Demir Disi Metaller Sektoru Ve Turkiyenin Rekabet Gucu

DEMİR DIŞI METALLER SEKTÖRÜ
VE TÜRKİYE’NİN REKABET GÜCÜ

ALÜMİNYUM - BAKIR - NİKEL - ÇİNKO
Dr. Muhittin Adıgüzel
TRİKROMİ
SEKTÖREL ARAŞTIRMALAR
YAYIN NO: 2022 - 18
İSTANBUL, 2022
İTO Çağrı Merkezi
444 0 486
İTO Yayın Kurulu

Dr. İsrafil Kuralay
Münir Üstün
Prof. Dr. Nihat Alayoğlu
Erhan Çardaklı
Hasan Uluç Hacıhasanoğlu
A. Erdem Kiracı
Tolunay Dayı Yalçın
Odamız yayınlarına internet sitemizden ulaşabilirsiniz.

www.ito.org.tr
Yazar
Dr. Muhittin Adıgüzel
Grafik Tasarım
Adem Şenel
Kapak Tasarım
1,618 Agency
Baskı
SİSTEM OFSET
www.sistemofset.com.tr
Sertifika No: 46660
ISBN 978-605-137-930-2 (Basılı)

ISBN 978-605-137-929-6 (Elektronik)
Copyright © İTO (İstanbul Ticaret Odası)

Tüm hakları saklıdır. Bu yayının hiçbir bölümü, yazarın ve İTO’nun önceden yazılı izni olmaksızın
mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir şekilde çoğaltılamaz. Bu eserin bazı bölümleri
veya paragrafları, sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıyla yazarın adı ve İTO belirtilerek
bilgisi dahilinde kullanılabilir.
İçindekiler
SUNUŞ..............................................................................................................................................................................11
1. GIRIŞ............................................................................................................................................................................13
1.1. Çalışmanın Amacı, Kapsamı ve Yöntemi ............................................................................................................. 14
2. ALÜMINYUM...........................................................................................................................................................17
2.1. Alüminyum Tanımlanması ....................................................................................................................................... 18
2.1.1. Alüminyum ve Alaşımlarının Özellikleri.................................................................................................... 19
2.1.2. Alüminyumun Kullanım Alanları ................................................................................................................. 22
2.1.3. Alüminyum Sektörünün Tanımı ................................................................................................................... 25
2.2. Dünyada Alüminyum Sektörü.................................................................................................................................. 28
2.2.1. Dünyada Alüminyum Üretimi......................................................................................................................... 28
2.2.2. Dünyada Alüminyum Talebi............................................................................................................................ 36
2.2.3. Alüminyum Fiyatları........................................................................................................................................... 42
2.3. Dünyada Alüminyum Dış Ticareti.......................................................................................................................... 44
2.3.1. İhracat........................................................................................................................................................................ 44
2.3.2. İthalat......................................................................................................................................................................... 45
2.3.3. Dış Ticaret Dengesi............................................................................................................................................... 46
2.4. Türkiye’de Alüminyum Sektörü............................................................................................................................... 48
2.4.1. Üretim........................................................................................................................................................................ 48
2.4.2. Türkiye’nin Dış Ticareti...................................................................................................................................... 53
2.4.2.1. Türkiye’nin İhracatı..................................................................................................................................... 53
2.4.2.2. Türkiye’nin İthalatı...................................................................................................................................... 56
2.4.2.3. Dış Ticaret Dengesi...................................................................................................................................... 59
2.5. Türkiye Alüminyum Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü .................................................................. 61
3. BAKIR..........................................................................................................................................................................71
3.1. Bakırın Tanımlanması................................................................................................................................................. 73
3.2. Dünyada Bakır Sektörü............................................................................................................................................... 75
3.2.1. Dünyada Bakır Üretimi....................................................................................................................................... 75
3.2.2. Dünyada Bakır Tüketimi.................................................................................................................................... 89
3.2.3. Bakır Fiyatları......................................................................................................................................................... 93
3.3. Dünya Bakır Dış Ticareti............................................................................................................................................. 95
3.3.1. İhracat........................................................................................................................................................................ 95
3.3.2. İthalat......................................................................................................................................................................... 97
3.3.3. Dünya Bakır Ticaretinde Dış Ticaret Dengeleri....................................................................................... 98
3.4. Türkiye’de Bakır Sektörü..........................................................................................................................................100
3.4.1. Üretim......................................................................................................................................................................100
3.4.2. Türkiye’de Bakır Sektörünün Dış Ticareti ...............................................................................................103
3.4.2.1. İhracat.............................................................................................................................................................103
3.4.2.2. İthalat .............................................................................................................................................................105
3.4.2.3. Dış Ticaret Dengesi ...................................................................................................................................107
3.5. Türkiye Bakır Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü...............................................................................108
4. ÇINKO....................................................................................................................................................................... 117
4.1. Çinkonun Tanımlanması..........................................................................................................................................120
4.2. Dünyada Çinko Sektörü.............................................................................................................................................121
4.2.1. Üretim......................................................................................................................................................................121
4.2.2. Dünyada Çinko Tüketimi.................................................................................................................................127
4.2.3. Çinko Fiyatları......................................................................................................................................................129
4.3. Dünyada Çinko Dış Ticareti.....................................................................................................................................133
4.3.1. İhracat......................................................................................................................................................................133
4.3.2. İthalat.......................................................................................................................................................................134
4.4. Türkiye’de Çinko Sektörü.........................................................................................................................................137
4.4.1. Üretim......................................................................................................................................................................137
4.4.2. Türkiye’nin Çinko Dış Ticareti.......................................................................................................................137
4.4.2.1. İhracat.............................................................................................................................................................137
4.4.2.2. İthalat..............................................................................................................................................................139
4.4.2.3. Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi...........................................................................................................140
4.5. Türkiye Çinko Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü .............................................................................141
5. NIKEL....................................................................................................................................................................... 145
5.1. Nikel Metalinin Tanımı.............................................................................................................................................147
5.2. Dünyada Nikel Sektörü .............................................................................................................................................148
5.2.1 Dünyada Nikel Üretimi......................................................................................................................................148
5.2.2. Dünya Nikel Tüketimi.......................................................................................................................................151
5.2.3. Nikel Fiyatları.......................................................................................................................................................152
5.3. Dünya Nikel Dış Ticareti...........................................................................................................................................155
5.3.1. İhracat......................................................................................................................................................................155
5.3.2. İthalat.......................................................................................................................................................................157
5.3.3. Dünyada Ülkelerin Nikel Dış Ticaret Dengeleri.....................................................................................157
5.4. Türkiye’de Nikel Sektörü..........................................................................................................................................159
5.4.1. Üretim......................................................................................................................................................................159
5.4.2. Nikel Dış Ticareti.................................................................................................................................................160
5.4.2.1. İhracat.............................................................................................................................................................160
5.4.2.2. İthalat..............................................................................................................................................................161
5.4.2.3. Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi...........................................................................................................162
5.5. Türkiye Nikel Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü ..............................................................................163
4
6. DEMIR DIŞI METAL SEKTÖRÜ ÇALIŞTAYI SONUÇLARI...................................................................... 169
6.1. AR-GE ve Tasarım..........................................................................................................................................................169
6.2. Üretim.................................................................................................................................................................................170
6.2.1. İşgücü.........................................................................................................................................................................170
6.2.2. Makina – Ekipman................................................................................................................................................170
6.2.3. Fiziki Mekan - Bina...............................................................................................................................................170
6.2.4. Girdiler ve Hammaddeler ve Üretim............................................................................................................171
6.3. Pazarlama ve Markalaşma..........................................................................................................................................171
6.4. Finansman.........................................................................................................................................................................171
6.5. Mevzuat..............................................................................................................................................................................171
6.6. Dış Ticaret.........................................................................................................................................................................172
6.7. Destekler ve Teşvikler...................................................................................................................................................172
6.8. Diğer Konular..................................................................................................................................................................172
7. DEMIR DIŞI METALLER SEKTÖR ANKETI SONUÇLARI....................................................................... 173

7.1. Örneklem Sayısı...............................................................................................................................................................173
8. SONUÇ VE DEĞERLENDIRME......................................................................................................................... 197
KAYNAKÇA................................................................................................................................................................... 203
5
Tablolar
Tablo 1. Metal Sektörü İle İlgili Faaliyet Alanlarındaki İşyeri Sayısı ve Çalışan Personel Sayıları..............13
Tablo 2. Bölgelere Göre Dünya Alümina Üretimi (Milyon Ton)..................................................................................30
Tablo 3. Bölgelere Göre Dünya Alüminyum Üretimi (Milyon Ton)...........................................................................32
Tablo 4. Dünyada Ülkelerin Alüminyum Üretim Miktarları ve Yüzde Payları, 2015-2019 (Ton)................33
Tablo 5. Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Dünya Alüminyum Üretimi, 2015-2019 (Ton).....................34
Tablo 6. Dünya Alüminyum İhracatı......................................................................................................................................45
Tablo 7. Dünya Alüminyum İthalatı .......................................................................................................................................46
Tablo 8. Dünya Alüminyum Ticaretinde Ülkelerin Dış Ticaret Dengesi (Milyon Dolar).................................47
Tablo 9. Türkiye’nin Alüminyum Ürünleri Üretimi, 2005-2020 (TL)......................................................................50
Tablo 10. Türkiye’nin Alüminyum Ürünleri Satış Miktarı, 2015-2020 (Kg).........................................................51
Tablo 11.Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünlerinin Üreticilerinin İllere Göre Dağılımı....................................52
Tablo 12. Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünleri İhracatı, 2001-2020 (Bin Dolar)................................................54
Tablo 13. GTİP 76 Türkiye’nin Seçilmiş Ülkelere Alüminyum ve Ürünleri İhracatı (Bin Dolar).................55
Tablo 14. Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünleri İthalatı, 2001-2020 (Bin Dolar).................................................56
Tablo 15. GTİP 76 Türkiye’nin Seçilmiş Ülkelerden Alüminyum ve Ürünleri İthalatı (Bin Dolar).............57
Tablo 16. GTİP 76 Seçilmiş Ülkelerin Türkiye’nin Alüminyum Ürünleri İthalatındaki % Payı...................58
Tablo 17. Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünleri Dış Ticaret Dengesi, 2001-2020 (Bin Dolar)........................59
Tablo 18. Dünya Bakır Üretimi ve Tüketimi (Milyon Ton)...........................................................................................79
Tablo 19. Rafine Bakır Üreten Ülkeler ve Üretim Miktarları, 2010-2019 (Ton)..................................................83
Tablo 20. Dünyada İzabe Bakır Üretimi, 2010-2019, Ton.............................................................................................84
Tablo 21. Dünyada Bakır Madeni Üretimi, 2010-2019 (Ton)......................................................................................85
Tablo 22. Dünyada Gelişmişlik Düzeyine Göre Bakır Madeni Üretimi, 2015-2019 (Ton)..............................86
Tablo 23. Dünyada Ülkelerin Bakır Üretim Miktarları ve % Payları, 2015-2019 (Ton) ...................................88
Tablo 24. Dünyadaki Bakır İhracatçısı Ülkeler ve İhracat Miktarları, 2011-2020 (Bin Dolar)......................97
Tablo 25. Dünyadaki Bakır İthalatçısı Ülkeler ve İhracat Miktarları, 2016-2020 (Bin Dolar).......................98
Tablo 26. Dünya Bakır Ticaretinde Ülkelerin Dış Ticaret Dengeleri, 2011-2020 (Bin Dolar).......................99
Tablo 27. Türkiye’de Bakır Üretimi, 2010-2019 (Ton)..................................................................................................100
Tablo 28. NACE 24.44. Bakır ve Ürünlerinin Üreticilerinin İllere Göre Dağılımı, 2020...............................101
Tablo 29. NACE 24.44. Bakır ve Ürünlerinin Türkiye’de Satış Miktarları...........................................................102
Tablo 30. Türkiye’nin Bakır İhraç Ettiği Ülkeler (Bin Dolar).....................................................................................103
Tablo 31. Türkiye’nin GTİP Kodlarına Göre Bakır İhracatı (Bin Dolar)...............................................................104
Tablo 32. Türkiye’nin En Çok Bakır İthal Ettiği Ülkeler, 2001-2020 (Bin Dolar)..............................................105
Tablo 33. Türkiye’nin Ürünler Bazında Bakır İthalatı (Bin Dolar).........................................................................106
Tablo 34. Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi........................................................................................................................107
Tablo 35. Çinko Üretiminin Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Dağılımı.....................................................123
Tablo 36. Dünya Çinko Üretiminde Ülkelerin Üretim Miktarı ve Payları, 2015-2019..................................124
Tablo 37. Çinko ve Mamullerinde İhracatçı Ülkeleri (Bin Ton) ...............................................................................134
Tablo 38. Çinko ve Mamullerinde İthalatçı Ülkeleri (Bin Ton)................................................................................135
6
Tablo 39. Çinko ve Mamullerinde Ülkelerin Dış Ticaret Dengesi (Bin Dolar)...................................................136
Tablo 40. Türkiye’de Çinko Üretimi, 2015-2019 (Ton)................................................................................................137
Tablo 41. Türkiye’de Çinko Satış Miktarı, 2015-2019 (Ton)......................................................................................137
Tablo 42. Türkiye’nin Çinko ve Mamulleri İhracatı, 2011-2020 (Bin Dolar) .....................................................138
Tablo 43. Türkiye’nin Dünyaya Toplam Çinko İhracatı (Bin Dolar).......................................................................138
Tablo 44. Türkiye’nin İthalatı (Bin Dolar).........................................................................................................................139
Tablo 45. Türkiye’nin İthalatı (Bin Dolar) ........................................................................................................................140
Tablo 46. Türkiye’nin Çinko ve Mamulleri Dış Ticaret Dengesi, 2011-2020 (Bin Dolar)..............................141
Tablo 47. Dünya Metal Nikel Rezervi, 2016 .....................................................................................................................148
Tablo 48. Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Dünya Nikel Üretimi, 2015-2019 (Ton).............................150
Tablo 49. Ülkelerin Nikel Üretim Miktarları ve Yüzde Payları, 2015-2019 (Ton) ...........................................150
Tablo 50. Dünyada İhracatçı Ülkeler ve İhracat Miktarları (Bin Dolar)...............................................................156
Tablo 51. Dünyada Fasıllara Göre İhracat Miktarları (Bin Dolar)...........................................................................156
Tablo 52. Dünyada İthalatçı Ülkeler ve İthalat Miktarları.........................................................................................157
Tablo 53. Dünyada Ülkelerin Nikel Dış Ticaret Dengeleri (Bin Dolar).................................................................158
Tablo 54. Türkiye’de Nikel Satış Miktarları, 2015-2020 (Ton).................................................................................160
Tablo 55. Türkiye’nin İhracatı (Bin Dolar)........................................................................................................................160
Tablo 56. Türkiye’nin İhracatı (Bin Dolar)........................................................................................................................161
Tablo 57. Türkiye’nin İthalatı (Bin Dolar)..........................................................................................................................161
Tablo 58. Türkiye’nin İthalatı (Bin Dolar).........................................................................................................................162
Tablo 59. Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi (Bin Dolar)................................................................................................162
Tablo 60. Türkiye’nin Ülkeler ile Nikel ve Ürünlerinde Dış Ticaret Dengesi (Bin Dolar).............................163
Tablo 61. Türkiye’nin Alüminyum, Bakır, Çinko ve Nikel Dış Ticaret Dengesi (Bin Dolar).........................198
7
Grafikler
Grafik 1. Türkiye’nin Sektörel İhracatı ve İthalatı, 2020................................................................................................14
Grafik 2. Alüminyumun Kullanım Alanlarının Yüzde Dağılımı ................................................................................24
Grafik 3. Dünya Boksit Rezervleri Tahmini (Milyar Ton)..............................................................................................29
Grafik 4. Dünyada Bölgelere Göre Alümina Üretimi, 1973-2020..............................................................................31
Grafik 5. Dünyada ve Seçilmiş Ülkelerde Alüminyum Üretiminin Gelişimi, 1950-2016................................34
Grafik 6. Dünyada Bölgelere Göre Alüminyum Üretimi, 1983 ve 2020..................................................................35
Grafik 7. Dünya Alüminyum Talebi.........................................................................................................................................36
Grafik 8. Birincil Aliminyum Talebinin Bölgelere Göre Dağılımı 2019..................................................................37
Grafik 9. Birincil Alüminyumun Ülkelere ve Bölgelere Göre Talebinin Dağılımı,1980-2050 (Bin Ton).....38
Grafik 10. Birincil Alüminyum Üretiminde Gerçekçi Senaryosu AB+EFTA, 2000-2050................................38
Grafik 11. Birincil Alüminyum Üretiminin Azalma Senaryosunda
AB+EFTA Al İngot Talebi, 2000-2050....................................................................................................................................39
Grafik 12. Birincil Alüminyum Üretiminin Artma Senaryosunda
AB+EFTA Al İngot Talebi, 2000-2050....................................................................................................................................39
Grafik 13. Yarı Mamul Alüminyum Talebindeki Artış Tahmini, 2017-2050: +%39..........................................40
Grafik 14. Alüminyum Nihai Kullanım Sektörleri...........................................................................................................41
Grafik 15. Dünya Alüminyum Son Kullanım Alanları, 2027.......................................................................................41
Grafik 16. Dünya Kişi Başı Alüminyum Talebi .................................................................................................................42
Grafik 17. Alüminyum Fiyatları, Aylık Ortalama, 2010–2019.....................................................................................42
Grafik 18. Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünleri İhracatı, 2001-2020 (Dolar).......................................................53
Grafik 19. Türkiye’nin Alüminyum İhracatında Ülkelerin % Payı, 2020................................................................60
Grafik 20. Türkiye’nin Alüminyum İthalatında Ülkelerin % Payı, 2020.................................................................60
Grafik 21. Türkiye’nin Alüminyum Çeşitlerinde İhracat ve İthalatı, 2020 (Bin Dolar)....................................61
Grafik 22. Türkiye’nin GTİP 7601 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü .....................................................63
Grafik 27. Türkiye’nin GTİP 7606 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü ......................................................65
Grafik 31. Türkiye’nin GTİP 7610 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü......................................................67
Grafik 37. Türkiye’nin GTİP 7616 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü ......................................................70
Grafik 38. Bakırın İlk / Yarı Mamul Kullanım Alanları..................................................................................................72
Grafik 39. Bakırın Son/Mamul Kullanım Alanları...........................................................................................................73
Grafik 40. Keşfedilmiş Dünya Bakır Rezervlerinin Dağılımı.......................................................................................75
8
Grafik 41. Keşfedilmemiş Dünya Bakır Rezervlerinin Dağılımı................................................................................76
Grafik 42. Dünya Bakır Üretimi ve Üretim Yöntemleri, 1960-2020..........................................................................79
Grafik 43. Bölgelere Göre İzabe Bakır Üretimi, 1990-2020 (Bin Ton)......................................................................80
Grafik 44. Bölgelere Göre Rafine Bakır Üretimi, 1990-2020........................................................................................80
Grafik 45. 2020 Yılında Kapasite Bazında Dünya Çapında Lider 20 Bakır Madeni (1.000 Metrik Ton)...81
Grafik 46. Dünya Rafine Bakır Üretiminde İlk 10 Ülke ve Türkiye, 2019..............................................................82
Grafik 47. Dünyada Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Bakır Madeni Üretimi Payları .............................87
Grafik 48. Bölgelere Göre Rafine Bakır Tüketimi, %,1960 ve 2020..........................................................................90
Grafik 49. Dünya Rafine Bakır Tüketimi,1900-2020.......................................................................................................91
Grafik 50. Dünya Bakır Üretimi ve Talebi, 2014-2025....................................................................................................92
Grafik 51. Kişi Başına Bakır Tüketimi (Kg)..........................................................................................................................92
Grafik 52. Dünya Kişi Başına Bakır Tüketimi (Kg)...........................................................................................................93
Grafik 53. Ortalama Yıllık Bakır Fiyatları (LME),1960-2020 (Dolar/Ton)..............................................................93
Grafik 54. Bakır LME Nakit Fiyatı ve Küresel Arz/Talep Dengesi..............................................................................94
Grafik 55. Dünyada Başta Gelen Yarı Mamul Bakır Ürünleri İthalatçı ve İhracatçı Ülkeler .........................96
Grafik 56. Türkiye’nin GTİP 74 Fasıllarında İhracat ve İthalat Rakamları, 2020 (Bin Dolar)....................108
Grafik 57. Türkiye’nin GTİP 7401 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü....................................................109
Grafik 58. Türkiye’nin GTİP 7402 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü...................................................109
Grafik 67. Türkiye’nin GTİP 7411 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü....................................................114
Grafik 73. Çinkonun Son Kullanım Yerleri.......................................................................................................................119
Grafik 74. Küresel Çinko Rezervlerinin Ülkelere Göre Dağılımı, 2019................................................................121
Grafik 75. 2018 Yılında Dünyadaki En Büyük Çinko İzabe Tesisleri....................................................................122
Grafik 76. Ülkelere Göre Dünya Çinko Rezervleri, 2020 (Milyon Ton)................................................................122
Grafik 77. Dünya Çinko Madeni Üretiminin Ülkelere Göre Yüzdelik Dağılımı, 2019....................................123
Grafik 78. Çinko Rezerv Miktarına Göre Küresel İlk 20 Birincil Çinko Üreticisi Firma...............................126
Grafik 79. Küresel Rafine Çinko Üretiminde Ülkelere Paylarının Dağılımı, 2019,%.....................................126
Grafik 80. Küresel Rafine Çinko Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı, 2019.......................................................127
Grafik 81. Seçilmiş Ülkelerin Rafine Çinko Tüketimi, 2020.....................................................................................127
Grafik 82. Avrupa Kıtası Rafine Çinko Üretim, İthalat, İhracat ve Tüketim.......................................................128
Grafik 83. Amerika Kıtası Rafine Çinko Üretim, İthalat, İhracat ve Tüketim....................................................128
Grafik 84. Asya Kıtası Rafine Çinko Üretim, İthalat, İhracat ve Tüketimi...........................................................129
9
Grafik 85. Çinko Spot Fiyatları, Nominal ABD Doları / Ton......................................................................................130
Grafik 86. Dünya Bankası Çinko Fiyatı Tahmini Nominal ABD Doları/Ton......................................................131
Grafik 87. IMF Çinko Fiyat Tahmini....................................................................................................................................132
Grafik 88. Industry Innovation and Science Avustralya’nın (IISA) Tahmini......................................................133
Grafik 89. Türkiye’nin GTİP 7901 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü ..................................................141
Grafik 95. Nikel Kullanım Alanları ve Oranları..............................................................................................................146
Grafik 96. Nikelin Sektörel Kullanım Alanları................................................................................................................147
Grafik 97. Dünya Nikel Rezervleri, 2020 (Kiloton)........................................................................................................149
Grafik 98. Dünya Nikel Üretimi ve Tüketimi (Kiloton)...............................................................................................151
Grafik 99. Dünyadaki En Büyük Nikel Tüketicisi Ülkeler ve Tüketim Miktarları (Kiloton).......................152
Grafik 100. LME Nikel Fiyatları, 2011-2021....................................................................................................................153
Grafik 101. CİF Avrupa Limanları, Dolar/Ton – Londra Metal Borsası Spot Fiyatı.........................................154
Grafik 102. IISA Nikel Fiyatları Tahmini, Dolar/Ton...................................................................................................154
Grafik 103. Dünya Bankası Nikel Fiyatları Tahmini, Dolar/Ton.............................................................................155
Grafik 104.Türkiye’nin GTİP 7501 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü.................................................164
Grafik 105. Türkiye’nin GTİP 7502 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü................................................164
Grafik 107. Türkiye’nin GTİP 7504 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü.................................................165
Şekiller
Şekil 1. Alüminyum Üretim Döngüsü....................................................................................................................................21
Şekil 2. Alüminyum Üretim Süreci ve Kullanım Alanları.............................................................................................22
Şekil 3. Türkiye Boksit Yatakları Haritası.............................................................................................................................48
Şekil 4. Dünya Bakır Rezervleri ve Üretimi ........................................................................................................................76
Şekil 5. Dünya Bakır Kaynaklarının Ülkelere Göre Dağılımı.......................................................................................78
Resimler
Resim 1. Alüminyumun Kullanım Alanları ........................................................................................................................23
Resim 2. Türkiye’nin Ülkelerden Çinko İthalat Değerleri, 2020 (Bin Dolar).....................................................140
10
SUNUŞ
İ
stanbul Ticaret Odası tarafından üyelerinin faaliyet gösterdiği sektörlerde mevcut
durumu ve sorunları tespit etmek ve çözüm önerileri geliştirmek amacıyla bilimsel,
objektif ve ülkemizin kalkınma sürecine katma değer sağlayan sektör araştırmaları
yaptırılmakta ve yayınlanmaktadır.
Ana metal sanayi sektörü Türkiye’nin kalkınmasına katkı sağlayan başlıca sektörlerden
biri olarak öne çıkmaktadır. Ülke ekonomisinde istihdam, katma değer ve ihracat yönün-
den önemli bir yere sahip olan ve başta inşaat, kimya, enerji ve otomotiv olmak üzere pek
çok sektörde kullanım alanı bulan ve girdi sağlayan sektörlerden biri de ana metal sana-
yi sektörüdür. TÜİK-Türkiye İstatistik Kurumu’nun sınıflandırmasına göre demir-çelik
ana sanayi ve demir-çelik dışındaki ana metal sanayi alt sektörlerinden oluşmaktadır. De-
mir-çelik dışındaki ana metal sanayi ise değerli metal, alüminyum, kurşun, çinko, kalay,
bakır ve demir dışındaki diğer metallerin üretimini içermektedir. Demir dışı metallerin
de içinde yer aldığı ana metal sanayiinin 2020 yılındaki ithalatı 42,5 milyar dolar ile en
çok ithalat yapan ikinci sektör olmuştur. Aynı zamanda 26 milyar dolar dış ticaret açığı ile
en yüksek açık veren sektör olmuştur.
Demir dışı metal sektörünün Türkiye ekonomisi ve sanayisi için taşıdığı önem nedeniyle
İstanbul Ticaret Odası tarafından sektörün Alüminyum, Bakır, Çinko ve Nikel metalleri-
ni kapsayan kısmının dünyada ve Türkiye’deki durumunun makro açıdan irdelenmesi
amaçlanmıştır. Böylece sektörün mevcut durumu, sorunları, çözüm önerileri ve sektör
politikası ile ilgili yol haritası geliştirilmesi için İstanbul Ticaret Üniversitesine bu araş-
tırma yaptırılmıştır.
Bu bağlamda araştırmanın yapılmasına öncülük eden ve katkıda bulunan İstanbul Tica-

ret Odası 56 No’lu Demir Dışı Metaller Meslek Komitesi üyelerine ve araştırmayı yapan
İstanbul Ticaret Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi ve Üniversite İş Dünyası
İlişkileri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Muhittin Adıgüzel’e te-
şekkürlerimizi iletiyor, raporun sektöre katkıda bulunmasını temenni ediyoruz.
İSTANBUL TİCARET ODASI
11
1. GIRIŞ
Ana metal sanayi sektörü Türkiye’nin kalkınmasına katkı sağlayan en önemli sektörler-
den biri olarak öne çıkmaktadır. Başta inşaat, kimya, enerji ve otomotiv olmak üzere pek
çok sektörde kullanım alanı bulan ve girdi sağlayan ana metal sanayi sektörü TÜİK’in
sınıflandırmasına göre demir-çelik ana sanayi ve demir-çelik dışındaki ana metal sanayi
alt sektörlerinden oluşmaktadır. Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi ise değerli me-
tal, alüminyum, kurşun, çinko, kalay, bakır ve demir dışındaki diğer metallerin üretimini
içermektedir.
Endüstri metalleri olarak nitelendirilen bakır, alüminyum, nikel, çelik ve çinko gibi me-
taller; imalat sanayi açısından vazgeçilemez öneme sahiptirler. Arzdaki oynaklıklar, do-
ların değerindeki değişimler, Çin’in talebindeki artış ve azalışlar, dünya ekonomisindeki
beklentiler, politik faktörler vb. birçok husus endüstri metallerinin arz, talep ve fiyatlarını
etkileyen ana unsurlar olarak öne çıkmaktadır.
Ülke ekonomisi için stratejik öneminin yanı sıra metal ürünleri Türkiye’nin üretim ve dış
ticaretinde de kayda değer paya sahiptir. Tablo 1’de metal sektörü ile ilgili faaliyet alanla-
rındaki işyeri sayısı ve çalışan personel sayıları yer almaktadır.
Tablo 1. Metal Sektörü İle İlgili Faaliyet Alanlarındaki İşyeri Sayısı ve

Çalışan Personel Sayıları
NACE
Faaliyet Alanı İşyeri Sayısı Toplam Personel
Kodu
07 Metal cevherleri madenciliği 300 23.296
24 Ana metal sanayii 3.131 224.646
Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine
25 12.194 479.932
ve teçhizat hariç)
Toplam 15.625 727.874
Kaynak: http://sanayi.tobb.org.tr/yeni_kod_liste60.php, 27.12.2021
13
DEMIR DIŞI METALLER SEKTÖRÜ VE TÜRKIYE’NIN REKABET GÜCÜ
ALÜMINYUM - BAKIR - NIKEL - ÇINKO
Diğer taraftan Grafik 1‘de Türkiye için sektörlerin ithalat rakamları yer almakta olup ana
metal sanayiinin 2020 yılındaki ithalatı 42,5 milyar dolar ile en çok ithalat yapan ikinci
sektör olmuştur. Aynı zamanda 26 milyar dolar dış ticaret açığı ile en yüksek açık veren
sektör olmuştur.
Grafik 1. Türkiye’nin Sektörel İhracatı ve İthalatı, 2020
45.000,00 42.501,10
40.000,00
35.000,00
30.000,00
23.698,10
25.000,00
19.036,90
20.000,00 15.217,00
17.654,00
14.002,10 16.469,00
13.604,20
15.000,00 11.486,20 11.294,30 10.599,50
8.857,60 9.222,80
10.000,00 6.117,00 4.515,40
5.701,40
4.009,30 3.330,20 5.168,40 3.220,00
5.000,00 288,9 537,1 1.331,30 2.363,50
0,00
ı
r
ri
yi
...
...
r
..
at
at
at
at
kla
la
ış.
le
ya
na
tik
al
al
al
al
at
yo
ün
am
or
Eş
Sa
im
im
im
op
al
as
Ür
m
ti
m
m
m
al
rin
rı
in
e
rik
Rö
za
ri
iyi
rıl
et
kv
il
la
in
st
kle
iğe
i
dı
aç
.G
çh
e
er
fa
ni
ek
ıv
an
ar
ce
nl
te
.D
ro
na
14
.T
iç,
şıt
ıfl
rü
çe
şım
kt
kli
.A
31
ar
13
Sın
Ta
aü
le
.İ
ri
th
24
la
,e
11
kt
ra
ıd
de
ru
za
le
Ka
rın
.G
r
hi
.E
iğe
Ye
la
lu
ç
10
27
te
.D
or
ka
ya
ve
ot
aş
30
isa
.M
.B
e
ilg
in
28
29
.B
ak
.M
26
25
Kaynak: TÜİK verileri kullanılarak tarafımızca oluşturulmuştur.
1.1. Çalışmanın Amacı, Kapsamı ve Yöntemi
Demir dışı metallerden alüminyum, bakır, çinko ve nikel metalleri sektörlerinin incelen-
diği çalışmamız beş aşamada, teorik araştırma ve uygulamalı alan çalışmaları ile gerçek-
leştirilmiştir. Birinci aşamada demir dışı metaller sektörünün dünyada ve Türkiye’deki
mevcut durumu, literatür ve ikincil kaynaklar kullanılarak irdelenmiş ve özetle ortaya
konulmuştur. Bu kapsamda demir dışı metaller sektörü ile ilgili resmi ve özel yayınlar-
dan, kitaplardan, sektör araştırma raporlarından, dergilerden ve elektronik ortamdaki
kaynaklardan faydalanılmıştır. Böylece demir dışı metaller sektörünün görünümü ve
sorunları literatür çerçevesinde belirlenmiştir. Uygulama kısmı iki aşamada gerçekleş-
tirilmiştir. Uygulamanın ilk, araştırmanın ikinci aşamasında İstanbul Ticaret Odası 56
No’lu Demir Dışı Metaller Komitesi üyelerinin ve demir dışı metaller sektöründen kişi
14
Giriş
ve kurumların temsilcilerinin katılımı ile İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Ticaret Üni-
versitesi birlikte “Demir Dışı Metaller Sektörü Sorunları ve Çözüm Önerileri” konulu bir
çalıştay düzenlenmiştir. Çalıştayda sektörün sorunları ve çözüm önerileri irdelenmiştir.
Çalışmamızın üçüncü aşamasında çalıştay sonuçları da değerlendirilerek hazırlanan an-
ket, İstanbul’daki demir dışı metaller sektörü firmalarına uygulanmıştır. Çalıştay sonuç-
ları ve Anket çalışması ile ilgili bilgiler ve değerlendirmeler aşağıda bu konuları kapsayan
bölümlerde yer almaktadır. Dördüncü aşama olarak, demir dışı metaller ve demir dışı
metaller ürünlerinin alt sektörlerinin 2011-2020 yılları arasındaki uluslararası rekabet
gücü “Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler” yöntemi kullanılarak hesaplanmıştır. Ça-
lışmamızın beşinci aşamasında, yaptığımız tüm çalışmaların ışığında sektörle ilgili bir
değerlendirme ve sektörün gelişmesine ve rekabet gücünün artmasına katkıda bulunabi-
lecek öneriler oluşturulmuştur.
Çalışmanın birinci bölümü olan giriş bölümünden sonra iki, üç, dört ve beşinci bölümler-
de sırası ile alüminyum, bakır, çinko ve nikel metalleri sektörlerinin dünyadaki ve Tür-
kiye’deki durumu incelenmektedir. Bu kapsamda incelenen metal sektörlerinin tanımı
ve tanıtımı, dünyadaki ve Türkiye’deki durumları ortaya konulmaktadır. Altıncı bölüm-
de İTO ve İstanbul Ticaret Üniversitesi işbirliği ile gerçekleştirilen “Demir Dışı Metaller
Sektörü Çalıştayı”nın sonuçları yer almaktadır. Yedinci bölümde sektörde yapılan anketin
değerlendirilmesi yapılmaktadır. Sekizinci bölümde Türkiye alüminyum, bakır, çinko ve
nikel metalleri sektörlerinin uluslararası rekabet gücünün, “Açıklanmış Karşılaştırmalı
Üstünlükler” yöntemi kullanılarak ölçümünün sonuçları verilmektedir. Dokuzuncu bö-
lümde sonuç ve değerlendirmeler yer almaktadır.
Bu araştırmanın, İstanbul Ticaret Odası 56 No’lu Demir Dışı Metaller Komitesi’nin ve sek-
törün diğer sivil örgütlerinin katılımı ve katkısı ile yapılmış olması, sektörle ilgili geniş
bir literatürden faydalanılması, teorik çalışmanın yanı sıra sektör ile doğrudan çalıştay,
anket, yüz yüze görüşmeler çerçevesinde geniş bir saha çalışmasını içermesi önemlidir.
Sektörün küresel rekabet gücünün belirlenmesi konusunda bilimsel hesaplama yöntem-
lerinin kullanılarak sonuçlarının ortaya konulması ise göz önüne alındığında çalışmanın
demir dışı metaller sektörü ile ilgili olarak yapılan diğer çalışmalar gibi sektöre katkıda
bulunacağı değerlendirilmektedir.
15
2. ALÜMINYUM
Alüminyum (Al) periyodik cetvelin IIIA grubunda yer alan, gümüş beyazı renkte metal
bir elementtir. Atom numarası 13, atom ağırlığı 26.89 olan +3 değerlikle bir element olan
alüminyumun 20 °C’taki yoğunluğu 2,7gr/cm³, ergime noktası 659,8°C, kaynama noktası
2450°C, ısınma ısısı 0.224 Cal/gr(1000 °C ’ta), erime ısısı 400 Cal/gr, 20 °C’taki elektrik-
sel iletkenliği bakırın %65’i, ısıl iletkenliği 0,5, ışık yansıtılabilirliği %90’dır. Bu özellikler
alaşım elementleri katılarak büyük ölçüde değiştirilebilmektedir. Bileşikler hâlinde yer
kabuğunun %15’ini oluşturur.
Alüminyum, yerkabuğunda en bol bulunan metalik bir element olup tabiatta serbest hal-
de bulunmaz. Boksit, alüminyumun ticari olarak üretildiği %20-25 oranında alüminyum
içeren tek cevherdir. Boksit, alüminyum üretiminde kullanılan alüminyum oksit ve hid-
roksitlerin karışımı olan bir cevherdir. Çoğunlukla feldispat, mika ve kaolen biçiminde
bulunur. Teknik bakımdan önemli olan doğal bileşikleriyse kriyolit (Na3AlF6) ve bok-
sittir. Alüminyum oksitin boksitte bulunan demir oksitten ayrılmasıyla üretilir. Alümi-
na (Al2O3), Boksit cevherinin saf alüminyum üretmek üzere zenginleştirilmiş halidir.
Alüminyum üretimi için, alümina elde etmek için boksitin saflaştırılmasını ve ardından
alüminyum üretmek için alüminanın eritilmesini içeren iki aşamalı bir işlem yürütülür.
Alümina elektroliz yöntemi ile saf alüminyuma (birincil alüminyum) dönüştürülür. Saf
alüminyum daha sonra alaşım malzemeleri katılarak farklı kullanım alanları için mamul
ve yarı mamul hale getirilir (Eroğlu, ve Şahiner, 2018). Birincil hammadde (primary raw
materials), boksit cevherlerinden Bayer işlemi ile metalürjik kalite alümina (Al2O3 ) ve
alüminadan ergimiş tuz elektrolizi yöntemi ile metalik alüminyum üretim süreci sonun-
da elde edilen metal saflığı % 99,0 ile % 99,8 arasında olan işlenmemiş, ham alüminyum-
dur.
Alüminyum sonsuza kadar geri dönüştürülebilir, bu da onu dünyadaki en yüksek geri

dönüştürüme oranına sahip metallerden biri yapmaktadır. Otomotiv ve inşaat uygula-
malarında kullanılan alüminyumun %90’ından fazlası geri dönüştürülerek kapalı döngü
döngüsel ekonomi sağlar. İkincil alüminyum üretimi, birincil alüminyum üretiminden
%95 daha az enerji gerektirmektedir.
17
Hafif, güçlü, esnek, aşındırıcı olmayan alüminyum, dünyanın en bol bulunan üçüncü ele-
menti olup 21. yüzyıl için hayati bir malzemedir. Basit bir metalden çok daha fazlası olan
alüminyum, yarının daha hafif ve daha hızlı ekonomisinde önemli bir rol oynayacaktır.
Alüminyum doğada saf halde bulunmaz. Birincil alüminyum metal üretimi, silika ve de-
mir oksit ile karıştırılmış hidratlı alüminyum oksitten (%40 ila %60) oluşan boksit cevhe-
ri ile başlar. 2 ton alümina üretmek için yaklaşık 4 ila 5 ton boksit cevheri, buna karşılık 1
ton alüminyum üretmek için ise yaklaşık 2 ton alümina gerekmektedir.
Demirden üç kat daha hafif olan alüminyumun alaşımları demire yakın mukavemette
bir malzemeye dönüşebilmektedir. Böylece, örneğin alüminyumun otomotiv sanayinde
kullanımı, aracın ağırlığını azaltarak yakıt tüketimini düşürmekte, buna karşılık yük ka-
pasitesini arttırmaktadır.
Bugün alüminyum ve alaşımları sahip olduğu özellikleri itibariyle endüstride kullanılan

en önemli yapı ve mühendislik malzemelerinden birisi halini almıştır. Bugün endüstride
geniş çaplı olarak 100’ ün üstünde alüminyum alaşımı kullanılmaktadır (Alper, 2003).
Alüminyum ve alaşımları hemen bütün sektör ve endüstrilerde kullanım alanı bulan bir
malzemedir.
2.1. Alüminyum Tanımlanması
Alüminyum imalatı (işlenmemiş halde)
Alüminyum üretimi, iki aşamada gerçekleşir. Birinci aşamada, Bayer metodu ile boksit
cevherinden alümina elde edilir. İkinci aşamada ise, elektroliz ile alüminadan alümin-
yum elde edilir. Alümina tesisleri, genellikle boksit cevherlerinin yanına kurulur. Maden-
den çıkarılan boksit cevheri, sudkostik eriyiği ile muamele edilerek alüminyum hidroksit
elde edilir. Bu işlem sonucunda oluşan erimeyen kalıntılar ayrılır ve alüminyum hidroksi-
tin kalsinasyonu ile alümina elde edilir. Bundan sonraki aşama, alüminanın alüminyuma
dönüştürülmesidir. Beyaz bir toz görünümündeki alümina, elektroliz işleminin yapılaca-
ğı hücre adı verilen özel yerlere alınır. Burada amaç, alüminyumu oksijenden ayırmaktır.
Elektroliz işlemi için 4-5 volt gerilimde doğru akım uygulanır. Dipte biriken alüminyu-
mun alınması ile işlem tamamlanır (www.assan.com).
Alüminyum folyo imalatı (alaşımdan olanlar dâhil)
Alüminyum folyo gıdaların korunmasında kullanılan bir maddedir. Alüminyum folyo,

