ÂÓ„
¯ÂˆÈÏ ‡È‰ È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ˙ÈÎÂÈÁ‰ ‰¯ËÓ‰ ¨ÔÎÏ ÆÔÓ¢ÈÈÏ ¯˙ÂÈ· ‰·Âˉ ͯ„‰ ˙‡Â
Èχ¯Â„ˆÂ¯Ù ‰·Ó ÂÁ˙ÙÈ ¨Ì„‡ ÏÎ Ï˘ ˙ÂÈ„ÂÁÈÈÏ ÈÂËÈ·‰ Ô˙Ó „ˆÏ ¯˘‡ ¨˙ÂÈÎÂÈÁ ˙¯‚ÒÓ
˜¯ ‡Ï Ô‰ ÔÂÈÚ¯‰ ÒÈÒ·· ˙„ÓÂÚ‰ ˙ÂÈÏÙȈÒÈ„‰ ÆÂÈ˙ÂÈÂÎÊ ÏÚ ¯Ó¢ „ÈÓÏ˙‰ ˙‡ „·ÎÓ‰
Æ˙ÂÈËÈÏÂ٠ۇ ˙ÂÈ‚ÂÏÂȈÂÒ ‡Ï‡ ˙ÂÈ‚ÂÏÂÎÈÒÙ
˙„¯Ù‰ Ï˘ ˙Âω˙‰‰ ÔÙ‡· ÈÂËÈ· È„ÈÏ ‰‡· È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ‰ÏÈ·ÂÓ‰ ‰È‚‚„Ù‰
–˙È˙¯·Á ˙ÂÓÊÈ ÁÂ˙ÈÙ ¨®≤∞∞∂ ¨Ì¯© ÌÈÎÂÒÎÒ Ô¯˙ÙÏ ÌÈί„ ˙„Ú ¨ËÓϯ٠ÏÏÂΉ ¨˙ÂÈ¢¯
¨Ì¯© ÌÈ˘È¯٠˙ÒÒÂ·Ó ‰„ÈÓÏ ÁÒÂ ˙È·È˘¯ËÒ˜ ‰È‚‚„Ù ıÂÓȇ ¨®≤∞∞∑ ¨Ï·ÂÈ© ˙È˙·È·Ò
ÌÈÈ˯˜ÂÓ„ ¯ÙÒ È˙· ͇ ¨Ïȉ¯Ó‡Ò· ¯·Î ‰‚‰ ‰˙Èȉ ˙ÂËÏÁ‰ ˙Ï·˜· ˙·¯ÂÚÓ Æ®≤∞±±
˙ÂÈ¢¯ ˙„¯Ù‰ ÏÏÂΠ‰È„Ó Ï˘ ÒÂÓÒ˜¯˜ÈÓÎ „˜Ù˙Ó‰ ·Á¯Ó ¯ˆÈ ˙¯„ˆÂ¯Ù‰ ˙‡ ˜ÈÓÚ‰
˙ÏÚÂÙ ¨È˘ „ˆÓ ¨ÈÂËÈ· È„ÈÏ Ì„‡ ÏÎ Ï˘ Â˙ÂÈ„ÂÁÈÈ ˙‡ ‡È·‰Ï ¨„Á‡ „ˆÓ ¨‰¯ÂÓ‡˘ ‰ÙÚ
–˙ÈÁ¯Ê‡‰ ˙ÂÏÈÚÙ‰ ˙‡ ˙ÂÈÈÙ‡Ó˘ ¨˙È˙·È·Ò–˙È˙¯·Á ˙ÂÓÊÈÏ ‰¯ÈÁ· ˙ˆ·˜ Ɖ¯·Á‰ Ì˘·
˙Ú·Â‰ ¨È˙¯·Á ÈÂÈ˘Ï ˙ÂÏÈÚÙ ÌÈÓÈÈ˜Ó ‰ˆÂ·˜ ‡ „ÈÁÈ Â·˘ ̘Ӊ Ô‰ ¨≤±–‰ ‰‡Ó· ˙È˯˜ÂÓ„
Ôˆ¯‰ ÔÈ· ˙Ê‡Ó ˙È·È˘¯ËÒ˜‰ ‰È‚‚„Ù‰ ÆÈ˙¯·Á Í¯ÂˆÏ ÈÓÈÙ ÛÁ„ ÔÈ· ÔÈ„Ú Á˙Ó ÍÂ˙Ó
ÌÈÈ˙¯·Á Ìȇ˘Â ÌÈίˆ ¨˙Âχ˘ ÔÈ·Ï ¨Â˙‡ ÔÈÈÚÓ˘ ‰Ó ˙‡ ˜¯ „ÂÓÏÏ „ÈÓÏ˙‰ Ï˘ È˘ÙÂÁ‰
˙„„ÂÚÓ˘ ÍÈω˙ ˙Â·ÂÓÏ ÏÚÂÙ „ÈÓÏ˙‰ ·˘ ˘ÙÂÁ‰ ÔÈ· ˙Ê‡Ó ‡È‰ ¨ÔÎ ÂÓÎ Æ‡È·Ó ‰¯ÂÓ‰˘
ÆÌÈÓÊ ˙ÂÁÂÏ ÌȯˆÂ˙ ÌÚ ‰„·Ú
„ȘÙ˙ Ï˘ ˙ÂÂÈÚ¯ È˘ÙÂÁ‰Â ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰ ÏÚ ÛÈÒÂÓ È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ· ÍÁÓ‰ „ȘÙ˙