0.2 mm’den daha ince olarak alüminyum malzemeden üretilir. Genel olarak kullanılan
alüminyum folyolar 0.006 ve 0.2 mm kalınlıkları arasındadır. Fiziksel özelliği esnekliği ve
yumuşaklığıdır (www.alufoil.org).
18
Alüminyum
Alüminyum sac, levha, tabaka, şerit imalatı (alaşımdan olanlar dâhil)
Sıcak ve soğuk haddeleme yöntemi ile alüminyumdan plaka, levha ve folyo gibi yassı
ürünler elde edilir. “Ekstrüzyon” yöntemi ile çeşitli kesitlerde alüminyum profil, çubuk,
boru, lamalar ve filmaşin elde edilir. Alüminyum, ekstrüzyon işlemine çok uygun bir me-
taldir (www.angelfire.com).
Alüminyumdan alüminyum bar, çubuk, tel ve profil, tüp, boru ve bağlantı parçaları ima-
latı (alaşımdan olanlar dahil) ve hafif metallerin dökümü (alüminyum, magnezyum, ti-
tanyum, çinko vb.den yarı mamul ürünlerin dökümü ile dökme hafif metallerin dökümü)
yapılır.
Alüminyum Döküm
İşleminde ısıl işlem uygulanan alüminyum alaşımlarında ise doku kaba ve homojen de-
ğildir. Bu nedenle homojenliği sağlamak ve dokuyu inceltmek için ısıl işlem uygulanır
(www.sirvanli.com).
2.1.1. Alüminyum ve Alaşımlarının Özellikleri
Alüminyum ve Alaşımlarının Özellikleri aşağıda özetlenmiştir (Car, 2011; Saadı ve Tunay,

2017; www.drivealuminum.org)
Hafiflik, demirin özgül ağırlığı 7.87 gr/cm3, bakırın özgül ağırlığı 8.93 gr/cm3 ve çin-
konun özgül ağırlığı 7.14 gr/cm3 iken alüminyumun özgül ağırlığı 2.69 gr/cm3’dur. Bu
özelliği ile öncelikle motorlu taşıt endüstrisinde günden güne önem kazanmaktadır. Hafif
malzemeden üretilmiş taşıt araçları, düşük kütleden dolayı daha az enerji tüketirler ve
daha yüksek manevra yeteneğine sahiptirler. Öte yandan hafiflik, daha az yakıt tüketimi
nedeni ile daha az CO2 salınımını da beraberinde getirir. Dünya atmosferine sera gazı sa-
lınımının % 19’u taşımacılık endüstrisi kaynaklıdır. Alüminyum alaşımları uzay, uçak ve
gemicilik sanayileri için de vazgeçilmez malzemelerdir. Bununla beraber, düşük montaj
ve bakım maliyeti ve yüksek atmosferik korozyon direnci ile beraber hafifliği, inşaat sek-
töründe alüminyumu çok cazip bir malzeme yapmaktadır.
Mekanik dayanım, alaşım ile değişik mekanik dayanım değerlerine ulaşmak olanaklıdır.
Böylece otomotiv sanayinden uzay sanayine kadar çok değişik sektörlerde çok değişik
ihtiyaçlara cevap verebilecek alüminyum malzemeler üretmek mümkündür. Yüksek da-
yanım özelliğini düşük sıcaklıklarda bile koruyabilir. Yüksek mekanik dayanımına karşın
hafif olması, başta uzay ve uçak endüstrisi olmak üzere birçok endüstri kolunda tercih
edilmesine neden olur.
19
Korozyon dayanımı, yüzeyinde oluşan doğal oksit filmi nedeni ile korozyon dayanımı
yüksektir. Bu nedenle alüminyum ve alaşımları inşaat, gemicilik ve kimya sanayi için çok
önemli malzemelerdendir. Bu düşük bakım maliyeti ve uzun malzeme ömrü anlamına
gelir.
Isıl iletkenlik, maliyet ve ağırlık değerleri ile birlikte ele alındığında diğer metallerden
daha yüksek ısıl iletkenlik değerine sahiptir.
Elektriksel iletkenlik, elektriksel iletkenlik değeri aynı miktardaki bakırın % 63’u kadar-
dır. Yüksek iletim yeteneği nedeni ile elektrik mühendisliği uygulamalarında alüminyum
malzemeler geniş yer tutar.
Yüksek elastisite, elastik bir malzemedir ve şokları söndürme yeteneği vardır.
Yansıtıcılık, ışık, radyo dalgaları ve kızılötesi ışınıma karşın koruyucu olarak kullanıla-
bilir.
Kıvılcımsızlık, kıvılcım oluşturmadığı için yakıcı atmosfer ve patlayıcı maddelerle gü-

ven içinde kullanılabilir.
Estetik görünüm, doğal rengi ve parlaklığının yanısıra çeşitli yüzey işlemleri uygulana-
rak değişik renk ve görünümde malzemeler elde edilebilir.
Döküm ve plastik şekil alabilme kolaylığı, çeşitli döküm yöntemleri ile karmaşık par-
çalar bile kolaylıkla dökülebilir. Bununla beraber tüp, levha, profil ve karmaşık kesitli bir
çok malzeme alüminyumdan üretilebilir. En tipik örnek, çok ince alüminyum levhadan
üretilebilen içecek kutularıdır.
Yapıştırma ve kaynak edilebilme kolaylığı, bütün kaynak ve yapıştırma teknikleri, alü-

minyumdan üretilmiş ürünlere uygulanabilir.
Çok iyi optik özellikler, ısı ve ışık dâhil olmak üzere elektro-manyetik ışınlara karşı yan-
sıtıcılığı sayesinde bu ışınları düşük oranlarda absorbe eder.
Kolay işlenebilmesi, alüminyumdan üretilmiş parçaların kesilmesi ve çok kısa sureli

proseslerle işlenebilmesi olanaklıdır.
Manyetik nötralizasyon ve nükleer etkilere karşı davranışı, alüminyum paramanye-

tikdir ve yarılanma ömrü çok düşük bir malzemedir.
Antitoksik oluşu, gıda sektöründen ilaç sektörüne kadar birçok sektörde ambalaj malze-
mesi olarak kullanılabilir.
20
Alüminyum
Maliyet, birincil üretimdeki yüksek enerji girdisinden ötürü pahalı bir metaldir. Bu kap-
samda alümina üretiminin enerji yoğunluğu 2006’dan bu yana neredeyse %20 oranında
azaltılmıştır.
Fiyat, dünya alüminyum fiyatları Londra Metal Borsasındaki ( LME ) arz ve talep tarafın-
dan saptanır.
Yeniden üretilebilirlik (recyclability), ekonomik ömrünü doldurmuş ve proses sürecin-

de hurdaya çıkmış malzemeler başlangıçtaki metalürjik özelliklerini büyük ölçüde yitir-
meden, birincil üretimin % 5’i kadar bir enerji tüketimi ile yeniden kullanılabilir. Bu aynı
zamanda birincil üretimdeki kirli gaz salınımlarının da sadece % 5’inin ikincil üretimde
salınacağı anlamına da gelir. Yeniden değerlendirilebilme özelliği sürekli tekrarlanabilir
bir özelliktir. Şekil 1’de görülen alüminyum üretim döngüsü süreci alüminyum metalini
“sürdürülebilir kalkınma” projesi içerisinde çok önemli bir konuma getirmiştir.
Şekil 1. Alüminyum Üretim Döngüsü
İkincil hammadde (secondary raw materials) ise ikincil kaynaklardan elde edilen yani
kullanım ömrünü doldurmuş alüminyum malzemeler (eski hurda) ve çeşitli alüminyum
işleme süreçlerinde oluşan işlem artıkları ile ister birincil ister ikincil alüminyumun ergi-
tilme sırasında oluşan cürufun içerdiği metalik alüminyumdur. Örneğin cevherden üreti-
len birincil alüminyum ürünü 1 adet içecek kutusu üretimi için gerekli olan enerji ile hur-
dadan 20 adet içecek kutusu üretilebilir. 1 adet alüminyum içecek kutusunun hurdadan
üretilmesi sonucu tasarruf edilen enerji miktarı ise televizyonun 3 saat içinde tükettiği
enerji miktarına eşittir.
21
Demir Dışı metAller Sektörü ve türkiye’nin rekABet GüCü
Alüminyum - BAkır - nikel - Çinko
Birincil Alüminyum Endüstrisi İkincil Alüminyum Endüstrisi

Yüksek yatırım maliyeti Düşük yatırım maliyeti
Uzun üretime geçme süreci Kısa üretime geçme süreci
Yüksek enerji tüketimi Enerji tasarrufu
Doğal boksit kaynaklarının Boksit kaynaklarının kullanımında tasarruf
Hammadde olarak kullanımı Düşük oranda kirli gaz salınımı
Yüksek oranda kirli gaz salınımı
Şekil 2. Alüminyum Üretim Süreci ve Kullanım Alanları
Kaynak: TALSAD, 2020
2.1.2. Alüminyumun Kullanım Alanları
Alüminyum şu alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır (www.drivealuminum.org);

• Hafiflikleri ve dayanıklılıkları nedeniyle otomotiv ve ulaşım endüstrisinde tamponlar
ve bagajlardan motor bloklarına kadar çeşitli bileşenlerin üretiminde çeşitli alümin-
yum alaşımları kullanılır. Alüminyum parçalar bir aracın ağırlığını ve buna bağlı olarak
yakıt tüketimini ve sera gazı emisyonlarını azaltır.
• Dış cephe kaplamasından yapısal bileşenlere kadar çeşitli alüminyum ürünlerine daya-
nan yapı ürünlerinde,
• Elektrik ve elektronik endüstrilerinde,
• İçecek ve yiyecek kutuları, kozmetik ambalajları için,
22
Alüminyum
• Folyolar gibi ambalajlar ürünlerinde,

• Ticarî uçak, askerî uçak ve uzay programlarında
Resim 1’de yer alan çok farklı alanlarda yaygın kullanım alanı bulmaktadır.
Resim 1. Alüminyumun Kullanım Alanları
Otomotiv ve ulaşım endüstrisinde alüminyum kullanımı istikrarlı şekilde artmaktadır.

2020’den 2026 yılına kadar %12 artış ile araç başına ortalama 233 kg seviyelerine ulaş-
ması beklenmektedir ( European Aluminium 2050).
Tamponlar ve bagajlardan kapatma panellerine ve motor bloklarına kadar otomobillerde

ve kamyonlarda alüminyum kullanımı, 40 yıllık istikrarlı büyümesini sürdürmektedir.
Bir örnek olarak kamyonlarda alüminyum kapı, çelik kapıdan daha iyi performans gös-
terirken çelik referans bileşenlere kıyasla %40’tan fazla ağırlık azalması sağlamaktadır.
(European Aluminium, 2020).
Günümüzde gelişmiş alüminyum alaşımları, otomobil endüstrisinde en çok kullanılan

ikinci malzemedir. Yeni otomobil ve kamyonların tasarımında çok hızlı büyümektedir.
Alüminyum, otomotiv endüstrisinin rekabetçi kalma arayışında önemli bir unsur duru-
23
mundadır. Daha verimli ulaşım ihtiyacı, ağırlıkta azalma talebini artırıyor. Otomobil üre-
ticileri, bu ihtiyacı karşılamak için optimize edilmiş çok malzemeli bir otomobil gövdesi
ve yapısal tasarım yaklaşımı izlediklerini açıkça belirtmektedir.
Grafik 2.’de alüminyumun kullanım alanlarının yüzde dağılımı yer almaktadır. Düşük
ağırlık, çarpma emici, dayanıklı, korozyona dayanıklı, kolayca şekillendirilebilir ve sonsuz
geri dönüştürülebilir özelliklere sahip alüminyum; daha güvenli, daha çevreci ve daha iyi
performans göstermektedir. Bu özellikleriyle otomobil ve kamyonlarda tüketicilerin ya-
kıtta tasarruf etmesine yardımcı olur. Gelişmiş alüminyum alaşımlarla ağırlığı azaltılan
otomobiller ve kamyonlar, daha ağır çelik araçlara kıyasla birçok yönden daha verimlidir.
Alüminyum ayrıca güç aktarma organları, araç aküsü, aerodinamik ve yuvarlanma diren-
ci gelişmeleri için kanıtlanmış bir kuvvet çarpanıdır.
Grafik 2. Alüminyumun Kullanım Alanlarının Yüzde Dağılımı
Otomotiv ve Ulaştırma 26
Yapı-İnşaat 24
Ambalaj ve Folya 16
Elektrik ve Elektronik 11
Makine ve Ekipman 11
Tüketim Malları 6
Diğer 6
0 5 10 15 20 25 30
Kaynak: https://www.thealuminiumstory.com/
Özetle alüminyum daha etkin bir araç oluşturulmasına yardımcı olmaktadır. Bu bağlam-
da bir otomobilde; güç aktarma organı, pistonlar, motor blokları, silindir astarları, silin-
dir kafası, yakıt sistemi ,ısı kalkanları, eşanjörler ,muhtelif motor bileşenleri, şanzıman ve
aktarma organları, tekerlekler, şasi ve süspansiyon, direksiyon sistemi, fren sistemi, araç
gövdesi, asılı parçalar, kaza yönetim sistemi, çatı ve döşeme ve diğer iç uygulamalarda
kullanılmaktadır.
24
Alüminyum
2.1.3. Alüminyum Sektörünün Tanımı
Uluslararası Standart Endüstriyel Sınıflandırması - International Standard Industri-

al Classification of All Economic (ISIC)
ISIC Rev. 4, işletmelerin yürüttükleri faaliyete göre tanımlandıralabilmeleri için düzen-

lenmiş ekonomik faaliyetlerin standart bir sınıflandırmasıdır. ISIC’nin en ayrıntılı dü-
zeydeki kategorileri (sınıflar), çoğu ülkede istatistiksel birimlerde tanımlanan gelenek-
sel faaliyet kombinasyonlarına göre belirlenir ve bu sınıflara dâhil edilen faaliyetlerin
göreceli önemini göz önünde bulundurur. ISIC Rev.4; üretilen ürünlerin girdisi, çıktısı
ve kullanımı gibi kriterleri kullanmaya devam ederken ISIC sınıflarının tanımlanmasın-
da ve tanımlanmasında üretim sürecinin karakterine daha fazla vurgu yapılmıştır. Art
arda daha geniş sınıflandırma seviyeleri olan gruplar ve bölümler, üretim birimlerinin
faaliyetlerini aşağıdakilere göre birleştirir: Üretim, istihdam, gayri safi yurtiçi hâsıla ve
diğer istatistiksel alanlarda verilerin ekonomik faaliyet türüne göre sınıflandırılmasın-
da ISIC’den hem ulusal hem de uluslararası alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. ISIC,
ekonomik olguları incelemek, verilerin uluslararası karşılaştırılabilirliğini teşvik etmek,
ulusal sınıflandırmaların geliştirilmesi için rehberlik sağlamak ve sağlam ulusal istatistik
sistemlerinin geliştirilmesini desteklemek için temel bir araçtır. Aliminyum; ISIC Rev.4’de
24 Ana metallerin imalatı, 2420 Kıymetli ve demir dışı metaller faslında yer almaktadır.
NACE Sınıflandırılması
Açılımı Fransızca “Nomenclature des Activités Économiques dans la Communauté

Européenne” olan ve Avrupa Birliği’nde Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıfla-
ması anlamına gelen NACE ile sektörlere ait verilerin belirli bir çerçevede ve birbiriyle
bağlantılı şekilde tasnif edilmesini sağlamak amacıyla sınıflandırma sistemleri geliştiril-
miştir. Bu sistemlerden yaygın olarak kullanılan ve Avrupa Birliğince 1970 yılında ge-
liştirilen, çeşitli ekonomik faaliyetlerin istatistikî sınıflamalarını gösteren sistem NACE
sınıflandırmasıdır. Bu sınıflandırma sistemine göre alüminyum ve alüminyum ürünleri
imalatı sanayi NACE.2 sektör sınıflandırmaları içinde 24 nolu grubu oluşturmaktadır.
Bu sınıflandırma içinde alüminyum ve alüminyum ürünleri imalatı sanayinin kapsamı
aşağıda sunulmaktadır (NACE Rev.2).
25
24.42.11 Alüminyum, işlenmemiş.

24.42.11.30 Alüminyum, işlenmemiş, alaşımsız (tozlar ve pullar hariç).
24.42.11.30.00 Alüminyum, işlenmemiş, alaşımsız (tozlar ve pullar hariç).
24.42.11.54 Alüminyum alaşımları, işlenmemiş (alüminyum tozları ve pulları hariç).
24.42.11.54.00 Alüminyum alaşımları, işlenmemiş (alüminyum tozları ve pulları hariç).
24.42.12 Alüminyum oksit, suni korindon hariç.
24.42.12.00 Alüminyum oksit, suni korindon hariç.
24.42.12.00.00 Alüminyum oksit, suni korindon hariç.
24.42.21 Alüminyum tozları ve pulları.
Alüminyum tozları ve pulları (renk, boya vb. olarak kullanılmak için hazırlanmış tozlar
24.42.21.00
veya pullar hariç).
Alüminyum tozları ve pulları (renk, boya vb. olarak kullanılmak için hazırlanmış tozlar
24.42.21.00.00
veya pullar hariç).
24.42.22 Bar, çubuk ve profiller, alüminyumdan.
Bar, çubuk ve profiller, alüminyumdan (yapılarda kullanılmak için hazırlanmış bar ve
24.42.22.30
profiller hariç).
Bar, çubuk ve profiller, alüminyumdan (yapılarda kullanılmak için hazırlanmış bar ve
24.42.22.30.00
profiller hariç).
Bar, çubuk ve profiller, alüminyum alaşımlarından (yapılarda kullanılmak için
24.42.22.50
hazırlanmış bar ve profiller hariç).
Bar, çubuk ve profiller, alüminyum alaşımlarından (yapılarda kullanılmak için
24.42.22.50.00
hazırlanmış bar ve profiller hariç).
24.42.23 Alüminyum teller.
Teller, alaşımsız alüminyumdan (yalıtılmış elektrik telleri ve kablolar, alüminyum tel
24.42.23.30
takviyeli bükme tel ve halatlar ile örgülü tel ve kablolar hariç).
Teller, alaşımsız alüminyumdan (yalıtılmış elektrik telleri ve kablolar, alüminyum tel
24.42.23.30.00
Teller, alaşımlı alüminyumdan (yalıtılmış elektrik telleri ve kablolar, alüminyum tel
24.42.23.50
Teller, alaşımlı alüminyumdan (yalıtılmış elektrik telleri ve kablolar, alüminyum tel
24.42.23.50.00
24.42.24 Tabakalar, levhalar ve şeritler, alüminyumdan, kalınlığı > 0,2 mm olanlar.
24.42.24.30 Tabakalar, levhalar ve şeritler, alüminyumdan, kalınlığı > 0,2 mm olanlar.
24.42.24.30.00 Tabakalar, levhalar ve şeritler, alüminyumdan, kalınlığı > 0,2 mm olanlar.
24.42.24.50 Tabakalar, levhalar ve şeritler, alüminyum alaşımlarından, kalınlığı > 0,2 mm olanlar.
24.42.24.50.00 Tabakalar, levhalar ve şeritler, alüminyum alaşımlarından, kalınlığı > 0,2 mm olanlar.
24.42.25 Alüminyum folyo, kalınlığı ≤ 0,2 mm olanlar.
24.42.25.00 Alüminyum folyo, (herhangi bir desteğe sarılmış olanlar hariç) kalınlığı ≤ 0,2 mm olanlar.
24.42.25.00.00 Alüminyum folyo, (herhangi bir desteğe sarılmış olanlar hariç) kalınlığı ≤ 0,2 mm olanlar.
24.42.26 Alüminyum tüpler, borular ve bunların bağlantı parçaları.
Alüminyum tüpler ve borular (içi boş profiller, tüp veya boru bağlantı parçaları, esnek
24.42.26.30 borular, yapı, makine veya taşıt parçaları vb. yerlerde kullanılmak üzere hazırlanmış
tüpler ve borular hariç).
26
Alüminyum
Alüminyum tüpler ve borular (içi boş profiller, tüp veya boru bağlantı parçaları, esnek
24.42.26.30.00 borular, yapı, makine veya taşıt parçaları vb. yerlerde kullanılmak üzere hazırlanmış
tüpler ve borular hariç).
Alüminyum alaşımlarından tüpler ve borular (içi boş profiller, tüp veya boru bağlantı
24.42.26.50 parçaları, esnek borular, yapı, makine veya taşıt parçaları vb. yerlerde kullanılmak üzere
hazırlanmış tüpler ve borular hariç).
Alüminyum alaşımlarından tüpler ve borular (içi boş profiller, tüp veya boru bağlantı
24.42.26.50.00 parçaları, esnek borular, yapı, makine veya taşıt parçaları vb. yerlerde kullanılmak üzere
hazırlanmış tüpler ve borular hariç).
Alüminyum tüplerin veya boruların bağlantı parçaları (manşonlar, dirsekler ve rakorlar
24.42.26.70 dâhil) (musluklu ve valfli bağlantı parçaları ile tüp destekleri, cıvatalar, somunlar ve
mengeneler hariç).
Alüminyum tüplerin veya boruların bağlantı parçaları (manşonlar, dirsekler ve rakorlar
24.42.26.70.00 dâhil) (musluklu ve valfli bağlantı parçaları ile tüp destekleri, cıvatalar, somunlar ve
mengeneler hariç).
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonuna (GTİP) Göre Sınıflandırma
Ülkelerin dış ticaret istatistiklerini ve bunların uluslararası karşılaştırmalarını sağlamak

için geliştirilmiş çeşitli sınıflamalar bulunmaktadır. Bu sınıflamalardan Gümrük Tarife
İstatistik Pozisyonu, (GTİP) CN sınıflamasına bağlı kalınarak geliştirilen ulusal düzeyde
dış ticaret ürün sınıflamasıdır. CN sınıflamasına 4 basamak eklenerek ulusal düzeyde 12
basamaklı GTİP ürün sınıflaması geliştirilmiştir. Ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Tüm
dünyada 4, 6, 12 haneli kodlardan oluşan “Armonize Sistem”, uluslararası ticaret istatis-
tikleri ve ülkelerin gümrük tarifeleri için evrensel bir temel teşkil etmektedir.
Resmi adı; Harmonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi (The Harmonized Commodity
Description and Coding Systems) olan Armonize sistem, uluslararası ticarete konu olan
tüm mallar için kullanılan uluslararası bir ticari sınıflandırma sistemidir. Armonize sis-
temde ticarete konu tüm ürünler belirli bir mantık ve sistematik çerçevesinde sınıflandı-
rılmaktadır. Gümrüklerde, ürünler bu kodlar üzerinden kayıt altına alınmakta, ticarete
konu olan eşyalar bu kodlar üzerinden işlem görmektedir. Armonize sistem; ürünler için
evrensel bir ticaret dili, ürün kodlaması ve uluslararası ticaret için vazgeçilmez bir araçtır.
Armonize sistem kodunun, ürünlerin gümrük işlemlerindeki “kimlik numarası” olduğu
da söylenebilir. GTİP ise Armonize sistemi esas alan ve ilk altı (6) hanesi Armonize sis-
temle aynı olan Türk Tarife Cetveli’ndeki 12 haneli koda verilen isimdir (Adıgüzel, 2016).
Armonize sisteme göre alüminyum ve alüminyum ürünleri Gümrük Tarife İstatistik Po-
zisyon Kodları (GTİP) aşağıda verilmektedir (www.gumruk.com.tr)
76.01- İşlenmemiş alüminyum.
76.02- Alüminyum döküntü ve hurdaları.
27
76.03- Alüminyum tozları ve ince pullar.

76.04- Alüminyumdan çubuklar ve profiller.
76.05- Alüminyum teller.
76.06- Alüminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi geçenler).
76.07- Alüminyumdan yapraklar ve şeritler (baskılı veya baskısız, kağıt, karton, plastik
maddeler veya benzerlerinden bir mesnet üzerine tespit edilmiş olsun olmasın) (mesnedi
hariç kalınlığı 0,2 mm. yi geçmeyenler).
76.08- Alüminyumdan ince ve kalın borular.
76.09- Alüminyum boru bağlantı parçaları (rakorlar, dirsekler, manşonlar ve benzerleri).
76.10- Alüminyum inşaat ve inşaat aksamı (köprüler, köprü aksamı, kuleler, ayaklar, sü-
tunlar, inşaat iskeleleri, çatılar, kapılar, pencereler ve bunların çerçeveleri ve kapı eşikleri,
korkuluklar, parmaklıklar gibi) (94.06 pozisyonundaki prefabrik inşaatlar hariç); inşaatta
kullanılmak üzere hazırlanmış alüminyum saclar, çubuklar, profiller, borular ve benzer-
leri).
76.11- Her türlü madde için (sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz hariç) hacmi 300 litre-
yi geçen ve mekanik veya termik tertibatı bulunmayan alüminyum depolar, sarnıçlar ve
benzeri kaplar (ısıyı izole edici veya iç yüzeyleri kaplanmış olsun olmasın).
76.12- Her tür madde için (sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz hariç) hacmi 300 litreyi
geçmeyen ve mekanik veya termik tertibatı bulunmayan alüminyum depolar, fıçılar, va-
riller, bidonlar ve benzeri kaplar (tüp şeklinde sert veya esnek kaplar dahil) (ısıyı izole
edici veya iç yüzeyleri kaplanmış olsun olmasın).
76.13- Sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz için alüminyum kaplar.
76.14- Alüminyumdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri (elektrik
için izole edilmemiş olanlar).
76.15- Alüminyumdan sofra, mutfak ve diğer ev işlerinde kullanılan eşya ile sağlığı koru-
yucu eşya ve bunların aksamı; alüminyumdan süngerler, temizlik veya parlatma işlerinde
kullanılan eşya, eldivenler ve benzerleri.
76.16- Alüminyumdan diğer eşya.
2.2. Dünyada Alüminyum Sektörü

2.2.1. Dünyada Alüminyum Üretimi
Boksit, 1821 yılında Güney Fransa’daki Les Baux köyü yakınlarında keşfedilmiş ve ismini
buradan almıştır. Sertliği 1 ile 3 ve yoğunluğu 2,5 ile 3,5 gr/cm³ arasında değişen alümin-
28
Alüminyum
yum oksit ve hidroksitlerin karışımıdır. Kimyasal formülü genellikle ‘Al2O3NH2O’ şek-

lindedir. Fakat içindeki mineraller farklılık gösterdiği için formülü de değişebilmektedir
(www.bauxite.com.tr).
Dünyadaki metal alüminyum üretiminin % 99’u bu cevherden temin edilmektedir ve bok-

sit üretimi, alüminyum talebine paralel olarak artış göstermektedir. Ayrıca çimento, demir
çelik, refrakter ve aşındırıcı sanayilerinde de boksit sıkça kullanılmaktadır. Bu bakımdan
boksit cevheri dünya ticaretinde önemli bir yer tutmaktadır (www.bauxite.com.tr).
Fransa, büyük ölçekli boksit madenciliğinin ilk ülkesiydi. Amerika Birleşik Devletleri’n-
de Arkansas; İkinci Dünya Savaşı öncesinde, sırasında ve sonrasında önemli bir boksit
tedarikçisiydi. Ancak boksit bugün ağırlıklı olarak Avustralya, Afrika, Güney Amerika ve
Karayipler gibi ülkelerde çıkarılıyor; Çin ve Rusya, Kanada, Hindistan ve BAE gibi diğer
ülkelerden sonra üretimi için en üst sıralarda yer alıyor. Gine, dünyanın en büyük boksit
rezervlerin sahiptir ve en büyük cevher ihracatçısıdır. Avustralya’nın ise maden üretimin-
de dünyada başta gelen ülkelerdendir.
Dünya boksit rezervleri olarak en büyük rezervler; Gine, Avustralya, Çin ve Brezilya’da
yer almaktadır. 30 milyar ton civarında bilinen dünya boksit rezervi olup dünya boksit
üretimi 2019 yılında 370 milyon ton olmuştur. Ülkemizde ise işletilebilir boksit rezerv
toplamı, yaklaşık 63 milyon tondur. Grafik 3, dünya boksit cevheri rezervlerini ülkelere
göre göstermektedir ( International Aluminium Association).
Grafik 3. Dünya Boksit Rezervleri Tahmini (Milyar Ton)
Dünya Boksit Rezervleri Tahmini , Milyar Ton
7,4 7,5
6,2
3,7
2,6
2
1,2
Gine Avustralya Vietnam Brezilya Jamaika Endonezya Diğer Ülkeler
Kaynak: USGS Mineral Commodity Summaries 2018
29
Tablo 2’de görüldüğü gibi dünyada 2020 yılında toplam 133.078 bin metrik ton alümina
üretilmiştir. Çin’in payı % 53,3 olmuştur.
Tablo 2. Bölgelere Göre Dünya Alümina Üretimi (Milyon Ton)
Afrika Rusya Tahmini

Batı ve
ve Asya Kuzey Güney ve Çin IAI* Günlük
Yıl Orta Okyanusya Toplam
(Çin Amerika Amerika Doğu (Tahmini) Kayıtları ortalama
Avrupa
Hariç) Avrupa Harici
2020 12.395 2.671 11.780 5.618 4.597 21.171 71.010 3.836* 133.078* 4.362,9*
2019 10.329 2.932 10.739 5.738 4.447 20.491 71.284 5.950 131.910 4.337,2
2018 8.936 2.869 9.991 5.855 4.479 20,365 71.547 6.500 130.542 4.292,0
2015 6.234 6.449 13,212 5.920 4.076 20.377 58.979 3103 118.350 3.891,5
2010 6.836 5,344 13.809 5.637 4.605 20,124 31.955 2.190 90.500 2.977,5
2005 6.131 6.928 13.188 6.560 5.430 17.920 8510 64.667 2.127,5
2000 4.802 5.476 11.503 5.854 4.769 15.715 4.4 52.583 1.724,7
1995 3.217 5.748 8.504 7.814 13.174 5.585 44.042 1.448,9
1990 3.043 6.082 7.405 5.167 11.197 8,512 41.406 1.362,3
1985 2.577 4.560 4.734 4.868 8,804 7.324 32.867 1.081,5
1980 3.654 8.094 4.597 4.507 7.254 28,106 921,9
1974 3.064 8.174 4.226 3.961 4.918 24.343 800,7
Kaynak: https://www.alcircle.com/news/top-five-countries-with-highest-bauxite-reserves-in-the-world-26587
*IAI: International Aluminium Institute
Dünyanın en yüksek boksit rezervine sahip ilk beş ülkesi aşağıdadır (USGS,2018)
1. Gine: Çoğunlukla ülkenin batı ve orta kesimlerinde yoğunlaşan 7,4 milyar mt’lik tahmi-
ni boksit cevheri rezervi ile dünyanın bir numaralı boksit üreten ülkesidir. Ülke, küre-
sel toplam cevher rezervinin %26,9’unu oluşturmaktadır.
2. Avustralya: Maden kaynakları bakımından zengin olan bu ada ülkesinin en büyük re-
zervleri Queensland ve Kuzey Bölgesi’nde yoğunlaşmaktadır. 6.2 milyar mt ile ikinci en
büyük boksit rezervine sahiptir.
3. Vietnam: Amerika Birleşik Devletleri jeolojik araştırmalarına göre Gine ve Avustral-
ya’dan sonra Vietnam’ın, dünya rezervinin 3,7 milyar ton ile % 14,2’sini oluşturan dün-
yanın üçüncü en büyük boksit cevheri rezervlerine sahip ülkesidir. (Environmental
Justice Atlas).
30
Alüminyum
Grafik 4. Dünyada Bölgelere Göre Alümina Üretimi, 1973-2020

70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
1973 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019
Kuzey Güney Asya Batı ve Orta Rusya ve Körfez İşbirliği Çin Tahmini IAIye
Afrika Okyanusya
Amerika Amerika (Çin Hariç) Avrupa Doğu Avrupa Konseyi (Tahmini) Bildirilmeyen
Kaynak: https://international-aluminium.org/
4. Brezilya: Güney Amerika ülkesi Brezilya 2.6 milyar ton boksit rezerviyle dördüncü sıra-
da yer almaktadır. Paragominas boksit madeni Kuzey Brezilya’daki Pará eyaletinin doğu-
sunda yer alan dünyanın en zengin boksit kaynaklarından biridir. Tamamı Brezilyalı Vale’
ye (CVRD) ait olan maden şu anda yıllık 5,4 mt boksit kapasitesine sahiptir.
5. Jamaika; dünya boksit cevheri rezervlerinde en büyük paya sahip ülkeler içinde beşinci
olarak yaklaşık 2,0 milyar ton rezervi ile Jamaika yer almaktadır.
Bölgelere göre dünya alümina üretimi Grafik 4’ de yer almaktadır. 1973’ten 2020’ye kadar
toplam 2.836.702.98 bin metrik ton alümina üretilmiştir.
31
Tablo 3. Bölgelere Göre Dünya Alüminyum Üretimi (Milyon Ton)
Rusya
Asya Batı ve Körfez Tahmini
Kuzey Güney ve Çin Günlük
Yıl Afrika (Çin Orta Okyanusya İşbirliği IAI Toplam
Amerika Amerika Doğu (Tahmini) Ortalama
Hariç) Avrupa Konseyi Harici
Avrupa
2020 1.605 3.976 1.006 4,140 3.334 4.153 1.912 5.833 37.337 2.029* 65.325* 178,5*
2019 1.643 3.809 1.079 4.395 3.449 4157 1.916 5.654 35.795 1.760 63.657 174,4
2018 1.668 3.774 1.164 4.415 3.733 4.049 1.917 5,331 36.485 1.630 64.166 175,8
2015 1.687 4.469 1.325 3,001 3.745 3.829 1.978 5,104 31.518 1800 58.456 160,2
2010 1.742 4.689 2,305 2.500 3.800 4.253 2.277 2.724 17.331 732 42.353 116,0
2005 1.753 5,382 2.391 3,139 4.352 4.194 2.252 7,806 636 31.905 87,4
2000 1.178 6.041 2.167 2.221 3.801 3.689 2.094 2.794 672 24.657 67,4
1995 631 5.546 2.058 1.656 5.885 1.566 2.268 19.610 53,7
1990 602 5.617 1.790 1118 3.561 1.498 5,328 19.514 53,5
1985 472 4.781 1160 1.163 3.327 1.091 3.492 15.486 42,4
1983 436 4.448 942 987 3.322 700 3,132 13.967 38,3
1973 249 5.039 229 1.439 2.757 324 1.980 12.017 32,9
Kaynak: www.alcircle.com/news/top-five-countries-with-highest-bauxite-reserves-in-the-world-26587
*IAI: International Aluminium Institute
Tablo 3’te seçilmiş yıllara göre dünya birincil alüminyum üretimi rakamları yer almak-
tadır. 1973 – 2020 döneminde toplam 1.392.676 bin metrik ton alüminyum üretilmiş-
tir. 2020 yılında dünyada 65.325 bin ton birincil alüminyum üretilmiştir. Bu rakamın %
57,20’si Çin tarafından üretilmiştir.
Alüminyum ürünleri imalatında tarihsel olarak haddelenmiş yassı alüminyum üretimi,
B. Avrupa ve K. Amerika’nın endüstriyel bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Bu bölgelerde üre-
tim devam etmekle beraber 2000 yıllarının başlarından itibaren Çin çok hızlı bir büyüme
dönemine girmiş ve küresel üretimdeki payını yüzde 43’e çıkarmıştır. B. Avrupa ve K.
Amerika’nın payları oransal olarak yüzde 18,4 ve yüzde 17,6’ya düşmüştür.
Bu dönemde Çin’in hızlı ekonomik gelişimine ve endüstriyel üretiminin artışına paralel
olarak yassı mamullerin tüketimi de hızla artmıştır ancak kapasite artışlarının boyutu,
tüketim artışının çok üstünde olmuştur. Bunun ana nedeni, Çin devletinin alüminyum
sektörünü öncelikli alanlardan biri olarak belirlemesi ve her türlü destek ve sübvansiyon-
larla teşvik etmesi ile yapılan aşırı yatırımlardır.
Benzer bir durum, folyo üretimi için daha da bariz olarak geçerlidir. 2014-2017 arasında
üretim tonajının yüzde 18 artması ile 2017’de Çin’in payı yüzde 64’a kadar yükselmiştir.
Avrupa ve K. Amerika’da ise gerileme görülmektedir. Ülkelere göre alüminyum üretimi
Tablo 4‘de yer almaktadır. 2019 yılı için Çin %55,75 lik bir paya sahip iken ikinci sıradaki
Rusya % 5,79 ve üçüncü Hindistan %5,78 paya sahiptir. Türkiye % 0,12’lik bir pay ile 33.
sırada yer almaktadır.
32
Alüminyum
Tablo 4. Dünyada Ülkelerin Alüminyum Üretim Miktarları ve Yüzde Payları 2015-2019 (Ton)
Ülke 2015 2016 2017 2018 2019 Pay % Birikimli %