61
 È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ Ø Ì¯ Ïȇ

¯ÊÂÁ ‡Â‰ Íη Æ˙È˙¯Â˜È·‰ ‰È‚‚„Ù‰ ˙ÒÈÙ˙· ÍÁÓÏ ˘È˘ ¨˙‡ȈӉ ‰˘Ó χ¢ÏËȇ‰
ÌÈÙ˙¢‰ ÏÏÎ Ï˘ ̉È˙ÂÂÈÒÈ ˙‡ Ô‚¯‡Ï ˙ÂÁ‰Ï — ȇÂÈ„ ψ‡ ÍÁÓ‰ „ȘÙ˙Ï ‰·¯ ‰„ÈÓ·
Æ˙È˙¯·Á ‰Ú„Â˙ ÁÂ˙ÈÙ „Ïȉ „·ΠÏÚ ‰¯ÈÓ˘ ÍÂ˙
˙È˘‡¯ χ ¯˙ÂÈ ·Â¯˜ ‰ÙÓ‰ ÏÚ È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ̘ÈÓ‰˘ ‰‡¯ ¨‰Ê ÁÂ˙ÈÓ ‰‡ˆÂ˙Î
ÌȯȈ‰ ˙È˘‡¯ χ ¯ÂÊÁÏ ˙˘˜·Ó ¯˘‡ ¨‰È˯˜ÂÓ„‰ ˙ÒÈÙ˙Ó ¯Ê‚ ‰¢‰ ̘ÈÓ‰ ÆÌȯȈ‰
ÆÈ˘ÙÂÁ‰Â ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰Ó ¯˙ÂÈ ¯Â‚Ò ¯˙ÂÈ È˙¯·Á ˙ÂÈ‰Ï ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰Ó ˙˘¯Â„ ÍηÂ
‰ËÈ˘‰ ˙‡ ‰· ˙‡¯Ï Ï·Â˜Ó ÆÌÈÈËÓȇ ÌÈÈÎ¯Ú ÌÈ˘ÈÏÙ˜·Â ÌÈÁ˙Ó· ˙ÈÈÙÂ‡Ó ‰È˯˜ÂÓ„‰
˙ÁÒÓ ‰Ê „ˆÏ ͇ ¨Âˆ¯Ó ÏÂÚÙÏ ˘ÙÂÁ‰ ˙‡ Ì„‡Ï ‰˜ÈÚÓ ‡È‰ Æ¢˙ÂÚ¯‚‰ ÏÎ ÔÈ·Ó ‰·Âˉ¢
·ÈÈÁ ‡Â‰ ͇ ¨ıÂÙÁÈ ¯˘‡Ï Â˙ÈÂÎÓ· ÚÂÒÏ ÏÂÎÈ Ì„‡ ÆÌÈ·ÈÈÁÓ ÌÈÈ˙·¯˙ ÌÈÈ˙¯·Á ÌȘÂÁ
ÔÈÈÚ‰ ÈÓÂÁ˙ ¨ÂÈ˙˜ÊÂÁ© Â˙ÂÈ„ÂÁÈÈ ˙‡ ÈÂËÈ· È„ÈÏ ‡È·‰Ï ÏÂÎÈ ‡Â‰ ƉÚÂ˙‰ ȘÂÁÏ ÚÓ˘È‰Ï
ÏÂÎÈ ‡Â‰ Ɖ·È·Ò‰ ÏÚ ˙ÂÎÏ˘‰ ˘È ˜ÂÒÈÚÏ ˙È˙¯·Á ‰¯Î‰Ï ˜Â˜Ê ÂÏÚÂ٠͇ ¨®Â˙Ú„Â ÂÏ˘
‰˘Ú˘ ‰Ó ÏÚ ˙ÂȯÁ‡· ˜ÏÁ ˙Á˜Ï ÌÈÒÈÓ ÌÏ˘Ï ˘¯„ ˙Ú· ‰·Â ¨‰Ó‚Â„Ï ¨Â˙ÈÈÁÓÏ Áȯ‰Ï
ÆÌ˙ȇ
‰Ú¯Î‰‰ ¯ÒÂÁ Ư‚Ò ÁÂ˙Ù ÔÈ·Â ‰¯·Á „ÈÁÈ ÔÈ· ‰Ú¯Î‰ ‡ÏÏ Á˙Ó ‰˜ÈÊÁÓ ÌȯȈ‰ ˙È˘‡¯
ÔÂÈÒÈ‰ ÈÙ–ÏÚ ¨˙ÓÈÂÒÓ ‰Èˆ‡ÂËÈÒ· ˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙ÂÏÈÚÙ‰ Ï˘ ˙È„ÈÓ˙ ‰ÈÁ· ·ÈÈÁÓ ¯˘Ù‡Ó
ÔÙ‡· ÌÈ˙ÈÚÏ ÁÂ˙Ù ÔÙ‡· ÌÈ˙ÈÚÏ ¨‰¯·Á· ÌÈ˙ÈÚÏ „ÈÁÈ· ¯ÂÁ·Ï ˘È ÌÈ˙ÈÚÏ Æ¯·ËˆÓ‰
¨˙ÈÎ¯Ú ˙¢‚˙‰· ˙·¯˜ ÌÈ˙ÈÚÏ ÔÈÈÙ‡ÓÂ Â‡È˘· ˘ÈÏÙ˜‰ ˙‡ ˜ÈÊÁÓ˘ ̘ÈÓ Â‰Ê Æ¯Â‚Ò
‰·È˘Ùүى ÔÓʉ ¨Ì˜Ӊ Ï˘ ˙ÂÈχ¢‡Ï ̇˙‰· ˜¯ ˙˘Á¯˙Ó ‰Ú¯Î‰‰ Æ˙Ȃ‚„Ù ˙È˙‡
˙Â˜ÒÓ ˜ÈÒ‰Ï ¨˙ÂÒÏ ¨˙·ίÂÓ‰ ˙‡ ÔÂÁ·Ï ¨‰Èˆ‡ÂËÈÒ‰ ˙‡ ÔÈÈÙ‡Ï ˘¯„ ÍÁÓ‰ ÆÍÁÓ‰ Ï˘
ÌÚ Ú‚¯ Ïη ÌÈȘ˙Ó‰ ‚ÂχȄ· ÈÂËÈ· È„ÈÏ ‰‡· ˙ÂÈ˯˜ÂÓ„‰ Æ˙È„ÈÓ˙ ˙Â˙˘‰ ¯˘Ù‡ÏÂ
Æ̘Ӡ¯˘˜‰ ˙ÏÂË ‰ÒÈÙ˙ ˘Â„Ș· ‡Ï ˙‡ȈӉ
¨ÍÎ Æ˙È˯˜ÂÓ„ ‰¯·Á Ï˘ ‰ÁÂ˙ÈÙÏ È‡¯‰ ÍÂÈÁÎ ‰Î Ȉ¯‰ È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ ˙‡
Á˙Ó· ‰ÈÁ˘ ‰¯·ÁÏ ¨˙È˯˜ÂÓ„‰ ‰¯·ÁÏ ÌȯÈÚˆ‰ ˙‡ ÔÈÎ‰Ï ‰ÒÓ˘ ÍÂÈÁ Â‰Ê ‰Ê ¯˘˜‰·˘
‰ÓˆÚ‰Â Ìȯ¯· ˙ÂÏ·‚· ˘ÙÂÁ ˙¯˘Ù‡Ó‰ ˙Â·ÂÓ ˜ÈÊÁ‰Ï ‰ÒÓ˘ ÍÂÈÁ Â‰Ê ÆÌȯȈ‰ Ï˘
‡È·‰Ï ‰Ïȉ˜‰ ˙ÂȯÁ‡ ÏÚ „ÓÂÚ Èˆ¯‰ È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ ÆÈ˙¯·Á ÌÊÈ·È˘‡ ÔÚÓÏ ˙È˘È‡
˙ÂÈ„ÂÁÈÈ Æ‡ÓÈȘ–˙·Â ˙˜„ˆ ‰¯·ÁÏ È‡˙ Íη ‰‡Â¯Â „ÈÁÈ ÏÎ Ï˘ Â˙ÂÈ„ÂÁÈÈ ˙‡ ÈÂËÈ· È„ÈÏ
˙ÈËÈÏÂÙ ‰ÈÁ·Â ¨˙È˙·È·Ò–˙È˙¯·Á ‰Èˆ˜‡¯Ëȇ ÍÂ˙· ‡Ï‡ ÈÂËÈ· È„ÈÏ ‡Â·Ï ‰ÏÂÎÈ ‰ȇ „ÈÁȉ
Æ˙È‚ÂÏÂÎÈÒÙ ‰ÈÁ·Â ˙È˘Â‡ ‰Èˆ˜‡¯Ëȇ „ˆÏ
È˘ÙÂÁ‰ ÍÂÈÁ‰Ó ÔÂÊÈ ˙ÂÈ‰Ï ÏÂÎÈ ‡Ï ¨˙ÈÂÈگ ˙ȯÂËÒȉ ‰ÈÁ·Ó ¨È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰
ÈÂÈ˘‰ ˙‡ ˙Â˘È‚„Ó‰ ÂχΠ— ÌȯȈ‰ ͯÚÓ· ˙Â¢ ÍÂÈÁ ˙ÂÒÈÙ˙Ó Ì‚ ‡Ï‡ ¨„·Ï· ÁÂ˙Ù‰Â
¯˙ÂÈ ˙È·ÂÓ ‰È‚‚„Ù ˙Â˘È‚„Ó‰ ÂχΠ¨È˙·È·Ò‰ ÍÂÈÁ‰Â ˙È˙¯Â˜È·‰ ‰È‚‚„Ù‰ ÂÓÎ ¨È˙¯·Á‰
ÆÌÈ˘È¯٠˙ÒÒÂ·Ó ‰„ÈÓÏ ÂÓÎ