Toplam 57.857.723 58.627.629 60.698.876 64.456.760 62.855.762
Çin 31.518.000 31.775.400 33.289.600 36.831.000 35.043.600 55,75 55,75
Rusya 3.529.000 3.561.000 3.583.000 3.631.000 3.637.000 5,79 61,54
Hindistan 2.354.949 2.896.629 3.400.618 3.696.181 3.635.089 5,78 67,32
Kanada 2.880.037 3.208.888 3.212.124 2.924.389 2.853.771 4,54 71,86
BAE 2.397.000 2.471.000 2.600.000 2.640.000 2.579.000 4,10 75,97
Avustralya 1.645.963 1.633.904 1.487.555 1.574.240 1.569.591 2,50 78,46
Bahreyn 960.643 971420 981.016 1.011.101 1.365.005 2,17 80,63
Norveç 1.227.787 1.247.000 125.3000 1.295.000 1.337.500 2,13 82,76
A.B.D. 1.586.518 818.430 740.884 896.652 1.126.032 1,79 84,55
S. Arabistan 839.000 871.000 916.000 932.209 967.000 1,54 86,09
Malezya 440.000 620.000 760.000 760.000 760.000 1,21 87,30
G.Afrika 695.000 701.000 716.000 714.000 717.000 1,14 88,44
İzlanda 724.705 700.080 759.988 731.478 682.616 1,09 89,53
Brezilya 772.200 792.700 801.700 659.000 650.200 1,03 90,56
Katar 610.000 612.000 620.000 616.000 627.400 1,00 91,56
Mozambik 558.390 571.125 577.495 571.125 564.756 0,90 92,46
Almanya 541.400 546.800 550.000 528.900 507.934 0,81 93,27
Arjantin 431.901 428.957 431.239 439.600 438.434 0,70 93,96
Fransa 415.000 424.640 426.730 390.000 401.850 0,64 94,60
Umman 377.186 386.395 252.714 379.775 390.515 0,62 95,22
Yeni Zelenda 335.292 338.556 336.740 340.678 351.481 0,56 95,78
Mısır 290.000 297.000 298.000 267.100 290.000 0,46 96,25
Romanya 271.356 272.507 282.074 282.810 280.326 0,45 96,69
Kazakistan 219.000 235.566 254.000 258.400 264.895 0,42 97,11
İran 353.000 341.000 337.608 304800 258.166 0,41 97,52
Endonezya 257.149 245.483 215.192 219.306 233.457 0,37 97,89
İspanya 360.000 360.000 360.000 350.000 230.000 0,37 98,26
Yunanistan 179.420 181.680 181.700 187.465 186.903 0,30 98,56
Slovakya 171.328 173.643 173.492 173.721 174.794 0,28 98,84
İsveç 116.000 124.000 123.000 125.000 120.000 0,19 99,03
Tacikistan 139.123 129.291 103.147 95.800 100.800 0,16 99,19
Hollanda 27.700 36.300 29.300 41.300 81.100 0,13 99,32
Türkiye (33) 46.265 78.807 75.523 73.291 78.100 0,12 99,44
Slovenya 83.775 84.365 84.424 80.511 68.255 0,11 99,55
Bosna - Hersek 118.253 106649 125536 131508 67690 0,11 99,66
Kamerun 88.273 84.689 68.598 65.900 51.700 0,08 99,74
Gana 33.800 33.010 40.500 42.867 45.150 0,07 99,81
İngiltere 48.000 46.000 46.500 44.400 39.400 0,06 99,87
Karadağ 42.499 38.915 39.379 40.163 36.552 0,06 99,93
Azerbeycan 53.300 36.800 28.500 45.390 32.700 0,05 99,98
Venezüella 119.511 145.000 136.000 64.700 10.000 0,02 100,00
Kaynak: World Mining Data, Austrian Federal Ministry of Agriculture ; https://www.world-mining-data.info/?World_
Mining_Data___Data_Section
33
Tablo 5. Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Dünya Alüminyum Üretimi 2015-2019 (Ton)
Gelişmişlik Durumu 2015 2016 2017 2018 2019
Toplam 57.857.723 58.627.629 60.698.876 64.456.760 62.855.762
Gelişmekte Olan Ülkeler 42.583.877 43.751.490 45.940.308 49.716.830 48.139.816
Gelişmiş Ülkeler 10.614.281 10.196.793 10.047.511 9.966.544 10.011.553
Geçiş Ülkeleri 4.101.175 4.108.221 4.133.562 4.202.261 4.139.637
En Az Gelişmiş Ülkeler 558.390 571.125 577.495 571.125 564.756
Grafik 5. Dünyada ve Seçilmiş Ülkelerde Alüminyum Üretiminin Gelişimi, 1950-2016
Kaynak: European Aluminium Vision 2050
Ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre 2015-2019 yılları arasındaki dünya alüminyum üreti-
mi Tablo 5’te yer almaktadır. Çin %76,58 paya sahiptir. Grafik 5 ve Grafik 6’da dünyada ve
seçilmiş ülkelerde alüminyum üretiminin tarihî gelişimi yer almaktadır. 2000’li yıllardan
başlayarak Çin üretimi sürekli arttırmış ve dünya üretiminin çoğunluğunu gerçekleştir-
mektedir. Grafik 6’da görüldüğü gibi 1983-2020 arasında Kuzey Amerika ve Avrupa’nın
payında büyük azalma gözlenmektedir.
34
Alüminyum
Grafik 6. Dünyada Bölgelere Göre Alüminyum Üretimi, 1983 ve 2020

Afrika; 3,40%
Uluslararası Aliminyum
Kurumuna -IAI-
Bilinmeyen -
Tahmini; 22,40%
K.Amerika; 31,60%
Okyanusya; 5%
Batı ve Orta
Avrupa; 23,80%
G.Amerika; 6,70%
1983; Toplam: 13,967
bin metrik ton
Aliminyum
Asya-Çin Hariç; 7,10%
Afrika; 2,45%
K.Amerika; 6,10%
G.Amerika; 1,50%
Asya-Çin Hariç; 6,30%
Batı ve Orta Avrupa; 5,10%
Okyanusya; 3,00%
Çin; 57,20% IAT ya Bildirilmeyen

-Tahminli; 3,00%
Rusya Doğu Avrupa;

6,40%
Körfez İşbirliği
2020; Toplam: Konseyi; 8,90%
65.325 bin metrik ton
Alüminyum
Kaynak: www.alcircle.com
35
2.2.2. Dünyada Alüminyum Talebi
Dünya alüminyum talebi son 20 yılda ortalama %5,4 büyümüştür. 2020 yılı birincil alü-
minyum üretimi Covid-19’un küresel pazarlardaki şiddetli etkilerine rağmen %2.6 arta-
rak 65.3 milyon ton olarak gerçekleşmiş, geri dönüşüm ile birlikte Grafik 7’de yer aldığı
gibi alüminyum talebi 98 milyon ton olmuştur.
Grafik 7. Dünya Alüminyum Talebi

100
Geri Dönüşüm
90
33 Milyon Ton
80
Yıllık Büyüme
70 6,20%
60
50 Birinci
40 Aliminyum Üretimi
65,6 Milyon Ton
30
20 Yıllık Büyüme
5,20%
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
ÇİN K. AMERİKA KÖRFEZ BATI AVRUPA DOĞU AVRUPA ASYA (ÇİN HARİÇ) DİĞER GERİ DÖNÜŞÜM
Kaynak: TALSAD, 2020
Çin küresel birincil alüminyum üretiminin %57,20’sini gerçekleştirmektedir. Alüminyum

geri dönüşümü sağladığı yüksek enerji verimi ile güçlü bir şekilde büyümektedir.
Birincil alüminyum için dünya alüminyum talebi, büyük ölçüde Çin’deki artan talep ve
inşaat ve ulaşım gibi kilit sektörlerden destek alarak 2014 ve 2019 yılları arasında yıllık
ortalama %4,1 oranında büyümüştür. 2019’da 65,6 milyon tona ulaşmıştır. Çin, 2019 yı-
lında bölgelere göre küresel alüminyum tüketiminin en büyük payını oluştururken onu
Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa izlemiştir.
36
Alüminyum
Grafik 8. Birincil Aliminyum Talebinin Bölgelere Göre Dağılımı 2019
Latin Amerika; 1,90%
Avrupa; 13,80%
Asya (Çin Hariç); 12,30%
Çin; 56,50%
Kuzey Amerika; 10,00%
Diğer Ülkeler; 5,50%
Kaynak: Garside, M. (2021) ,Distribution of Global Demand For Primary Aluminium by Region 2019, Mar 29, 2021,
Statista.com
Birincil alüminyumun bölgelere göre 2019 için toplam talebin yüzdelik dağılımı Grafik
8’de yer almaktadır. Çin, küresel talebin %56,5 ile en büyük payına sahip iken onu Avru-
pa; %13,8, Asya (Çin hariç); %12,3 izlemiştir. Kuzey Amerika; %10,0 ile Latin Amerika;
%1,9 ve diğer ülkeler; %5,5 oranlarında paya sahiptir.
Grafik 9’da birincil alüminyum talebinin 1980-2050 döneminde seçilmiş ülkelere ve böl-
gelere göre tahmini dağılımı yer almaktadır. 2030’lara kadar Çin’in talebinde artma görü-
lürken 2035’lerden sonra bir miktar azalma başlamaktadır. 2020-2025’ten sonrasında K.
Amerika ve Avrupa’nın talebinde önemli değişim olmayacağı değerlendirilirken Hindis-
tan ile diğer Asya’nın ve diğer bölgelerin talebinde değişen oranlarda sürekli artış olacağı
tahmin edilmektedir.
37
Grafik 9. Birincil Alüminyumun Ülkelere ve Bölgelere Göre Talebinin Dağılımı,1980-2050

(Bin Ton)
Japonya
Diğer
Türkiye
G. Amerika
Orta Doğu
Afrika
K. Amerika
Avrupa
Diğer Asya
Hindistan
Çin
Kaynak: European Aluminium based on CRU 2018 Datasets
Grafik 10,11 ve 12 ‘de Avrupa Birliği ve EFTA bölgesinin alüminyum 2000-2050 yılları
arasındaki talebi tahminleri yer almaktadır. Birincil alüminyum üretiminde gerçekçi se-
naryosunda üretimin payı % 46’dan % 25’e düşerken her üç senaryoda ikincil alüminyum
üretiminin payı % 28’den % 49’ a çıkmaktadır.
Grafik 10. Birincil Alüminyum Üretiminde Gerçekçi Senaryosu AB+EFTA, 2000-2050
AB ve EFTA Bölgeleri Birincil Al Üretimi Birincil Al İthalatı Geri Dönüşüm
38
Alüminyum
Grafik 11. Birincil Alüminyum Üretiminin Azalma Senaryosunda AB+EFTA Al İngot

Talebi, 2000-2050
Bin Ton
Birincil Al Üretimi Birincil Al İthalatı Geri Dönüşüm
Grafik 12. Birincil Alüminyum Üretiminin Artma Senaryosunda AB+EFTA Al İngot Talebi,
2000-2050
Bin Ton
Birincil Al Üretimi Birincil Al İthalatı Geri Dönüşüm
39
Grafik 13’te Alüminyumun yarı mamul olarak kullanımının talebindeki artışın 2017-
2050 dönemi tahmini yer almaktadır. Söz konusu dönemde talebin en yüksek ulaşımda
%55 olmak üzere farklı sektörlerde farklı artışlar göreceği ve toplam talebin ortalama
%39 artacağı öngörülmektedir.
Grafik 13. Yarı Mamul Alüminyum Talebindeki Artış Tahmini, 2017-2050: +%39
Bin Ton
Ulaşım Yapı Ambalaj Elektrik Tüketim Malı Makina Diğer
Grafik 14 ve 15’te alüminyumun sektörlere göre nihai kullanımının 2000-2027 yılları

arasındaki tahmini yer almaktadır. Ulaştırma ve yapı sektörlerinin 2027 yılında toplam
talebin %52’sini oluşturacağı değerlendirilmektedir.
40
Alüminyum
Grafik 14. Alüminyum Nihai Kullanım Sektörleri

Bin Ton
Ulaşım Yapı Ambalaj Elektrik Tüketim Malı Makina Diğer
Grafik 15. Dünya Alüminyum Son Kullanım Alanları, 2027

Diğer; 5,00%
Makina; 11,00%
Ulaştırma; 27,00%
Tüketim Malı; 6,00%
Elektrik; 12,00%
Yapı-İnşaat; 24,00%
Ambalaj; 15,00%
Kaynak: European Aluminium Vision 2050 | A Vision for Strategic, Low Carbon and Competitive Aluminium
41
Grafik 16. Dünya Kişi Başı Alüminyum Talebi
50
45
40
Kişi Başı Tüketim, Kg/Yıl
35
30
25
20
15
10
5
0
Dünya
Almanya G. Kore Japonya ABD Çin Türkiye Brezilya Ortalaması
Kg. 44,9 34,8 30,8 28,2 23,2 13,6 8,41 0
Kaynak: IAI, International Alüminium Institute
Grafik 16’da dünyadaki kişi başına alüminyum kullanımı rakamları yer almaktadır. Alman-
ya yılda kişi başına 45 kilogram alüminyum kullanımı ile 1. sırada yer alırken dünya orta-
laması 10 kilogram olmuştur. Türkiye’de kişi başı alüminyum kullanımı 13.6 kilogramdır.
2.2.3. Alüminyum Fiyatları
Grafik 17. Alüminyum Fiyatları, Aylık Ortalama, 2010–2019

3.500
3.00
2.500
ABD $ / Ton
2.000
1.500
1.000
500
0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Kaynak: www.indexmundi.com
42
Alüminyum
Grafik 17, Index Mundi borsasından alınan 2010’dan 2019’a kadar ton başına ABD dola-
rı cinsinden aylık ortalama alüminyum fiyatını göstermektedir. 2019’da ortalama aylık
fiyatları: Ocak, 1.853,72$; Şubat, 1.862,99 $; Mart, 1.871,21 $; Nisan, 1.845,42 $; Mayıs,
1.781,26 $; Haziran, 1.755,95$; Temmuz, 1.796,99$; Ağustos, 1.740,68$; Eylül, 1.753,51$;
Ekim, 1.725,96$; Kasım, 1.774,79 dolar ve Aralık, 1.771,38 dolar. 2019 yıllık ortalama
fiyatı 1.794,49 dolardı.
Alüminyum fiyatları 2021 yılında Londra Metal Borsasında (LME) yüzde 40 prim ile ka-
laydan sonra fiyatı en fazla artan metal oldu. Sürekli artan talep, küresel alüminyum paza-
rının bir açıkta daralmasına neden olabilir. Alüminyum fiyatı, 2021 yılının 7 Mayıs’ında;
Nisan 2018’deki iki yılın en yüksek seviyesinden bu yana en yüksek fiyat olan metrik ton
başına 2.534$ değerine ulaşmıştır. Alüminyum fiyatlarındaki artış, Çin’deki yüksek tale-
bin ve Çin’in sera gazı emisyonlarının azaltılmasına odaklanan yeni iklim politikasının
gelecekteki metal arzını sınırlayabileceğine dair artan endişelerin bir sonucudur (www.
knoema.com).
2020’de Çin, tüm rafine alüminyum üretiminin %56’sını oluşturmuştur. Alüminyum üre-
timi son derece enerji yoğun bir süreçtir. Son on yıllarda Çin’deki enerji verimliliği iyileş-
tirmelerine rağmen, bu süreç karbon yoğun olmaya devam etmektedir. Çin’in alüminyu-
munun %80’inden fazlası kömürle çalışan güç kullanılarak üretilmektedir.
Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu ve Innovation and Science Avustralya (ISA) alü-
minyum fiyat tahminleri aşağıda yer almaktadır.
• Dünya Bankası, alüminyum fiyatı 2021’de metrik ton (t) başına 2.000 $’a yükselecek,
2020’de ortalama 1.703 $/ton’dan %17 artış gösterecek ve 2022’de 2.050 $/ton’a ılımlı
bir büyüme gösterecek, diye tahminde bulundu. 2035’e kadar alüminyum fiyatlarının
2.400 $/ton’a ulaşacağını açıkladı.
• Uluslararası Para Fonu (IMF), alüminyum fiyatlarının 2021’de 2.083 $/tona - bir önceki
yıla göre %22’lik bir artış ile de 2022’de 2.126 $/tona yükseleceğini tahmin etti. Vadeli
IMF projeksiyonu, alüminyum fiyatının 2026’da 2.276 $/tona ulaşacağı yönünde.
• Uluslararası Para Fonu ve Innovation and Science Avustralya (ISA) ise alüminyum fiya-
tının 2021’de 2.134 $/tona ve 2022’de 2.160 $/tona yükseleceğini tahmin etmişti.
Büyüme hikâyesinin dışında dolar endeksindeki zayıf seyir, pandemi kaynaklı üretim
sıkıntıları, düşük stoklar, karbon emisyonunu azaltmaya yönelik hamlelerle arzın kısıt-
lı kalacağı beklentisi ve diğer gelişmeler fiyatları yukarı yönlü çeken katalizörler oldu.
Tahminlerde 2020 yılındaki %3’lük alüminyum talebinin azalmasından sonra bu yıl ta-
lebin yüzde 5 büyümesi bekleniyor. Arz tarafında ise artışın Çin’deki yüzde 5 büyümeye
rağmen küresel düzeyde yüzde 3 olması tahmin ediliyor. Piyasayı arz ve talep tarafında
etkileyen koşulların yanında bazı tekil gelişmeler de fiyatlar üzerinde etkili oldu. Emtia
43
fiyatlarındaki yükseliş ile enflasyonu baskılamak için ihracat kotası koyan Rusya veya
Jamaika’daki alüminyum üretim rafinerisinde çıkan yangından dolayı arza yönelik endi-
şeler ortaya çıktı.
En son Jamaika’daki gelişme ile birlikte Londra Metal Borsasında fiyatlar tekrardan son
3 yılın en yükseğine tırmanmıştı. Bu olayın üzerinden çok kısa bir vakit geçmeden, hafta
sonu Batı Afrika ülkesi Gine’den gelen darbe haberi alüminyum fiyatlarında 2011 yılın-
dan bu yana en yüksek seviyeye tekrardan sıçramasına neden olmuştu.
Alüminyum üretiminin yüzde 90’ının karşılandığı hammaddenin boksit olması nedeniy-

le dünyanın en büyük ikinci boksit üreticisi Gine’deki kargaşa da alüminyum fiyatlarını
etkiledi.
Gine’nin boksit ihracatına baktığımızda ise 2015 yılından 2020’ye gelindiğinde birkaç
katına çıkarken en büyük alıcı Çin’in alüminyum üretimindeki artışı ciddi oranda etkili
oluyor. 2021 yılı Ocak-Temmuz rakamlarına bakıldığında Çin’in boksit ithalatının yüzde
55’i Gine’den, yüzde 31’i Avustralya’dan geri kalan yüzde 14 gibi küçük bir oran ise di-
ğer ülkelerden sağlanıyor. Fakat hem darbe haberleri hem de Çin hükümetinin karbon
emisyonuna dair aldığı üretimi azaltma planları, ülkenin ihracatında 2021 yılında ciddi
azalmaya neden olacağı tahmin ediliyordu.
2.3. Dünyada Alüminyum Dış Ticareti

2.3.1. İhracat
Tablo 6’da yer aldığı gibi 2011-2020 döneminde dünya alüminyum ihracatı 155 milyar
dolar ile 192 milyar dolar arasında değişmiştir. 2020 yılındaki toplam ihracat 165,697
milyar dolar olmuştur. Çin 24,6 milyar dolar ihracat ile ilk sırayı alırken ikinci Almanya
14,78 milyar dolar, üçüncü ABD 9,39 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Türkiye 3.06
milyar dolar ihracat ile 16. sırada yer almıştır.
44
Alüminyum
Tablo 6. Dünya Alüminyum İhracatı
İhracatçı 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dünya 173.084.726 161.974.207 154.995.052 171.840.434 191.881.212 175.309.020 165.697.107
Çin 18.648.585 23.819.933 21.315.169 22.642.422 27.077.282 26.108.435 24.597.895
Almanya 17.751.770 15.540.960 15.164.438 16.425.780 17.736.745 16.485.729 14.779.739
ABD 12.975.642 12.045.861 12.237.317 11.587.882 12.586.587 10.937.898 9.389.712
Kanada 9.921.832 8.231.772 8.083.824 9.819.446 10.010.510 8.326.825 8.342.918
İtalya 6.901.840 5.788.956 5.745.272 6.423.563 7.181.224 6.551.128 6.186.283
Rusya 7.739.851 6.880.992 5.980.102 6.673.318 6.555.519 5.839.023 5.463.661
BAE 5.290.379 5.081.904 6.206.409 6.379.975 5.539.326 5.338.665
Hindistan 1.423.415 2.686.382 2.732.376 3.652.286 5.170.393 5.244.321 5.285.080
Fransa 5.743.044 4.965.157 4.871.971 5.355.287 5.740.341 5.244.637 4.514.807
Malezya 1.910.257 2.058.943 2.875.577 3.186.241 3.865.437 3.757.156 3.762.823
G.Kore 2.698.236 2.861.743 2.583.382 3.020.788 3.654.614 3.523.911 3.618.894
Hollanda 4.827.244 4.235.328 4.343.742 4.847.112 5.488.788 4.683.363 4.301.146
Avusturya 4.175.414 3.863.458 3.690.240 3.930.816 4.395.466 3.918.730 3.594.669
Polonya 2.327.325 2.704.135 2.663.751 3.090.820 3.826.630 3.679.006 3.683.498
Norveç 5.146.973 3.520.832 3.208.307 4.000.372 4.189.351 3.680.179 3.326.807
Türkiye (16) 2.285.695 2.370.075 2.238.041 2.512.216 2.995.017 3.116.848 3.060.897
İspanya 3.345.168 3.465.154 3.414.903 4.049.919 4.352.807 3.951.683 3.582.252
Bahreyn 2.153.035 2.192.617 1.803.019 2.035.848 2.069.833 2.048.544 3.221.291
Avustralya 5.273.298 3.543.571 2.888.073 3.146.218 3.853.939 3.297.674 3.058.348
İsviçre 2.364.097 2.048.666 2.015.036 2.312.824 2.493.723 2.230.261 2.012.859
Belçika 2.883.528 2.336.448 2.279.650 2.499.095 2.858.127 2.549.336 2.277.479
İngiltere 3.830.292 2.928.558 2.686.579 2.844.393 3.241.850 2.890.941 2.378.247
S. Arabistan 506.791 2.032.332 1.902.757 2.143.192 2.258.782 2.126.406 2.101.365
Japonya 2.825.342 2.249.541 2.158.997 2.281.204 2.423.926 2.201.113 2.239.089
Kaynak: www.trademap.org
2.3.2. İthalat
Tablo 7’de yer aldığı gibi 2011-2020 döneminde dünya alüminyum ithalatı 150,7 milyar
dolar ile 195,5 milyar dolar arasında değişmiştir. 2020 yılındaki toplam ithalat 165,697
milyar dolar olmuştur. ABD 19,071 milyar dolar ithalat ile ilk sırayı alırken ikinci Alman-
ya 15,117 milyar dolar, üçüncü Çin 8,142 milyar dolar ithalat gerçekleştirmiştir. Türkiye
3.407 milyar dolar ithalat ile 16. sırada yer almıştır.
45
Tablo 7. Dünya Alüminyum İthalatı
İthalatçı 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dünya 171.710.028 159.200.530 150.727.404 173.782.302 195.574.158 177.035.073 162.214.427
A.B.D. 16,206,445 17,865,196 18,732,153 23,380,915 24,244,392 22,290,706 19,071,782
Almanya 19,256,744 16,943,124 16,559,971 18,139,324 19,739,888 17,403,536 15,117,631
Çin 9,772,493 6,931,158 5,943,351 6,616,621 6,641,146 5,794,174 8,142,103
Japonya 9,220,225 7,964,015 6,936,085 8,273,635 9,350,149 8,015,464 6,550,466
Meksika 5,660,897 5,481,743 5,265,643 5,894,078 7,031,407 6,856,090 5,865,928
G. Kore 6,059,292 5,997,146 5,421,818 6,461,278 6,958,228 6,296,823 5,755,495
Fransa 7,959,061 6,504,862 6,300,607 6,887,491 7,538,919 6,941,378 5,890,263
İtalya 7,086,548 5,643,248 5,349,692 6,283,843 7,038,608 6,278,906 5,334,503
Hollanda 5,469,002 4,874,244 4,474,792 5,164,746 6,001,629 5,313,830 5,021,715
Malezya 2,673,137 2,739,435 2,392,747 2,583,315 3,579,147 3,634,424 4,825,519
Polonya 3,777,704 3,608,810 3,584,392 4,171,112 5,154,126 4,388,884 4,534,722
İngiltere 5,371,247 4,899,340 4,651,924 5,118,079 5,520,580 5,126,889 4,243,161
İspanya 3,050,651 2,880,060 2,976,143 3,502,681 4,077,612 3,899,673 3,610,642
Kanada 3,691,226 3,946,353 3,585,258 3,898,449 4,492,886 4,016,850 3,745,457
Hindistan 2,834,980 3,614,442 3,372,277 4,147,450 5,506,678 4,600,309 3,653,533
Türkiye(16) 3.258.885 3.333.532 2.865.841 3.469.055 3.872.390 3.636.636 3.407.698
Avusturya 4,005,507 3,157,626 3,030,186 3,512,305 4,071,889 3,731,850 3,247,856
Tayland 3,012,007 3,003,747 2,960,959 3,424,023 3,862,578 3,563,469 3,261,836
Vietnam 1,249,205 2,571,530 2,964,987 3,057,973 4,731,601 3,617,560 3,245,068
İsviçre 2,889,268 2,707,813 2,622,957 2,974,505 3,288,852 3,054,366 2,691,230
Belçika 3,201,867 2,266,460 2,215,447 2,480,973 2,797,758 2,458,796 2,322,331
Çekya 2,461,851 2,508,406 2,362,671 2,671,160 2,971,219 2,636,651 2,358,281
Avustralya 1,369,567 1,479,685 1,448,172 1,715,966 2,001,785 1,876,679 1,787,794
Taipei, Çin 2,529,225 2,087,948 1,835,627 2,056,361 2,475,874 2,104,321 2,459,092
Macaristan 2,056,111 1,740,299 1,686,108 2,079,158 2,403,620 2,110,237 1,876,624
2.3.3. Dış Ticaret Dengesi
Tablo 8’de dünya alüminyum ticaretinde seçilmiş bazı ülkelerin dış ticaret dengesi yer
almaktadır. 2020 yılında dünya alüminyum ticaretinde en büyük dış ticaret fazlasını
16,455 milyar dolar ile Çin vermiştir. 2020 yılındaki toplam ithalat 165,697 milyar dolar
olmuştur. ABD; -9,682 milyar dolar ile en büyük dış ticaret açığı veren ülke olmuştur. Tür-
kiye 346,8 milyon dolar dış ticaret açığı vermiştir.
46
Alüminyum
Tablo 8. Dünya Alüminyum Ticaretinde Ülkelerin Dış Ticaret Dengesi (Milyon Dolar)
İhracat
2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020 İthalat 2020
2020
Dünya 1.374,698 2.773,677 4.267,648 -1.941,868 -3.692,946 -1.726,053 3.482,680 165.697,107 162.214,427
En Çok Dış Ticaret Fazlası Veren Ülkeler
Norveç 3.096,936 2.550,309 2.167,943 2.731,991 2.774,215 2.592,433 2.346,543 3.326,807 980,264
BAE 4.045,484 4.023,746 5.052,869 5.203,876 4.427,109 4.423,901 5.338,665 914,764
G. Afrika 1.775,956 973,372 957,564 1.143,736 1.341,999 1.156,281 1.142,963 1.610,547 467,584
Katar 794,473 1.563,576 1.216,192 1.204,032 1.208,920 1.057,233 1.210,119 152,886
İzlanda 2.004,399 1.801,138 1.495,604 1.869,319 2.105,817 1.664,564 1.505,875 1.612,808 106,933
Bahreyn 1.998,894 1.856,670 1.610,133 1.640,730 1.720,782 1.733,313 3.142,431 3.221,291 78,860
Mozambik 930,863 555,554 750,016 693,944 820,122 968,414 1.015,724 1.059,986 44,262
Çin 8.876,092 16.888,775 15.371,818 16.025,801 20.436,136 20.314,261 16.455,792 24.597,895 8.142,103
İtalya -184,708 145,708 395,580 139,720 142,616 272,222 851,780 6.186,283 5.334,503
Kanada 6.230,606 4.285,419 4.498,566 5.920,997 5.517,624 4.309,975 4.597,461 8.342,918 3.745,457
Hindistan -1.411,565 -928,060 -639,901 -495,164 -336,285 644,012 1.631,547 5.285,080 3.653,533
Avustralya 3.903,731 2.063,886 1.439,901 1.430,252 1.852,154 1.420,995 1.270,554 3.058,348 1.787,794
Rusya 6.456,190 5.883,448 5.032,681 5.436,524 5.327,075 4.644,841 4.396,305 5.463,661 1.067,356
Yunanistan 757,439 735,860 709,563 746,093 778,071 864,059 834,473 1.838,821 1.004,348
En Çok Dış Ticaret Açığı Veren Ülkeler
A.B.D. -3.230,803 -5.819,335 -6.494,836 -11.793,033 -11.657,805 -11.352,808 -9.682,070 9.389,712 19.071,782
Japonya -6.394,883 -5.714,474 -4.777,088 -5.992,431 -6.926,223 -5.814,351 -4.311,377 2.239,089 6.550,466
Meksika -4.317,134 -4.273,448 -3.221,051 -4.529,787 -5.345,381 -5.296,120 -4.162,686 1.703,242 5.865,928
G. Kore -3.361,056 -3.135,403 -2.838,436 -3.440,490 -3.303,614 -2.772,912 -2.136,601 3.618,894 5.755,495
Vietnam -1.040,988 -1.907,462 -2.250,220 -2.157,607 -3.567,835 -2.346,777 -1.825,863 1.419,205 3.245,068
İngiltere -1.540,955 -1.970,782 -1.965,345 -2.273,686 -2.278,730 -2.235,948 -1.864,914 2.378,247 4.243,161
Fransa -2.216,017 -1.539,705 -1.428,636 -1.532,204 -1.798,578 -1.696,741 -1.375,456 4.514,807 5.890,263
Tayland -1.688,690 -1.662,757 -1.611,950 -1.880,596 -2.051,210 -1.677,341 -1.387,843 1.873,993 3.261,836
Malezya -762,880 -680,492 482,830 602,926 286,290 122,732 -1.062,696 3.762,823 4.825,519
Bangladeş -182,821 -260,874 -306,998 -385,120 -430,827 -412,004 -363,306 2,483 365,789
Brezilya 46,816 -682,171 -317,937 -419,230 -1.059,972 -1.149,632 -907,649 786,089 1.693,738
Taipei, Çin -936,109 -616,676 -421,408 -585,437 -780,672 -524,864 -893,475 1.565,617 2.459,092
Polonya -1.450,379 -904,675 -920,641 -1.080,292 -1.327,496 -709,878 -851,224 3.683,498 4.534,722
Endonezya -1.026,574 -930,607 -1.024,240 -1.319,429 -1.396,954 -1.364,528 -805,599 610,105 1.415,704
Hollanda -641,758 -638,916 -131,050 -317,634 -512,841 -630,467 -720,569 4.301,146 5.021,715
Singapur -973,168 -570,114 -359,805 -426,495 -302,684 -533,815 -719,381 672,106 1.391,487
İsviçre -525,171 -659,147 -607,921 -661,681 -795,129 -824,105 -678,371 2.012,859 2.691,230
Macaristan -418,987 -503,634 -427,739 -577,214 -694,847 -593,106 -604,538 1.272,086 1.876,624
Çekya -696,876 -713,630 -589,219 -783,293 -918,567 -784,265 -558,631 1.799,650 2.358,281
İsrail -290,126 -327,543 -341,449 -332,888 -415,381 -463,670 -502,762 176,448 679,210
Irak -363,396 -299,902 -302,891 -336,649 -432,119 -455,812 10,779 466,591
Fas -320,752 -301,218 -282,099 -326,015 -384,038 -449,604 -416,078 123,175 539,253
Kamboçya -77,152 -122,230 -143,648 -201,273 -240,779 -333,386 -351,440 43,548 394,988
Türkiye -973,190 -963,457 -627,800 -956,839 -877,373 -519,788 -346,801 3.060,897 3.407,698
Almanya -1.504,974 -1.402,164 -1.395,533 -1.713,544 -2.003,143 -917,807 -337,892 14.779,739 15.117,631
47
2.4. Türkiye’de Alüminyum Sektörü

2.4.1. Üretim
Ülkemizde birincil alüminyum üreten tek kuruluş, “Eti Alüminyum A.Ş.”dir. Türkiye’nin
yıllık ihtiyacının yüzde 10’u olan 82 bin tonu, Eti Alüminyum A.Ş. Seydişehir Entegre
Tesislerinde üretiliyor. Eti Alüminyum veya Eti Alüminyum A.Ş., 1973 yılında Konya ili-
nin Seydişehir ilçesinde kurulan madencilik şirketidir. Eti Alüminyum, özelleştirme kap-
samında 2005 yılında Cengiz Holding bünyesine katılmıştır (www.etialuminyum.com).
Özel sektör kuruluşları ağırlıklı olarak ikincil alüminyum ve buna dayalı sadece yarı ürün
ve/veya uç ürün üretimi alanında faaliyet göstermekte olup bir anlamda alüminyum işle-
yen kuruluşlardır.
Şekil 3. Türkiye Boksit Yatakları Haritası
Kaynak: MTA
Türkiye’nin Boksit Madenleri
Şekil 3’te “Türkiye Boksit Yatakları Haritası” yer almaktadır. Türkiye boksit yatakları açı-
sından farklı bölgelerde bulunan bir minerale sahiptir. Daha çok güney bölgesinde çıka-
rılan bir yeraltı kaynağıdır. Özellikle batıdan doğuya doğru uzanan bir kuşak boyunca
çıkarılır. Bu düşünüldüğü zaman güney bölgesinde baştan sona kadar paralel bir çizgi
eşliğinde farklı şehirlerde çıkarılmaktadır. Kullanım alanları açısından büyük bir öneme
sahip olan boksit, yurtiçi ve yurtdışı kaynaklı çalışmalar doğrultusunda değerlendirilir.
48
Alüminyum
Türkiye Boksit Madeni Hangi İllerde Bulunur?
İl bazlı olarak daha çok güney bölgesinde yer alan şehirlerde boksit madeni çıkarılmak-
tadır.
- Muğla, Milas
- Antalya, Akseki
- Konya, Seydişehir
- Gaziantep, İslahiye
- Hatay, Payas
Başlıca boksit madeni yeraltı kaynakları bu şekilde öne çıkıyor. Ancak aynı zamanda bu
şehirler dışında Kahramanmaraş, Adana, Konya ve Zonguldak şehirlerinde de yoğun şe-
kilde çıkarılmaya devam ediliyor.
Türkiye’de ise bilinen boksit rezervleri MTA verilerine göre yaklaşık 65-70 milyon ton
civarında olup bu miktar dünya rezervlerinin binde 1,8’i gibi oldukça çok küçük bir kıs-
mını oluşturmaktadır.
49
Tablo 9. Türkiye’nin Alüminyum Ürünleri Üretimi, 2005-2020 (TL)
Kaynak: TÜİK
50
Alüminyum
Ülkemizde işletilebilir boksit rezerv toplamı yaklaşık 63 milyon tondur. En yüksek rezer-
ve sahip bölgeler sırasıyla Seydişehir – Akseki (31 milyon ton), Muğla – Milas – Yatağan
(17,5 milyon ton) ve Tufanbeyli – Saimbeyli’dir (9,8 milyon ton). Tablo 9’da Türkiye’nin
alüminyum ürünleri üretiminin çeşitli yıllardaki tutarı yer almaktadır. Tablo 10’da ise
Türkiye’nin 2015-2020 Alüminyum ürünleri satış miktarı yer almaktadır.
Tablo 10. Türkiye’nin Alüminyum Ürünleri Satış Miktarı, 2015-2020 (Kg)
Ürün Ölçü 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ALİMÜNYUM
24.42.11 Kilogram
24.42.12 Kilogram 125.924. 396 c 242.750.340 226.117.237 238.219.074 282.085.167
24.42.21 Kilogram c c c c c c
24.42.22 Kilogram c c c 2.570.613 3 858.655 8.090.763
24.42.23 Kilogram 278.784.251 264.155.266 297.920.415 195.371.731 19. 677.945 191.543.835
24.42.24 Kilogram c c c 10.210.650 c c
24.42.25 Kilogram 65.484.434 54 888.645 86.356.927 113.331.877 129.898.073 139.917.868
24.42.26 Kilogram 115.898.949 132.461.795 141.635.161 174.194.273 216.897.329 220.148.850
Kaynak: TÜİK
Türkiye’de alüminyum ekstrüzyon ürünleri, kullanım alanı olarak yaklaşık %70 ile en
büyük payı almaktadır. Bu nedenle inşaat sektöründeki büyüme, alüminyum ekstrüzyon
sektörü ile doğru orantılıdır. İnşaat sektöründe büyüme gerçekleşse dahi bu büyüme ko-
nut ağırlıklı olduğu takdirde alüminyum ekstrüzyon sektörüne doğru orantılı yansıma-
maktadır. Bunun en önemli nedeni, konutlardaki alüminyum ürünlerine alternatif PVC
ürünlerin, daha düşük fiyat nedeniyle tercih edilmesidir (aso.org, 2017).
51
Tablo 11.Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünlerinin Üreticilerinin İllere Göre Dağılımı
Kayıtlı Personel Bilgileri

İl Adı
Üretici M T U İ İD Toplam
Adana 16 24 38 44 840 151 1.097
Afyonkarahisar 1 1 0 1 49 8 59
Ankara 40 65 53 101 1.088 262 1.569
Antalya 8 5 0 24 247 29 305
Aydın 1 7 0 1 47 22 77
Balıkesir 4 2 9 5 70 12 98
Bilecik 12 34 16 15 668 58 791
Bingöl 1 1 0 0 7 1 9
Bolu 1 16 13 13 622 71 735
Bursa 12 41 27 54 962 87 1171
Denizli 3 40 12 64 479 141 736
Diyarbakır 5 18 5 21 533 61 638
Edirne 5 6 2 17 132 17 178
Eskişehir 6 37 32 37 1.707 44 1.857
Gaziantep 4 8 8 6 211 16 249
Hakkari 1 0 0 0 5 0 5
Hatay 4 4 2 8 56 12 82
Mersin 3 9 7 6 99 27 148
İstanbul 153 311 335 343 5245 1.066 7.302
İzmir 26 44 69 128 1.566 355 2.162
Kastamonu 2 1 1 7 16 4 29
Kayseri 15 252 230 177 3.127 338 4.124
Kırklareli 7 23 21 25 524 81 674
Kırşehir 2 2 0 2 5 1 10
Kocaeli 63 219 326 187 3558 708 5.012
Konya 32 88 162 331 1.845 240 2.668
Kütahya 2 22 0 4 121 17 164
Malatya 2 4 0 2 41 4 51
Manisa 5 131 3 13 901 198 1.246
Kahramanmaraş 23 8 24 48 511 58 657
Nevşehır 2 0 0 0 9 3 12
Niğde 1 0 0 0 13 1 14
Sakarya 9 139 38 23 2.970 322 3.492
Samsun 3 2 1 14 22 4 43
Tekirdağ 41 163 415 272 3.962 572 5.386
Aksaray 2 1 0 0 26 1 28
Osmaniye 1 12 4 5 96 12 129
Düzce 8 47 82 24 209 55 417
Toplam 526 1.787 1.935 2.022 32.589 5.059 43.424
Kaynak: TOBB
52
Alüminyum
Tablo 11’de “NACE 24.42. Alüminyum üretimi” faslında Türkiye’nin alüminyum ve ürün-
lerinin üretiminin illere göre dağılımı yer almaktadır. Tablodan da görüldüğü gibi işlet-
melerin yaklaşık yarısı Marmara bölgesindeki İstanbul, Kocaeli ve Tekirdağ illerinde yer
almaktadır. Toplam 526 işletmede 43.424 çalışan vardır.
2.4.2. Türkiye’nin Dış Ticareti
2.4.2.1. Türkiye’nin İhracatı
Alüminyum mamul ve yarı mamul ihracatımız oldukça geniş bir coğrafyaya hitap etmek-
tedir. Bütün dünya ülkelerine ihracat yaptığımız söylenebilir. İlk beş sırayı ise Avrupa ül-
keleri, Almanya, İtalya, Birleşik Krallık, Polonya, İspanya ve Fransa gibi gelişmiş ekono-
miler almaktadır. İhracatımızın değer olarak %51’i, miktar olarak %54’ü AB ülkelerine
yapılmaktadır. Son on yıl içindeki ihracatımızın ülkelere göre dağılımı incelendiğinde
alüminyum sektörünün ihracatının giderek daha geniş coğrafyalara yayıldığı görülmek-
tedir.
Grafik 18. Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünleri İhracatı, 2001-2020 (Dolar)
3500000
3107723
2995018 3060275
3000000
2508593 2512215
2500000 2329471 2363709
2231554 2223325
2204604
1916086
2000000 1776511
1619641
1399412
1500000 1233803
1000000 875608
649488
497336
500000 321042 345429
Grafik 18’de, GTİP 76 faslında Türkiye’nin 2001-2020 yılları arasında alüminyum ürünle-
ri ihracatı yer almaktadır. Aşağıdaki grafikte 2001-2020 yılları arasında alüminyum itha-
lat grafiği yer almaktadır. 2004 yılında 321 milyon dolar olan ihracat sürekli yükselerek
2020 yılında 3,06 milyar dolara ulaşmıştır.
53
Tablo 12’de GTİP 76 faslında Türkiye’nin 2001-2020 yılları arasında alüminyum ürünleri
ihracatının alt fasıllara göre dağılımı yer almaktadır. En çok ihracat 995 milyon dolar ile
7604 faslından gerçekleştirilirken ikinci sırada 7606 faslında 549 milyon dolarlık ihracat
yapılmaktadır. 7610, 7607 ve 7616 fasıllarından sırası ile 359 milyon dolar, 345 milyon
dolar ve 249 milyon dolar ihracat yapılmıştır. 2019 yılında en az ihracatı 1,282 milyon
dolar ile GTİP 7603 faslında gerçekleştirmiştir.
Tablo 12. Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünleri İhracatı, 2001-2020 (Bin Dolar)
GTİP
2001 2005 2010 2018 2019 2020
Kodu
7601 9.484 49.968 170.913 144.321 219.896 85.376
7602 11.696 17.242 23.841 47.559 27.791 23.101
7603 29 95 133 6436 6610 1282
7604 98.040 311.891 528.499 824.074 883.551 995.999
7605 3611 1647 17.394 35.332 17.535 21.291
7606 72.855 169.362 439.715 637.694 647.350 549.383
7607 40.239 69.115 156.412 413.501 391.852 345.163
7608 1040 6969 33.543 33.594 33.214 33.234
7609 465 2880 11.860 22.076 22.939 20.783
7610 29.519 91.082 211.154 233.923 315.569 359.024
7611 297 669 904 3674 4339 3272
7612 15.860 46.324 53.468 83.642 70.572 67.299
7613 1 80 8630 17908 21685 24478
7614 13.506 23.782 50.334 43.358 39.442 85.429
7615 12.116 32.009 54.371 170.971 175.334 195.826
7616 12.284 52.493 154.915 276.955 230.044 249.335
Kaynak: www.trademap.org, 2021
54
Alüminyum
Tablo 13. GTİP 76 Türkiye’nin Seçilmiş Ülkelere Alüminyum ve Ürünleri İhracatı (Bin Dolar)
İthalatçı 2001 2005 2010 2018 2019 2020