62
≤∞±≤ ·¢Ú˘˙ Ø „¢Ï ·ȷÒ ÍÂÈÁ‰

‫ מחינוך פתוח וחופשי לחינוך דמוקרטי‬:2 ‫איור‬

Æ˙ÂÈ·È˘ÈÈ·ÂÒ Ô‰ ¨‰¯·Á „ÈÁÈ ¨¯Â‚Ò ÁÂ˙Ù ÂÓÎ ˙¯„‚‰˘ ‡Ï‡ ¨ÔÓÈ‰Ó ÁÂ˙ÈÏ ˙Ù‡Â˘ ‰ÙÓ‰
¨ÈËÈÏÂÙ ¯˘˜ ‡ÏÏ „ÈÁȉ Ï˘ ˙ÂÈ„ÂÁÈȉ ˙Èȇ¯ ¨˙ÈËÈÏÂÙ ‰Èˆ˜Â„¯Î ÌÈÈÁ‰ ˙‡ ‰‡Â¯˘ ÈÓ ¯Â·Ú
ÏÎ ¨È˘ÙÂÁ‰ ÍÂÈÁ‰Ó Ì„‡ ¯Â·Ú ¨ÌÈÈ˙¯·Á‰ ÌÈÈÏ¢‰ ˙Èȇ¯Ó ˜˙ÂÓ ÍωÓÎ ˘¯Ù˙‰Ï ‰È¢Ú
∫χ˘Ï Ô·ÂÓÎ ·Â˘Á ‰Ê ¯˘˜‰· ÆÌ„‡ ˙ÂÈÂÎÊ· ‰ÚÈ‚Ù ‰·˘ÁÓ ˙¯ȂÒÎ ˘¯Ù˙‰Ï ‰ÈÂ˘Ú ‰·ÂÁ
øÈ·È˘Èȷ‡ ÚˆÓ‡ ˘È ̇‰ øÌȯȈ‰ ˙È˘‡¯ È‰Ó ø̘ÓÓ‰ ÈÓ
¨È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ ¯Â·Ú ‰‚ˆÂ‰˘ ÈÙÎ ¨ÌȯȈ‰ ˙È˘‡¯ ÈÙÏÎ ‰ÚÂ˙‰ ˙‡ ˙‡¯Ï ÚÈˆÓ È‡
ÆÈ·ÈÒ¯‚¯ى ÔÂÈÚ¯‰ Ï˘ ¯˙È ˙ÂÈχ˜È„¯ ÈÙÓ ¯È‰Ê ÍωÓÎ ‡Ï‡ ¨„·Ï· ÂÏ ˙ÈÈÈÙ‡ ‰ÚÂ˙Î ‡Ï
˙¯Â˜È·‰ ˙‡ ˙¯˙ÂÒ‰ ¨˙È˙„ ‰ÒÈÙ˙ È„ÎÏ „Ú ÚÈ‚‰Ï ‰ÏÂÎÈ ˙ÂÈχ˜È„¯‰˘ ÔÂÂÈÎ ‰·Â˘Á ÂÊ ˙¯ȉÊ
ÌÚ ˙È‚ÂχȄ ˙ÂÈ‰Ï ˙˘¯„ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ˙ÂÈϘȄ¯‰ Æ˙ÂÈ·ÈÒ¯‚¯ى ˙„ÂÒÈÓ Ì‰˘ ÈÂÈ˘‰Â
ƉÚÈÙÂÓ ‡È‰ ·˘ ̘Ӊ ÌÚ ‰Ï È„‚‰ ·Ë˜‰
ÔÈ· Ï„·‰‰ ˙‡ ˘Ë˘ËÓ‰ È¯„ÂÓ–ËÒÂÙ ÍωÓÎ ÊίӉ ÈÙÏÎ ‰ÚÂ˙‰ ˙‡ ˙‡¯Ï Ì‚ Ô˙È
ÔÈ· Ì‚ ˙ÂÏ·‚ ˘Ë˘ËÓ È¯„ÂÓ–ËÒÂÙ‰ ·Á¯Ó‰ ¨‰·¯ ‰„ÈÓ· Ư‚Ò ÁÂ˙Ù ÔÈ·Â ‰¯·Á „ÈÁÈ
ÏÎÎ ÆÌȯȈ‰ ͯÚÓ Êίӷ ‰ÓˆÚ ˙‡ ˙‡¯Ï ‰ÏÂÎÈ ˙ÈÎÂÈÁ ‰ÒÈÙ˙ Ï΢ ÍÎ ¨ÌÈÈÎÂÈÁ ÌÈÓ¯Ê
˙¯‚ÒÓ· ‰˙‡ ·Ï˘Ï ˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙ίÚÓÏ Ï˜ ¨ÌȯȈ‰ ˙È˘‡¯Ï ˙·¯˜˙Ó ˙ÈÎÂÈÁ‰ ‰ÒÈÙ˙‰˘
Íωӷ˘ ¨È·ÈÒ¯‚¯ى ÔÂÈÚ¯‰ ¯Â·Ú ‰ÈˆÊÈ˯„ËÒ· ‰ÎÒ ‰ÂÓË Ô‡Î˘ ‡Ï‡ ¨˙ÈχӯÂÙ‰
˙È˘‡¯Ó ÔȂ¯ÈÒÏ ‰ÚÂ˙ ¨ÂÊ ‰ÈÁ·Ó ¨·ÈÈÁÓ È·ÈÒ¯‚¯ى ÒÂ˙ÈÓ‰ Æ˙‰Ӊ ˙‡ „·‡È ˙ÂÚÓËȉ‰
Æ˘„ÁÓ ÌÚÙ ÏÎ ÂÓˆÚ ˙‡ ¯ÂˆÈÏ ˙Ó ÏÚ ¨ÌÚÂÙ ·Ï ÂÓÎ ¨ÌÈÙ ÈÙÏΠıÂÁ ÈÙÏÎ ÌȯȈ‰

‰ÙÓ· ÌÈȯ˘Ù‡ ÌÈ˘ÂÓÈ˘ Æ„

˙ÂÙÒÂ ˙ÂÈÎÂÈÁ ˙ÂÒÈÙ˙ ̘ÈÓ Æ±Æ„
‰·È˘ÙÒ¯Ù Ï·˜Ï ÔÂÈÒÈ· ‰ÙÓ‰ ÏÚ ‰ÓˆÚ ˙‡ ̘ÓÏ ‰ÏÂÎÈ ˙È·ÈÒ¯‚¯٠˙ÈÎÂÈÁ ˙¯‚ÒÓ ÏÎ
ÆÈ˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰Â ÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰ È·‚Ï È˙ȇ¯‰˘ ÈÙÎ ¨˙¯Á‡ ˙¯‚ÒÓÏ ÒÁÈ· ‰ÓÂ˜Ó È·‚Ï

63
 È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ Ø Ì¯ Ïȇ

˙‡ ̘ÓÏ ˙ÂÒÏ ÌÈÓÊÂÓ Ìȇ¯Â˜‰ ͇ ¨˙ÂÙÒÂ ˙ÂÒÈÙ˙ È·‚Ï ·ÈÁ¯‰Ï ‰Ê ¯Â·ÈÁ· Ô˙È ‡Ï
ÌÈÙˆ‰ ÂÓÎ ¨˙Â¢ ¯ÚÂ ˙ÂÚÂ˙ Ï˘ Ô‰È˙ÂÒÈÙ˙ ¨ÈÙÂÒÂÙ¯˙‡‰ ÍÂÈÁ‰ ¨˙È˙¯Â˜È·‰ ‰È‚‚„Ù‰
ÆÌȯÁ‡Â ˜‡ßˆ¯Â˜ ¨ÂÒ¯ ÂÓÎ ÌÈÈÎÂÈÁ ÌÈÈ·ÈÒ¯‚¯٠ÌȂ‰ Ï˘ ̉È˙ÂÒÈÙ˙ ‡ ¨„·ÂÚ‰ ¯ÚÂ‰Â
È„·ÂÚ ÈωÓ È„È–ÏÚ ¨˙È·È˘ÈÈ·ÂÒ ‰¯Âˆ· ˙¢ÚÈ‰Ï ÏÂÎÈ ˙ÂÈÎÂÈÁ‰ ˙¯‚ÒÓ‰ ̘ÈÓ
Û‡Â˘‰ ÈÏÎ ¯ˆÈÈÏ Ì‚ Ô˙È ¨˙‡Ê ÌÚ Æ˙ÂÈÎÂÈÁ‰ ̉È˙ÂÒÈÙ˙ ˙‡ Û¢ÁÏ È„Î ¨˙¯‚ÒÓ‰
˙ÈÎÂÈÁ ˙¯‚ÒÓ È‚Èˆ ·˘ ¨¢¯˘Ú ÔÂχ˘¢ È„È ÏÚ ¨˙¯‚ÒÓ‰ ̘ÈÓ ÔÂÓÈÒ· ˙ÂÈ·È˘Èȷ‡Ï
ƯȈ‰ ÈÙ ÏÚ ˙¯‚ÒÓ‰ ̘ÈÓ Ï˘ ͯÚÂ˘Ó ÌÂ˜Ó Â˙ÈÈ˘ ˙Âχ˘ ¯˘ÚÎ ÏÚ Â·È˘È

ÈÂÈ˘ ÍÈω˙ ÔÂÓÈÒ Æ≤Æ„

ÌȯȈ‰ ˙È˘‡¯ ÔÂÂÈÎÏ ¨‰ÙÓ‰ ÏÚ ÚÂÏ ‰ˆÂ¯ ˙ÈÎÂÈÁ‰ ˙¯‚ÒÓ‰˘ ‰Á‰·Â ¨ÔÂÓÈÒ‰ ÍÈω˙ ¯Á‡Ï
¨È˯˜ÂÓ„ ¯ÙÒ ˙È· ÍÎ ÆÂ˙‡ ÔÈÈÙ‡Ï ÔÎÓ ¯Á‡Ï ‰ÚÂ˙ ıÁ ÔÓÒÏ ‰ÏÂÎÈ ‡È‰ ¨¯Á‡ ÔÂÂÈÎÏ Â‡
¨‰ˆÂ·˜ Ï˘ ¯˜Â· ˙¯‚ÒÓ ˙Ó˜‰ ÏÚ ¯È‰ˆ‰Ï ÏÂÎÈ ¨ÁÂ˙Ù≠„ÈÁȉ Ú·ȯ· È„Ó ¯˙ÂÈ ‡Â‰˘ ˘È‚¯Ó‰
˙È˙·¯˙–·¯ ‰ÈÈÒÂÏ· Ï˘ ‰Ú‚‰ ‡ ‰Ïȉ˜· ˙È˙¯·Á ˙·¯ÂÚÓ ÔÚÓÏ ÏÂÚÙÏ ¨‰Ó‚„Ï
Ư˙ÂÈ ‰¯Â‚҉ ˙È˙¯·Á‰ ÌȯȈ‰ ˙È˘‡¯ χ ÚÈ‚‰Ï ÂÏ Â¯ÊÚÈ Âχ ÌÈËÓχ È˘ ÆÂ˙¯‚ÒÓÏ
˙ÂÏÈÚÙ Æ̘ÈÓ‰ ˙‡ ÔÊ‡Ï È„Î ÌÈÏ˘Ó ¯ÂÊ‡Ó ˙ÈÎÂÈÁ ˙ÂÏÈÚÙ ÒÈÎ‰Ï ‡È‰ ˙¯Á‡ ˙¯˘Ù‡
Æ˙È˙¯Â˜È·‰ ‰È‚‚„Ù‰ ÌÂÁ˙Ó ¨È˯˜ÂÓ„ ¯ÙÒ ˙È·· Úˆ·˙‰Ï ‰ÏÂÎÈ ˙‡ÊÎ

‫ סימון תהליך שינוי למסגרת‬:3 ‫איור‬

‫חינוכית )חיצים( או הכנסת פעילות‬
(‫חינוכית משלימה )מגנט‬

ÌȘÏÁ ¯ÙÒÓÓ ˙·Î¯ÂÓ‰ ˙ÈÎÂÈÁ ˙ÂÏÈÚÙÏ ÊÎ¯Ó ˙‡ÈˆÓ Æ≥Æ„

‰Ê ÔÎÏ ¨˙Â¢ ˙ÂÈÎÂÈÁ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ ¯ÙÒÓÓ ·Â¯Ï ÌȷίÂÓ ˙ÈÎÂÈÁ ˙¯‚ÒÓ Û‡Â ÌÈÈÎÂÈÁ ÌÈÓ¯Ê
ÍÎ ÆÊÎ¯Ó ÔÈÈÙ‡Ï ÏÂÎÈ ˙Â¢‰ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ‰ ÔÂÓÈÒ ¨˙‡Ê ÌÚ ÆÏÏÂÎ „Á‡ ÌÂ˜Ó ÔÓÒÏ ·Î¯ÂÓ
¯ÊÙ˙È ÌȈ·Ș‰ ¯ÈÓÒ· ˙ÈÎÂÈÁ ˙ÂÓÊÈÏ ‰ÓÓÁ‰ ÏÂÏÒÓ· ’‡ ‰˘· ˙Â¢ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ ¨‰Ó‚„Ï

64
≤∞±≤ ·¢Ú˘˙ Ø „¢Ï ·ȷÒ ÍÂÈÁ‰

ÁÂ˙Ù≠‰¯·Á· ÌÈ„ÓÂω ˙Ïȉ˜ ¨ÁÂ˙Ù≠„ÈÁȉ ¯Âʇ· ߇ ‰˘ Ï˘ ‰ÓÓÁ‰ ˙„Ò ∫·Á¯Ó‰ ÈÙ ÏÚ
˙ÂÈÎÂÈÁ‰ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ‰ ÔÈ· ¯ˆÂÂÈÈ˘ Á˙Ó‰ Æ¯Â‚Ò — ‰¯·Á ¯Âʇ· ‰·È·Ò ‰È¯ÂËÒȉ È„ÂÓÈÏÂ
ÆÊÎ¯Ó ¯È„‚È ˙¯‚ÒÓ ‰˙‡·

‫ סימון מרכז לכמה פעילויות‬:4 ‫איור‬

‫חינוכיות באותה מסגרת או זרם‬
‫חינוכי‬

˙ÈÈÂÂÁ ˙ÂÂÁÏ ÌÈÈÂ˘Ú ¨ÌÈ„ÓÂÏ ˙Ïȉ˜Ï Ì˘Ó ‰È¯ÂËÒȉ ¯ÂÚÈ˘Ï ‰ÓÓÁÓ Â¯·ÚÈ˘ ÌÈË„ÂËÒ
˙ÂÈÂÏÈÚÙ‰ ÔÈ· ‰¯˜Â‰Â ‰¯Î‰ ‰È‰˙ ‡Ï ̇ Æ˙¯‚ÒÓ ‰˙‡· ˙ÂÏÈÚÙ Ïη ÔÈËÂÏÁÏ ‰¢ ‰„ÈÓÏ
‰ÏÂÎÈ ˙ÂÏÈÚÙ ÏÎ ¨ÌÊ‚ÂÓ ÒÂÒÈ„ ÌˆÓˆÏ È„Î ÆÒÂÒÈ„ ˙ÂÂÁÏ ÌÈÈÂ˘Ú ÌÈË„ÂËÒ‰ ¨˙Â¢‰
ÆÌÈÈÈ· ˙ÂÁ˙ ÂÈ‰È˘ ÍÎ ˙ÂÚ˘‰ ˙ίÚÓ ˙‡ ·ˆÚÏ ¨ÔÈÙÂÏÈÁÏ Â‡ ¨˘Ï¢Ӊ ÊÎ¯Ó ÔÂÂÈÎÏ Û‡˘Ï