Dünya 321.041 875.609 1.916.086 2.995.017 3.107.725 3.060.275
Almanya 60.526 139.944 347.934 461.518 441.313 477.713
Amerika Birleşik Devletleri 2.495 35.320 23.584 213.124 247.870 220.779
Birleşik Krallık 15.362 49.077 101.480 176.365 173.494 183.695
Irak 0 44.831 124.960 124.320 157.789 176.361
Polonya 4.131 12.791 40.917 130.799 130.481 135.931
İtalya 46.407 77.402 135.655 170.051 160.999 127.545
Fransa 11.856 30.400 71.391 135.080 129.511 122.108
Hollanda 16.077 20.828 38.356 76.847 77.668 104.197
İsrail 11.901 18.261 18.024 71.897 68.741 101.070
Mısır 2.255 7.100 27.018 83.918 84.642 95.723
Avusturya 3.614 18.924 39.170 72.802 72.330 72.588
İsviçre 6.692 12.013 65.954 76.850 74.462 70.676
Bulgaristan 3.963 30.648 68.101 72.176 83.216 67.397
Çek Cumhuriyeti 1.948 5.473 25.928 47.002 49.410 59.001
Macaristan 354 4.121 15.493 61.692 56.168 58.241
İspanya 6.072 28.450 45.706 85.092 102.018 57.891
Belçika 6.720 9.214 19.077 41.968 40.997 57.695
Romanya 5.666 28.267 37.709 64.680 57.603 54.147
Kanada 19 2.024 7.547 24.919 39.111 51.700
Sırbistan 0 0 16.778 37.091 36.217 40.156
Tablo 13’de Türkiye’nin alüminyum ve ürünlerinin en çok ihracatını yaptığı 20 ülke ve bu

ülkelere yapılan toplam ihracat miktarları yer almaktadır. Almanya 477.713 milyon dolar
ve %15.6 pay ile ilk sırada yer almaktadır.
Başlıca boksit madeni yeraltı kaynakları bu şekilde öne çıkıyor. Ancak aynı zamanda bu
şehirler dışında Kahramanmaraş, Adana, Konya ve Zonguldak şehirlerinde de yoğun şe-
kilde çıkarılmaya devam ediliyor.
Türkiye’de ise bilinen boksit rezervleri MTA verilerine göre yaklaşık 65-70 milyon ton
civarında olup bu miktar dünya rezervlerinin binde 1,8’i gibi oldukça çok küçük bir kıs-
mını oluşturmaktadır.
55
2.4.2.2. Türkiye’nin İthalatı
Tablo 14’te GTİP 76 alüminyum ve ürünlerinde alt fasıllara göre Türkiye’nin alüminyum
ve eşya ithalat rakamları yer almaktadır. 2020 yılında en çok ithalat 2,1 milyar dolar ile
7601 işlenmemiş alüminyum faslında gerçekleşmiştir. İkinci sırada 7606 Alüminyum
saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi geçenler) kategorisinde 451 milyon dolar
değerinde ithalat yapılmıştır.
Tablo 14. Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünleri İthalatı, 2001-2020 (Bin Dolar)
GTİP No 2001 2005 2010 2018 2019 2020

7601 212.092 785.431 1.752.178 2.555.100 2.244.922 2.199.416
7602 9482 24.916 39.951 146.239 182.580 222.918
7603 2004 6222 10.844 15.878 10.485 11.422
7604 9570 25.612 37.895 67.172 54.101 49.185
7605 6492 20.571 36.645 64.956 42.011 70.796
7606 74.628 186.049 297.625 575.124 505.463 451.778
7607 54.039 97.396 114.642 182.570 178.446 176.793
7608 5864 9691 34.638 41.372 38.524 26.170
7609 643 2384 6475 11432 7925 9944
7610 10.622 19.219 26.591 36.199 19.788 32.679
7611 473 875 761 83 132 331
7612 2359 8824 35.787 52.132 31.644 26.124
7613 671 1495 2357 11402 14304 12230
7614 14.384 387 9586 9560 4530 280
7615 5173 13.934 25.176 14.522 16.024 21.924
7616 9414 29.029 56.594 88.648 81.137 95.208
56
Alüminyum
Tablo 15. GTİP 76 Türkiye’nin Seçilmiş Ülkelerden Alüminyum ve Ürünleri İthalatı

(Bin Dolar)
İhracatçı 2001 2005 2010 2018 2019 2020

Dünya 417.912 1.232.036 2.487.744 3.872.390 3.432.015 3.407.197
Rusya 129.340 549.109 869.298 620.720 1.059.790 1.055.581
Katar 0 0 80.854 181.622 178.311 208.127
Kazakistan 39 744 113.070 109.536 193.845 20.3170
Almanya 47.884 139.289 135.705 269.770 192.644 184.724
Çin 924 30818 62348 268906 224786 158222
Bahreyn 14.114 18.259 45.773 142.004 144.316 156.636
BAE 13.114 42.642 65.787 183.524 158.619 14.2860
Umman 0 0 15.377 35.713 29.461 108.161
İran 684 2240 26.958 148.893 84.115 92.033
Kore 1100 7309 6395 38.109 66.130 78.992
ABD 18.768 27.547 28.637 53.913 75.154 78.715
Yunanistan 8150 20.144 54.037 82.591 69.827 71.623
Malezya 1 4 467 307.012 101.968 69.220
İtalya 24.326 53.141 68.352 82.708 70.088 68.145
Azerbaycan 1254 8020 28.742 67.215 56.574 66.935
Fransa 44.547 46.967 75.717 39.833 55.638 63.456
Tacikistan 11.580 42.082 216.614 150.728 79.524 53.797
Hollanda 12.994 13.771 34.165 26.856 36.841 47.258
Güney Afrika 89 34 2103 45.638 7826 36.560
Avusturya 758 6558 9379 23.375 31.976 36.016
Tablo 15’de GTİP 76 faslında 2001-2019 ve 2020 yıllarında Türkiye’nin en çok alümin-
yum ve ürünlerinin ithalatını gerçekleştirdiği ilk 20 ülke yer almaktadır.
57
Tablo 16. GTİP 76 Seçilmiş Ülkelerin Türkiye’nin Alüminyum Ürünleri İthalatındaki

% Payı
İhracatçı Ülke 2001 2005 2010 2018 2019 2020

Dünya 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00
Rusya 30,90 44,60 34,90 16,00 30,90 31,00
Katar 0,00 0,00 3,30 4,70 5,20 6,10
Kazakistan 0,00 0,10 4,50 2,80 5,60 6,00
Almanya 11,50 11,30 5,50 7,00 5,60 5,40
Çin 0,20 2,50 2,50 6,90 6,50 4,60
Bahreyn 3,40 1,50 1,80 3,70 4,20 4,60
B. Arap Emirlikleri 3,10 3,50 2,60 4,70 4,60 4,20
Umman 0,00 0,00 0,60 0,90 0,90 3,20
İran 0,20 0,20 1,10 3,80 2,50 2,70
Kore 0,30 0,60 0,30 1,00 1,90 2,30
ABD 4,50 2,20 1,20 1,40 2,20 2,30
Yunanistan 2,00 1,60 2,20 2,10 2,00 2,10
Malezya 0,00 0,00 0,00 7,90 3,00 2,00
İtalya 5,80 4,30 2,70 2,10 2,00 2,00
Azerbaycan 0,30 0,70 1,20 1,70 1,60 2,00
Fransa 10,70 3,80 3,00 1,00 1,60 1,90
Tacikistan 2,80 3,40 8,70 3,90 2,30 1,60
Hollanda 3,10 1,10 1,40 0,70 1,10 1,40
Güney Afrika 0,00 0,00 0,10 1,20 0,20 1,10
Avusturya 0,20 0,50 0,40 0,60 0,90 1,10
Tablo 16’da Türkiye’nin en çok alüminyum ve ürünlerinin ithalatını gerçekleştirdiği ilk

20 ülkelerin ithalat içindeki payları yer almaktadır. 2019 yılında Türkiye en çok ithalatı
1,055 milyar dolar ve % 31 payla Rusya’dan gerçekleştirmiştir. Katar, Kazakistan, Alman-
ya ve Çin diğer önemli ithalat ortaklarımızdır.
58
Alüminyum
2.4.2.3. Dış Ticaret Dengesi
Tablo 17. Türkiye’nin Alüminyum ve Ürünleri Dış Ticaret Dengesi, 2001-2020 (Bin Dolar)
GTİP No 2001 2005 2010 2018 2019 2020

7601 -202.608 -735.463 -1.581.265 -2.410.779 -2.025.026 -2.114.040
7602 2.214 -7.674 -16.110 -98.680 -154.789 -199.817
7603 -1.975 -6.127 -10.711 -9.442 -3.875 -10.140
7604 88.470 286.279 490.604 756.902 829.450 946.814
7605 -2.881 -18.924 -19.251 -29.624 -24.476 -49.505
7606 -1.773 -16.687 142.090 62.570 141.887 97.605
7607 -13.800 -28.281 41.770 230.931 213.406 168.370
7608 -4.824 -2.722 -1.095 -7.778 -5.310 7.064
7609 -178 496 5.385 10.644 15.014 10.839
7610 18.897 71.863 184.563 197.724 295.781 326.345
7611 -176 -206 143 3.591 4.207 2.941
7612 13.501 37.500 17.681 31.510 38.928 41.175
7613 -670 -1.415 6.273 6.506 7.381 12.248
7614 -878 23.395 40.748 33.798 34.912 85.149
7615 6.943 18.075 29.195 156.449 159.310 173.902
7616 2.870 23.464 98.321 188.307 148.907 154.127
Tablo 17’de Türkiye’nin 2001-2019 ve 2020 yıllarındaki GTİP 76 alüminyum ve ürünle-

rindeki dış ticaret dengesi yer almaktadır. 2020 yılında en büyük dış ticaret açığı 7601
İşlenmemiş alüminyum kategorisinde olup, 2,114 milyar dolar olmuştur. 2020 yılında en
düşük dış ticaret açığı 2,9 milyon dolar ile 7611 faslında gerçekleşmiştir.
Grafik 19’da Türkiye’nin alüminyum ihraç ettiği ülkelerin ihracattaki yüzde payları, Gra-
fik 20’de ise Türkiye’nin alüminyum ithal ettiği ülkelerin ithalattaki yüzde payları yer
almaktadır.
59
Grafik 19. Türkiye’nin Alüminyum İhracatında Ülkelerin % Payı, 2020

İsrail; 3,30%
ABD; 7,00%
Hollanda; 3,40%
İngiltere; 6,00%
Irak; 5,76%
Almanya; 15,61%
Diğer; 46,33%
Polonya; 4,44%
İtalya; 4,16%
Fransa; 4,00%
Kaynak: www.trademap
Grafik 20. Türkiye’nin Alüminyum İthalatında Ülkelerin % Payı, 2020
Rusya; 31,00%
Diğer; 38,10%
Katar; 6,10%
BAE; 4,20% Kazakistan; 6,00%
Bahreyn; 4,60% Almanya; 5,40%

Çin; 4,60%
60
Alüminyum
Grafik 21‘de “Türkiye’nin Alüminyum Çeşitlerinde İhracat ve İthalatı” yer almaktadır. İt-
halat ve ihracat tablolarından görüldüğü gibi Türkiye’nin ithalatının üçte ikisi 7601 fas-
lında gerçekleşmektedir. Bunu sırası ile 7606, 7602,7607 ve 7616 takip etmektedir. 2020
yılında en çok ihracat 7604, 7606, 7610 ve 7607 fasıllarında gerçekleşmiştir.
Grafik 21. Türkiye’nin Alüminyum Çeşitlerinde İhracat ve İthalatı, 2020 (Bin Dolar)
2500000
2199416
2000000
1500000
995999
1000000
549383
451778
500000 345163 359024
195826 249335
222918 11422 176793 24478
49185 70796 20783 32679 67299 85429
85376 33234 3272 21924 95208
23101 1282 21291 26170 9944 331 26124 12230 280
0
7601 7602 7603 7604 7605 7606 7607 7608 7609 7610 7611 7612 7613 7614 7615 7616
2.5. Türkiye Alüminyum Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü
Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (AKÜ)
Bu bölümde Türkiye alüminyum sektörünün GTİP 76 bağlamında alt fasıllarının 2011-

2020 yılları arasındaki rekabet gücü, “Açıklanmış Karşılıklı Üstünlükler” yöntemi kulla-
nılarak değerlendirilmektedir. Bu yöntem ile ülkelerin belirli ürünlerdeki göreli ihracat
performansları belirlenmeye çalışılmaktadır. İlk olarak Liesner tarafından ortaya atılan
AKÜ yaklaşımı daha sonra Balassa tarafından geliştirilmiş ve yaygın şekilde kullanılmaya
başlanmıştır. Kullanılan veriler Trademap, Türkiye İstatistik Kurumu ve Dış Ticaret Müs-
teşarlığı web sitelerinden alınmıştır.
Çalışmamızda öncelikle Balassa (1965) tarafından ortaya atılan Açıklanmış Karşılaştır-

malı Üstünlükler (RCA-Revealed Comparative Advantage) yaklaşımının Vollrath (1991)
tarafından göreli ithalat avantajı da dikkate alınarak formüle edilen RCA indeksine
göre 2011-2020 döneminde GTIP dörtlü düzeyde rekabet gücü analiz edilmiştir. Voll-
61
rath’ın,(1987 ve 1989) RCA için kullanılacak hesaplama yöntemi aşağıdaki yer almakta-
dır.
RCA = [ln (Xij / Xit) / (Xnj / Xnt)] - ln [(Mij / Mit) / (Mnj / Mnt)]
RCA = ln (Xij / Xit) - ln (Xnj / Xnt) - ln (Mij / Mit) +ln (Mnj / Mnt)
Burada (Xnj / Xnt); dünyadaki (ülkeler grubundaki) j malının toplam ihracatının dünya
(ülkeler grubu) toplam ihracatına oranını ve (Mnj / Mnt) de dünyadaki (ülkeler grubun-
daki) j malının toplam ithalatının, dünya (ülkeler grubu) toplam ithalatına oranını gös-
termektedir. İhracat ve ithalat arasındaki hesaplama farkları (sigorta, navlun vb) ihmal
edildiğinde (Xnj / Xnt) = (Mnj / Mnt) olup yani bir malın dünyadaki toplam ihracatı, o malın
dünyadaki toplam ithalatına eşittir. Bu durumda;
ln (Xnj / Xnt) - ln (Mnj / Mnt) = 0 olacaktır ve
RCA = ln (Xij / Xit) - ln (Mij / Mit)
halini alacaktır. Bu ifadeyi aşağıdaki gibi yazmak mümkündür;
RCA = ln [(Xij / Xit) / (Mij / Mit)]
Formüldeki i indisi belirli bir ülkeyi ifade etmektedir. Çalışmamızda ülkelerin değil alü-
minyum sektöründe GTİP 4 haneli ürünlerinin rekabet güçleri incelenmektedir. RCA in-
deksi mal grubu (j) sabitken farklı ülkelerin (i) aynı mal grubundaki göreli üstünlükleri-
ni karşılaştırmaya yöneliktir. Bu nedenle çalışmamızda Türkiye’nin dünyaya ihracatı ile
Türkiye’nin dünyadan ithalatı dikkate alınacağından formüldeki ülke indisi olan (i), her
bir sektör (j) için sabittir ve ihmal edilebilir.
Bu durumda formülün yeni hali, RCA = ln [(Xj / Xt) / (Mj / Mt)] olacaktır.
Dolayısıyla, herhangi bir mal (sektör) için rekabet gücü o malın (sektörün) ihracatının
ülke toplam ihracatına oranının, o malın (sektörün) ithalatının ülke toplam ithalatına ora-
nının doğal logaritmasına eşit olacaktır. RCA değerinin sıfır olması [(Xj / Xt) / (Mj / Mt)]
değerinin 1’e eşit olmasını (ln 1 = 0) göstereceğinden, bu değere sahip mal (sektör) için
rekabet gücü sınırda; RCA değerinin sıfırdan büyük olması [(Xj / Xt) / (Mj / Mt)] değerinin
1’den büyük herhangi bir değere sahip olmasını göstereceğinden, bu mal (sektör) için re-
kabet gücünün yüksek olduğunu ve nihayet de RCA değerinin 0’dan küçük olması [(Xj /
Xt) / (Mj / Mt)] değerinin sıfırdan küçük olmasını isaret edeceğinden, o mal için de rekabet
gücün zayıf olduğu (rekabet gücünün bulunmadığı) anlamına gelecektir. RCA değerinin
daha da hassas ölçümü ve bir endeks olarak ifade edebilmek için eşitliğin sağ tarafı 100
ile çarpılırsa, formülümüz, RCA = (ln [(Xj / Xt) / (Mj / Mt)])*100 halini alacaktır.
62
Alüminyum
Bu çerçevede RCA’lara göre sektörlerin rekabet gücü; RCA > 50 ise o sektörün rekabet
gücünün yüksek, -50 < RCA < 50 ise o sektörün rekabet gücünün sınırda olduğu, RCA <
-50 ise o sektörün rekabet gücünün düşük olduğu kabul edilmektedir. Burada söz konusu
olan rekabet gücü dış ticaretle ilgilidir.
Çalışmamızda GTİP 76 faslında yer alan GTİP 7601-7616 fasılları arasındaki ürünlerin
2011-2020 yılları arasındaki Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (AKÜ) değerleri hesap-
lanarak aşağıda yer alan grafikler hazırlanmıştır.
Grafik 22. Türkiye’nin GTİP 7601 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü
7601
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-100
AKÜ Değeri
-200
-245,78 -258,99 -258,82
-300 -281,52 -273,74 -281,86
-297,64 -312,44 -299,17
-332,61
-400
Yıllar
GTİP 7601 No’lu üründe AKÜ değerlerinin 2011-2020 döneminde – 246 ile -332 arasında
değiştiği ve Türkiye’nin bu üründe rekabet gücü olmadığı görülmektedir.
7602
50 30,24
3,79
0
-17,73
-50
AKÜ Değeri
-38,56 -43,85 -46,6

-100 -83,94
-98,04
-150
-167,41
-200
-200,92
-250
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
63
GTİP 7602 No’lu üründe 2011 yılında -18 olan AKÜ değeri giderek düşerek 2020 yılında
-201 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7602 No’lu üründe rekabet gücü olmadığı görülmekte-
dir.
7603
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-50 -26,39
-44,36 -48,55
AKÜ Değeri
-65,66 -73,3 -61,91

-100 -82,24 -79,3
-150
-200 -177,96
-192,57
-250
Yıllar
GTİP 7603 No’lu üründe AKÜ değerlerinin 2011 yılında -178 olan AKÜ değeri 2015 yılın-
da – 26 ya yükselmiş ancak sonraki yıllarda giderek düşerek 2020 yılında -193 olmuştur.
Türkiye’nin GTİP 7602 No’lu üründe rekabet gücü olmadığı görülmektedir.
7604
350 321,23 313,28 326,47
300 284,32 279,04 275,09 279,08 287,39
267,64 267,95
250
AKÜ Değeri
200
150
100
50
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
GTİP 7604 No’lu üründe AKÜ değerlerinin 2011 yılında +321 olan AKÜ değeri 2020 yı-
lında +326 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7604 No’lu üründe rekabet gücü yüksektir.
64
Alüminyum
7605
100 74,19
50 25,65
11,95
AKÜ Değeri
3,27
0
-4,48 -2,91
-50 -32,5
-45,15
-60,27
-100 94,38
-150
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
GTİP 7605 No’lu üründe 2011 yılında +12 olan AKÜ değeri 2015 yılı haricinde giderek
düşerek 2020 yılında -94 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7605 No’lu üründe rekabet gücü
olmadığı görülmektedir.
7606
120
99,82
100
AKÜ Değeri
80 76,42
62,88 62,06
60 55,42 49,33 49,79 45,31
40 38,71
32,78
20
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
GTİP 7606 No’lu üründe 2011 yılında +100 olan AKÜ değeri giderek düşerek 2020 yılın-
da +45 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7606 No’lu üründe rekabet gücü giderek azalmakta ve
sınır değerler içinde yer almaktadır.
65
7607
120 110,14
97,99
100 92,34 89,57 88,42 87,16 88,53 92,66
83,08 83,35
80
AKÜ Değeri
60
40
20
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
GTİP 7607 No’lu üründe 2011 yılında +83 olan AKÜ değeri 2020 yılında +93olmuştur.
Türkiye’nin GTİP 7604 No’lu üründe rekabet gücü vardır.
7608
80 67,98 67,86
60
AKÜ Değeri
49,59
40 38,15
30,42
25,96 25,26 25,36
16,96
20 7,56
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
GTİP 7608 No’lu üründe 2011 yılında +26 olan AKÜ değeri 2020 yılında +50 olmuştur.
Türkiye’nin GTİP 7608 No’lu üründe rekabet gücü sınır değerler içinde yer almaktadır.
66
Alüminyum
7609
150
118,01 121,54
111,22 102,56
97,66 99,29
AKÜ Değeri
100 90,93 94,19

81,63
65,92
50
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
7610
300
255,26 254,64 257,19 265,39
247,16 235,02 243,51
250
210,32 213,22 214,98
200
AKÜ Değeri
150
100
50
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
67
7611
500
407,4
400 336,98
AKÜ Değeri
295,81
300 254,74
193,65 185,16
200
93,14 68,87
100 62,58
21,14
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
7612
150 141,33
123,39 120,38
AKÜ Değeri
97,24
100 81,73 82 84,92
75,66
62,05 66,88
50
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
68
Alüminyum
7613
250 207,69
206,17 191,9 191,13
200
AKÜ Değeri
150
97,97 95,89 95,13
100 57,95
73,53
52,36
50
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
Türkiye’nin GTİP 7613 No’lu üründe rekabet gücü olmakla birlikte giderek azalmaktadır.
7614
800
578,04 597,47
AKÜ Değeri
600 473,99
396,29 371,41
400
251,47 236,68
158,56 180,01 179,57
200
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
69
7615
300 278,02 274,97
228,7 244,75
AKÜ Değeri
200 160,9 177,71

155,36 160,77
132,8 136,76
100
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
Türkiye’nin GTİP 7615 No’lu üründe rekabet gücü yüksektir.
7616
200
168,82
150,92 150,68 147,51 149,2 142,3
150 138 136,21
AKÜ Değeri
121,88
101,36
100
50
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
GTİP 7616 No’lu üründe 2011 yılında +169 olan AKÜ değeri 2020 yılında +122 olmuş-
tur. Türkiye’nin GTİP 7615 No’lu üründe rekabet gücü olmakla birlikte giderek düştüğü
görülmektedir.
70
3. BAKIR
Bakır, çok yüksek termal ve elektrik iletkenliğine sahip yumuşak, dövülebilir ve sünek bir
metaldir. Yumuşak yapısından dolayı en çok alaşım olarak kullanılır. Bir alaşım, bir metal
ve bir metal olmayan veya tipik olarak tek metal malzemelerden daha güçlü olan iki me-
talden oluşan bir malzemedir. Yaygın bakır alaşımlarından bronz, bakır ve kalay, pirinç
ise bakır ve çinkodan oluşan alaşımlardır. Bakır aynı zamanda mükemmel bir elektrik
iletkenidir, bu nedenle elektrik kabloları, elektronik ve yenilenebilir enerji teknolojilerin-
de yaygın olarak kullanılır (Mikey, 2020). Alüminyum kablo kullanılabilmesine rağmen
daha fazla bakım gerektirir ve bakır kablodan daha az elektriksel iletkendir. Bu nedenle
çalışması için hassasiyet ve verimlilik gerektiren makineler ve büyük sistemler için bakır
mükemmel bir malzemedir.
Bakır çağından günümüze kadar binlerce yıldır teknolojinin gelişmesinde bakır önem-
li rol oynamıştır. Evlerimiz, elektroniklerimiz ve endüstriyel makinelerimiz aracılığıyla
günlük hayatımızda önemli bir rol oynar. Geri dönüşüm sürecinde son derece verimlidir.
Simgesi Cu
Sertliği 2.5-3
Yoğunluğu 8.93 gr/cm3
Ergime Noktası 1.085 °C
Kaynama Noktası 2.562 °C
Elektrik İletme Özelliği %99,95
Ergime Isısı 43 k.cal (1 kg‘ının ergimesi için gerekli ısı)
Genel anlamda bakır ürünleri iki ana gruba toplanır:
1. Yarı Bitmiş Ürünler

- Blister Bakır,
- Rafine (anot) Bakır,
- Katot Bakır.
71
2) Bitmiş Ürünler
- Elektrolitik Ürünler (tel, blok, takoz, şerit, çubuk, profil),

- Elektrolit Olmayan Ürünler (levha, lama, şerit, çubuk, profil),
- Alaşımlar(bakır alaşımları).
Grafik 38’de bakırın ilk/yarı mamul kullanım alanları ve Grafik 39‘da bakırın son/mamul
kullanım alanları yer almaktadır.
Grafik 38. Bakırın İlk / Yarı Mamul Kullanım Alanları

Folyo; 3,00%
Rotlar, Çubuklar; 10,00%
Boru; 12,00%
Tabaka, Plaka
Ürünler; 12,00%
Kablo; 63,00%
Kaynak: International Wrought Copper Council (IWCC)
72
Bakır
Grafik 39. Bakırın Son/Mamul Kullanım Alanları

Endüstriyel; 12,00%
İnşaat-Bina; 28,00%
Ekipman; 32,00%
Alt Yapı; 16,00%
Ulaştırma; 12,00%
Kaynak: International Wrought Copper Council (IWCC) and International Copper Association (ICA)
Bakırın toplam kullanımının sektörlere dağılımı:
§ Elektrik ve Elektronik sanayi %51

§ İnşaat Sanayi %16
§ Ulaşım Sanayi %11
§ Endüstriyel Ekipmanlar %14
§ Askeri ve Diğer Sanayi %8
Kaynak: Cupper, www.mineralsuk.com
3.1. Bakırın Tanımlanması
Uluslararası Standart Sanayi Sınıflandırması (ISIC)
Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması; (ISIC) Birleşmiş Milletler tarafından ekonomik

verileri sınıflandırmak amacıyla oluşturulan sınıflandırma sistemidir. Bakır üretimi ISIC
Rev.2 ‘de 24.44 üncü fasılda yer almaktadır.
73
NACE Sınıflandırması
NACE kodlamasında faaliyet konularına göre işyerlerine/işletmelere altı haneli bir kod
verilmektedir. NACE, bir hiyerarşik yapı ile başlangıç ilkeleri ve açıklayıcı notlardan oluş-
maktadır.
24 Ana metal sanayi,

24.4 Değerli ana metaller ve diğer demir dışı metallerin imalatı,
24.44 Bakır üretimi,
Bakır, bakır matı, bakır tozu, semente bakır, bakır anotu ile bakır ve
24.44.01
bakır alaşımlarının imalatı,
24.44.03 Bakır sac, tabaka, levha, şerit, folyo imalatı, (alışımdan olanlar dâhil),
Bakırın çekilmesi ve haddelenmesi ile tüp, boru, bunların bağlantı
24.44.04
elemanları, bar, çubuk, tel ve profil imalatı (alışımdan olanlar dahil).
Bakır Sektöründe Dış Ticaret Sınıflandırması
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonuna (GTİP) Göre Sınıflandırma;
Ülkelerin dış ticaret istatistiklerini ve karşılaştırmalarını sağlamak için geliştirilmiş çe-

şitli sınıflamalar bulunmaktadır. Armonize sistem; ürünler için evrensel bir ticaret dili,
ürün kodlaması ve uluslararası ticaret için vazgeçilmez bir araçtır. Armonize sistem ko-
dunun, ürünlerin gümrük işlemlerindeki “kimlik numarası” olduğu da söylenebilir. GTİP
ise Armonize sistemi esas alan ve ilk altı hanesi Armonize sistemle aynı olan Türk Tarife
Cetveli’ndeki 12 haneli koda verilen isimdir.
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları (GTİP) esas alınarak oluşturulan Bakır ürün
tanımları aşağıda verilmiştir.
7401 Bakır matları; çöktürülmüş bakır,

7402 Rafine edilmemiş bakır; elektrolitik rafine için bakır anotları,
7403 Rafine edilmiş bakır ve bakır alaşımları (ham),
7404 Bakır döküntü ve hurdaları,
7405 Bakırın ön alaşımları,
7406 Bakır tozları ve bakırdan ince pullar,
7407 Bakır çubuklar ve profiller,
7408 Bakır teller,
7409 Bakır saclar, levhalar, yapraklar ve şeritler (kalınlıkları 0,15 mm.yi geçenler),
Bakırdan ince yaprak ve şeritler (baskılı veya baskısız ve kâğıttan, kartondan, plastik
7410 maddelerden veya benzeri maddelerden mesnetler üzeri-, ne tespit edilmiş olsun olmasın)
kalınlıkları (mesnetleri hariç) 0,15 mm. yi geçmeyenler,
74
Bakır
7411 Bakırdan ince ve kalın borular,

7412 Bakırdan ince ve kalın boru bağlantı parçaları (rakorlar, dirsekler, manşonlar gibi),
Bakırdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri, (elektrik için izole
7413
edilmiş olanlar hariç),
Bakırdan veya başları bakırdan ve gövdeleri demir ve çelikten küçük ve, büyük çiviler,
pünezler, yivli çiviler ve benzerleri (83.05 pozisyonuna, girenler hariç) ; bakırdan cıvata ve
7415
somunlar, çengelli vidalar, perçin, çivileri, pimler, kamalar, rondelalar (yaylanmayı sağlayıcı
rondela dahil), ve benzeri eşya,
Bakırdan sofra, mutfak ve diğer ev işlerinde kullanılan eşya ile sağlığı, koruyucu eşya ve
7418 bunların aksamı; bakırdan süngerler, temizlik ve parlat-, ma işlerinde kullanılan eşya,
eldivenler ve benzerleri,
7419 Bakırdan diğer eşya.
3.2. Dünyada Bakır Sektörü

3.2.1. Dünyada Bakır Üretimi
Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumuna -United States Geological

Survey (USGS) göre bakır rezervleri 870 milyon ton (mt) civarındadır. Grafik 40’da keşfe-
dilmiş dünya bakır rezervlerinin bölgelere göre dağılımı yer alırken Grafik 41’de keşfedil-
memiş dünya bakır rezervlerinin dağılımı yer almaktadır.
Grafik 40. Keşfedilmiş Dünya Bakır Rezervlerinin Dağılımı

Orta Amerika ve
Karayipler; 2,00%
Kuzey Amerika; 23,00%
Güney Amerika; 39,00%
Kuzey Asya; 8,00%
Güney Asya ve Fransız

Hindiçini; 3,00%
Güney Doğu Asya; 6,00%

Avustralya; 1,00% Afrika ve Orta
Doğu; 8,00%
Batı Avrupa; 4,00% Doğu Avrupa ve Güney
Batı Asya; 6,00%
Kaynak: United States Geological Survey
75
Grafik 41. Keşfedilmemiş Dünya Bakır Rezervlerinin Dağılımı

Kuzey Doğu Asya;
7,00%
Orta Amerika ve
Karayipler; 5,00%
Güney Amerika;
21,00%
Kuzey Amerika;
13,00%
Afrika ve Orta
Doğu; 5,00%
Doğu Avrupa ve Güney

Kuzey Asya; Batı Asya; 7,00%
14,00%
Batı Avrupa; 3,00%
Avustralya; 1,00%
Güney Doğu
Güney Asya ve Fransız Asya; 9,00%
Hindiçini; 15,00%
Şekil 4. Dünya Bakır Rezervleri ve Üretimi
Keşfedilmiş ve Keşfedilmemiş
Toplam Rezerv: 5.600 Milyon Ton
Keşfedilmiş Toplam Rezerv:

2.100 Milyon Ton
Rezerv: 870 Milyon Ton
Maden Kapasitesi:
24.8 Milyon Ton
Maden
Üretim:
20,6
Milyon Ton
76
Bakır
Tanımlanmış ve keşfedilmemiş bakır kaynaklarının sırasıyla 2.100 mt ve 3.500 mt civa-

rında olduğu tahmin edilmektedir. Toplam dünya bakır kaynakları (keşfedilmemiş + ta-
nımlanmış) 5,600 mt olarak tahmin edilmektedir. Grafik 42’de “Dünya Bakır Rezervleri
ve Üretimi” yer almaktadır.
Dünyada önemli bakır yataklarının bulunduğu bölgeler şu şekilde özetlenebilir.
Güney Amerika’nın özellikle batı sahilleri, kuzey Şili,

Ø
Kuzey Amerika’da ABD’nin güney-batısı ve Kanada’nın doğusu (Cu ve Ni),
Ø
Afrika’da Kongo, Zaire, Kuzey-Rodezya,
Ø
Asya’da Kazakistan, Özbekistan, Afganistan (Dünyanın en zengin bakır ve demir yatak-
Ø
larına sahip olduğu iddia edilmektedir fakat henüz işletilmemektedir), Hindistan,
Avrupa’da Polonya, Finlandiya, Portekiz, Yugoslavya,
Ø
Avustralya’da Olympic Dam ve Papua Yeni Gine’de Bougainville (Burada yöre halkının
Ø
isyanı sonucunda işletici firma bu maden yatağını terk etmiştir.
Çin’in yaklaşık 26 milyon mt bakır rezervine sahip olduğu tahmin ediliyor. Bu rakam,
Ø
Çin’i bakır rezervlerine dayalı küresel bir sıralamada sekizinci sırayı almaktadır.
Dünyada ilk 10 bakır üreticisi ülke: Şili, Çin, Peru, ABD, Demokratik Kongo Cumhuriyeti,
Avustralya, Rusya, Zambiya, Kanada ve Meksika’dır. Şili, 2020 itibariyle 200 milyon mt
ile açık ara dünyanın en büyük bakır rezervine sahip ülkesidir. Aynı zamanda, 2020’de
madenlerden yaklaşık 5,7 milyon mt bakır üreterek dünyanın en büyük bakır üreticisidir.
Şili ekonomisinde bakır önemli bir rol oynamaktadır. Şili’nin GSYH’sinin tahmini yüzde
20’si bakır üretiminden oluşmaktadır. Şili’deki Escondida madeni, yaklaşık 1,5 milyon mt
kapasite ile kapasite bazında dünyanın en büyük bakır madenidir. Escondida’nın sahibi
BHP Billiton, Rio Tinto ve Japonya Escondida’dır. Endonezya’daki Grasberg madeni 700
bin mt kapasitesiyle dünyanın en büyük ikinci bakır madenidir. Şili’nin bakır üretiminde
2000 yılından bu yana dünyanın lider bakır üreticisidir. ABD, %99’u Nevada, Montana,
Arizona, Utah ve New Meksika eyaletlerinden elde edilen 1,3 milyon ton bakır üretmekte-
dir. Şekil 5’te dünya bakır kaynaklarının ülkelere göre dağılımı yer almaktadır.
77
Şekil 5. Dünya Bakır Kaynaklarının Ülkelere Göre Dağılımı
Kaynak: https://springcopper3.wordpress.com/global-comparison/
Grafik 42’de 1960-2020 yılları arası Dünya bakır üretimi ve üretim yöntemleri yer almakta
olup Solvent ekstraksiyon -elektrokazanma- solvent extraction-electrowinning- (SX-EW)
teknolojisinin ortaya çıkmasıyla birlikte hidrometalurjik zenginleştirme yöntemleri ile
üretilen rafine bakır, 1960’ların sonunda dünya rafine bakır üretiminin %1’inden daha az
iken 2020’de dünya üretiminin %16’sına yükselmiştir. Dünya rafine bakır üretimi 2020
yılında 24,5 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
78
BAkır
Grafik 42. Dünya Bakır Üretimi ve Üretim Yöntemleri, 1960-2020
25,000
20,000
15,000
10,000
5,000
0
1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020
Birincil Rafine İkincil Rafine SX-EW ile Rafine
Kaynak: ICSG
Tablo 18. Dünya Bakır Üretimi ve Tüketimi (Milyon Ton)
Kaynak: https://www.statista.com
79
Grafik 43. Bölgelere Göre İzabe Bakır Üretimi, 1990-2020 (Bin Ton)
16,000
14,000
12,000
10,000
8,000
6,000
4,000
2,000
0
1960 1993 1996 2000 2003 2006 2009 2012 2015 2018
Afrika Amerika Asya Avrupa Okyanusya

Kaynak: The World Cupper Factbook, 2021
Tablo 18’de dünya bakır üretimi ve tüketimi yer alırken Grafik 43 ve 44’te, 1990-2020
yılları arasındaki bölgelere göre izabe bakır üretimi yer almaktadır. 1990’da en yüksek
rafine bakır üretimine sahip bölgeler: Amerika (4.250 kt), ardından Avrupa (3.004 kt) iken
2020’de ise 1990’daki 2.505 kt üretimini 2020 yılında 14.169 kt yapan Asya bölgesidir.
Grafik 44. Bölgelere Göre Rafine Bakır Üretimi, 1990-2020

30,000
25,000
20,000
15,000
10,000
5,000
0
1960 1993 1996 2000 2003 2006 2009 2012 2015 2018
Afrika Amerika Asya Avrupa Okyanusya