ÌÈ˙ˆ ˙ÈÈ· ƥƄ

¯ÙÒÓÏ ÊÎ¯Ó ‡ÂˆÓÏ Ô˙È˘ ÈÙÎ Èʇ ¨ÌÈ¢ ÌÈ˘‡ ÌÈÏÚÂÙ ˙ÈÎÂÈÁ ˙¯‚ÒÓ Ïη˘ ÔÂÂÈÎÓ
˙ÂÚˆÓ‡· ÆÌÈ˘‡ ˙ˆÂ·˜Ï ÈÊÎ¯Ó ÔÈÈÙ‡Ó ‡ÂˆÓÏ Ô˙È ÍÎ ¨˙¯‚ÒÓ ‰˙‡ ÍÂ˙· ˙ÈÎÂÈÁ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ
‰ÂÓ˙ Ï·˜Ï ÌÈÏÂÎÈ ¨˙ÓÈÂÒÓ ˙ÈÎÂÈÁ ˙ÂÏÈÚÙ Ï˘ ˙ˆ ȯ·Á ‡ ¨ÌÈÁÓ ¨ÌȯÂÓ ˙ˆÂ·˜ ‰ÙÓ‰
˙ÈÎÂÈÁ‰ ÌÓÏÂÚ ˙ÒÈÙ˙ ˙‡ ¨ÔÈÙÂÏÈÁÏ Â‡ ¨˙¯·ÚÂÓ‰ ˙ÂÏÈÚÙ‰ ˙‡ ÌÈÒÙÂ˙ ̉ ‰·˘ ͯ„‰ Ï˘
ÈÂÈ˘ ÍÈω˙ Æ‰ÓˆÚ ˙¯‚ÒÓ‰ ÏÚ ˙ÙÒÂ ˙ÈÂÂÊ ¯˘Ù‡Ï ÏÂÎÈ Û˙¢Ӊ ·Á¯Ó‰ ÔÂÓÈÒ Æ˙Ȃ‚„Ù‰Â
˘„ÁÓ ·ˆÚÏ ÍΠÌȯȈ‰ ˙ÙÓ ÏÚ ¯Á‡ ¯ÂÊ‡Ó ÌÈÙÒÂ ÌÈ˘‡ ˙ÒΉ È„È ÏÚ Ì‚ ÌÈȘ˙‰Ï ÏÂÎÈ
ƉÂÓ˙‰ ˙‡

65
 È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ Ø Ì¯ Ïȇ

‫ צוות מנחים בתוכנית‬:5 ‫איור‬

‫חינוכית דמיונית‬

È˙ÂÁ˙Ù˙‰ ÍÏ‰Ó ÔÂÓÈÒ ÆμÆ„

Ô‰ ¨¯Â·ÚÏ ‰ÏÂÎÈ ˙È·ÈÒ¯‚¯٠˙ÈÎÂÈÁ ˙¯‚ÒÓ˘ È˙ÂÁ˙Ù˙‰ ÍÏ‰Ó Ì‚ ÌȯȈ‰ ÏÚ ˙‡¯Ï Ô˙È
¯˘‡ ‰·ÂÓ‰ È„ÂÒȉ χ ÁÂ˙Ù‰ ÌÈ„Ïȉ Ô‚Ó Æ„ÂÒÈ ˙ÂÒÈÙ˙ ˙ÈÁ·Ó ԉ ˙È‚ÂÏÂ¯Π‰ÈÁ·Ó
¨È˙¯·Á‰ ÔÂÎÈ˙‰ χ Ì˘Ó ¨¯˙ÂÈ ¯Â‚Ò ÔÙ‡·Â ¨ÌÈ„Ïȉ Ô‚· ¯˘‡Ó ˙ÂÁ٠͇ ¨„ÈÁÈ· ÔÈÈ„Ú ÊίÓ
Æ˙Âȯ‚·Â ˙ÂÚˆ˜Ó ˙¯‚ÒÓ· ¯Â‚Ò‰

‫ סימון דוגמה לתהליך חינוכי‬:6 ‫איור‬

‫מתפתח בגיל‬

ÔÂÊÁ Ï˘ ‡ ¨ÈÎÂÈÁ Ì¯Ê Ï˘ ¨˙ÈÎÂÈÁ ˙‚‰ Ï˘ ˙ÂÂÈÚ¯ Ì‚ ÔÈÈÙ‡Ï ÏÂÎÈ È˙ÂÁ˙Ù˙‰ ÍωÓ
˙˘ÂÏ˘· È˙·È·Ò‰ ÍÂÈÁ‰ ¯·Ú˘ ÍÏ‰Ó ¨‰Ó‚Â„Ï ÆÌÈ˘‰ ÌÚ ‰˙˘Ó˘ ˙¯‚ÒÓ Ï˘ ˙ÂÏÈÚÙÂ
ÆÂÒ¯ Ï˘ ˙‚‰· ÂÏÁ˘ ÌÈÈÂÈ˘ ‡ ÂÏ˘ ÌÈÏ‚‰

ÌÂÎÈÒ Æ‰
¯Á‡Ï Æ≤∞≠‰ ‰‡Ó· ÂÈÏ‚ς ÍÂ˙Ó È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ ˙ÙÓ Ï˘ ‰˙ÁÈÓˆ ˙‡ ‚Ȉ‰ ‰Ê ¯Ó‡Ó
¯·Ú˘ ÍÈω˙‰ È„È ÏÚ ˙ÂÈÎÂÈÁ ˙ÂÒÈÙ˙ ̘ÓÏ ˙¯˘Ù‡‰ ˙‡ È˙Ó‚„‰ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ ˙¯·Ò‰
ÍÂ˙· ÁÈ˘ ¯ˆÈÈÏ È„Î ÈÂÙÈÓ ÈÏÎÎ ‰Á˙ÂÙ ‰ÙÓ‰ ÆÁÂ˙Ù‰ ÍÂÈÁ‰Ó Â˙ÁÈÓˆÓ È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰

66
≤∞±≤ ·¢Ú˘˙ Ø „¢Ï ·ȷÒ ÍÂÈÁ‰

ÆÂȘÏÁ ÌÂÎÒÓ Ï„‚‰ ÌÏ˘ ˙¯ÈˆÈ ÔÚÓÏ ˙ȯ˘Ù‡ ˙ÂÙ˙¢ Û‡ Èχ ˙Â˘È‚ ÔÈ·Â ‰˘È‚ ÏÎ
Æ͢Ӊ· ȯ˜ÁÓ ÚˆÓ ‰Â‰˙ ÌÈ¢ ÍÂÈÁ ÈÓ¯Â‚Ï ÚÈÈÒ˙ ÂÊ ‰ÙÓ˘ È˙˜˙

‰ÈÙ¯‚ÂÈÏ·È·
Ɖ„ÒÓ ˙‡ˆÂ‰ ¨È„È˙Ú‰ ¯ÙÒ‰ ˙È· Æ®≤∞∞¥© ¨’¯ ¨Ì¯È·‡
Æ˙·¯˙‰Â ÍÂÈÁ‰ „¯˘Ó ¨ÌÈ„ÂÓÈÏ ˙ÂÈÎÂ˙Ï ÊίӉ ∫·È·‡ Ï˙ ¨ÍÂÈÁ· ÌÈ˘Â„ÈÁ ˙ÏÚÙ‰ Æ®±π∑∏© ¨’˘ ¨Ô„‡
Ɖ„ÒÓ ˙‡ˆÂ‰ ∫Ô‚ ˙Ó¯ ¨¯ˆ ’Ú Ì‚¯˙ ¨¯ÙÒ‰ ˙È· ÏÂËÈ· Æ®±π∑≥© ¨ß‡ ¨’ıÈÏȇ
Æ˙ȯ·Ú‰ ‰ËÈÒ¯·È‡‰ ˙‡ˆÂ‰ ¨¯‚¯·ÈÈϘ ߯ ∫Ì‚¯˙ ¨ÍÂÈÁ ÔÂÈÒÈ Æ®±πμπ© ¨’‚ ¨È‡ÂÈ„
Ɖ¯ÂÓ‰ ¯ˆÂ‡ ˙‡ˆÂ‰ ∫·È·‡ Ï˙ ¨¯Â¯· ’Á ∫Ì‚¯˙ ¨‰¯·Á‰Â ¯ÙÒ‰ ˙È· ; ÌÈ„ÂÓÈω ˙ÈÎ˙ „Ïȉ Æ®±π∂∞© ¨’‚ ¨È‡ÂÈ„
ƘÈχȷ „ÒÂÓ ∫ÌÈÏ˘Â¯È ¨ÔÓω ÆË ÆÈ ∫Ì‚¯˙ ¨ÍÂÈÁ ‰È˯˜ÂÓ„ Æ®±π∂π© ¨’‚ ¨È‡ÂÈ„
Ư˙Î ˙‡ˆÂ‰ ∫ÌÈÏ˘Â¯È ¨‰ÏÁ˙‰ ÌÚ ¯ÂÙÈÒ — È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ Æ®≤∞∞μ© ¨’È ¨ËΉ
¨®Í¯ÂÚ© ÈÂχ ’ ∫ÍÂ˙· ¨È˙¯·Á ÌÊÈ·È˘‡Ï ˙È˘È‡ ‰ˆÚ‰Ó ∫È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ· ‚ÂχȄ‰ Æ®≤∞∞∏© ¨ß‡ ¨Ì¯ÂÈ ¨’È ¨ËΉ
Æ„Á‡Ӊ ı·Ș‰ ˙‡ˆÂ‰ ¨ÈËÒÈÓ‰‰ ÍÂÈÁ· ÌÈÓȈÚÓ ÌÈ‚ÂχȄ
ÈÏ· ÌÏÂÚ‰ ˙‡ ¯Â˜ÁÏ ·˘ÁÏ ¨·Â˙ÎÏ ¨‡Â¯˜Ï ÌÈ„ÓÂÏ ÌÈ˘ ÌÈ„ÏÈ Íȇ ∫˙„Ó˙Ó ‰„ÈÓÏ· Æ®≤∞∞¥© ¨’‚ ¨Ëω