80
Bakır
2020’de Çin, dünya rafine bakır üretiminin %41’ini oluştururken, onu Şili (%10), Japonya
(%6) ve Kongo (%5) pay ile takip etti.
2020’de küresel bakır üretiminin 20,6 milyon tona ulaştığını gösteriyor. En büyük bakır
üreticisi Şili’dir (5,7 milyon ton). 2020 yılında dünyada izabe tesisi üretimi 21 milyon
tona ulaşmıştır. 2020’de rafineri üretimi; 3,9 milyon tonu ikincil rafine üretim dâhil ol-
mak üzere 24,5 milyon tona yükselmiştir. Çin en büyük üreticidir.
Bakır dünya çapında üretilirken üretim büyük ölçüde belirli bölgelere, özellikle Latin
Amerika’ya yöneliktir; 2020’de Latin Amerika, küresel bakır madeni üretiminin %41’ini
oluşturmaktadır. Asya %16 ile ikinci en büyük üretici olurken onu %14 ile Avrupa, %12
ile kuzey Amerika ve Afrika ve %5 ile Okyanusya izledi. Peru da 2020 yılında üretimin%
10’unu, üretmiştir
Dünyadaki En İyi 20 Bakır Madeni
ICSG 2021 için üretim kapasitelerine göre ilk 20 bakır madenini Grafik 45’te sıralamak-
tadır;
Grafik 45. 2020 Yılında Kapasite Bazında Dünya Çapında Lider 20 Bakır Madeni
(1.000 Metrik Ton)
1.000 Metrik Ton

1600 1510
1400
1200
1000
800 700
610
600 525 520 500
450 450 400 399
370 360 350 340 340 340
400 300 300 300 280
200
0
Bin Ton
Kaynak: World Copper Productıon, Part 1: Top 20 Copper Mines by Capacity; FEECO.com/copper-processing-
equipment
81
Grafik 46. Dünya Rafine Bakır Üretiminde İlk 10 Ülke ve Türkiye, 2019
9784238
2269100
Japonya 1495359
Kongo 1160223
ABD 1030000
Rusya 1028000
G.Kore 659000
Almanya 629700
Polonya 565588
Kazakistan 477010
116.000
02 .000.000 4.000.0006 .000.000 8.000.000 10.000.000 12.000.000
Ton
Kaynak: ICSG Mıneral Commodıty Summarıes 2020, U.S. Geological Survey, Reston, Virginia: 2020
Grafik 46’da dünya bakır üretiminde ilk 10 ülke ile Türkiye’nin üretim miktarları yer al-
maktadır. Tablo 19, Tablo 20 ve Tablo 21’de sırası ile ülkelerin rafine bakır üretimi, izabe
bakır üretimi ve bakır madeni üretim miktarları yer almaktadır. Rafine bakır üretiminde
2019 yılında Çin 9784238 ton ile açık ara birinci sırada yer alırken Şili 2.269.100 ton, Ja-
ponya 1.495.359 ton üretim yaparak ikinci ve üçüncü sırada yer almışlardır.
82
Bakır
Tablo 19. Rafine Bakır Üreten Ülkeler ve Üretim Miktarları, 2010-2019 (Ton)
Ülke 2010 2015 2016 2017 2018 2019
Çin 4.540.300 7.968.946 8.420.611 8.915.100 9.023.965 9.784.238
Şili 3.243.900 2.688.400 2.612.500 2.429.500 2.461.200 2.269.100
Japonya 1.548.688 1.483.131 1.553.133 1.488.080 1.594.517 1.495.359
Kongo, 2.586.000 891.369 818.925 825.346 999.513 1.160.223
ABD 1.094.800 113.9000 1.226.000 1.080.000 1.110.000 1.030.000
Rusya 899.600 874.300 860.100 949.000 1.016.000 1.028.000
G. Kore 564.600 644.603 644.788 663.327 673.364 659.000
Almanya 704.300 678.100 671.400 694.400 672.400 629.700
Polonya 547.074 574.310 535.597 522.022 501.817 565.588
Kazakistan 323.368 394.641 408.435 426.191 438.115 477.011
Meksika 247.300 434.100 462.300 446.000 436.900 428.000
Avustralya 424.333 474.963 474.954 386.249 377.036 425.679
Hindistan 512.124 790.372 787.657 830.524 454.337 407.243
İspanya 347.518 419.900 429.400 415.200 423.800 386.700
Belçika 381.200 378.600 366.700 398.900 390.200 356.600
Peru 393.638 352.960 331.324 335.329 336.798 307.862
Kanada 319.619 330.902 314.183 330.386 291.250 281.176
Zambiya 767.000 495.600 426.400 466.200 458.200 264.500
Endonezya 278.892 199.626 253.460 270.769 274.641 257.977
İran 219.800 190.685 193.028 160.128 247.384 250.130
Burma 7.000 65.041 92.560 * 115.100 179.000 218.000
Filipinler 176.000 153.000 185.100 205.000 170.800 217.300
Bulgaristan 216.000 229.723 216.428 228.457 224.098 207.196
İsveç 190.497 206.059 207.220 219.462 224.487 201.345
Brezilya 245.297 241.469 225.558 143.000 147.000 174.000
Avusturya 113.700 102.900 103.215 109.800 107.200 128.200
Türkiye (27) 47.300 84.000 52.400 95.000 126.300 116.000
Özbekistan 82.500 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000
Sırbistan 22.200 44.000 61.309 67.179 72.087 74.000
Laos 64.241 89.253 78.714 62.941 71.268 71.651
G. Afrika 81.129 64.400 53.900 66.200 43.900 35.600
Norweç 36.200 35.477 28.123 22.695 20.590 21.962
Ukrayna 23.400 18.500 27.100 25.186 24.901 20409
Vietnam 6.000 11.300 11.600 11.500 11.500 19.200
Namibya 10.659 16.391 15.466 15.177 15.743
Arjantin 16.000 14.000 14.000 14.000 14.000 14.000
Finlandiya 112.687 141.474 145.189 133.197 18.281 13.009
Moğolistan 2.746 14.990 15.010 14.689 14.175 11.760
İtalya 1.800 7.300 6.600 8.700 7.500 9.800
Mısır 2.789 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000
Bolivya 900 1.789 2.199 2.269 3.300 3.100
K. Makedonya 0 2.268 1.396 958 768 719
Kıbrıs 2.595 2.121 1.754 1.293 908 703
K. Kore, 15.000 4.000 0 0 0 0
Umman 8.815 1.300 3.481 264 0 0
Tayland 529 187 0 0 0 0
Zimbabya 4.500 0 0 0 100 0
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2020, U.S. Geological Survey, Reston, Virginia: 2020
83
İzabe bakır üretiminde 2019 yılında yine Çin 7.082.700 ton ile birinci sırada yer alırken
Japonya 1.169.664 ton, Şili 1.011.200 ton üretim yaparak ikinci ve üçüncü sırada yer al-
mışlardır.
Tablo 20. Dünyada İzabe Bakır Üretimi, 2010-2019, Ton

Ülke 2010 2015 2016 2017 2018 2019
Çin 2.825.600 5.504.817 6.115.035 6.424.200 6.575.016 7.082.700
Japonya 1.356.289 1.243.813 1.289.885 1.192.179 1.263.456 1.169.664
Şili 1.559.800 1.382.000 1.365.300 1.264.600 1.246.100 1.011.200
Rusya 647.100 661.000 665.000 730.000 789.000 790.500
Zambiya 535.000 648.800 698.100 787.900 828.700 638.500
G. Kore 475.900 511.200 510.000 510.000 530.000 520.000
Polonya 469.656 514.774 446.902 457.549 461.865 489.242
ABD 601.200 527.000 563.000 470.000 536.000 466.000
Avustralya 409.933 432.843 445.202 359.832 360.993 401.277
Hindistan 653.900 792.600 769.800 813.100 481.500 342.300
Kazakistan 354.000 283.000 294.100 296.300 295.000 295.000
Peru 312.968 327.909 309.469 316.882 327.821 294.315
Kanada 318.006 281.416 304.349 289.400 290.100 290.000
Almanya 378.700 338.300 342.800 332.600 311.200 288.600
Meksika 168.861 256.252 267.843 270.213 286.242 277.654
Bulgaristan 247.300 292.200 245.000 322.700 316.900 255.200
Endonezya 262.700 199.700 255.700 245.800 258.800 246.100
İspanya 259.119 286.300 292.300 272.000 284.800 245.800
Filipinler 216.200 189.200 215.000 240.000 170.900 217.800
Iran 188.200 153.500 153.400 114.200 204.100 201.100
Özbekistan 90.000 100.000 100.000 100.000 117.000 147.300
İsveç 141.500 137.400 131.500 150.000 150.000 135.900
Finlandiya 120.528 141.474 145.189 133.197 139.087 120.369
Brezilya 208.800 157.800 188.500 262.400 132.200 110.900
Sırbistan 20.000 43.000 61.000 68.200 66.200 82.400
Türkiye 25.000 45.400 46.200 46.000 46.000 46.000
Namibya 23.141 44.504 40.181 40.476 48.971 45.953
G. Afrika 75.900 60.900 51.000 52.600 33.300 26.000
Norveç 36.200 35.477 28.123 22.695 20.590 21.962
Vietnam 6.000 11.300 11.600 11.500 11.500 19.200
Pakistan 18.121 15.000 14.000 10.052 12.538 13.049
Tanzanya 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000
Kongo, 0 0 0 0 2.000
Ermenistan 7.644 11.601 12.920 12.051 8.831 0
K. Kore 10.000 4.000 0 0 0 0
Umman 8.815 1.300 3.481 264 0 0
Azerbaycan
Zimbabya
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2020, U.S. Geological Survey, Reston, Virginia: 2020
84
Bakır
Bakır madeni üretiminde 2019 yılında Şili 5.787.400 ton üretim yaparak ilk sırada yer
almıştır. Peru 2.455.440 ton ile ikinci sırada, Çin 1.683.700 ton ile üçüncü sırada yer al-
mışlardır.
Tablo 21. Dünyada Bakır Madeni Üretimi, 2010-2019 (Ton)

Ülke 2010 2015 2016 2017 2018 2019
Şili 5.418.900 5.772.100 5.552.600 5.503.500 5.831.600 5.787.400
Peru 1.247.184 1.700.817 2.353.859 2.445.585 2.437.035 2.455.440
Çin 1.155.800 1.712.065 1.900.188 1706.400 1.615.234 1.683.700
Kongo 378.300 1.039.007 1.023.687 1.094.638 1.225.227 1.420.386
ABD 1.110.000 1.380.000 1.430.000 1.260.000 1.220.000 1.260.000
Avustralya 871.963 995.881 947555 849.121 910.896 934.055
Rusya 702.700 711.400 702.300 762.300 871.700 813.600
Zambiya 767.008 710.860 725.359 786.731 851.089 797.518
Meksika 270.136 594.451 766.129 742.246 696.580 768.542
Kazakistan 380.600 473.600 474.800 557.800 635.500 608.000
Kanada 522.172 714.647 693.059 597.194 548.011 560.781
Polonya 425.725 426.196 424.000 419.000 401.300 449.000
Brezilya 213.548 359.463 337.600 384.542 385.800 363.300
Endonezya 863.900 578.600 728.000 622.030 651.136 351.000
İran 256.700 257.000 282.000 295.621 310.000 310.000
Moğolistan 127.600 318.300 335.700 310.700 308.400 297.500
Burma 10.000 71.000 95.000 116.000 180.000 219.000
İspanya 54.335 112.690 167.736 198.353 187.714 170.556
Panama 0 0 0 0 147.480
Özbekistan 80.000 103.000 135.000 140.100 141.200 141.000
Laos 132.047 167.702 177.939 153.304 154.948 140.935
P.Yeni Gine 159.821 45.185 80.022 105.419 96.287 99.398
İsveç 76.514 75.125 78.992 104.450 106.142 99.332
Ermenistan 31.062 71.957 88.586 97.705 72.357 91.198
Türkiye 79.900 108.000 100.000 83.000 79.600 73.500
Filipinler 58.412 83.835 83.649 68.156 69.933 71.892
Bulgaristan 112.904 71.748 70.573 73.003 69.841 70.927
S. Arabistan 1.603 11.563 27.500 36.279 57.300 67.300
G. Africa 102.600 77.360 65.257 65.503 46.900 52.501
Sırbistan 22.800 29.827 41.300 44.800 44.100 44.000
Portekiz 74.426 83.081 74.453 63.812 49.064 41.553
Fas 14.986 26.900 31.800 35.400 32.400 34.000
Finlandiya 14.700 41.085 47.488 53.144 46.755 32.592
Vietnam 12.260 22.524 22.636 21.451 26.235 30.551
Hindistan 31.778 32.493 31.999 33.708 36.900 30.466
Moritanya 36.969 45.001 32.820 28.791 28.138 29.620
Namibya 0 14.010 16.653 15.534 15.177 16.108
Eritre 0 61.600 25.300 7.900 17.300 16.008
85
Ülke 2010 2015 2016 2017 2018 2019

Pakistan 19.900 16.000 14.000 10.052 12.538 13.049
Tanzanya 6.400 16.800 17.400 11.500 10.000 10.000
Romanya 5.127 3.600 7.300 7.400 8.722 9.200
Zimbabya 4.629 8.218 9.101 8.839 9.077 8.700
Tacikistan 1.400 2.500 6.100 8.500 8.500
Kolombiya 711 5.463 8.493 9.355 9.918 7.641
K.Makedonya 7.912 11.400 10.200 9.000 8.000 7.100
Kırgızistan 0 3.100 8.200 7.500 7.200 7.000
Ekvator 700 1.800 1.000 8.200 8.000 6.100
Dominik 10.015 7.324 9.725 9.618 8.588 6.047
Bolivya 2.100 9.479 8.718 7.219 5.216 4.478
Arnavutluk 2.672 2.106 218 0 2.601 3.000
Azerbaycan 183 969 1.941 1.991 1.645 2.210
K. Kore 4.600 8.600 12.600 1.800 0 2.000
Georgia 10.600 13.000 14.000 15.000 15.704 900
Kıbrıs 2.595 2.121 1.754 1.293 908 703
Slovakya 22 58 39 32 21 17
Arjantin 140.300 61.800 81.900 33.300 17.400 0
Botsvana 48.026 9.162 12.415 1.239 1.462 0
Umman 16.530 7.828 0 0 0 0
Kaynak: Mıneral Commodıty Summarıes 2020, U.S. Geological Survey, Reston, Virginia: 2020
Tablo 22. Dünyada Gelişmişlik Düzeyine Göre Bakır Madeni Üretimi, 2015-2019 (Ton)
Gelişmişlik Derecesi 2015 2016 2017 2018 2019

Toplam 19.353.851 2.0514.227 20.078.160 20.707.609 20.673.358
Geçiş Ülkeleri 1.392.717 1.440.789 1.583.453 1.779.175 1.736.618
En Az Gelişmiş Ülkeler 3.968.716 3.993.042 3.663.356 3.592.265 3.622.381
Tablo 22‘de dünyada ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre bakır madeni üretimi, Grafik
47‘de ise yüzde payları yer almaktadır. Dünya bakır üretiminin %61’i gelişmekte olan ül-
kelerde, %18’i az gelişmiş ülkelerde üretilirken %13’ü gelişmiş ülkelerce üretilmektedir.
86
Bakır
Grafik 47. Dünyada Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Bakır Madeni Üretimi Payları
En Az Gelişmiş
Ülkeler; 18%
Geçiş Ülkeleri; 8%
Gelişmekte Olan
Gelişmiş Ülkeler; Ülkeler; 61%
13%
Kaynak: Tablo verileri ile oluşturulmuştur.
Tablo 23’de yer aldığı gibi 2019 yılında Şili Dünya bakır üretiminin %27,99’unu, Peru
%11,88’ini, Çin %8,14’ünü gerçekleştirmektedir. İlk üç ülke toplam üretimin yarısına ya-
kınını üretmektedir. Türkiye 73.300 ton ile dünya bakır üretiminin %0,35’ini üreterek 26.
sırada yer almaktadır.
87
Tablo 23. Dünyada Ülkelerin Bakır Üretim Miktarları ve % Payları, 2015-2019 (Ton)
Birikimli
Ülke 2015 2016 2017 2018 2019 Pay %
Payı %
Total 19.353.851 20.514.227 20.078.160 20.707.609 20.673.358
Şili 5.772.100 5.552.600 5.503.500 5.831.600 5.787.400 27,99 27,99
Peru 1.700.817 2.353.859 2.445.585 2.437.035 2.455.440 11,88 39,87
Çin 1.706.400 1.851.000 1.706.400 1.618.480 1.683.450 8,14 48,01
Kongo 1.039.007 1.023.687 1.094.638 1.239.059 1.461.124 7,07 55,08
ABD 1.380.000 1.430.000 1.260.000 1.220.000 1.260.000 6,09 61,18
Avustralya 995.881 947.555 849.121 910.896 934.055 4,52 65,70
Rusya 711.400 702.300 761.100 870.500 812.400 3,93 69,63
Zambiya 711.515 774.290 799.329 857.847 789.942 3,82 73,45
Meksika 594.451 793.982 742.246 696.580 713.704 3,45 76,90
Kazakistan 467.500 471.500 540.700 632.550 604.470 2,92 79,82
Kanada 714.647 695.508 597.194 548.011 560.800 2,71 82,54
Polonya 425.870 424.276 419.300 401.300 398.900 1,93 84,46
Brezilya 350.940 338.921 384.542 385.762 363.268 1,76 86,22
Endonezya 586.914 727.959 621.979 651.132 351.080 1,70 87,92
İran 254.709 282.500 295.653 316.380 308.270 1,49 89,41
Moğolistan 335.850 374.260 314.920 309.750 292.110 1,41 90,82
Myanmar 69.850 94.390 126.930 179.310 219.200 1,06 91,88
İspanya 129.788 172.522 196.353 187.714 170.700 0,83 92,71
Panama 0 147.480 0,71 93,42
Özbekistan 100.000 100.000 100.000 117.000 147.000 0,71 94,13
Laos 167.702 167.679 153.304 154.948 140.935 0,68 94,82
Bulgaristan 112.600 111.870 110.290 112.850 114.240 0,55 95,37
P. Yeni Gine 45.185 80.022 105.448 96.277 99.432 0,48 95,85
İsveç 75.113 79.247 104.594 106.140 99.332 0,48 96,33
Ermenistan 51.765 95.080 95.793 68.928 91.214 0,44 96,77
Türkiye (26) 108.000 107.300 85.200 87.000 73.300 0,35 97,13
Filipinler 83.835 83.649 68.156 69.933 71.892 0,35 97,47
S. Arabistan 12.340 27.840 43.150 59.200 68.580 0,33 97,81
G. Afrika 77.360 65.257 65.532 46.900 52.501 0,25 98,06
Sırbistan 31.601 34.625 45.115 44.096 43.550 0,21 98,27
Portekiz 83.081 74.352 63.812 49.064 41.553 0,20 98,47
Finland 41.805 47.488 53.144 46.755 32.861 0,16 98,63
Fas 26.850 31.810 35.420 32.430 30.720 0,15 98,78
Moritanya 45.001 32.818 2.8791 28.137 29.620 0,14 98,92
Vietnam 24.420 22.300 21.100 25.300 29.620 0,14 99,07
Hindistan 34.220 29.670 31.550 31.180 29.550 0,14 99,21
Kongo 0 15.979 18.018 18.760 0,09 99,30
Eritre 61.600 25.300 7.900 17.300 16.008 0,08 99,38
88
Bakır
Birikimli
Ülke 2015 2016 2017 2018 2019 Pay %
Payı %
Namibya 13.913 16.391 15.466 15.177 14.940 0,07 99,45
Tanzanya 16.800 17.400 15.800 10.000 14.187 0,07 99,52
Pakistan 13.056 14.136 10.052 12.538 13.049 0,06 99,58
Ekvator 1.400 40.200 8.200 42.200 9.900 0,05 99,63
Romanya 7.710 8.390 8.160 8.555 9.180 0,04 99,67
Zımbaya 8.218 9.101 8.839 9.077 8.731 0,04 99,72
Kırgızistan 3.100 8.638 8.956 8.813 8.640 0,04 99,76
Tacikistan 1.390 2.050 6.060 8.490 8.500 0,04 99,80
Kolombiya 5.463 8.493 9.356 9.918 7.641 0,04 99,83
K. Makedonya 11.102 10.429 8.966 7.718 7.231 0,03 99,87
Dominik 7.324 9.725 9.618 8.588 6.047 0,03 99,90
Arnavutluk 2.190 2.020 0 3.780 5.900 0,03 99,93
Ermenistan 11.700 12.200 14.700 15.650 5.500 0,03 99,95
Bolivya 9.479 87.18 7.219 5.216 4.478 0,02 99,98
Azerbaycan 969 1.947 2.063 1.650 2.213 0,01 99,99
K. Kore 15.000 20.000 15.000 15.000 2.000 0,01 100,00
Kıbrıs 2.121 1.754 1.293 908 703 0,00 100,00
Almanya 42 41 63 51 40 0,00 100,00
Slovakya 58 39 32 21 17 0,00 100,00
Kaynak: World Mining Data, Austrian Federal Ministry of Agriculture; https://www.world-mining-data.info/?World_
3.2.2. Dünyada Bakır Tüketimi
2020 yılında rafine bakır kullanımı 25,0 milyon tona ulaşmıştır. Çin, yaklaşık 14,4 milyon
tonluk kullanımıyla 2020’de en büyük rafine bakır tüketicisiydi. Grafik 48 rafine bakır tü-
ketiminin 1960 ve 2020 yıllarında bölgelere göre yüzde dağılımı yer almaktadır. Grafikte
görüldüğü gibi 1960 yılında Avrupa toplam tüketimde %57, Kuzey Amerika % 30 paya
sahip iken 2020 yılında Asya %74 pay almaktadır. Avrupa %15’e, Kuzey Amerika %9’a
gerilemiştir.
89
Grafik 48. Bölgelere Göre Rafine Bakır Tüketimi, %,1960 ve 2020

Latin Amerika; 1,00% Afrika; 0,50%
K. Amerika; 9,00% Avrupa; 57,00%
Asya; 10,00%
Okyanusya; 2,00%
1960
Latin Amerika; 1,00% Afrika; 1,00%
K. Amerika; 9,00% Avrupa; 15,00%
Okyanusya; 0,20%
Asya; 74,00%
2020
Kaynak: China Nonferrous Metals Industry Association
90
Bakır
Grafik 49’de 1900-2020 yılları arası rafine bakır tüketimi yer almaktadır. 1900 yılından
2020 yılına bakır tüketimi, 500 ton/yıl seviyesinden yıllık ortalama % 3.4 artışla 25 mil-
yon ton/yıl düzeyine kadar ulaşmıştır.
Grafik 49. Dünya Rafine Bakır Tüketimi,1900-2020
Bin Ton
28.000
26.000
24.000
22.000
20.000
18.000
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0.000
00 05 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 00 05 10 15 20
19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 20 20 20 20 20
Grafik 50’de 2014-2025 yılları arası için dünya bakır üretimi ve talep tahmini yer almak-
tadır. 2017-2018’den sonrasında talep fazlası söz konusu olacağı tahmin edilmektedir.
91
Grafik 50. Dünya Bakır Üretimi ve Talebi, 2014-2025
Bin Ton
30.000
28.000
26.000
24.000
22.000
20.000
18.000
16.000
14.000
12.000
10.000
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
Maden Üretimi Eksraksiyon Hurda Talep
Kaynak: Wood Mackenzie, CRU, ICSG, Teck.
Grafik 51’de seçilmiş ülkelerde kişi başına bakır tüketimi yer almaktadır. Tayvan’da yıllık
kişi başına bakır tüketimi 18,7 kg olmuştur. Türkiye’de bu miktar 5,5 kg’dir. Grafik 52’de
dünya kişi başına bakır tüketiminin gelişimi yer almaktadır. 1950 yılında dünyada kişi
başına bakır tüketimi yaklaşık 1,25 kg iken 2020 yılında bu rakam yaklaşık 3,2 kg seviye-
sine çıkmıştır.
Grafik 51. Kişi Başına Bakır Tüketimi (Kg)
20 18,7
18
16 14,7
13,7
14
12
10 9
Kg.
7,8 7,1
8
5,7 5,5
6
4 2,2
2 0,4 0,3
0
Kaynak: GGDC, WBMS, China Nonferrous Metals Industry Association ve
92
Bakır
Grafik 52. Dünya Kişi Başına Bakır Tüketimi (Kg)

Nüfus, Milyar Kg/Kişi
Kişi Başı Rafine Bakır Tüketimi
Dünya Nüfusu
Kaynak: Copper: 2021 World Market Review and Forecast to 2030
3.2.3. Bakır Fiyatları
Grafik 53’de 1960-2020 yılları arasında Londra Metal Borsasındaki (LME), ortalama yıllık
bakır fiyatları yer almaktadır.
Grafik 53. Ortalama Yıllık Bakır Fiyatları (LME),1960-2020 (Dolar/Ton)
2012 Dolar Fiyatları ile
Cari Dolar
Kaynak: ICSG
93
Bakır fiyatları geçmişte tahmin edilemediği gibi geleceği de belirsizliğe sahiptir. Bu, esas
olarak bakır talebi açısından en önemli ülkelerden biri olan Çin’deki bakırla ilgili uygula-
malardan kaynaklanmaktadır. Çin’in bakır piyasası üzerindeki etkisi, öngörülebilir gele-
cekte dünyanın dört bir yanındaki ülkeleri etkilemeye devam edecektir (www. springcop-
per3.wordpress.com).
Uluslararası bir kuruluş olan International Copper Study Group (ICSG), 1900’den beri kü-
resel bakır tüketiminin yılda ortalama yaklaşık %3.4 arttığını tahmin etmektedir. Büyük
Buhrandan bu yana en kötü küresel mali krizi içeren 2008’den sonraki on yılda, bakır tü-
ketimi yılda yaklaşık %2,5 oranında artmıştır. Bakır tüketimi yılda %2 oranında artmaya
devam ederse tahminler önümüzdeki on yılda dünyanın bu talep seviyesini karşılamak
için mevcut üretimin yaklaşık %50’sine eşdeğer yeni bakır kaynakları belirlemesi ve üre-
time sokması gerektiği hesaplanmıştır.
Petrol yakıtlı bir otomobile göre elektrikli bir otomobilde 5 kat daha fazla bakır kullanıl-
maktadır. Dünyada daha önce üretilen bakırın yaklaşık yüzde sekseni ikincil üretim ile
tekrar kullanıma girmiştir.
Grafik 54. Bakır LME Nakit Fiyatı ve Küresel Arz/Talep Dengesi

(sol eksen: ‘000t Cu, sağ eksen: $/t)
700 8.000
Dünya Arz Talep Dengesi
Fiyat
-700 4.000
2016 2017 2018 2019 2020 2021
Kaynak: Wood Mackenzie, CRU, ICSG, Teck.
Bakır üretimi ve fiyatları konusunda;

a) Düşük fiyat ortamının bir sonucu olarak son yıllarda asgari düzeyde yatırım yapıldığı,
94
Bakır
b) Mevcut bakır fiyatının yeni madenlerin üretime alınması için gereken yatırımı teşvik
etmediği,
c) Yeni bir maden üretime sokulduğunda küresel bakır üretiminin önümüzdeki on yıl
içinde %2’lik tüketim artışını karşılayabilecek büyüme olasılığı mümkün olmayacaktır.
Muazzam yatırımları teşvik edecek çok daha yüksek bakır fiyatları oluşmadığında bu ger-
çekleşmeyecektir.
Emtia endüstrisi danışmanlığı CRU Group’un ifadesiyle “Küresel talep yılda %2’ye yakın
genişlemeye devam ettiği sürece, bakır piyasasında yapısal açıklar kaçınılmaz görünü-
yor.” Çoğu tahmin, yeni maden gelişimini teşvik etmeye başlamak için bakır fiyatlarının
en az pound başına 3,30 ABD doları aralığında olması gerektiğini öne sürmektedir.
1980’lerin başında Şili bakır madenciliği endüstrisine yol açan bakır keşif patlamasından
bu yana endüstri, kalite düşüş eğilimi içerisindedir. Bu da çok daha fazla kayanın kazıl-
ması gerektiği anlamına geliyor. Küresel rezerv derecelerinin analizinden de açıkça gö-
rülmektedir ki bakır cevheri derecelerinin düşmeye devam etmesi çok muhtemeldir. Bu
da üretim maliyeti üzerinde sürekli bir yukarı yönlü baskı oluşturmaya devam edecektir.
Diğer her şey eşit olduğunda dahi, yalnızca bu neden bile daha yüksek bakır fiyatlarının
oluşmasını sağlayacaktır (Wood Mackanzie).
3.3. Dünya Bakır Dış Ticareti

3.3.1. İhracat
Uluslararası ticareti yapılan bakırın başlıca ürün kategorileri şunları içerir:
• Bakır konsantreleri,
• Bakır blister ve anot,
• Bakır katot ve külçeler,
• Bakır hurda,
• Bakır yarı ürünler.
Bakır tozları ve bileşiklerinin de çok daha küçük miktarlarda küresel olarak ticareti yapıl-
maktadır.
Ek olarak otomobiller, ev aletleri, elektronik ekipman ve diğer ürünler dahil olmak üzere
küresel olarak ticareti yapılan son kullanım ürünlerinde bakır bulunur. İthalat vergileri
veya ihracat kotaları gibi ticaret düzenlemelerindeki değişikliklerin, uluslararası bakır
ticareti üzerinde önemli etkileri olmaktadır.
95
Grafik 55. Dünyada Başta Gelen Yarı Mamul Bakır Ürünleri İthalatçı ve İhracatçı Ülkeler
Bin Ton
İthalatçılar
a a k a a a a e a e a a a a i
Çin ABD taly any istan rallı ans land ksik eky ony Kor lezy rkiy any yvan any ony ury istan rler
ı l
İ lm d K Fr ay e Ç o y a Tü sp Ta m ap s ar iğ t e
A Hin şik T M P ne M
ü
İ Ro J Avu Mac D
l e G
Bir
Bin Ton
İhracatçılar
ya in an re ya D ya nd ka ya ya da sa ya ya ye an eç ya ka eri
an Ç ayv y Ko İtal AB pon ayla elçi lon alez ana Fran Rus pan ürki nist İsv nez eksi ğerl
m T e Ja T B Po M K İs T na do M Di
Al n
G ü Yu En
Kaynak: The World Cupper Factbook 2021
Tablo 24’de yer aldığı gibi 2011-2020 döneminde dünya bakır ihracatı 117 milyar dolar
ile 184 milyar dolar arasında değişmiştir. 2020 yılındaki toplam ihracat 148,966 milyar
dolar olmuştur. Şili 15,712 milyar dolar ihracat ile ilk sırayı alırken ikinci Almanya 11,528
milyar dolar, üçüncü Japonya 9,349 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Türkiye 1,581
milyar dolar ihracat ile 31. sırada yer almıştır.
96
Bakır
Tablo 24. Dünyadaki Bakır İhracatçısı Ülkeler ve İhracat Miktarları, 2011-2020 (Bin Dolar)
İhracatçı
2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Ülke
Dünya 184.165.462 129.942.257 117.744.433 145.496.659 161.682.738 146.156.646 148.966.924
Şili 30.481.156 17.841.755 15.249.610 17.580.148 18.563.674 14.946.321 15.712.668
Almanya 16.880.493 11.065.502 10.359.977 12.269.946 13.252.150 11.561.182 11.528.181
Japonya 9.290.165 6.780.474 6.452.709 7.414.336 8.545.662 7.580.417 9.349.547
Kongo 5.186.911 4.078.473 5.227.072 6.977.112 7.470.256 9.246.662
ABD 9.654.623 7.074.162 6.314.653 7.183.450 8.415.635 7.313.542 6.452.754
Çin 6.743.804 5.624.280 5.822.738 6.470.535 6.948.149 6.783.502 6.173.406
Zambiya 6.636.486 5.390.642 4.516.917 6.179.764 6.818.189 5.040.888 5.737.946
Rusya 4.999.217 4.167.354 3.312.616 4.709.107 5.372.205 5.222.098 5.646.653
Kore 5.018.131 4.246.137 3.687.099 4.428.052 4.908.084 4.641.599 4.826.821
Taipei, Çin 4.095.099 3.380.644 3.449.723 4.740.279 4.998.668 4.351.562 4.127.902
İtalya 4.571.442 3.575.065 3.258.015 3.897.219 4.182.500 3.946.809 3.766.071
Polonya 4.971.324 3.340.527 2.700.001 3.324.732 3.500.874 3.714.271 3.744.268
Belçika 4.168.787 2.011.605 1.782.441 2.207.066 3.377.203 3.145.215 3.399.554
İspanya 3.376.780 2.785.598 2.745.733 3.322.942 3.495.250 3.100.863 3.119.056
Kanada 3.556.177 2.943.618 2.595.151 3.394.026 3.567.050 3.044.814 2.870.017
Bulgaristan 3.253.792 2.289.684 1.748.651 2.911.896 3.010.432 2.394.613 2.812.209
Kazakistan 3.294.368 2.008.899 1.918.988 2.526.849 2.548.987 2.619.526 2.792.950
Avustralya 4.367.952 2.940.833 2.458.349 2.559.665 2.907.576 3.088.908 2.747.478
Fransa 4.735.093 2.695.673 2.463.367 2.974.362 3.162.065 2.823.203 2.672.246
Tayland 1.287.880 1.155.478 1.313.145 1.897.304 2.127.502 2.126.627 2.256.610
Türkiye (31) 1.391.376 1.169.193 1.114.867 1.441.589 1.793.304 1.524.530 1.581.015
3.3.2. İthalat
Tablo 25’de yer aldığı gibi 2011-2020 döneminde dünya bakır ithalatı 123,9 milyar dolar
ile 191 milyar dolar arasında değişmiştir. 2020 yılındaki toplam ithalat 153,9 milyar do-
lar olmuştur. Çin 48,548 milyar dolar ithalat ile ilk sırayı alırken ikinci Almanya 10,124
milyar dolar; üçüncü ABD 9,063 milyar dolar ithalat gerçekleştirmiştir. Türkiye 3,11 mil-
yar dolar ithalat ile 10. sırada yer almıştır.
97
Tablo 25. Dünyadaki Bakır İthalatçısı Ülkeler ve İhracat Miktarları, 2016-2020 (Bin Dolar)
İthalatçı 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dünya 191.151.071 137.352.193 123.963.674 151.273.786 169.721.270 154.386.174 153.911.330
Çin 54.251.470 38.388.299 33.236.165 41.196.624 47.646.537 40.807.909 48.548.713
Almanya 15.604.506 9.863.768 9.094.201 10.873.706 12.200.846 10.516.092 10.124.969
A.B.D. 11.550.838 8.407.212 7.542.739 10.100.352 10.958.954 9.623.137 9.063.582
İtalya 9.804.643 6.413.060 5.657.323 6.593.001 7.488.713 6.648.697 6.190.720
G. Kore 7.412.689 5.493.841 5.097.673 5.676.184 5.797.684 5.318.768 5.065.570
Taipei, Çin 6.503.353 4.483.609 4.350.784 5.667.485 5.603.393 4.964.918 4.889.590
Hindistan 2.602.773 3.288.159 3.265.646 4.261.576 5.153.822 5.188.508 4.246.769
Belçika 5.003.194 3.045.478 2.892.399 3.584.222 4.024.326 3.453.205 3.939.918
Tayland 4.092.469 3.077.376 3.014.503 3.990.671 4.431.974 4.256.844 3.881.791
Türkiye (10) 4.118.790 2.985.103 2.724.024 3.326.513 3.344.076 3.032.689 3.211.906
Fransa 5.646.171 3.535.979 3.032.942 3.451.219 3.854.361 3.405.601 3.210.662
Vietnam 1.397.581 1.822.023 1.979.260 2.705.336 2.972.206 3.090.394 3.028.056
Meksika 3.329.973 2.755.259 2.571.315 2.985.503 3.416.039 3.149.711 2.704.223
Malezya 3.668.888 3.126.606 2.758.880 3.488.322 3.828.829 3.518.593 2.399.994
Japonya 3.750.075 2.189.536 2.149.831 2.714.079 3.120.938 2.814.667 2.126.467
Hollanda 2.418.451 1.465.764 1.387.139 1.696.234 2.194.882 2.068.019 2.082.163
Polonya 1.827.200 1.441.382 1.358.252 1.593.157 1.934.608 1.800.276 1.996.702
Kanada 1.876.557 1.940.702 1.477.554 2.210.304 2.499.512 2.137.005 1.976.453
Avusturya 2.636.266 1.520.424 1.471.404 1.682.258 1.769.238 1.898.372 1.946.262
İspanya 2.381.034 1.449.717 1.423.592 1.866.365 2.133.124 2.111.274 1.897.556
3.3.3. Dünya Bakır Ticaretinde Dış Ticaret Dengeleri
Tablo 26’da dünya bakır ticaretinde ülkelerin dış ticaret dengeleri yer almakta olup 2020
yılında dünya bakır ticaretinde en büyük dış ticaret fazlasını 15,596 milyar dolar ile Şili
vermiştir. Çin; -42,375 milyar dolar ile en büyük dış ticaret açığı veren ülke olmuştur. Tür-
kiye 1,630 milyon dolar dış ticaret açığı vermiştir.
98
Bakır
Tablo 26. Dünya Bakır Ticaretinde Ülkelerin Dış Ticaret Dengeleri, 2011-2020 (Bin Dolar)
İhracat İthalat
Ülke 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020
2020 2020
Dış Ticaret Fazlası Veren Ülkeler
Şili 30.381.966 17.747.391 15.162.340 17.494.700 18.464.248 14.823.819 15.596.872 15.712.668 115.796
Kongo, 5.178.754 4.073.487 5.221.531 6.967.646 7.456.750 9.238.370 9.246.662 8.292
Japonya 5.540.090 4.590.938 4.302.878 4.700.257 5.424.724 4.765.750 7.223.080 9.349.547 2.126.467
Zambiya 6.424.636 5.277.607 4.501.888 6.163.355 6.801.215 5.019.433 5.731.143 5.737.946 6.803
Rusya 4.250.326 3.734.509 2.839.691 3.906.343 4.583.251 4.190.502 4.079.581 5.646.653 1.567.072
Kazakistan 3.229.197 1.963.997 1.885.078 2.462.571 2.472.813 2.551.207 2.734.571 2.792.950 58.379
Peru 3.348.370 1.876.036 1.682.409 2.158.588 2.248.906 1.971.830 2.192.703 2.237.327 44.624
Bulgaristan 2.588.600 1.795.079 1.271.634 2.186.997 2.247.876 1.727.908 2.068.451 2.812.209 743.758
Avustralya 3.223.093 1.880.703 1.634.065 1.781.326 2.041.781 2.333.074 2.052.526 2.747.478 694.952
Polanya 3.144.124 1.899.145 1.341.749 1.731.575 1.566.266 1.913.995 1.747.566 3.744.268 1.996.702
Almanya 1.275.987 1.201.734 1.265.776 1.396.240 1.051.304 1.045.090 1.403.212 11.528.181 10.124.969
İspanya 995.746 1.335.881 1.322.141 1.456.577 1.362.126 989.589 1.221.500 3.119.056 1.897.556
Filipinler 716.386 423.918 37.811 1.340.639 578.171 664.893 1.138.484 1.748.616 610.132
Finland 876.346 744.133 672.725 883.941 906.245 742.243 1.121.416 1.629.871 508.455
Myanmar 41.628 197.695 243.646 472.822 810.158 780.360 899.261 927.586 28.325
Kanada 1.679.620 1.002.916 1.117.597 1.183.722 1.067.538 907.809 893.564 2.870.017 1.976.453
Endonezya 2.435.043 239.830 477.003 660.759 506.690 535.526 845.243 1.894.783 1.049.540
Dış Ticaret Açığı Veren Ülkeler
Çin -47.507.666 -32.764.019 -27.413.427 -34.726.089 -40.698.388 -34.024.407 -42.375.307 6.173.406 48.548.713
Hindistan 356.501 -565.408 -938.956 -889.100 -3.546.188 -4.289.978 -3.199.691 1.047.078 4.246.769
ABD -1.896.215 -1.333.050 -1.228.086 -2.916.902 -2.543.319 -2.309.595 -2.610.828 6.452.754 9.063.582
Italya -5.233.201 -2.837.995 -2.399.308 -2.695.782 -3.306.213 -2.701.888 -2.424.649 3.766.071 6.190.720
Vietnam -1.195.157 -1.502.274 -1.464.556 -1.852.460 -1.875.608 -1.874.232 -1.798.920 1.229.136 3.028.056
Türkiye -2.727.414 -1.815.910 -1.609.157 -1.884.924 -1.550.772 -1.508.159 -1.630.891 1.581.015 3.211.906
Tayland -2.804.589 -1.921.898 -1.701.358 -2.093.367 -2.304.472 -2.130.217 -1.625.181 2.256.610 3.881.791
S. Arabistan -2.908.121 -2.061.439 -1.455.637 -1.447.096 -1.266.107 -1.349.991 -1.248.402 516.964 1.765.366
Tanzanya -7.694 -9.511 -12.484 -9.955 -17.376 -1.461.997 -1.137.419 476.263 1.613.682
Brezilya -1.873.851 -641.457 -198.796 -687.770 -785.818 -501.846 -973.400 570.751 1.544.151
Çekya -775.320 -738.520 -712.009 -846.592 -916.717 -817.789 -783.680 480.145 1.263.825
Taipei, Çin -2.408.254 -1.102.965 -901.061 -927.206 -604.725 -613.356 -761.688 4.127.902 4.889.590
Mexkska -388.609 -813.275 -676.266 -802.248 -1.107.247 -945.035 -655.133 2.049.090 2.704.223
Kuveyt -219.067 -143.650 -143.795 -142.584 -160.687 -134.249 -643.310 58.563 701.873
Romanya -330.239 -467.255 -464.804 -497.761 -590.188 -523.343 -560.872 216.545 777.417
Belçika -834.407 -1.033.873 -1.109.958 -1.377.156 -647.123 -307.990 -540.364 3.399.554 3.939.918
Fransa -911.078 -840.306 -569.575 -476.857 -692.296 -582.398 -538.416 2.672.246 3.210.662
Macaristan -609.746 -450.660 -394.356 -516.177 -557.148 -509.490 -507.329 238.868 746.197
99
3.4. Türkiye’de Bakır Sektörü