Æ‚‡¯ ∫·È·‡ Ï˙ ¨‰‡¯Â‰Â ÌȯÂÚÈ˘
Æ„·ÂÚ ÌÚ ∫·È·‡ Ï˙ ¨ÈÎÙ‰Ó ¯˘ÂÚ Æ®≤∞∞∏© ¨’‡ ¨¯ÏÙÂË
˙ÏÏÎÓ ˙‡ˆÂ‰ ¨ÌȈ·Ș‰ ¯ÈÓÒ ˙ÏÏÎÓ· ˙È˯˜ÂÓ„‰ ˙ÈÈÂÒÈ‰ ˙ÈÎÂ˙‰ ¨‰ÏÂÚÙ· ‰È˯˜ÂÓ„ Æ®≤∞∞∑© ¨’‡ ¨Ï·ÂÈ
ÆÌȈ·Ș‰ ¯ÈÓÒ
ÆÌÈÙ˘¯ ∫·È·‡ Ï˙ ¨ÍÂÈÁ· ‰ÎÙ‰Ó Æ®±ππ≥© ¨’‡ ¨Ô‰Î
ÆÌÈÏÚÂÙ‰ ˙ȯÙÒ ∫·È·‡ Ï˙ ¨¯˙ÂÈ ÁÂ˙Ù ¯ÙÒ ˙È· ˙‡¯˜Ï — ÍÂÈÁ· Ìȯ‚˙‡ Æ®±π∑∏© ¨’ˆ ¨‡È·Ï
ƉÙÈÁ ˙ËÈÒ¯·È‡ ¨ÈˆÂ·È˜‰ ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ¯·Ú ÏÚ Ìȯ‰¯‰ Æ®±ππ∑© ¨’‚ ¨ÔÈÂÏ
ÆÌÈÏÚÂÙ ˙ÈȯÙÒ ¨‰‡¯Â‰· Ìȯ˙ÂÒ‰ ˙ÂÂÈ‚‰‰ Æ®±π∑≥© ¨’ˆ ¨ÌÏ
˙„‚˙‰Â ıÁÏ Æ®≤∞∞∞© ¨ßˆ ¨ÌÏ ∫ÍÂ˙· ¨ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ˙È˙¯·Á‰ ˙ÂÚÓ˘Ó‰ Ï˘ ˙ÈϘȄ¯‰ ‰ÒÈÙ˙‰ Æ®±π∑μ© ¨’ˆ ¨ÌÏ
ÆÌÈÏÚÂÙ ˙ÈȯÙÒ ∫·È·‡ Ï˙ ¨ÊÙ¯‰ ̯ÂÈ ∫ͯÂÚ ¨ÍÂÈÁ·
Ï˙ ¨ÊÙ¯‰ ̯ÂÈ ∫ͯÂÚ ¨ÍÂÈÁ· ˙„‚˙‰Â ıÁÏ Æ®≤∞∞∞© ¨ßˆ ¨ÌÏ ∫ÍÂ˙· ¨’ÌÈ˘È˘‰ ˙Â˘ßÓ ¯˙Â ‰Ó Æ®≤∞∞∞© ¨’ˆ ¨ÌÏ
ÆÌÈÏÚÂÙ‰ ˙ÈȯÙÒ ∫·È·‡
Æμμ≠¥± ’ÓÚ ¨·¢Ï ¨ÔÂÈÚ ¨„·ڢ ¨‰ÈÙ¡ ¨˙¯ÈÁ — ÂÒ¯ Æ®±π∏≥© ¨’¯ ¨„‚ÈÒ
Æ˘¯ÙÓ ∫ÌÈÏ˘Â¯È ¨ÌȇÎÂ„Ó Ï˘ ‰È‚‚„Ù Æ®±π∏±© ’Ù ¨‰¯È¯Ù
ÆÌÈÏÚÂÙ ˙ÈȯÙÒ ∫·È·‡ Ï˙ ¨‚¯·¯Ë˘ ’È Ì‚¯˙ ¨„ÂÓÏÏ ˘ÙÂÁ Æ®±ππ∑© ¨ß˜ ¨Ò¯’‚¯
Æ˙ÂÓ¯ ˙‡ˆÂ‰ ∫·È·‡ Ï˙ ¨ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌÈÈÙ¡ ÌÈÈ‚ÂχȄȇ ˙„ÂÒÈ Æ®±π∏∂© ¨’‡ ¨·Âʯ
¯‡Â˙ ˙‡¯˜Ï ‰„Â·Ú Æ˜ÂÙ Ï˘ÈÓ Ï˘ ÂÈ‚˘ÂÓ· È˯˜ÂÓ„‰ ÍÂÈÁ‰ ˙¯Â˜È· — ‰Â˜˙Ï ˘Â‡ÈÈ ÔÈ· Æ®≤∞∞∂© ¨’‡ ¨Ì¯
Æ·È·‡ Ï˙ ˙ËÈÒ¯·È‡ ¨ÒÂÓÚ Ô· ߇ ·‡Ê ¯Â‚ ’‡ ˙ÈÈÁ‰· ÍÓÒÂÓ
Ʊ∏ ¨ÌÈÈÈ· ˙‡È¯˜ ¨È˘ÈÏ˘‰ Ï‚Ï ‰È‚‚„Ù‰ ∫ÌÈ˘È¯٠˙ÒÒÂ·Ó ‰„ÈÓÏ ˙Ïȉ˜ Æ®≤∞±±© ¨’‡ ¨Ì¯

67
 È·ÈÒ¯‚¯ى ÍÂÈÁ‰ Ï˘ ÌȯȈ‰ ˙ÙÓ Ø Ì¯ Ïȇ

Cohen, S. (1999). “The Influence of Progressive Education on School Reform in the US: Re-
descriptions”, in: S. Cohen, Challenging Orthodoxies, NY: Lang.
Connell, F. (1980). A History of Education in the Twentieth Century World, Canberra:
Curriculum Development Centre.
Counts, G. S. (1932). Dare the School Build a New Social Order?, NY: the John Day Company.
Cremin, L. A. (1964). The Transformation of the School: Progressivism in American
Education, NY: Vintage Books, pp.1876-1957.
Cuban, L. (1993). How Teachers Taught: Constancy and Change in American Classrooms,
NY: Teacher College Press, pp. 1890-1990.
Deal, T. E. and Nolan, R. R. (eds.), (1978). Alternative Schools: Ideologies, Realities,
Guidelines, Chicago: Nelson-Hall.
Goodman, P. (1960). Growing Up Absurd, NY: Vintage.
Greenberg, D. (1985). The Sudbury Valley School Experience, M.A.: Sudbury Valley School
Press.
Hayes, A. (2006). The Progressive Education Movement: Is It Still a Factor in Today‘s
Schools? Rowman & Littlefield Education.
Kolko, G. (1963). The Triumph of Conservatism, NY: The Free Press.
Maslow, A. (1954). Motivation and Personality, NY: Harper & Row.
Miller, R. (2002). Free Schools, Free People - Education and Democracy after the 1960’s,
NY: State University of NY Press.
Neill, A.S. (1960). Summerhill, A Radical Approach of Child Rearing, NY: Hart Pub. Co.
Postman, N. and Weingartner, C. (1971). Teaching as a Subversive Activity, Delta.
Ravitch, D. (2000). Left Back: A Century of Battles Over School Reform, NY: Touchstone.
Rohrs, H. and Lenhart, Volker (eds.) (1995). Progressive Education across the Continents,
Lang.

e-mail: eyaLr@democratic.co.il

68