3.4.1. Üretim
Tablo 27’de Türkiye’de 2010-2019 yılları bakır üretim miktarları, Tablo 28’de NACE
24.44. bakır ve ürünlerinin üreticilerinin illere göre dağılımı, Tablo 29’da NACE 24.44.
bakır ve ürünlerinin Türkiye’de satış miktarları yer almaktadır.
Tablo 27. Türkiye’de Bakır Üretimi, 2010-2019 (Ton)
Üretim 2010 2015 2016 2017 2018 2019
Rafine Bakır 47.300 84.000 52.400 95.000 126.300 116.000
İzabe Bakır 25.000 45.400 46.200 46.000 46.000 46.000
Bakır Madeni 79.900 108.000 100.000 83.000 79.600 73.500
Kaynak: World Mining Data, Austrian Federal Ministry of Agriculture; https://www.world-mining-data.info/?World_

100
Bakır
Tablo 28. NACE 24.44. Bakır ve Ürünlerinin Üreticilerinin İllere Göre Dağılımı, 2020
Kayıtlı Personel Bilgileri

İl Adı
Üretici M T U İ İD Toplam
Ankara 14 14 9 21 230 55 329
Aydın 1 1 2 1 1 0 5
Balıkesir 6 5 10 27 215 25 282
Bilecik 6 8 3 19 192 12 234
Bingöl 1 1 0 0 7 1 9
Bursa 2 1 0 2 8 3 14
Çorum 4 6 0 6 134 49 195
Denizli 3 41 12 63 477 140 733
Edirne 1 1 1 6 21 1 30
Gaziantep 2 0 2 6 55 11 74
Hatay 1 2 3 15 11 4 35
İstanbul 156 385 358 569 5.295 1.055 7.662
İzmir 14 111 63 60 528 111 873
Kastamonu 1 0 0 2 1 1 4
Kayseri 3 38 30 61 729 101 959
Kırşehir 1 1 0 1 2 0 4
Kocaeli 28 183 221 263 2.192 433 3.333
Konya 3 1 0 2 27 9 42
Manisa 4 130 2 11 836 188 1.167
Kahramanmaraş 4 16 10 8 185 35 254
Mardin 1 17 32 0 116 0 165
Nevşehir 1 0 0 2 12 1 15
Niğde 5 1 3 13 125 10 152
Samsun 1 25 0 58 536 70 689
Tekirdağ 15 54 54 101 754 112 1.075
Trabzon 2 6 13 17 120 8 164
Zonguldak 1 7 1 0 102 18 128
Kırıkkale 1 12 1 0 146 56 215
Batman 1 0 0 0 6 0 6
Toplam 283 1.067 830 1.334 13.063 2.509 18.847
Kaynak: TOBB
101
Tablo 29. NACE 24.44. Bakır ve Ürünlerinin Türkiye’de Satış Miktarları
Sanayi ürünleri satış miktarı, 2015 - 2020
BAKIR Ölçü 2015 2016 2017 2018 2019 2020
24.44.12 Kilogram c c c
24.44.13 Kilogram c c c c c
24.44.21 Kilogram c c c 15.525.226 8.733.769 10.019.062
24.44.22 Kilogram c 9.320.533 5.371.420 c c c
24.44.23 Kilogram 171.669.957 191.177.533 164.461.195 137.790.120 135.832.176

182.621.242
24.44.25 Kilogram 53.362.325 48.393.541 52.272.162 102.256.082 96.480.200 93.937.540
Kaynak: TÜİK
102
Bakır
3.4.2. Türkiye’de Bakır Sektörünün Dış Ticareti

3.4.2.1. İhracat
Tablo 30’da Türkiye’de 2001-2020 yılları arasında seçilmiş yıllar için bakır sektörünün
dünyaya ve en çok ihracat yaptığı ülkelere ait ihracat rakamları yer almaktadır. 2001 yı-
lında 201.846 dolar olan toplam ihracatımız 2020 yılında 1.580.557 dolar olmuştur. En
çok ihracat yapılan ülkeler sırası ile İtalya, Çin ve Bulgaristan olmuştur.
Tablo 30. Türkiye’nin Bakır İhraç Ettiği Ülkeler (Bin Dolar)
İthalatçı 2001 2005 2011 2018 2019 2020

Dünya 201.846 511.132 1.391.376 1.793.304 1.527.112 1.580.557
İtalya 34.087 71.764 251.092 338.628 203.666 203.624
Çin 17.474 32.772 19.910 14.558 9.246 167.314
Bulgaristan 3.548 31.719 78.756 119.497 116.939 159.048
Almanya 2.989 15.506 120.709 177.495 154.424 144.511
İngiltere 9.060 16.476 104.405 106.829 99.116 83.169
İsrail 25.606 49.612 51.577 54.540 62.507 80.690
Fransa 14.375 20.665 64.496 73.398 72.373 68.009
Romanya 1.746 12.304 33.807 54.241 45.654 49.451
Polonya 109 20.427 19.491 55.403 55.510 48.431
Slovakya 0 968 12.445 38.623 35.583 40.579
A.B.D. 17.298 60.442 86.581 40.002 38.659 36.121
İspanya 3.201 8.869 29.622 40.888 28.712 29.652
Avusturya 7.730 22.513 11.450 29.751 27.722 27.427
Rusya 330 3.526 16.679 25.064 44.375 25.111
Kolombiya 0 237 1.977 11.880 19.425 24.147
Moldova 3 48 661 9.401 20.682 22.900
Çekya 0 4.282 13.675 28.403 19.543 22.843
Macaristan 18 11.239 18.352 40.887 17.055 20.257
G. Afrika 81 404 406 15.285 17.999 17.731
103
Tablo 31’de görüldüğü gibi Türkiye’nin 2016-2020 yılları arasında bakır sektöründe dün-
yaya ve en çok ihracat yaptığı GTİP fasılları 7408, 7413 ve 7403 olmuştur.
Tablo 31. Türkiye’nin GTİP Kodlarına Göre Bakır İhracatı (Bin Dolar)
GTİP No 2016 2017 2018 2019 2020

7401 97 882 5.157 3.803 3.216
7402 220 53 97 66 312
7403 54.562 75.875 126.106 125,076 198.410
7404 46.800 34.794 57.423 57.205 31.525
7405 313 14 9 12 44
7406 5.058 5.145 8.256 7.390 4.383
7407 57.988 83.987 114.486 67.115 6.,561
7408 365.412 476.180 583.402 478.366 474.458
7409 95.462 128.248 169.592 115.495 130.655
7410 10.590 12.726 21.574 14.852 13.860
7411 31.264 40.361 48.750 41.927 48.068
7412 103.105 124.556 149.432 157.246 168.770
7413 280.481 397.504 449.841 378.381 361.910
7414 0 0 0 0 0
7415 6.194 6.714 6.108 6.001 4.891
7416 0 0 0 0 0
7417 0 0 0 0 0
7418 6.064 5.775 4.929 4.955 5.042
7419 51.255 48.774 48.140 66.641 68.910
104
Bakır
3.4.2.2. İthalat
Tablo 32’de Türkiye’de 2016-2020 yılları arasında seçilmiş yıllar için bakır sektörünün
dünyaya ve en çok ithalat yaptığı ülkelere ait ithalat rakamları yer almaktadır. 2001 yı-
lında 320.232 dolar olan toplam ithalatımız 2020 yılında on katı artışla 3.207.440 dolar
olmuştur. En çok ithalat yapılan ülkeler sırası ile Kazakistan, Rusya ve Özbekistan olmuş-
tur.
Tablo 32. Türkiye’nin En Çok Bakır İthal Ettiği Ülkeler, 2001-2020 (Bin Dolar)
İhracatçı Ülke 2001 2005 2011 2018 2019 2020

Dünya 320.232 1.458.379 4.118.790 3.344.076 2.938.055 3.207.440
Kazakistan 63.386 330.844 823.366 757.448 779.513 583.751
Rusya 38.976 125.197 340.022 648.255 292.293 536.107
Özbekistan 6.984 137.708 620.314 409.519 625.516 500.844
Bulgaristan 30.530 183.039 525.634 411.408 323.714 451.294
İran 15.113 12.525 477.834 62.395 171.181 159.323
Almanya 15.219 61.137 89.573 94.975 77.740 101.057
Libya 0 0 0 69.097 56.708 99.776
Şili 70.133 301.420 386.283 134.092 105.373 92.230
Fransa 5.199 40.048 102.966 81.576 47.535 67.079
Çin 623 23.964 51.582 45.879 43.375 64.762
İspanya 1.306 33.120 221.134 135.358 59.125 53.183
Irak 0 9.556 157 23.968 14.074 50.824
İtalya 10.894 30.311 40.131 49.817 49.828 47.557
Türkmenistan 5 0 1 0 63 42.742
Mısır 984 4.542 44.863 19.237 16.826 38.200
Polonya 24 346 18.741 99.619 63.740 36.788
Yunanistan 695 5.150 35.773 30.603 31.840 32.736
Avusturya 168 217 3.728 4.676 5.958 31.378
Finlandiya 1.165 1.075 7.102 7.195 6.523 24.716
105
Tablo 33’de görüldüğü gibi Türkiye’nin 2016-2020 yılları arasında bakır sektöründe Dün-
ya’ya ve en çok ihracat yaptığı GTİP fasılları 7403, 7408 ve 7404 olmuştur.
Tablo 33. Türkiye’nin Ürünler Bazında Bakır İthalatı (Bin Dolar)
GTİP No 2001 2005 2011 2018 2019 2020

74 320.232 1.458.379 4.118.790 3.344.076 2.938.055 3.207.440
7401 33 0 0 0 0 1.001
7402 22.464 213.536 36.541 84 3.400 2.055
7403 218.608 883.138 312.5552 2.454.167 2.077.242 2.192.031
7404 7.170 29.229 44.063 142.055 160.714 213.630
7405 198 611 2.475 4.239 4.206 4.369
7406 1.019 2.687 5.277 4.728 4.363 4.956
7407 4.072 33.434 31.200 45.940 55.962 66.881
7408 24.274 138.417 536.020 361.131 319.476 341.526
7409 10.742 41.665 71.010 81.196 65.723 82.356
7410 10.677 27.206 21.725 14.256 13.229 15.033
7411 13.663 53.300 172.700 153.536 148.610 170.676
7412 2.187 10.798 28.114 24.797 27.489 36.552
7413 883 1.819 5.473 5.484 4.362 13.794
7414 248 610 0 0 0 0
7415 604 2.648 8.774 12.696 11.313 12.163
7416 87 60 0 0 0 0
7417 27 1 0 0 0 0
7418 269 919 5.056 3.918 3.576 3.629
7419 3.007 18.299 24.811 35.849 38.389 46.788
106
Bakır
3.4.2.3. Dış Ticaret Dengesi
Tablo 34’de görüldüğü gibi Türkiye’nin 2016-2020 yılları arasında bakır sektöründe sü-
rekli ve 1,5 milyar dolar ile 1,88 milyar dolar arasında değişen dış ticaret açığı mevcuttur.
2020 yılında ve öncesinde sürekli olarak en büyük açık GTİP 7403 faslında gerçekleşmiş-
tir. Sürekli olarak en çok dış ticaret fazlası verilen fasıl GTİP 7413 faslıdır.
Tablo 34. Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi
2020 2020
GTİP No 2016 2017 2018 2019 2020
İhracat İthalat
74 -1.609.157 -1.884.924 -1.550.772 -1.508.159 -1.626.883 1.580.557 3.207.440
7401 84 852 5.157 3.790 2.215 3.216 1.001
7402 -5,095 -25 13 -3.368 -1.744 312 2.056
7403 -1.944.124 -2.362.315 -2.328.061 -2.024.414 -1.996.229 198.410 2.194.639
7404 -25.301 -81.706 -84.632 -97.590 -182.123 31.525 213.648
7405 -2.900 -3.734 -4.230 -4.261 -4.326 44 4.370
7406 1.515 519 3.528 2.868 -575 4.383 4.958
7407 15.182 49.770 68.546 10.028 -327 66.561 66.888
7408 73.208 73.487 222.271 146.210 131.476 474.458 342.982
7409 32.841 58.601 88.396 48.035 48.296 130.655 82.359
7410 -5.077 -4.666 7.318 1.503 -1.175 13.860 15.035
7411 -93.157 -111.651 -104.786 -107.471 -122.626 48.068 170.694
7412 78.783 100.762 124.635 127.370 132.083 168.770 36.687
7413 253.520 390.955 444.357 371.890 348.106 361.910 13.804
7414 0 0 0 0 0 0 0
7415 -4.869 -4.116 -6.588 -8.313 -7.355 4.891 12.246
7416 0 0 0 0 0 0 0
7417 0 0 0 0 0 0 0
7418 969 739 1.011 1.364 1.376 5.042 3.666
7419 15.262 7.603 12.291 24.201 22.036 68.910 46.874
107
Grafik 56’da Türkiye’nin GTİP 74 altında yer alan fasıllara göre ihracat ve ithalat rakam-
ları yer almaktadır. Yukarda verilen rakamlara uygun şekilde İhracat 7408 ve 7413 fasıl-
larında yoğunlaşırken ithalat 7403 ve 7408 fasıllarında yoğunlaşmıştır.
Grafik 56. Türkiye’nin GTİP 74 Fasıllarında İhracat ve İthalat Rakamları, 2020 (Bin Dolar)
2.500.000
2.000.000
1.500.000
Bin Dolar
1.000.000
500.000
0 7401 7402 7403 7404 7405 7406 7407 7408 7409 7410 7411 7412 7413 7414 7415 7416 7417 7418 7419
İhracat 3216 312 19841 31525 44 4383 66561 474458 130655 1386 48068 16877 361910 0 4891 0 0 5042 6891
İthalat 1001 2056 2194639 213,648 437 4958 66888 342982 82359 15035 170694 36687 13804 0 12246 0 0 3666 46874
3.5. Türkiye Bakır Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü
Bu bölümde Türkiye bakır sektörünün GTİP 74 bağlamında alt fasıllarının 2011-2020

yılları arasındaki rekabet gücü, “Açıklanmış Karşılıklı Üstünlükler Yöntemi” kullanıla-
rak değerlendirilmektedir. Açıklanmış karşılıklı üstünlükler yöntemi ile ülkelerin belirli
ürünlerdeki göreli ihracat performansları belirlenmeye çalışılmaktadır. İlk olarak Lies-
ner tarafından ortaya atılan AKÜ yaklaşımı daha sonra Balassa tarafından geliştirilmiş ve
yaygın şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Kullanılan veriler Trademap, Türkiye İstatistik
Kurumu ve Dış Ticaret Müsteşarlığı web sitelerinden alınmıştır.
108
Bakır
7401
1000 883,19
800
582,95
600
452,18
377,92
400 314,45
AKÜ Değeri
182,55 234,09
200
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-200 -90,68
-167,83
-400
-600
-623,12
-800
Yıllar
da -623 olmuştur. Daha sonra artışa geçerek 2018 yılında +883 olmuştur. 2020 yılında
AKÜ değeri -168 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7401 No’lu üründe rekabet gücünün genel-
likle olduğu ancak bazı yıllar sapmalar gösterdiği görülmektedir.
7402
100
42,77
1,18
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
-100
AKÜ Değeri
-122,96
-200 -163,66 -162,78
-225,25
-300 -285,34
-400 -373,83 -380,08

-445,46
-500
Yıllar
dir.
109
7403
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-50
-100
AKÜ Değeri
-150
-200
-214,58
-250
-256,4
-300 -268,45 -269,3
-297,02 -300,98 -289,9
-307,16
-350 -326,96
-345,52
-400
Yıllar
dir.
300
7404
266,09
200
134,14
110,66
AKÜ Değeri
100 60,19
21,04
-10,09
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
-100 -62,18
-81,01 -84,44
-200 -165,59
Yıllar
GTİP 7404 No’lu üründe 2011 yılında +21 olan AKÜ değeri giderek artarak 2013 yılında
+266 olmuştur. Daha sonraki yıllarda azalarak 2020 yılında -166 olmuştur. Türkiye’nin
GTİP 7404 No’lu üründe rekabet gücü olmadığı görülmektedir.
110
Bakır
7405
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-13,27
-100
-117,31
-200
-199,75
AKÜ Değeri
-300 -277,03
-400 -386,3
-434,06
-500 -464,03
-519,16
-600 -587,09 -572,41
-700
Yıllar
dir.
7406
200 188,04
150
AKÜ Değeri
100 91,16
84,13
74,7
68,72 64,21
57,88
50,45
50 34,93
13,43
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
GTİP 7406 No’lu üründe 2011 yılında +75 olan AKÜ değeri giderek düşerek 2020 yılında
+13 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7406 No’lu üründe rekabet gücü olmakla birlikte sınır
değerlere yakın kalmaktadır.
111
160
7407
143,73
140 131,89 132,01 129,62
119,05 119,69
120
AKÜ Değeri
100
80
60,57 63,47
60
40 31,28
25,27
20
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
GTİP 7407 No’lu üründe 2011 yılında +132 olan AKÜ değeri 2020 yılında +25 olmuş ol-
makla birlikte dönem içerisinde çoğunlukla rekabet gücü olduğu görülmektedir.
100
7408
80 76,35
55,47 56,58 58,21

60 52,67
AKÜ Değeri
51,57
41,31
40
20
4,98 0,01
0
-20 -11,03
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
+58 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7408 No’lu üründe rekabet gücü olmakla birlikte sınır
değerlere yakın kalmaktadır.
112
Bakır
7409
120
104,81 100,87 102,04
100
80 77,34 75,5 75,28 71,91

AKÜ Değeri
69,72 66,28 68,86

60
40
20
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
da +72 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7409 No’lu üründe rekabet gücü vardır.
7410
100
87,38
82,52
80
69,81
60 54,72
AKÜ Değeri
47,72
40
25,76
20 15,14 17,62
8,59
0
-6,04
-20
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
+18 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7410 No’lu üründe rekabet gücü çoğunlukla sınır değer-
ler içinde kalmaktadır.
113
7411
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-20
-40
AKÜ Değeri
-60
-80
-86,33
-100 -93,93 -92,74 -92,78
-100,15 -99,41 -100,96
-104,99
-120 -111,57 -111,97
Yıllar
dir.
250 7412
205,35 207,99
200 183,49 188,99
181,17
176,49 177,55 178,37
161,27 166,93
150
AKÜ Değeri
100
50
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
lında +178 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7412 No’lu üründe rekabet gücü vardır.
114
Bakır
7413
600
501,21
500 482,29 51,34
433,48 450,41
421,64
400 380,3
AKÜ Değeri
352,4
300 247,22
267,33
200
100
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
7414
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-8,57 -7,98
-20
-20,66
AKÜ Değeri
-24,78 -24,88
-40
-41,49
-44,78
-60 -55,31
-66,01
-71,83
-80
Yıllar
-66 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7414 No’lu üründe rekabet gücünün genelde negatif sınır
değerler içinde olmakla birlikte son iki yıl rekabet gücünü kaybettiği görülmektedir.
115
70
7415
60 57,63
53,51 51,34
50,53
50 45,42 47,29
AKÜ Değeri
41,42 41,26
40 37,93
30 28,47
20
10
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yıllar
Türkiye’nin GTİP 7415 No’lu üründe rekabet gücünün genelde pozitif sınır değerler için-
de yer aldığı görülmektedir.
100
7416
84,23
80 70,09 68,47
60,22 64,29
56,77 57,86
60
AKÜ Değeri
37,89
40
20 15,54
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
-20
-18,01
-40
Yıllar
Türkiye’nin GTİP 7414 No’lu üründe rekabet gücü olmakla birlikte genelde pozitif sınır
değerlere yakındır.
116
4. ÇINKO
Çinko (Zn), oksidasyon ve korozyona direnme kabiliyeti ile bilinen, dünyada en yaygın
kullanılan baz metallerden biridir. Çinko parlak mavimsi beyaz bir metaldir. Periyodik
tablonun IIB grubunda bulunur. Normal sıcaklıklarda kırılgan ve kristaldir. Ancak 110°C
ile 150°C arasında ısıtıldığında sünek ve dövülebilir hale gelmektedir. Çinkonun bazı
özellikleri;
Atomik numarası 30
Atom Kütlesi 65.37 g.mol -1
Ergime Noktası 420 °C
Kaynama Noktası 907 °C
Sertliği (Mohs) 2,5
Yoğunluk (Oda Sıcaklığında) 7.14 g/cm3
Çinko kimyasal olarak aktiftir ve bakır, alüminyum ve magnezyum gibi diğer metallerle
kolayca alaşım yapar. Çinko ayrıca galvanizleme için kullanıldığında güçlü korozyon di-
renci ve yüksek dayanıklılık gibi istenen özellikleri veren demir ile kolayca reaksiyona
girer. Çinko, düşük erime noktasına sahip nispeten sert bir metaldir. Bu da onu ve alaşım-
larını şekillendirilecek, haddelenecek veya ekstrüde edilecek kadar dövülebilir kalırken
kalıp döküm için ideal hale getirir. Uluslararası Çinko Birliğine - International Zinc Asso-
ciation (IZA) göre çinko, yerkabuğunda (ortalama 70 ppm) bulunan en bol 23. elementtir
ve dünya çapında 50’den fazla ülkede çıkarılmaktadır.
Çinko cevheri genellikle diğer metallerle özellikle de bakır, kurşun, altın ve gümüşle or-
tak ürün olarak çıkarılır. Çinko cevherleri genellikle yaklaşık %5 ila %15 Zn içerir ve en
yaygın olarak “çinko blende” olarak da bilinen çinko minerali “sfalerit” olarak bulunur.
Diğer önemli çinko cevherleri wurzit, smithsonit ve hemimorfittir. Çinko blende, dünya
çapında üretilen çinkonun %95’inden fazlasını oluşturur.
Esas olarak demiri galvanizleme için kullanılır. Metalik çinkonun %50’sinden fazlası gal-
vanizleme içindir. Bazı alaşımların hazırlanmasında da ana metallerden bir tanesidir.
Bazı elektrik akülerinde negatif plakalar ve bina inşaatlarında çatı ve oluklarda, otomobil
117
endüstrisinde dökümde kullanılır. Çinko oksit, sulu boya veya boyalarda beyaz pigment
olarak ve kauçuk endüstrisinde aktivatör olarak yer alır. Bir pigment olarak çinko, plastik,
kozmetik, fotokopi kâğıdı, duvar kâğıdı, baskı mürekkepleri vb.nde kullanılırken kauçuk
üretimindeki rolü ise üretim sırasında bir katalizör ve nihai üründe bir ısı dağıtıcı olarak
hareket etmektir. Birçok gıda maddesi de belirli konsantrasyonlarda çinko içerir (www.
investcom.com).
• Çinko toprakta, havada ve yediğiniz yiyeceklerde doğal olarak bulunur; vücutta doğal
olarak bulunan demirden sonra en yaygın ikinci eser metaldir.
• Çinko sağlığınız için gereklidir, bağışıklık sistemini güçlendirir, hücrelerin büyümesi-
ne yardımcı olur, iştahı düzenler ve yaraları iyileştirir; çinko pastiller soğuk algınlığını
bile kısa kesebilir.
• Çinko, dudakları ve cildi koruyan doğal bir böcek kovucu ve güneş koruyucudur.
• Çinko, neredeyse tüm yaşamın büyümesi ve gelişmesi için gereklidir: Ortalama, sağlıklı
bir yetişkinde 1.4 ila 2.3 gram çinko bulunur.
• Çocuklar büyümek için çinkoya ihtiyaç duyarlar. Yetişkinlerin üreme ve sağlık için çin-
koya ihtiyacı vardır.
• ABD önerilen günlük çinko miktarı (RDA) 15 miligramdır.
• Son zamanlarda çinkonun görme gücünü arttırdığı tespit edilmiştir.
• Çinko, ABD’nin yılda bir milyon metrik tondan fazla tükettiği üçüncü en çok kullanılan
demir dışı metaldir (alüminyum ve bakırdan sonra); ABD Maden Bürosuna göra ortala-
ma bir insan yaşamı boyunca 730 pound (330 kg) çinko kullanacaktır.
• Çinko 787 F’de (420 C) erir ve 1.665 F’de (907 C) kaynar.
• Çinko, dünya kabuğunun tahmini olarak %0,004’ünü oluşturur.
• Çinko, dünyadaki madde bolluğuna göre 24. sıradadır.
• Çinko %100 geri dönüştürülebilir. Mevcut çinkonun %80’inden fazlası şu anda geri dö-
nüştürülerek kullanılmıştır.
• Kuzey Amerika’da tüketilen çinkonun üçte birinden fazlası geri dönüştürülmüş malze-
melerden üretilmektedir.
• Çinko, öncelikle korozyona karşı koruma sağlamak için demir ve çelik üzerinde bir kap-
lama olarak kullanılır. Korozyon ABD’ye yıllık GSYİH’nın %3,2’sine veya yaklaşık 423
milyar dolara mal olmaktadır.
• Çinko, ortalama bir otomobilin daha uzun ömürlü olmasını sağlar; 17 pound çinko onu
paslanmaya karşı korur, 20 poundluk ise kapı kolları ve kilitler gibi çinko döküm par-
çalar yapmak için kullanılır. Lastik ve kauçuğu sertleştirmek için yaklaşık 1/2 pound
çinko gereklidir.
118
Çinko
• Bazı durumlarda 100 yıldan fazla bakım gerektirmeyen galvanizli çelik gibi çinko kaplı
ürünlerin çoğunun uzun ömürlü olması nedeniyle geçmişte üretilen çinkonun çoğu
hala kullanımdadır. Değerli ve sürdürülebilir bir çinko kaynağını oluştururlar.
• Çinko, diğer akü sistemlerine göre pound başına altı kat daha fazla enerji depolayarak
elektrikli araçların menzilini arttırır. Çinko hava pilleri arabaları 120 mil hıza çıkarmış-
tır.
• Çinko bakırla birleşerek pirinç alaşımını oluşturur.
• Çinko 150 yılı aşkın bir süredir özellikle sıcak daldırma galvanizleme ve diğer çinko
kaplama yöntemleriyle çeliği korozyondan korumak için kullanılmaktadır. Galvanizle-
me sadece üstün korozyon koruması ve dayanıklılığı ile değil aynı zamanda düşük ba-
kım , ekonomik faydaları , düşük çevresel etkisi ve hatta estetiği ile de öne çıkmaktadır
(www. galvanizeit.org).
• Çinko insan vücudunun her hücresinde, dünyada, yediğimiz yiyeceklerde ve kullan-
dığımız ürünlerde (güneş kremi, otomobil, kozmetik, uçak, ev aletleri, cerrahi aletler,
çinko pastiller) bulunur.
Grafik 73. Çinkonun Son Kullanım Yerleri
Galvanizleme 50%
Çinko Alaşımları 17%
Bronz ve Pirinç 17%
Çinko Yarı Mamüller 6%
Kimyasallar 6%
Çeşitli 4%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Kaynak: Çinko, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
Son yıllarda, çatı kaplama ve lambri sistemlerinde zaman zaman saf çinko metal levhalar
kullanılmaktadır.
Çinkoların en dikkat çekici özelliği doğal koruma kapasitesidir. Çinko; çeliği korozyona
karşı güçlendirerek binaları, otomobilleri, gemileri ve her türlü çelik yapıları atmosfer, su
ve topraktan kaynaklanan korozyondan korur. Çinko, korozyona ve onun etkilerine karşı
119
koruyarak çeliğin ömrünü uzatır, böylece yatırımların değerini sürdürür. Tipik bir galva-
niz kaplama, kentsel ve kırsal ortamda bakım gerektirmeden 70 ila 150 yıl dayanabilmek-
tedir. Dünyadaki çinko madenciliğinde önde gelen ülkeler; Kanada, Rusya, Avustralya,
ABD ve Peru’dur. Dünya çinko üretimi yılda 7 milyon ton civarında olup ticarî olarak
işletilebilir rezervler 100 milyon tonu aşmaktadır. Dünyanın çinko ihtiyacının %30’dan
fazlası geri dönüşüm ile karşılanmaktadır ( www.lenntech.com).
4.1. Çinkonun Tanımlanması
Uluslararası Standart Endüstriyel Sınıflandırması (ISIC)
ISIC Rev. 4, işletmelerin yürüttükleri faaliyete göre tanımlanmaları için düzenlenmiş eko-
nomik faaliyetlerin standart bir sınıflandırmasıdır. Çinko; ISIC Rev.4’de 24 Ana metalle-
rin imalatı, 2420 Kıymetli ve Demir dışı metaller faslında yer almaktadır.
Bu sınıflandırma sistemine göre çinko ve çinko ürünleri imalatı sanayi, NACE.2 sektör sı-
nıflandırmaları içinde 24 nolu grupta 24.43 no.lu kategoridedir. Bu sınıflandırma içinde
çinko ve çinko ürünleri imalatı sanayinin kapsamı aşağıda sunulmaktadır (NACE Rev.2).
NACE Kodu Faaliyet Adı

244312 Çinko, işlenmemiş
244322 Çinko tozları ve pulları
244323 Çinko barlar, çubuklar, profiller ve teller; çinko tabakalar, levhalar, şeritler ve folyolar
Armonize sisteme göre çinko ve çinko ürünleri Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları
(GTİP) aşağıda verilmektedir (www.gumruk.com.tr).
GTİP Kodu Ürün

7901 İşlenmemiş çinko
7902 Çinko döküntü ve hurdaları (2620 pozisyonundaki çinko üretiminden kaynaklanan
kül ve kalıntılar hariç, külçeler. . .
7903 Çinko tozu, tozları ve pulları (8308 pozisyonundaki çinko taneleri ve pullar hariç)
7904 Çinko çubuklar, çubuklar, profiller ve teller
7905 Çinko levhalar, levhalar, şeritler ve folyolar
7907 Çinko maddeler
120
Çinko
4.2. Dünyada Çinko Sektörü

4.2.1. Üretim
Toplam küresel çinko rezervlerinin 250 milyon metrik ton olduğu tahmin edilmektedir.
Bu metalin yoğun tüketimi nedeniyle çinko rezervlerinin sadece önümüzdeki 17 yıl yete-
ceği beklenmektedir. Grafik 74’de küresel çinko rezervlerinin ülkelere göre dağılımı yer
almaktadır. Avustralya, dünya çapındaki en büyük çinko rezervine - tahmini 68 milyon
mt.- sahiptir. Önemli rezervlere sahip diğer ülkeler arasında Çin, Peru ve Meksika bulun-
maktadır. Amerika Birleşik Devletleri, yaklaşık 11 milyon mt olduğu tahmin edilen çinko
rezervlerine sahiptir. Çin, madenlerden elde edilen çinkonun küresel en büyük üreticisi-
dir.
Grafik 74. Küresel Çinko Rezervlerinin Ülkelere Göre Dağılımı, 2019

Kazakistan; 5,00%
Çin; 18,00%
Peru; 11,00%
İsveç; 1,00%
Hindistan; 3,00%
Meksika; 5,40%
Kanada; 2,40%
Bolivya; 3,60%
A.B.D.; 4,00%
Avustralya; 27,00%
Kaynak: https://www.statista.com/statistics/604668/distribution-of-zinc-reserves-worldwide-by-country/
Grafik 75‘de 2018 yılında dünyadaki en büyük çinko izabe tesisleri yer almaktadır. En bü-
yük çinko madenciliği şirketleri arasında Glencore firması bulunurken yaklaşık 1,2 mil-
yon mt çinko üretim çıktısı ve yüzde 9,2’lik pazar payıyla Korea Zinc, bir numaralı çinko
izabe tesisidir.
121
Grafik 75. 2018 Yılında Dünyadaki En Büyük Çinko İzabe Tesisleri
Korea Zinc 1.216
Nyrstar 1.073
Glencore 1.003
Hindustan Zinc Ltd. 735
Nexa Resources 608
Boliden 495
0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400
Kaynak https://www.statista.com/statistics/240622/leadig-zinc-smelters-worldwide/
Grafik 76’da ülkelere göre çinko rezervleri gösterilmektedir. İlk sırada 68 Milyon Ton re-
zervle Avustralya, ikinci sırada 44 milyon ton ile Çin, üçüncü ve dördüncü sırada sırasıyla
22 ve 20 ton rezervle Meksika ve Peru yer almaktadır.
Grafik 76. Ülkelere Göre Dünya Çinko Rezervleri, 2020 (Milyon Ton)
Dünya 250.000
Avustralya 68.000
Çin 44.000
Diğer Ülkeler 34.000
Meksika 22.000
Rusya 22.000
Peru 20.000
Kazakistan 12.000
A.B.D. 11.000
Hindistan 10.000
Bolivya 4.800
İsveç 3.600
Kanada 2.300
0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000
Bin Ton
Kaynak: https://www.statista.com/statistics/264634/zinc-production
122
Çinko
Grafik 77. Dünya Çinko Madeni Üretiminin Ülkelere Göre Yüzdelik Dağılımı, 2019
Çin; 33,70%
Peru; 11,00%
Meksika; 5,40%
Rusya; 2,40%
Hindistan; 6,30%
Avustralya; 10,20%
Kanada; 2,40%
Bolivya; 3,60% ABD; 6,00%
Kaynak: https://www.statista.com/statistics/604618/distribution-of-zinc-production
2019 yılında dünya çapında çinko madeni üretimi yaklaşık 12.75 milyon ton olarak ger-
çekleşmiştir. Grafik 77’de dünya çinko üretiminin ülkelere göre yüzde dağılımı, yer al-
maktadır. Çin, 2019’da toplam dünya üretiminin yüzde 33.7’sini üreterek dünyanın en
büyük çinko üreticisi olmuştur.
Tablo 35‘de Dünyada ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre çinko madeni üretimi yer al-
maktadır. Dünya çinko üretiminin %68,2’si gelişmekte olan ülkelerde, %1,8’i az gelişmiş
ülkelerde, %24,33’ü ise gelişmiş ülkelerce üretilmektedir.
Tablo 35. Çinko Üretiminin Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Dağılımı
Gelişmişlik Düzeyi 2015 2016 2017 2018 2019

Az Gelişmiş Ülkeler 86.195 141.687 212.417 240.529 244.477
Geçiş Ülkeleri 724.501 757.720 787.020 804.846 726.502
Toplam 13.345.961 12.374.599 12.313.687 12.672.122 13.174.841
Kaynak: World Mining Data, Austrian Federal Ministry of Agriculture ; https://www.world-mining-data.info/

?World_Mining_Data___Data_Section
123
Tablo 36’da 2015-2019 döneminde dünya çinko üretiminde ülkelerin üretim miktarı ve
payları yer almaktadır. Tablo 36’da yer aldığı gibi 2019 yılında Çin, dünya çinko maden
üretiminin %33,04’ünü, Peru %10,66’sını, Avustralya %10,15’ini gerçekleştirmektedir.
İlk üç ülke toplam üretimin %53,85’ini üretmektedir. 2019 yılında Türkiye dünya toplam
üretiminin %1,11 ‘i olan 146.800 ton üretmiştir.
Tablo 36. Dünya Çinko Üretiminde Ülkelerin Üretim Miktarı ve Payları, 2015-2019
Birikimli
Ülke 2015 2016 2017 2018 2019 Pay %
Payı %
Toplam 13.345.961 12.374.599 12.313.687 12.672.122 13.174.841
Çin 4.748.000 4.635.000 4.300.000 4.160.000 4.353.000 33,04 33,04
Peru 1.421.218 1.337.081 1.473.073 1.474.674 1.404.382 10,66 43,70
Avustralya 1.610.004 884.826 852.164 1.146.781 1.337.321 10,15 53,85
Meksika 786.774 666.896 671.444 662.355 859.194 6,52 60,37
ABD 824.700 804.800 773.800 824.000 753.000 5,72 66,09
Hindistan 740.740 755.780 772.600 728.400 723.410 5,49 71,58
Bolivya 442.154 486.955 527.206 519.630 527.521 4,00 75,58
Kanada 289.584 321.272 346.776 304.964 323.000 2,45 78,03
Rusya 213.800 245.800 255.200 288.000 275.400 2,09 80,12
İsveç 246.983 258.264 251.244 237.715 247.657 1,88 82,00
Kazakistan 342.500 324.800 315.900 304.400 244.700 1,86 83,86
İran 94.100 106.900 129.900 143.600 209.900 1,59 85,45
Brezilya 156.926 158.197 156.348 167.249 163.394 1,24 86,69
Portekiz 66.871 71.052 71.357 144.983 161.569 1,23 87,92
Türkiye (15) 173.600 118.700 155.900 184.500 146.800 1,11 89,04
G.Afrika 29.040 26.695 30.778 28.129 125.157 0,95 89,99
Namibya 123.675 132.470 131.920 118.310 124.630 0,95 90,93
İrlanda 236.300 147.800 130.600 131.742 122.463 0,93 91,86
Eritre 0 40.900 95.400 125.000 121.260 0,92 92,78
Burkina Faso 68.670 80.950 91.530 99.162 106.680 0,81 93,59
İspanya 49.216 76.342 70.451 106.352 106.000 0,80 94,40
Tacikistan 50.400 73.850 92.940 84.330 90.860 0,69 95,09
Finlandiya 25.332 45.852 66.284 85.067 69.800 0,53 95,61
Küba 0 2.900 42.250 57.830 0,44 96,05
Özbekistan 50.000 50.000 55.000 56.000 45.000 0,34 96,40
Fas 53.750 43.020 51.700 57.700 43.570 0,33 96,73
Moğolistan 44.800 50.100 41.350 43.950 41.550 0,32 97,04
Polonya 65.000 61.000 50.000 43.000 40.000 0,30 97,34
Pakistan 0 7.700 19.460 26.980 37.365 0,28 97,63
124
Çinko
Birikimli
Ülke 2015 2016 2017 2018 2019 Pay %
Payı %
S.Arabistan 19.020 4.230 21.787 27.100 31.870 0,24 97,87
K. Makedonya 29.150 24.870 27.510 29.720 31.040 0,24 98,11
Honduras 23.000 14.500 20.437 28.422 29.454 0,22 98,33
Kuzey Korea 45.000 64.000 36.000 30.000 25.700 0,20 98,52
Nijerya 14.200 13.400 22.130 26.920 23.310 0,18 98,70
Yunanistan 131.74 18.866 18.715 21.515 22.322 0,17 98,87
Bulgaristan 16.390 18.790 19.250 20.390 21.830 0,17 99,04
Endonezya 21.260 8.540 13.800 20.070 21.020 0,16 99,20
Arjantin 30.498 22.792 23.392 22.050 14.877 0,11 99,31
Myanmar 4.850 6.500 13.150 12.240 13.680 0,10 99,41
Vietnam 15.000 12.000 12.000 12.000 13.000 0,10 99,51
Sırbistan 11.700 11.700 11.900 11.830 10.560 0,08 99,59
Karadağ 7.000 8.100 8.820 10.670 9.520 0,07 99,66
Bosna - Hersek 8.840 8.840 9.180 9.350 9.160 0,07 99,73
Ermenistan 7.111 4.960 6.070 6.946 7.162 0,05 99,79
Şili 48.071 42.870 29.008 26.810 5.620 0,04 99,83
Dominik 4.655 3.636 3.920 4.038 5.527 0,04 99,87
Kongo 0 520 4.270 460 4.830 0,04 99,91
Korea, South 2.070 2.260 3.320 3.660 4.110 0,03 99,94
Kosova 4.000 4.800 4.500 3.600 3.100 0,02 99,96
Kongo. 12.675 12.587 12.337 1.047 1.607 0,01 99,98
Romanya 2.900 1.500 770 330 1.260 0,01 99,99
Laos 0 750 0 3.080 1.250 0,01 100,00
Cezayir 50 330 350 500 500 0,01 100,00
Slovakya 190 126 166 151 119 0,01 100,00
Grafik 78’de çinko rezerv miktarına göre küresel ilk 20 birincil çinko üreticisi firma yer
almaktadır. Grafik 79’da ise 2019 yılı küresel rafine çinko üretiminin ülkelere göre yüzde
dağılımı yer almaktadır. Grafik 80’de 2019 yılı için seçilmiş ülkelerin rafine çinko üretim
miktarları yer almaktadır.
125
Grafik 78. Çinko Rezerv Miktarına Göre Küresel İlk 20 Birincil Çinko Üreticisi Firma
Perkoa, Burkina Faso (Trevali) 15,2

Red Dog, Alaska, ABD (Teck) 15
Rampura Agucha, Hindistan (Hindustan) 13,9
Kayar, Hindistan (Hindustan) 13,4
Illapa, Bolivya (Combiol / Glencore) 10,1
Jaguar, Batı Avustralya (Independence) 9,5
McArthur Nehri, Avustralya (Glencore) 9,4
Empire State Madeni, New York, ABD (Titan) 9,2
Skorpion, Namibya (Vedanta) 9
San Vicente, Bolivya (Minera San Ignacio) 8,9
Rosh Pinah, Namibya (Glencore) 8,8
Langlois, Quebec, Kanada (Nyrstar) 8,6
Rosebery, Avustralya (MMG) 8,3
Mt Isa Zinc, Avustralya (Glencore) 8,2
Pend Oreille, Washington, ABD (Teck) 8,1
Sinchi Wayra, Bolivya (Glencore) 8,1
Aguilar, Arjantin (Glencore) 7,6
Santa Eulalia, Meksika 6,9
Matagami, Quebec, Kanada (Glencore) 6,8
Rajpura-Dariba, Hindistan (Hindustan) 6,3
Tara, İrlanda (Boliden) 6,3
0 2 4 6 8 10 12 14 16
Milyon Ton
Kaynak: https://www.investcom.com/industry_overview/zinc_market_18Aug2017.htm
Grafik 79. Küresel Rafine Çinko Üretiminde Ülkelere Paylarının Dağılımı, 2019,%
Çin; 46,70%
Peru; 2,60%
Meksika; 3%
Avustralya; 3,30%
İspanya; 3,90%
Kazakistan; 4%
Kanada; 5%
Hindistan; 5,40%
G.Kore; 6,50%
Kaynak: https://www.statista.com/statistics/604658/distribution-of-refined-zinc-production-worldwide-by-country/
126
Çinko
Grafik 80. Küresel Rafine Çinko Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı, 2019
Çin 6.425
G. Kore 963
Hindistan 694
Kanada 671
İspanya 504
Japonya 501
Avustralya 442
Meksika 366
Kazakistan 319
Peru 319
Finlandiya 297
0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000
Bin Ton
Kaynak: Innovation and Science Avustralya, Department of Industry
4.2.2. Dünyada Çinko Tüketimi
Grafik 81’de 2020 yılında seçilmiş ülkelerin rafine çinko tüketimi yer almaktadır. Çin,
6.758 bin ton ile dünya çinko üretiminde ilk sırada yer alırken ikinci sırada 878 bin ton
ile ABD yer almaktadır.
Grafik 81. Seçilmiş Ülkelerin Rafine Çinko Tüketimi, 2020
Çin 6.758
A.B.D. 878
Hindistan 534
G. Kore 503
Almanya 396
Japonya 360
Türkiye 267
İtalya 257
İspanya 244
0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000
Bin Ton
Kaynak: Innovation and Science Avustralya, Department of Industry
127
2004-2016 yılları arası rafine çinko üretim, ithalat, ihracat ve tüketim rakamları; Grafik
82‘te Avrupa kıtası; Grafik 83‘te Amerika kıtası ve Grafik 84‘te Asya Kıtası için verilmiştir.
Grafik 82. Avrupa Kıtası Rafine Çinko Üretim, İthalat, İhracat ve Tüketim
Bin Ton
3000
2500
2000
1500
1000
Üretim
İthalat
500
İhracat
Tüketim
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Kaynak: https://www.ilzsg.org/static/home.aspx (ILZSG)
Grafik 83. Amerika Kıtası Rafine Çinko Üretim, İthalat, İhracat ve Tüketim
Bin Ton
2500
Üretim
İthalat
İhracat
2000
Tüketim
1500
1000
500
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Kaynak: : https://www.ilzsg.org/static/home.aspx (ILZSG)
128
Çinko
Grafik 84. Asya Kıtası Rafine Çinko Üretim, İthalat, İhracat ve Tüketimi
Bin Ton
12000
10000
8000
Üretim
İthalat
İhracat
6000
Tüketim
4000
2000
0
2004 2005 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Kaynak: : https://www.ilzsg.org/static/home.aspx (ILZSG)
4.2.3. Çinko Fiyatları
Çinko fiyatları 2020’nin ilk üç ayında %17,3 düşerken Mayıs 2020’deki metrik ton başına
1.975 $’dan toparlanarak 2020 yılının ilk sekiz ayında üç aylık çinko fiyatı ortalaması
2.121 $/ton seviyesine yükseldi. Çinko fiyatları, Mayıs 2021’de 2.965 $’a yükselerek bir
önceki yıla göre %50 artış gösterdi. Bu artış, on yılın en yüksek seviyesinden (2018’de
3.500$) iki yıldaki %45’lik bir düşüşün ardından geldi.
Üretimin artması ve tüketimin normalleşmesiyle birlikte fiyatların 2023 yılında ton başı-
na 2,450 ABD dolarına düşebileceği tahmin edilmektedir. Grafik 85’de 2000-2021 yılları
arası çinko spot fiyatları yer almaktadır.
129
Grafik 85. Çinko Spot Fiyatları, Nominal ABD Doları / Ton
5k
4k
3k
2k
1k
0
2000 2005 2010 2015 2021
Ocak Eylül
Nominal ABD Doları 5 Yıllık Hareketli Ortalama Fiyatlar
Kaynak: https://knoema.com/infographics/ydolvrc/zink-price-forecasts-long-term-2021-to-2030-data-and-charts
Bazı önemli arz ve talep faktörleri fiyatlar üstünde etkide bulunmaktadır. Yükselen fiyat
dinamikleri aşağıdaki gibidir:
• COVID-19 salgınının bir sonucu olarak büyük çinko madenlerinin askıya alınması ne-
deniyle çinko konsantresi arzının bozulması etkili olmuştur.
• Çin’deki kalıcı çevresel kısıtlamalar ve diğer ülkelerdeki maden kapanışları ve kesinti-
ler önemlidir.
• Çin, ABD ve diğer ülkelerdeki inşaat seviyelerindeki toparlanma nedeniyle çinko tüke-
tim seviyelerinin yükselmesi fiyatları yukarıya taşımıştır. Çin’in demir yolları, havaa-
lanları ve metro hatları inşaatı gibi bir dizi altyapı projesini hayata geçirmesi fiyatları
etkiliyor.
Fiyat düşürücü dinamikler:
• Dünya çinko piyasasının açıktan fazlaya geçişi; bazı tahminlere göre 2021 yılında dün-
ya piyasasında çinko fazlası 400 bin ton civarında olabilir,
• Diğer ülkeler arasında Peru, Meksika ve Bolivya’daki büyük çinko madenlerinde ma-
denciliğin geri kazanılması,
130
Çinko
• Yeni çevre standartlarını karşılamak için eski çinko eritme tesislerinin kademeli olarak
değiştirilmesi ve modernizasyonu nedeniyle Çin’de çinko madenciliği ve üretiminde
meydana gelen artış.
Önde gelen uluslararası kuruluşların önümüzdeki birkaç yıl için çinko fiyat tahminleri
aşağıdadır;
Dünya Bankası
Dünya Bankası emtia tahmin raporunda çinko için ortalama spot fiyatın 2021 sonunda
2.700$/tondan 2022’de 2.400$’a düşeceği (Grafik 86) tahmin ediliyor. 2022’den sonra ya-
vaş bir büyüme dönemi başlayacağı beklenmektedir.
Grafik 86. Dünya Bankası Çinko Fiyatı Tahmini Nominal ABD Doları/Ton
3,500
3,000
2,500
2,000
1,750
2015 2020 2025 2030 2035
Kaynak: World Bank Commodity Forecast Price Data, April 2021

https://knoema.com/infographics/ftmgyvg/zinc-prices-forecast-long-term-2018-to-2030-data-and-charts
131
Uluslararası Para Fonu (IMF)
Önümüzdeki dönem için IMF uzmanları yumuşak ve kademeli bir düşüş bekliyor. Fiyatın
2026 yılına kadar 2.818$/tona düşeceğini (Grafik 87) tahmin ediliyor.
Grafik 87. IMF Çinko Fiyat Tahmini

3,500 225
200
3,000
175
2,500 5 Yıllık Hareketli Ortalama Fiyatlar

Ocak 150
Eylül
125
2,000
1,750 100
2015 2017 2019 2021 2023 2025 2026
Çinko, Sol Eksen Emtia Fiyat Endeksi, Sağ Eksen
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026
2,891 2,922 2,550 2,267 2,906 2,977 2,925 2,852 2,828 2,828
Kaynak: https://knoema.com/infographics/ftmgyvg/zinc-prices-forecast-long-term-2018-to-2030-data-and-charts
Industry Innovation and Science Avustralya’nın (IISA)
Industry Innovation and Science Avustralya’nın (IISA) tahmini (Grafik 88), Dünya Banka-
sının tahminlerine daha çok benziyor: Çinko spot fiyatının 2021 sonunda 2,686 dolardan
2022’de 2,362 dolara düşmesini ve 2026’ya kadar daha da yavaş bir artış olmasını bekli-
yorlar.
132
Çinko
Grafik 88. Industry Innovation and Science Avustralya’nın (IISA) Tahmini
3,500
3,000
2,500
2,000
1,750
2020 2021 2022 2023
Kaynak: https://knoema.com/infographics/ftmgyvg/zinc-prices-forecast-long-term-2018-to-2030-data-and-charts
4.3. Dünyada Çinko Dış Ticareti

4.3.1. İhracat
Tablo 37’de yer aldığı gibi 2011-2020 döneminde dünya çinko ihracatı 13,3 milyar dolar
ile 18,5 milyar dolar arasında değişmiştir. 2020 yılındaki toplam ihracat 14,768 milyar
dolar olmuştur.
133
Tablo 37. Çinko ve Mamullerinde İhracatçı Ülkeleri (Bin Ton)
İhracatçı Ülke 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dünya 15.142.252 13.675.518 13.310.762 17.990.768 18.582.986 16.778.282 14.768.178
G. Kore 1.100.496 1.169.789 1.299.849 1.652.681 1.879.400 1.534.197 1.477.967
Kanada 1.287.908 1.169.531 1.202.932 1.401.272 1.847.751 1.567.123 1.286.569
Avustralya 1.003.030 814.711 801.805 1.285.182 1.275.675 1.034.788 1.002.868
İspanya 1.006.771 835.299 814.291 1.273.232 1.257.044 1.493.019 988.074
Hollanda 587.086 712.820 743.321 976.514 1.051.316 1.030.786 963.543
Hindistan 790.417 691.745 432.901 908.465 738.181 555.903 704.014
Peru 642.037 566.989 581.993 812.100 841.870 786.209 630.348
Kazakistan 768.470 577.012 553.872 837.733 280.860 505.224 620.901
Finlandiya 665.401 573.685 562.494 745.650 762.764 673.718 620.291
Fransa 578.936 493.135 472.060 673.650 660.964 558.213 592.753
Almanya 726.675 513.384 519.145 706.341 752.784 744.922 590.959
Meksiko 494.836 395.342 380.864 579.908 603.254 630.366 553.552
Norveç 358.494 342.631 383.172 514.726 602.801 533.762 468.739
Japonya 283.200 348.842 284.877 386.690 407.420 367.830 447.765
Belçika 658.590 287.422 303.662 425.618 588.217 465.342 413.462
Hong Kong 339.456 262.777 231.852 299.428 282.685 269.076 283.583
ABD 323.616 348.224 505.626 451.697 427.392 363.696 264.949
İtalya 197.691 164.998 177.360 230.710 271.444 283.127 258.069
Çin 289.131 525.749 309.208 246.892 249.465 333.994 242.244
Polanya 303.184 492.552 287.626 347.368 360.727 300.541 238.539
Türkiye (49) 16.812 22.620 25.257 23.786 15.921 10.946 7.153
G. Kore 1,477 milyar dolar ihracat ile ilk sırayı alırken ikinci Kanada 1,286 milyar dolar,
üçüncü Avustralya 1,002 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Türkiye 7,153 milyon do-
lar ihracat ile 49. sırada yer almıştır.
4.3.2. İthalat
Tablo 38’de yer aldığı gibi 2011-2020 döneminde dünya çinko ithalatı 13,8 milyar dolar
ile 20,9 milyar dolar arasında değişmiştir.
134
Çinko
Tablo 38. Çinko ve Mamullerinde İthalatçı Ülkeleri (Bin Ton)
İthalatçı
2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Ülke
Dünya 14.664.122 13.938.800 13.852.591 19.672.957 20.937.135 18.258.684 15.775.885
ABD 1.977.401 1.778.247 1.821.224 2.233.004 2.599.063 2.415.736 2.192.581
Çin 1.276.503 1.443.786 1.170.101 2.494.370 2.579.502 2.093.414 1.991.821
Almanya 1.591.835 1.353.715 1.433.827 1.844.935 1.915.812 1.587.348 1.317.993
Hollanda 598.411 447.910 566.422 854.767 895.556 974.873 836.117
Türkiye (5) 493.541 553.931 567.516 879.377 851.166 722.156 672.006
İtalya 818.196 589.519 657.427 786.943 921.400 783.979 627.997
Fransa 708.004 566.259 576.927 778.739 851.310 738.418 598.515
Taipei, Çin 607.493 580.237 513.575 794.697 758.077 696.676 566.419
Belçika 647.177 503.548 496.625 721.345 672.443 585.719 503.874
Vietnam 187.608 280.725 352.834 509.482 537.826 491.164 490.318
Hindistan 269.184 439.222 699.746 720.785 865.364 680.859 444.170
Malezya 359.844 286.357 254.439 427.448 330.167 307.021 392.852
Tayland 133.641 205.093 194.458 391.341 537.434 465.028 353.130
Avusturya 288.593 296.955 314.281 478.466 497.194 407.497 326.811
Endonezya 315.741 288.145 308.096 456.257 481.885 422.457 316.198
Singapur 82.835 125.944 78.503 89.842 87.844 106.163 293.541
Polonya 196.467 222.017 209.110 288.168 364.134 331.904 264.116
İngiltere 300.014 296.356 286.608 399.921 450.856 350.829 258.323
S.Arabistan 181.575 200.870 161.153 201.451 195.255 147.524 173.890
Hong Kong 328.149 231.023 185.395 250.804 245.575 208.559 165.920
Meksika 118.052 150.331 181.352 169.085 244.273 201.120 157.774
2020 yılı dünya toplam ithalatı 15,775 milyon dolar olmuştur. ABD 2,19 milyar dolar it-
halat ile ilk sırayı alırken ikinci Çin 1,99 milyar dolar, üçüncü Almanya 1,3 milyar dolar
ithalat gerçekleştirmiştir. Türkiye 672 milyon dolar ithalat ile 5. sırada yer almıştır.
Tablo 39’de dünya çinko ticaretinde ülkelerin dış ticaret dengesi yer almakta olup 2020
yılında dünya çinko ticaretinde en büyük dış ticaret fazlasını 1,357 milyar dolar ile G.
Kore vermiştir. ABD; -1,927 milyar dolar ile en büyük dış ticaret açığı veren ülke olmuştur.
Türkiye -664,8 milyon dolar dış ticaret açığı vermiştir.
135
Tablo 39. Çinko ve Mamullerinde Ülkelerin Dış Ticaret Dengesi (Bin Dolar)
Ülkeler 2016 2017 2018 2019 2020 İhracat 2020 İthalat 2020

G. Kore 1.135.905 1.429.482 1.652.119 1.373.230 1.357.313 1.477.967 120.654
Karadağ 1.144.337 1.318.342 1.762.521 1.482.954 1.214.330 1.286.569 72.239
Avustralya 761.451 1.222.193 1.212.147 982.285 944.118 1.002.868 58.750
İspanya 745.999 1.171.759 1.132.897 1.394.176 897.160 988.074 90.914
Peru 577.528 801.499 835.462 780.584 627.288 630.348 3.060
Finlandiya 555.184 734.653 747.676 664.880 612.863 620.291 7.428
Kazakistan 551.006 797.773 264.387 478.719 610.097 620.901 10.804
Norveç 370.884 499.728 589.348 520.730 456.519 468.739 12.220
Meksika 199.512 410.823 358.981 429.246 395.778 553.552 157.774
Japonya 191.213 239.270 247.830 229.848 335.028 447.765 112.737
Hindistan -266.845 187.680 -127.183 -124.956 259.844 704.014 444.170
Özbekistan 204.470 187.189 203.943 151.626 152.591 965
Bulgaristan 153.155 181.855 194.173 165.770 151.564 166.978 15.414
İran 219.235 360.355 240.685 167.804 141.556 142.018 462
Hollanda 176.899 121.747 155.760 55.913 127.426 963.543 836.117
Hong Kong, Çin 46.457 48.624 37.110 60.517 117.663 283.583 165.920
Brezilya 83.943 119.269 114.935 97.389 66.279 180.637 114.358
Namibya 165.870 217.550 198.283 183.172 60.118 60.984 866
Kongo, 18.991 22.898 299 1.544 29.200 29.506 306
Myanmar -1.043 1.518 23.765 10.719 11.276 15.198 3.922
ABD -1.315.598 -1.781.307 -2.171.671 -2.052.040 -1.927.632 264.949 2.192.581
Çin -860.893 -2.247.478 -2.330.037 -1.759.420 -1.749.577 242.244 1.991.821
Almanya -914.682 -1.138.594 -1.163.028 -842.426 -727.034 590.959 1.317.993
Türkiye -542.259 -855.591 -835.245 -711.210 -664.853 7.153 672.006
Vietnam -338.249 -496.276 -524.198 -473.466 -475.302 15.016 490.318
Taipei, Çin -359.239 -617.704 -559.298 -542.020 -411.354 155.065 566.419
İtalya -480.067 -556.233 -649.956 -500.852 -369.928 258.069 627.997
Endonezya -297.712 -437.883 -459.123 -406.328 -294.203 21.995 316.198
Tayland -145.541 -337.520 -472.724 -410.619 -287.179 65.951 353.130
Malezya 55 -56.160 -107.626 -169.446 -258.953 133.899 392.852
Singapur 13.319 -36.593 -41.878 -68.935 -218.063 75.478 293.541
136
Çinko
4.4.Türkiye’de Çinko Sektörü

4.4.1. Üretim
Tablo 40’da Türkiye’de 2015-2019 yılları arasındaki çinko üretimi yer almakta olup 2019
yılında 146.800 ton üretimle dünya çinko üretimi içerisinde %1,11’lik paya sahiptir. Tab-
lo 41’de Türkiye’de çinko ürünleri satış miktarları yer almaktadır.
Tablo 40. Türkiye’de Çinko Üretimi, 2015-2019 (Ton)
2015 2016 2017 2018 2019 Pay %
Türkiye (15) 173.600 118.700 155.900 184.500 146.800 1,11
Kaynak: World Mining Data, Austrian Federal Ministry of Agriculture
Tablo 41. Türkiye’de Çinko Satış Miktarı, 2015-2019 (Ton)
ÇİNKO Ölçü 2015 2016 2017 2018 2019 2020

24.43.11 Kilogram 32.223.058 38.662.062 41.988.323 31.187.044 24.430.246
40.374.274
24.43.13 Kilogram c 11.194.940 c c 17.226.398 17.528.964
24.43.21 Kilogram c
24.43.22 Kilogram 24.045.205 28.246.682 25.406.561 30.452.456 22.762.302
22.003.533
84.090.695
24.43.24 Kilogram 9.547.953 7.027.955 14.467.525 4.237.150 1.595.444 5.363.083
Kaynak: TÜİK
4.4.2. Türkiye’nin Çinko Dış Ticareti

4.4.2.1. İhracat
Tablo 42’de Türkiye’ nin en çok çinko ve ürünleri ihracatı yaptığı 20 ülke ve bu ülkelere
yapılan toplam ihracat miktarları yer almaktadır. 2020 yılında Dünya’ya toplam 7,15 mil-
yon dolarlık ihracat yapılmış olup İngiltere 1,4 milyon dolar ile ilk sırada yer almaktadır.
137
Tablo 42. Türkiye’nin Çinko ve Mamulleri İhracatı, 2011-2020 (Bin Dolar)
İthalatçı Ülke 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Dünya 16.812 18.549 17.599 18.906 22.620 25.257 23.786 15.921 10.946 7.153
İngiltere 1.137 835 452 798 703 710 1.485 1.523 1.400 1.409
İtalya 2.522 1.689 659 1.279 2.679 2.131 201 1.209 1.052 993
Azerbaycan 536 1.066 1.320 729 412 609 564 444 1.157 602
Romanya 2.091 1.648 350 562 605 420 339 957 634 491
Bulgaristan 8 543 461 18 573 195 76 2 2 452
ABD 347 436 285 441 399 571 658 508 408 430
İsrail 56 11 20 62 124 42 581 1.064 190 368
Norveç 0 0 0 0 0 0 0 0 69 263
Cezayir 8 1 15 137 3 6 837 1.801 14 168
Libya 1 40 131 144 37 48 22 223 223 164
Lübnan 36 217 429 24 29 78 187 183 174 151
S. Arabistan 0 33 250 687 1.416 1.927 553 298 1.523 131
Mısır 1.042 1.033 2.931 3.564 2.527 1.260 588 135 31 119
Irak 332 313 548 723 2.067 4.835 2.160 1.612 216 107
Suriye 250 113 41 40 8 27 41 5 11 106
Almanya 807 605 570 582 248 239 331 82 100 85
Ukrayna 24 0 0 1 26 2 323 29 4 82
Gürcistan 366 127 73 119 89 73 30 56 137 80
Türkmenistan 37 134 106 345 173 162 86 30 60 66
Fransa 150 52 60 182 222 188 279 42 33 65
Hindistan 1.582 1.775 2.053 2.452 1.045 2.310 1.311 371 900 52
Tablo 43’de GTİP 79 faslında Türkiye’nin 2001-2020 yılları arasında çinko ürünleri ihra-
catının alt fasıllara göre dağılımı yer almaktadır. 2020 yılında en çok ihracat 3,18 milyon
dolar ile 7901 faslından gerçekleştirilirken ikinci sırada 7607 faslında 2,76 milyon dolar-
lık ihracat yapılmıştır.
Tablo 43. Türkiye’nin Dünyaya Toplam Çinko İhracatı (Bin Dolar)
GTİP No 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
7901 3.726 4.421 5.054 4.950 6.464 5.769 3.943 5.328 5.172 3.183
7902 4.566 4.153 2.968 2.302 1.151 1.637 710 1.073 1.000 263
7903 133 246 94 114 327 597 408 240 187 40
7904 994 933 551 825 805 788 1.403 2.070 475 824
7905 467 596 870 603 234 235 434 78 261 81
7907 6.925 8.200 8.064 10.111 13.638 16.231 16.888 7.131 3.851 2.762
138
Çinko
4.4.2.2. İthalat
Tablo 44’de GTİP 79 faslında 2011 - 2020 yıllarında Türkiye’nin en çok çinko ve ürünleri-
nin ithalatını gerçekleştirdiği ilk 20 ülke yer almaktadır. 2020 yılında Türkiye en çok itha-
latı 172,4 milyon dolar ile İspanya’dan gerçekleştirmiştir. İran, Özbekistan ve Bulgaristan
diğer önemli ithalat ortaklarımızdır. Resim 2’de Türkiye’nin 2020 yılı çeşitli ülkelerden
çinko ithalatı değerleri yer almaktadır
Tablo 44. Türkiye’nin İthalatı (Bin Dolar)
İhracatçı
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Ülke
Dünya 493.541 485.687 527.330 612.805 553.931 567.516 879.377 851.166 722.156 672.006
İspanya 63.960 76.667 134.209 149.558 90.121 73.434 137.988 158.378 190.681 172.418
İran 89.322 112.365 68.315 76.246 88.636 94.395 206.838 185.719 163.161 139.892
Özbekistan 50.203 41.336 36.888 73.425 68.897 87.494 89.892 99.469 126.076 106.416
Bulgaristan 56.011 22.104 22.054 41.034 50.329 53.651 75.731 93.724 85.116 73.091
Belçika 6.782 6.025 15.654 27.788 25.680 23.169 30.451 29.593 25.836 49.801
Kazakistan 155.360 167.983 177.752 169.969 155.685 163.567 210.504 138.925 2.175 47.085
İtalya 3.368 3.497 4.844 3.323 2.749 4.098 5.187 6.021 48.981 29.993
Brezilya 19.529 2.726 0 505 0 0 3.748 2.333 17.194 19.159
Peru 0 12.879 23.977 24.001 23.405 20.699 31.091 45.925 23.106 9.405
Hollanda 579 340 852 621 4.068 3.178 4.920 4.839 4.401 4.690
Almanya 3.842 4.482 8.828 6.364 4.845 3.104 4.823 5.017 4.414 4.295
İngiltere 4.037 2.379 2.930 6.082 7.609 6.375 10.229 11.974 9.763 3.486
Fransa 802 1.454 3.094 3.059 3.553 3.952 4.250 3.931 7.008 1.759
Hindistan 3.239 96 581 14.481 4.368 9.523 13.700 22.735 2.438 1.571
Çin 3.184 2.954 3.363 2.926 2.466 1.963 3.569 1.960 1.344 1.524
Meksika 1.202 1.072 2.692 0 7.892 4.392 74 0 2 1.397
Norveç 1.175 2.693 2.287 2.228 4.015 2.500 2.256 1.613 705 1.245
S.Arabistan 0 0 0 0 0 0 7 63 87 405
Malezya 0 0 0 0 0 0 295 0 0 361
Avusturya 256 143 161 524 216 220 134 294 833 349
139
Resim 2. Türkiye’nin Ülkelerden Çinko İthalat Değerleri, 2020 (Bin Dolar)
Kaynak: www. trademap.org
Tablo 45’te GTİP 79 çinko ve ürünlerinde alt fasıllara göre Türkiye’nin çinko ve ürünleri
ithalat rakamları yer almaktadır. 2020 yılında en çok ithalat 649,8 milyon dolar ile 7901
işlenmemiş çinko faslında gerçekleşmiştir.
GTİP No 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
7901 479.627 470.367 504.,371 591.120 534.111 547.786 853.480 82.709 694.602 649.831
7902 87 139 34 234 312 409 1.339 1.714 3.429 3.866
7903 3.116 4.089 3.857 5.116 5.942 4.714 4.906 3.643 4.129 4.596
7904 1.073 1.556 1.620 1.316 1.227 2.131 2.778 3.509 2.614 2.458
7905 2.342 3.209 8.876 7.019 5.393 5.203 7.147 6.684 9.008 3.908
7907 7.296 6.327 8.572 8.000 6.946 7.272 9.726 7.908 8.372 7.347
4.4.2.3. Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi
Tablo 46’da Türkiye’nin 2011-2020 yıllarındaki GTİP 79 çinko ve ürünlerindeki dış ti-
caret dengesi yer almaktadır. 2020 yılında en büyük dış ticaret açığı 7901 kategorisinde
140
Çinko
olup - 646,6 milyon dolar olmuştur. Türkiye’nin çinko ürünlerindeki dış ticaret açığının
nerde ise tamamı bu fasılda gerçekleşmektedir.
Tablo 46. Türkiye’nin Çinko ve Mamulleri Dış Ticaret Dengesi, 2011-2020 (Bin Dolar)
GTİP No 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
7901 -475.901 -465.946 -499.317 -586.170 -527.647 -542.017 -849.537 -822.381 -689.430 -646.648
7902 4.479 4.014 2.934 2.068 839 1.228 -629 -641 -2.429 -3.603
7903 -2.983 -3.843 -3.763 -5.002 -5.615 -4.117 -4.498 -3.403 -3.942 -4.556
7904 -79 -623 -1.069 -491 -422 -1.343 -1.375 -1.439 -2.139 -1.634
7905 -1.875 -2.613 -8.006 -6.416 -5.159 -4.968 -6.713 -6.606 -8.747 -3.827
7907 -371 1.873 -508 2.111 6.692 8.959 7.162 -777 -4.521 -4.585
4.5. Türkiye Çinko Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü
Bu bölümde Türkiye Çinko Sektörünün GTİP 79 bağlamında alt fasıllarının 2011-2020

7901
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-100
-200
AKÜ Değeri
-300
-400
-412,36 -404,92
-427,81 -422,79 -437,16 -422,21
-500 -476,18 -474,91
-497,91 -506,12
-600
Yıllar
141
-506 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7901 No’lu üründe rekabet gücü olmadığı görülmektedir.
7902
600
494,87
454,01
400 383,63
269,72
AKÜ Değeri
200 167,05 171,81
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-23,61 -18,45
-108,13
-200
-243,01
-400
Yıllar
GTİP 7902 No’lu üründe 2011 yılında +454 olan AKÜ değeri artarak 2013 yılında +495
olmuştur. Daha sonraki yıllarda sürekli azalarak 2020 yılında -243 olmuştur. Türkiye’nin
GTİP 7902 No’lu üründe rekabet gücü olmadığı görülmektedir.
7903
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-100
AKÜ Değeri
-200 -173,51
-208,86
-237,15 -243,6
-300 -257,44 -253,47
-294,37
-323,47
-339,29
-400
-448,64
-500
Yıllar
dir.
142
Çinko
7904
100
50,3
50
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
AKÜ Değeri
0
-7,22 -5,59 -5,63
-50 -28,48 -24,39
-59,9 -66,36
-100 -83,53
-150
-155,43
-200
Yıllar
-84 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7904 No’lu üründe rekabet gücü olmadığı görülmektedir.
7905
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-100
-103,28
-124,42
AKÜ Değeri
-200
-184,31
-204,34
-240,31
-300 -277,24 -276,61
-339,03
-400 -361,87
-416,69
-500
Yıllar
dir.
143
7907
150
113,41
103,98 95
100 69,85 64,51
52,73 41,83
AKÜ Değeri
50
18,04
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
-50
-62,55
-72,07
-100
Yıllar
GTİP 7907 No’lu üründe 2011 yılında +53 olan AKÜ değeri giderek artmış ve 2016 yı-
lında +113 olmuştur. Daha sonraki yıllarda sürekli azalışla 2020 yılında -72 olmuştur.
Türkiye’nin GTİP 7907 No’lu üründe rekabet gücü olmadığı görülmektedir.
144
5. NIKEL
Paslanmaz çelik başta olmak üzere, çelik ve demir dışı alaşımların üretiminde kullanılan
nikel, korozyona karşı yüksek dirençli, oldukça sert ve güçlü bir metal olması sebebiy-
le elektrolizle kaplama işlemlerinde en sık tercih edilen metaldir. Diğer metalleri koru-
yucu özelliğe sahip olan nikel kaplama, aynı zamanda cilalı yüzeyi sayesinde kaplanan
maddeye dekoratif özellik katmaktadır. Nikel doğada saf olarak bulunmaz, çoğunlukla
demir ve kobalt ile birlikte oksitler, sülfitler ve silikatlar şeklinde oluşur. Soğuk ve sıcak
olarak kolaylıkla işlenebilen nikel, yüksek sıcaklıklarda mukavemetini, sıfırın altındaki
sıcaklıklarda ise sürekliliğini ve tokluğunu korur. Kimyasal ve fiziksel özelliklerine bağlı
olarak kullanım yelpazesi son derece geniş olan nikel; başta elektrik-elektronik, otomotiv,
beyaz eşya, mobilya, kimya, enerji, inşaat, gıda, ulaşım, haberleşme sektörleri ile mutfak
eşyaları, banyo armatürleri, inşaat el aletleri, tıbbi gereçler gibi metalik eşyaların üretil-
diği alanlar olmak üzere pek çok farklı sektörde kullanılmaktadır. Nikel ülkemizde metal
olarak üretimine başlanmıştır. Ve bu üretimin iç tüketimde kullanılarak uç ürün haline
getirilmesi beklenmektedir. Böylece cari açık probleminin önlenmesine yönelik önemli
bir enstrüman kazanılması mümkündür. Ayrıca MTA Genel Müdürlüğü metal maden
aramalarına yönelik çalışmalarını arttırmıştır (Eroğlu ve Akkök,2018).
Nikel dünyada lateritik ve sülfitik olmak üzere iki tip maden yatağında bulunmaktadır.
Bu yataklardan nikel kazanımı için farklı yöntemler gereklidir. Ülkemizde Manisa-Gör-
des, Uşak-Banaz, Bolu-Mudurnu- Akçaalan, Eskişehir-Mihalıççık-Yunus Emre’de bulunan
nikel yataklar lateritik tipte yataklardır. Bitlis-Pancarlı, Bursa-Orhaneli, Sivas-Divriği ve
Hatay-Dörtyol’da ise sülfitli yataklar bulunmaktadır.
Nikel taşıdığı kimyasal ve fiziksel özellikleri nedeniyle kullanım alanı oldukça geniştir ve
giderek artmaya devam etmektedir. Grafik 95‘te görüldüğü gibi dünyada üretilen nikelin
%70’i paslanmaz çelik üretiminde kullanılmaktadır. Uç ürün olarak inşaat, otomotiv, pet-
rokimya, imalat, enerji ve yenilenebilir enerji, elektronik sektöründe kullanılan yüksek
donanımlı bir materyaldir.
145
Temiz enerji teknolojileri giderek yaygınlaşmaktadır. Bu nedenle yapılan araştırmalar,

düşük karbonlu enerji teknolojilerinin fosil kaynaklı enerji santrallerinden daha çok ma-
den ve mineral talep edeceğini öngörmektedir. Nikel, batarya teknolojisinde yüksek per-
formans gösterdiğinden ilerleyen dönemde nikele olan talebin artacağı ve 2050 yılında
ise %74 oranında enerji depolama teknolojisinde kullanılacağı tahmin edilmektedir.
Grafik 95. Nikel Kullanım Alanları ve Oranları

Diğer; 1%
Alaşım; 8%
Kaplama; 8%
Pil-Batarya; 5%
Döküm; 8%
Paslanmaz Çelik
70%
Kaynak: Resources-and-Energy-Quarterly-September-2021
Dünyada toplam nikel üretimi 2019 yılında 2,7 milyon tondur. 2013 yılında yüksek üre-
tim değeri kaydedip daha sonraki yıllarda azalış gösteren nikel üretimi, 2019 yılında artış
göstermiştir. Nikelin yıllık ortalama fiyatları incelendiğinde ise 2014 yılındaki ortalama
fiyatının 17.000 dolar seviyesine yaklaştığı görülür. Dünyanın en büyük nikel tedarikçisi
konumunda olan Endonezya’nın 2017 yılına kadar ihracatı yasaklaması nikel piyasasın-
da sert bir düşüş yaşanmasına neden olmuştur. Ocak 2020’den itibaren Endonezya hükû-
meti ihracatı tekrar yasaklamaya başlamıştır. Bu kararın nedeni Endonezya’nın nikel
kaynaklarının azalması ve uç ürün üretecek yatırımcıyı ülkelerine çekmek istemesidir.
Grafik 96’da nikelin sektörel kullanım alanlarının yüzde payları yer almaktadır.
146
Nikel
Grafik 96. Nikelin Sektörel Kullanım Alanları

Petrol
7%
İnşaat
5% Ulaştırma
36%
Diğer
4%
İmalat
21%
Ev Gereçleri
5%
Kimya Sanayi
Elektrik Ekipmanı 8%
14%
Kaynak: https://nickelinstitute.org/about-nickel-and-its-applications/
5.1. Nikel Metalinin Tanımı
Uluslararası Standart Endüstriyel Sınıflandırması (ISIC)
ISIC Rev. 4, işletmelerin yürüttükleri faaliyete göre tanımlanabilmeleri için düzenlenmiş

ekonomik faaliyetlerin standart bir sınıflandırmasıdır. Nikel; ISIC Rev.4 de 24 Ana metal-
lerin imalatı, 2420 Kıymetli ve Demir Dışı Metaller faslında yer almaktadır.
Bu sınıflandırma sistemine göre; nikel ve nikel ürünleri imalatı sanayi NACE.2 sektör
sınıflandırmaları içinde 24 No’lu grupta 2445 kategorisinde yer almaktadır. Bu sınıflan-
dırma içinde nikel ve nikel ürünleri imalatı sanayinin kapsamı aşağıda sunulmaktadır
(NACE Rev.2).
NACE Kodu Faaliyet Adı

244511 Nikel, işlenmemiş
244512 Nikel matları, nikel oksit sinterleri ve nikel metalürjisinin diğer ara ürünleri
147
244521 Nikel tozları ve pulları

244522 Nikel barlar, çubuklar, profiller ve teller
244523 Nikel tabakalar, levhalar, şeritler ve folyolar
244524 Nikel tüpler, borular ve bunların bağlantı parçaları
Armonize sisteme göre nikel ve nikel ürünleri Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları
(GTİP) aşağıda verilmektedir (www.gumruk.com.tr).
GTİP Kodu Ürün

7501 Nikel matları, nikel oksit sinterleri ve nikel metalürjisinin diğer ara ürünleri
7502 İşlenmemiş Nikel
Atık ve hurda, nikel (içinde yeniden eritilmiş külçe veya benzeri işlenmemiş şekiller
7503
hariç...
7504 Nikel tozları ve pulları (nikel oksit sinterleri hariç)
7505 Nikelden çubuklar, çubuklar, profiller ve teller (elektriksel olarak yalıtılmış ürünler hariç)
7506 Nikelden levhalar, şeritler ve folyolar (genişletilmiş levhalar, levhalar veya şeritler hariç)
7507 Nikelden borular ve boru veya boru bağlantı parçaları “ kaplinler, dirsekler, manşonlar”
7508 Nikelden mamul eşya (toz, pul, çubuk, profil, tel, levha, levha, . . . .
5.2. Dünyada Nikel Sektörü

5.2.1 Dünyada Nikel Üretimi
Tablo 47. Dünya Metal Nikel Rezervi, 2016
ÜLKE Rezerv (Milyon Ton) Dünya Payı (%)

Avustralya 19 24
Brezilya 10 13
Rusya 7,6 10
Yeni Kaledonya 6,7 9
Küba 5,5 7
Filipinler 4,8 6
Endonezya 4,5 6
G. Afrika 3,7 5
Kanada 2,9 4
Çin 2,5 3
Guatemala 1,8 2
Madagaskar 1,6 2
Kolombiya 1,1 1
ABD 0,1 0
Diğer 6,5 8
TOPLAM 78,3
Kaynak: Mineral Commodity Summaries 2018, USGS.
148
Nikel
Dünya Nikel Rezervi (Tablo 47) Dünya metal nikel rezervinin toplamı 78 milyon ton, gö-
rünür ve muhtemel rezerv toplamı ise 130 milyon tondur. Bunun yaklaşık %40’ı sülfürlü
yataklarda, %60’ı lateritik yataklarda bulunur. Bilinen en önemli nikel yatakları; Avustral-
ya, Brezilya, Rusya ve Yeni Kaledonya Adaları, Küba, Filipinler ve Endonezya’da bulunmak-
tadır. Amerikan Jeoloji Araştırmaları Kurumunun (USGS, Mineral Commodity Summaries,
2018) raporunda yer alan 2016 yılı kesin verilerine göre ilk beş sırada yer alan ülkelerden;
Avustralya’da 19 milyon ton, Brezilya’da 10 milyon ton, Rusya’da 7,6 milyon ton, Yeni Kale-
donya’da 6,7 milyon ton ve Küba’da 5,5 milyon ton metal nikel rezervi mevcuttur.
Yirmi ikinci en bol element olan nikel, dünyanın birçok yerinde bulunmaktadır. 23’ten
fazla ülkede çıkarılmakta ve 25’ten fazla ülkede rafine edilmektedir. Başlıca nikel üre-
ticileri Rusya, Kanada, Yeni Kaledonya, Avustralya, Endonezya, Küba, Çin, Güney Afri-
ka, Dominik Cumhuriyeti, Botsvana, Kolombiya, Yunanistan ve Brezilya gibi ülkelerdir.
Bununla birlikte en büyük nikel üreticileri Rusya, Kanada ve Avustralya’dır. Önemli ni-
kel rafinerileri Norveç, Finlandiya, Fransa, Japonya ve Birleşik Krallık‘ta bulunmaktadır.
Dünyada yılda yaklaşık 1.4 milyon ton birincil nikel üretilmektedir.
Yeni rezervlerin keşfiyle Grafik 97’de yer aldığı gibi 2020 itibariyle toplam küresel nikel
rezervleri yaklaşık 94 milyon mton’a ulaşmıştır. Bu miktarın içinde Endonezya, 21 mil-
yon mt ile dünyanın en büyük rezervlerine sahiptir. Endonezya’yı 20 milyon mton’luk
nikel rezerviyle Avustralya takip etmektedir.
Grafik 97. Dünya Nikel Rezervleri, 2020 (Kiloton)
Dünya 94.000.000
Endonezya 21.000.000
Avustralya 20.000.000
Brezilya 16.000.000
Diğer Ülkeler 14.000.000
Rusya 6.900.000
Küba 5.500.000
Filipinler 4.800.000
Kanada 2.800.000
Çin 2.800.000
A.B.D. 100.000
0 20.000.000 40.000.000 60.000.000 80.000.000 100.000.000
Kilo Ton
Kaynak: https://www.statista.com/statistics/273634/nickel-reserves-worldwide-by-country/
149
Tablo 48‘de Dünyada ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre nikel madeni üretimi yer almak-
tadır. Dünya nikel üretiminin %68,2’si gelişmekte olan ülkelerde , %1,8’i az gelişmiş ülke-
lerde %24,33’ü ise gelişmiş ülkelerce üretilmektedir.
Tablo 48. Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Dünya Nikel Üretimi, 2015-2019 (Ton)
Gelişmişlik Düzeyi 2015 2016 2017 2018 2019
Gelişmiş Ülkeler 525.737 505.953 478.509 427.966 409.811

En Az Gelişmiş Ülkeler 71.475 67.024 63.373 50.954 49.087
Geçiş Ülkeleri 275.110 231.710 235.880 247.640 240.220
Toplam 2.062.138 1.938.492 2.141.797 2.385.664 2.708.954
Kaynak: World Mınıng Data, Austrian Federal Ministry of Agriculture; https://www.world-mining-data.info/?World_
Tablo 49’da, 2015-2019 döneminde dünya nikel üretiminde ülkelerin üretim miktarı ve
payları yer almaktadır. Tablo 49’da yer aldığı gibi 2019 yılında Endonezya dünya nikel
maden üretiminin %38,25’ünü, Filipinler %11,94’ünü, Rusya %8,63’ünü gerçekleştir-
mektedir. İlk üç ülke toplam üretimin %58,82’ini üretmektedir. 2019 yılında Türkiye dün-
ya toplam üretiminin %0,17 ‘i olan 4.740 ton üretmiştir.
Tablo 49. Ülkelerin Nikel Üretim Miktarları ve Yüzde Payları, 2015-2019 (Ton)
Birikimli
Ülke 2015 2016 2017 2018 2019 Pay %
Payı.%
Toplam 2.062.138 1.938.492 2.141.797 2.385.664 2.708.954
Endonezya 129.600 198.900 363.000 651.600 1.036.200 38,25 38,25
Filipinler 415.021 300.506 339.377 344.966 323.325 11,94 50,19
Rusya 261.000 223.000 223.000 238.800 233.900 8,63 58,82
Yeni Kaledonya 193.199 204.207 215.382 216.225 209.549 7,74 66,56
Kanada 234.519 235.034 214.302 185.962 180.900 6,68 73,23
Avustralya 225.227 203.135 185.466 160.022 158.751 5,86 79,09
Çin 101.400 100.200 102.348 98.963 104.674 3,86 82,96
Brezilya 89.302 78.626 68.803 65.254 55.744 2,06 85,02
Guatemala 38.500 36.900 54.500 48.400 55.000 2,03 87,05
Küba 50.000 48.000 49.300 49.000 48.900 1,81 88,85
G. Afrika 56.689 48.994 48.463 43.236 43.443 1,60 90,46
Kolombiya 36.671 37.092 40.606 43.056 40.571 1,50 91,95
Finlandiya 9.383 20.654 34.641 43.572 38.530 1,42 93,38
Madagaskar 45.075 42.024 34.123 33.204 33.887 1,25 94,63
P. Yeni Gine 25.582 22.234 34.664 35.354 33.091 1,22 95,85
Dominik 0 9.913 15.632 19.214 28.450 1,05 96,90
150
Nikel
Birikimli
Ülke 2015 2016 2017 2018 2019 Pay %
Payı.%
Yunanistan 21.060 22.030 21.090 19.980 17.240 0,64 97,53
Zimbabya 16.109 17.743 16.594 17.850 16.918 0,62 98,16
Myanmar 26.400 25.000 29.250 17.750 14.200 0,52 98,68
ABD 27.200 24.100 22.100 17.600 13.500 0,50 99,18
Cote d’Ivoire 0 400 12.300 9.100 0,34 99,52
Türkiye 8.640 9.340 14.770 13.560 4.740 0,17 99,69
Kosova 6.650 4.310 7.120 4.790 3.360 0,12 99,82
Fas 7.460 4.400 5.760 4.050 2.960 0,11 99,93
Zambiya 0 1.000 0,04 99,96
Polonya 840 770 720 660 755 0,03 99,99
Norveç 300 230 190 170 135 0,00 100,00
Fas 0 0 196 126 131 0,00 100,00
Kaynak: World Mining Data, Austrian Federal Ministry of Agriculture
5.2.2. Dünya Nikel Tüketimi
Grafik 98’de dünya nikel üretimi ve tüketiminin 2020-2023 yılları arasındaki tahmini
gelişimi yer almaktadır.
Grafik 98. Dünya Nikel Üretimi ve Tüketimi (Kiloton)

3,250
3,000
2,750
2,500
2,250
2020 2021 2022 2023
Tüketim Maden Üretimi Rafine Edilen
Kaynak: https://knoema.com/infographics/ydolvrc/nickel-price-forecasts-long-term-2021-to-2030-data-and-charts
151
Grafik 99’da dünyadaki en büyük nikel tüketicisi ülkeler ve tüketim miktarları, yer al-
maktadır. Çin, 1392 bin ton ile açık ara birinci sıradadır.
Grafik 99. Dünyadaki En Büyük Nikel Tüketicisi Ülkeler ve Tüketim Miktarları (Kiloton)
Çin 1392
Endonezya 223
Japonya 149
G. Kore 79
Kilo Ton
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
Kaynak: https://www.statista.com/statistics/264642/nickel-mine-production-by-country/
5.2.3. Nikel Fiyatları
Dünya nikel piyasasındaki güncel gelişmeler Çin odaklı olarak takip edilmektedir. Çin’de
paslanmaz çelik üretimindeki artış, pil yapımındaki gelişmeler, petrol ve gaz alanındaki
istikrar ve erken hareketlilik işaretleri nikele olan global talebi belirliyor. Piyasalardaki
gelişmeler, büyüme trendinin sürdüğünü göstermektedir. Uzun ömürlü ürün ihtiyacının
artması, hafiflik, üretimde ve kullanımda enerji verimliliği, yeniden kullanım ve geri dö-
nüşüm gibi sektörlerin talep ettiği nitelikleri karşılamasıyla nikel, geleceğin toplumları
için de çok değerli olacaktır. Nikel sektörü de sürdürülebilir bir şekilde büyümeye devam
edecektir (Eroğlu ve Akgök, 2018).
Arz sıkıntıları ve Çin’in paslanmaz çeliğe olan talebindeki artış, nikel fiyatlarının son iki
yılın en yüksek seviyesine yükselmesine yol açmıştır. Özellikle paslanmaz çelik üretimin-
de ve elektrikli araçların akülerinde kullanılan nikel talebinin %85’i paslanmaz çelikten
kaynaklanmaktadır. Elektrikli araç aküleri hâlihazırda nikel talebinin sadece %3’üne sa-
hip olmakla birlikte söz konusu payın giderek artması beklenmektedir. Bu bağlamda 10
152
Nikel
bin ton seviyesinde olan elektrikli araçlar için nikel talebinin 2020 yılında 45 bin tona
ve 2025 yılında da 150 bin tona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Yaklaşık 2 milyon tonluk
yıllık nikel piyasası kapsamında Londra Metal Borsası ile Şangay Borsası piyasasında 400
bin ton stok bulunmaktadır(Eroğlu ve Akgök, 2018).
Londra Metal Borsasında (LMB) işlem gören nikel, alüminyum, bakır, kalay, çinko, kurşun
ve çelik metallerinin fiyatları dünya üzerinde oluşan arz-talebe göre belirlenmektedir. Bu
fiyatlar dünya metal ticaretinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Arz ve talepteki dengesiz-
liklerden dolayı düşüşler ve yükselişler olmasına karşın, nikel fiyatları 10 bin ile 15 bin
dolar arasında seyretmektedir. Nikel konsantrelerinde ve rafine nikel metalinde dünya-
nın en büyük ithalatçılarından birisi olan Çin’in küresel nikel metali tüketimindeki payı
son yıllarda yaklaşık %44 dür. Küresel hava taşıtları üretiminin yoğun olduğu Avrupa ve
Kuzey Amerika da nikel metal tüketiminin gerçekleştiği diğer iki önemli bölgedir (Eroğlu
ve Akgök, 2018). Grafik 100’de 2011-2021 yılları arası LME nikel fiyatları yer almaktadır.
Grafik 101 ve Grafik 103 arasında sırasıyla IMF, IISA ve Dünya Bankası nikel fiyatları
tahminleri yer almaktadır.
Grafik 100. LME Nikel Fiyatları, 2011-2021
Bin Ton Dolar / Ton

500 25,000
400 20,000
300 15,000
200 10,000
100 5,000
0 0
Eyl. 2011 Eyl. 2013 Eyl. 2015 Eyl. 2017 Eyl. 2019 Eyl. 2021
Londra metal Borsası (LME) LME Fiyat
Kaynak: Bloomberg (2021); Department of Industry, Science, Energy and Resources (2021)
153
IMF Nikel Fiyatları Tahmini
Grafik 101. CİF Avrupa Limanları, Dolar/Ton – Londra Metal Borsası Spot Fiyatı
40k 400
Nikel CİF, Sol Eksen
Metal Fiyat, Sağ Eksen
32k 320
24k 240
16k 160
8k 80
0 0
1980 1990 2000 2010 2020 2026
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026
10,410 13,114 13,914 13,790 18,203 18,887 18,913 18,955 19,044 19,163
Kaynak: IMF: World Economic Outlook (WEO) Database, October 2021
IISA Nikel Fiyatları Tahmini
Grafik 102. IISA Nikel Fiyatları Tahmini, Dolar/Ton

19k
18,037
18k
16,690
17k
16,169
16k
15k
14k
13,769
13k
2020 2021 2022 2023
Ürün: Nikel 2020 2021 2022 2023

Dolar/Ton 13,769 18,037 16,690 16,169
Kaynak: Innovation and Science Australia, Department of Industry
154
Nikel
Dünya Bankası Nikel Fiyatları Tahmini
Grafik 103. Dünya Bankası Nikel Fiyatları Tahmini, Dolar/Ton

20k
17,5k
15k
12,5k
10k
7,5k
2015 2020 2025 2030 2035
2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2030 2035
13,114 13,914 13,787 16,500 16,000 16,146 16,293 16,441 17,203 18,000
Kaynak: World Bank Commodity Forecast Price Data, April 2021
5.3. Dünya Nikel Dış Ticareti

5.3.1. İhracat
Tablo 50’de yer aldığı gibi 2011-2020 döneminde dünya nikel ihracatı 19,148 milyar do-
lar ile 31,771 milyar dolar arasında değişmiştir. 2020 yılındaki toplam ihracat 22,343 mil-
yar dolar olmuştur. Rusya 3,023 milyar dolar ihracat ile ilk sırayı alırken ikinci Kanada
2,769 milyar dolar, üçüncü ABD 2,216 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Türkiye
107 milyon dolar ihracat ile 31. sırada yer almıştır.
155
Tablo 50. Dünyada İhracatçı Ülkeler ve İhracat Miktarları (Bin Dolar)
İhracatçı 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dünya 31.771.484 24.949.460 19.148.055 19.397.904 25.278.206 26.370.199 22.343.772
Rusya 4.688.943 2.507.475 2.018.758 2.058.273 2.606.922 2.985.414 3.023.812
Kanada 6.659.253 4.133.057 3.111.646 2.843.583 3.160.884 2.981.760 2.769.198
ABD 2.231.076 2.189.416 1.883.751 2.007.370 2.758.829 3.118.558 2.216.287
Almanya 1.415.524 1.233.365 979.061 1.213.612 1.498.567 1.568.836 1.468.317
Norveç 2.180.345 1.172.082 908.492 905.252 1.199.886 1.264.345 1.249.059
İngiltere 1.691.964 1.255.314 1.085.583 1.209.035 1.418.929 1.401.271 1.100.298
Finlandiya 1.008.377 448.604 542.750 755.746 1.067.478 1.029.530 1.021.159
Zimbabwe 535.566 22.412 434.404 436.209 525.294 488.538 985.266
Japonya 882.425 815.585 714.059 594.359 744.891 850.248 922.406
Endonezya 1.217.975 806.081 595.514 646.656 790.474 813.159 808.420
Hollanda 1.451.482 815.351 732.486 622.597 765.931 834.238 706.818
Fransa 940.970 700.517 504.922 549.592 647.322 762.260 689.612
Çin 1.053.605 771.566 329.631 418.379 455.596 918.945 547.811
P.N. Gine 0 221.959 200.253 363.400 522.463 535.364 458.729
Filipinler 374 332.683 256.870 455.211 384.411 399.630 405.509
Avusturya 107.193 155.624 126.811 309.601 464.699 386.629 395.762
Avustralya 900.391 217.387 43.512 58.178 739.373 1.180.882 341.998
N. Kaledonya 270.680 259.348 344.058 349.594 404.075 301.981 340.536
İtalya 289.352 273.389 202.020 274.488 343.374 414.125 312.770
Türkiye(31) 9.678 12.007 23.909 45.763 75.326 77.668 107.345
Tablo 51. Dünyada Fasıllara Göre İhracat Miktarları (Bin Dolar)
GTİP
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
No
7501 6.937.728 5.400.170 5.221.339 5.503.993 4.327.261 4.291.671 4.250.159 5.077.817 5.228.571 5.686.218
7502 16.379.925 13.219.424 13.230.431 16.213.558 13.341.144 8.693.442 8.131.430 11.060.502 10.717.705 8.540.092
7503 770.724 714.126 615.411 796.465 575.609 498.489 631.943 830.626 1.161.293 544.973
7504 967.048 802.989 752.264 842.997 701.584 589.997 760.898 979.702 950.519 812.456
7505 2.911.177 3.119.450 3.287.971 3.162.514 2.273.462 1.906.936 2.321.757 2.943.203 3.272.977 2.745.998
7506 1.681.899 1.488.389 1.288.396 1.224.146 1.273.116 961.124 1.020.337 1.290.814 1.382.497 1.218.401
7507 979.642 1.096.019 1.060.335 1.072.786 989.637 919.973 814.795 1.025.594 1.123.090 962.358
7508 1.133.467 1.209.043 1.332.973 1.380.399 1.306.655 1.263.063 1.450.037 2.033.530 2.425.988 1.709.999
156
Nikel
5.3.2. İthalat
Tablo 52’de yer aldığı gibi 2011-2020 döneminde dünya nikel ithalatı 21,114 milyar dolar
ile 37,496 milyar dolar arasında değişmiştir. 2020 yılındaki toplam ithalat 24,641 milyar
dolar olmuştur. Çin 4,218 milyar dolar ithalat ile ilk sırayı alırken ikinci Japonya 2,4 mil-
yar dolar, üçüncü ABD 2,383 milyar dolar ithalat gerçekleştirmiştir. Türkiye 218 milyon
dolar ithalat ile 22. sırada yer almıştır.
Tablo 52. Dünyada İthalatçı Ülkeler ve İthalat Miktarları
İthalatçı Ülke 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Dünya 37.496.379 26.825.505 21.114.155 22.794.029 28.621.878 29.019.653 24.641.915

Çin 7.373.730 5.198.241 4.938.185 4.623.810 5.499.113 5.508.564 4.218.125
Japonya 3.468.131 2.331.460 1.749.094 2.076.035 2.895.416 2.769.489 2.400.138
ABD 4.058.189 2.629.089 1.972.097 2.419.699 2.951.800 2.928.596 2.383.196
Norveç 3.273.611 1.344.719 990.192 1.213.357 1.838.442 1.744.897 1.966.610
Almanya 2.823.800 1.436.181 1.233.018 1.469.449 1.871.768 1.838.752 1.525.146
İngiltere 2.003.907 1.251.211 1.004.145 1.170.004 1.516.499 1.520.847 1.099.280
Fransa 1.559.465 939.102 700.234 826.634 1.207.521 1.379.401 1.067.354
Finlandiya 737.127 248.759 523.573 617.015 974.084 964.301 1.024.712
G. Kore 1.551.450 778.208 747.250 801.414 1.006.231 1.095.711 1.009.315
İtalya 1.171.306 802.433 632.151 771.382 963.252 803.265 750.323
Hindistan 800.260 1.184.379 556.486 551.743 747.861 744.521 701.854
Hollanda 1.403.986 753.469 578.989 536.229 818.953 620.696 621.151
Singapur 515.505 1.094.341 450.706 398.830 298.717 642.197 616.303
Taipei, Çin 973.305 567.120 717.214 809.601 584.755 787.005 536.001
Avusturya 370.573 390.501 259.575 500.592 654.792 496.607 477.637
İsveç 782.585 345.300 308.492 378.772 489.753 500.376 398.624
İspanya 519.913 361.071 344.820 375.378 497.800 445.767 354.632
Belçika 498.017 267.851 219.524 242.266 326.286 303.348 323.518
Kanada 387.103 390.786 265.891 337.652 472.848 391.465 303.840
Meksika 262.105 259.073 239.025 265.076 315.494 361.776 281.898
Türkiye(22) 215.882 185.616 159.801 172.637 229.320 299.698 218.349
Kaynak: www.trademap.org verileriyle hazırlanmıştır.
5.3.3. Dünyada Ülkelerin Nikel Dış Ticaret Dengeleri
Tablo 53’de dünya nikel ticaretinde ülkelerin dış ticaret dengesi yer almaktadır. 2020 yı-
lında dünya nikel ticaretinde en büyük dış ticaret fazlasını 2,930 milyar dolar ile Rusya
157
vermiştir. Çin ; -3,670 milyar dolar ile en büyük dış ticaret açığı veren ülke olmuştur. Tür-
kiye 111 milyon dolar dış ticaret açığı vermiştir.
Tablo 53. Dünyada Ülkelerin Nikel Dış Ticaret Dengeleri (Bin Dolar)
İhracat İthalat
Ülke 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020
2020 2020
Rusya 4.439.132 2.437.161 1.927.034 1.956.024 2.497.552 2.880.828 2.930.225 3.023.812 93.587
Kanada 6.272.150 3.742.271 2.845.755 2.505.931 2.688.036 2.590.295 2.465.358 2.769.198 303.840
Zimbabwe 481.905 21.379 434.385 436.154 479.154 488.322 985.212 985.266 54
Endonezya 1.172.811 757.477 549.979 595.018 660.622 700.291 718.038 808.420 90.382
P. Yeni Gine -76 221.342 199.678 363.012 522.242 535.246 457.820 458.729 909
Filipinler -6.446 316.893 244.841 429.260 322.109 367.458 377.785 405.509 27.724
N. Kaledonya 270.593 258.073 342.442 348.418 403.569 301.428 340.413 340.536 123
G.Afrika 286.015 288.142 108.900 257.388 372.684 315.137 297.387 304.629 7.242
Avustralya 691.436 64.496 -7.672 4.063 671.228 1.110.198 287.146 341.998 54.852
Küba 456.016 -2.919 -19.877 144.980 151.306 166.686 15.380
Madagaskar -4.663 518.177 399.303 360.173 428.429 450.647 146.000 146.779 779
Hollanda 47.496 61.882 153.497 86.368 -53.022 213.542 85.667 706.818 621.151
Malezya -79.767 -463.892 -84.365 323.211 1.338.367 -24.866 11.737 156.879 145.142
Kosta Rica -1.367 -2.937 -4.848 9.773 2.202 6.967 7.462 34.283 26.821
Hong Kong -71.962 584 4.311 -6.998 8.758 7.870 4.184 32.208 28.024
İsviçre -55.859 -40.518 -17.339 -32.811 -34.762 -30.308 2.775 156.739 153.964
İngiltere -311.943 4.103 81.438 39.031 -97.570 -119.576 1.018 1.100.298 1.099.280
Çin -6.320.125 -4.426.675 -4.608.554 -4.205.431 -5.043.517 -4.589.619 -3.670.314 547.811 4.218.125
Japonya -2.585.706 -1.515.875 -1.035.035 -1.481.676 -2.150.525 -1.919.241 -1.477.732 922.406 2.400.138
G. Kore -1.352.756 -647.603 -565.073 -650.361 -863.951 -909.739 -863.472 145.843 1.009.315
Norveç -1.093.266 -172.637 -81.700 -308.105 -638.556 -480.552 -717.551 1.249.059 1.966.610
Hindistan -760.576 -433.460 -419.223 -510.501 -687.857 -650.515 -649.579 52.275 701.854
İtalya -881.954 -529.044 -430.131 -496.894 -619.878 -389.140 -437.553 312.770 750.323
Taipei, Çin -735.476 -361.198 -136.909 -418.813 -30.297 -597.504 -386.686 149.315 536.001
Singapur -19.775 328.162 -96.538 -16.727 176.173 -148.367 -381.354 234.949 616.303
Fransa -618.495 -238.585 -195.312 -277.042 -560.199 -617.141 -377.742 689.612 1.067.354
İspanya -473.024 -322.921 -311.918 -332.920 -449.428 -386.447 -309.356 45.276 354.632
BAE -95.379 -63.266 -57.209 -24.046 318.169 -210.855 24.221 235.076
İsveç -582.462 -212.316 -139.096 -190.178 -320.036 -284.557 -208.076 190.548 398.624
Belçika -247.235 -130.534 -115.956 -130.718 -188.482 -157.527 -167.854 155.664 323.518
ABD -1.827.113 -439.673 -88.346 -412.329 -192.971 189.962 -166.909 2.216.287 2.383.196
Polonya -130.295 -75.444 -91.791 -97.021 -145.271 -178.284 -153.770 29.786 183.556
Brezilya 457.761 157.384 3.215 -47.177 -87.839 -128.419 -134.282 57.821 192.103
Meksika -227.209 -186.189 -159.583 -177.706 -129.915 -139.822 -113.334 168.564 281.898
Türkiye -206.204 -173.609 -135.892 -126.874 -153.994 -222.030 -111.004 107.345 218.349
158
Nikel
5.4. Türkiye’de Nikel Sektörü

5.4.1. Üretim
Türkiye’de nikel rezervi, MTA’nın kuruluşundan itibaren başlayan metalik maden arama
faaliyetleri sonucunda hem lateritik hem de sülfit tip nikel cevherleşmeleri tespit edilmiş-
tir. Jeolojik konumu nedeniyle nikel cevherleşmesine uygun olan Anadolu’nun çok farklı
yerlerinde nikel rezerv tespiti yapılmıştır. En büyük nikel yatakları Manisa-Turgutlu-Çal-
dağ, Manisa-Gördes ve Eskişehir– Mihalıççık-Yunus Emre yörelerinde bulunur. Ayrıca;
Uşak–Banaz, Bitlis–Pancarlı, Bursa– Orhaneli-Yapköydere, Sivas–Divriği-Gümüş, Bolu–
Mudurnu-Akçaalan ve Hatay-Payas Dörtyol’da nikel yatakları tespit edilmiştir. Ekonomik
ve işletilebilir olan nikel oluşumları Manisa-Çaldağ, Manisa-Gördes ve Eskişehir-Mihalıç-
çık-Yunus Emre madenleridir. (Eroğlu ve Akgök.2018)
Ülkemizde nikel madenciliği son yıllarda birkaç özel firma tarafından yapılmaktadır. Bi-
linen toplam nikel cevheri rezervi yaklaşık 40 milyon tondur, bunun yaklaşık 30 milyon
tonu Manisa-Çaldağ sahasında bulunmaktadır. Türkiye’nin en büyük nikel rezervine sa-
hip olan Çaldağ yöresinde 29.7 milyon ton ham cevher mevcuttur. Çaldağ Nikel A.Ş. tara-
fından açık ocak işletimi uygulanan ve üretim faaliyetlerinin 20 yıl sürmesi planlanan bu
sahada; ortalama %1,16 tenörlü nikel, %0,07 tenörlü kobalt ve % 21,66 tenörlü demir re-
zervi bulunmaktadır. Sahanın toplam metal nikel rezervi yaklaşık 400 bin tondur (Çaldağ
Nikel Madencilik A.Ş. Çed Başvuru Raporu, 2013). Gördes yöresindeki lateritik tipdeki or-
talama %1 tenörlü nikel içeren sahasında yaklaşık 300 bin ton metal nikel rezervi bulun-
maktadır. Meta Nikel Kobalt A.Ş. tarafından işletilen bu 14 sahada kurulan zenginleştirme
tesislerinde (yüksek basınç liç tesisi), hidrometalurjik yöntemler kullanılarak metal nikel
üretimine başlanmıştır. 2016 yılından beri ticarî üretime geçilerek ihracat gerçekleştiril-
mektedir. Aynı şirketin, Eskişehir ve Uşak’ta nikel-kobalt yatırım projelerinin yanı sıra
farklı bölgelerde de arama ve rezerv geliştirme ön çalışmaları devam etmektedir (metani-
kel.com.tr). Eskişehir-Mihalıççık-Yunus Emre beldesi sınırları içerisinde bulunan maden
sahasında tenörü ortalama %1 olan nikel, Fe-Ni Madencilik Limited Şirketi tarafından
işletilmektetir. Üretilen nikel ve demir yurtdışına ham cevher olarak ihraç edilmektedir.
(Eroğlu ve Akgök.2018)
Ülkemizde çıkarılan nikel cevheri doğrudan yurtdışına ihraç edilirken son yıllarda kuru-
lan tesislerde nikel (metal nikel) üretimi yapılmaya başlanmıştır.
Türkiye’de metal nikel üretimi; 2011 yılında 850 ton, 2012 yılında 3.810 ton, 2013 yı-
lında 1.080 ton, 2014 yılında 3.030 ton, 2015 yılında 8.640 ton olarak gerçekleşmiştir
(Dünya Mining Data, vol.32, 2017). 2016; 9.340 ton, 2017; 14.770 ton, 2018; 13.560 ton
ve 2019 yılında 4.740 ton olmuştur. Dünya üretimi içinde % 0,17 paya sahiptir (TÜİK).
Tablo 54’de Türkiye’de 2015-2020 yılları arasındaki nikel satış miktarları yer almaktadır.
159
Tablo 54. Türkiye’de Nikel Satış Miktarları, 2015-2020 (Ton)
NİKEL Ölçü Birim 2015 2016 2017 2018 2019 2020

24.45.11 Kilogram c 39.033.701 46.557.248 c 21.371.027 29.971.697
24.45.21 Kilogram
Kaynak: TÜİK
5.4.2. Nikel Dış Ticareti

5.4.2.1. İhracat
Tablo 55’te Türkiye’nin en çok nikel ve ürünleri ihracatı yaptığı 20 ülke ve bu ülkelere
yapılan toplam ihracat miktarları yer almaktadır. 2020 yılında dünyaya toplam 107,3 mil-
yon dolarlık ihracat yapılmış olup Çin 62,5 milyon dolar ile ilk sırada yer almaktadır.
Tablo 55. Türkiye’nin İhracatı (Bin Dolar)

İthalatçı Ülke 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Dünya 9.678 25.849 26.763 21.263 12.007 23.909 45.763 75.326 77.668 107.345
Çin 9 102 1.221 336 1.548 14.119 34.179 48.588 30.706 62.546
İran 1.757 3.409 5.141 3.870 1.519 765 1.768 844 9.545 15.723
ABD 1.177 1.069 1.334 2.803 1.558 1.542 1.493 1.803 10.018 7.020
İngiltere 38 235 1.004 2.565 301 423 466 532 6.674 4.416
Azerbaycan 180 209 140 111 210 141 579 215 123 3.610
Fransa 82 438 171 2.021 262 57 47 304 6.799 3.464
Almanya 1.342 916 1.904 2.143 2.204 2.043 1.636 1.234 1.500 1.635
G. Kore 0 3 6 285 993 456 1.193 7.732 1.240 1.409
Japonya 1.917 1.408 947 2.518 82 578 342 1.838 2.865 1.366
Singapur 0 0 0 0 0 67 197 22 1.053 935
Irak 87 82 419 200 87 43 215 46 41 642
Rusya 16 70 123 47 62 50 81 177 711 477
Taipei, Çin 0 0 0 0 0 25 12 9 1.741 472
İspanya 6 69 145 373 564 369 283 215 378 349
Hollanda 780 449 545 930 83 189 747 823 622 335
Hindistan 14 2 55 61 34 440 50 110 639 323
Katar 5 15 29 7 16 1 43 3 0 309
Hong Kong, Çin 0 0 0 0 0 0 0 1 364 279
Karadağ 0 0 86 215 0 237 437 300 5 227
Özbekistan 20 59 114 132 149 58 86 230 363 175
160
Nikel
Tablo 56’da GTİP 75 faslında Türkiye’nin 2001-2020 yılları arasında çinko ürünleri ihra-
catının alt fasıllara göre dağılımı yer almaktadır. 2020 yılında en çok ihracat 63,1 milyon
dolar ile 7501 faslından gerçekleştirilirken ikinci sıradaki 7502 faslında 18,1 milyon do-
larlık ihracat yapılmıştır.
Tablo 56. Türkiye’nin İhracatı (Bin Dolar)

GTİP No 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
7501 0 10 0 0 1.409 13.897 34.492 62.428 31.176 63.129
7502 2.458 3.457 5.488 5.446 1.755 2.037 2.876 2.379 9.916 18.121
7503 4.791 3.865 4.825 6.892 3.497 4.380 4.537 6.107 8.070 5.950
7504 396 604 1.396 1.539 2.096 1.120 1.269 2.173 2.332 2.668
7505 232 156 294 564 948 942 1.389 828 788 2.718
7506 230 178 484 171 101 159 25 49 108 639
7507 157 369 635 202 97 22 17 343 115 125
7508 1.416 17.210 13.643 6.448 2.104 1.352 1.157 1.019 25.163 13.995
5.4.2.2. İthalat
Tablo 57’de GTİP 75 faslında 2011-2020 yıllarında Türkiye’nin en çok nikel ve ürünle-
rinin ithalatını gerçekleştirdiği ilk 20 ülke yer almaktadır. 2019 yılında Türkiye en çok
ithalatı 96,5 milyon dolar ile ABD’den gerçekleştirmiştir.

İhracatçı 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Dünya 215.882 196.931 187.989 195.521 185.616 159.801 172.637 229.320 299.698 218.349
Amerika 77.876 86.048 78.087 88.344 90.137 88.829 93.037 115.974 168.374 96.535
Japonya 755 1.714 818 1.115 10.257 13.153 14.310 17.176 19.349 27.777
Rusya 38.674 23.014 17.977 11.689 10.387 7.066 1.575 31.689 25.753 23.967
Norveç 13.656 11.522 15.266 12.381 10.875 9.810 14.308 11.648 12.272 14.573
Almanya 10.347 7.614 6.222 4.846 5.288 5.434 6.847 5.574 9.822 12.589
İngiltere 13.376 15.297 12.385 12.183 11.893 10.525 8.992 9.457 13.547 8.262
Fransa 17.757 12.290 17.328 14.889 8.145 5.118 3.640 2.862 11.111 7.294
G. Afrika 1.425 1.536 1.016 1.456 920 361 1.085 6.039 8.657 6.643
Kanada 24.062 21.039 14.617 16.818 12.562 8.971 12.166 7.923 6.831 3.380
Hindistan 1.903 1.066 919 1.172 842 684 917 834 508 3.133
Çin 2.576 5.025 7.972 11.599 5.357 2.464 2.622 2.837 4.284 2.499
Hollanda 3.878 3.727 4.646 3.971 2.080 329 1.939 3.352 3.127 2.252
Belçika 2.466 2.013 1.383 1.233 1.567 1.307 2.433 2.852 1.879 2.141
İtalya 1.061 597 3.279 4.505 3.730 1.096 954 1.806 3.507 1.939
İsveç 366 195 117 1.416 125 1.183 1.947 3.850 2.690 887
Meksika 956 1.199 650 964 854 501 1.193 762 1.283 718
Avusturya 374 126 821 481 681 760 740 885 779 690
Çekya 0 0 373 290 167 30 334 36 171 655
İsrail 141 0 0 1 26 36 194 632 516 517
Taipei, Çin 248 559 299 324 510 450 504 757 899 355
161
Tablo 58’de GTİP 75 nikel ve ürünlerinde alt fasıllara göre Türkiye’nin nikel ve ürünleri
ithalat rakamları yer almaktadır. 2020 yılında en çok ithalat 96,99 milyon dolar ile 7508
faslında gerçekleşmiştir.
GTİP No 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
7501 69 360 77 52 23 33 21 17 966 279
7502 100.514 75.239 71.926 72.471 68.631 51.461 52.243 79.462 81.111 81.017
7503 66 14 570 321 95 135 298 630 507 302
7504 4.089 3.127 3.982 3.006 3.558 2.555 3.009 2.971 4.021 4.123
7505 9.581 6.392 11.690 14.031 7.893 6.503 9.170 9.856 20.118 18.910
7506 13.481 12.480 8.214 7.558 7.966 6.517 4.987 9.504 10.942 14.380
7507 1.702 786 1.375 1.513 4.389 1.514 1.615 2.229 3.098 2.344
7508 86.380 98.532 90.156 96.570 93.061 91.082 101.293 124.651 178.933 96.995
5.4.2.3. Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi
Tablo 59 ve Tablo 60’da Türkiye’nin 2011-2020 yıllarındaki GTİP 75 nikel ve ürünlerin-

deki dış ticaret dengesi ürün ve ülkeler bazında yer almaktadır. 2020 yılında en büyük dış
ticaret açığı 7508 kategorisinde olup - 83 milyon dolardır.
Tablo 59. Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi (Bin Dolar)
GTİP
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
No
7501 -69 -350 -77 -52 1.386 13.864 34.471 62.411 30.210 62.850
7502 -98.056 -71.782 -66.438 -67.025 -66.876 -49.424 -49.367 -77.083 -71.195 -62.896
7503 4.725 3.851 4.255 6.571 3.402 4.245 4.239 5.477 7.563 5.648
7504 -3.693 -2.523 -2.586 -1.467 -1.462 -1.435 -1.740 -798 -1.689 -1.455
7505 -9.349 -6.236 -11.396 -13.467 -6.945 -5.561 -7.781 -9.028 -19.330 -16.192
7506 -13.251 -12.302 -7.730 -7.387 -7.865 -6.358 -4.962 -9.455 -10.834 -13.741
7507 -1.545 -417 -740 -1.311 -4.292 -1.492 -1.598 -1.886 -2.983 -2.219
7508 -84.964 -81.322 -76.513 -90.122 -90.957 -89.730 -100.136 -123.632 -153.770 -83.000
162
Nikel
Tablo 60. Türkiye’nin Ülkeler ile Nikel ve Ürünlerinde Dış Ticaret Dengesi (Bin Dolar)
İhracat İthalat
Partners 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020
2020 2020
Dünya -206.204 -173.609 -135.892 -126.874 -153.994 -222.030 -111.004 107.345 218.349
Çin -2.567 -3.809 11.655 31.557 45.751 26.422 60.047 62.546 2.499
İran 1.757 1.462 683 1.497 478 8.724 15.444 15.723 279
A.B.D. -76.699 -88.579 -87.287 -91.544 -114.171 -158.356 -89.515 7.020 96.535
İngiltere -13.338 -11.592 -10.102 -8.526 -8.925 -6.873 -3.846 4.416 8.262
Azerbaycan 180 210 141 579 215 123 3.610 3.610 0
Fransa -17.675 -7.883 -5.061 -3.593 -2.558 -4.312 -3.830 3.464 7.294
Almanya -9.005 -3.084 -3.391 -5.211 -4.340 -8.322 -10.954 1.635 12.589
G. Kore -6 391 448 1.189 7.730 1.236 1.254 1.409 155
Japonya 1.162 -10.175 -12.575 -13.968 -15.338 -16.484 -26.411 1.366 27.777
Singapur 0 0 53 182 2 664 882 935 53
Irak 87 87 43 215 46 41 642 642 0
Rusya -38.658 -10.325 -7.016 -1.494 -31.512 -25.042 -23.490 477 23.967
Taipei, Çin -248 -510 -425 -492 -748 842 117 472 355
İspanya -72 563 335 249 -217 314 241 349 108
Hollanda -3.098 -1.997 -140 -1.192 -2.529 -2.505 -1.917 335 2.252
Hindistan -1.889 -808 -244 -867 -724 131 -2.810 323 3.133
Katar 5 16 1 43 3 -7 309 309 0
Hong Kong -19 -1 -1 -7 1 363 279 279 0
5.5. Türkiye Nikel Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü
Bu bölümde Türkiye Nikel Sektörünün GTİP 74 bağlamında alt fasıllarının 2011-2020

163
Grafik 104.Türkiye’nin GTİP 7501 Faslında AKÜ Değerleri ve Rekabet Gücü
7501
1000 849,24
780,22
637,41
567,93
500 448,02
362,52
AKÜ Değeri
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
-314,42 -354,02
-500 -386,43
-828,54
-1000
Yıllar
GTİP 7501 No’lu üründe 2011 yılında -829 olan AKÜ değeri giderek sürekli bir artışla
2020 yılında +568 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7501 No’lu üründe rekabet gücü yüksektir.
7502
400
216,2
200
AKÜ Değeri
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-200 -123,99
-209,36 -217,73 -195,06
-264,1 -250,12
-289,81 -322,47
-400 -330,11
Yıllar
GTİP 7502 No’lu üründe 2011 yılında +216 olan AKÜ değeri daha sonraki yıllarda sürekli
-200 ve -300 arasında seyretmiş 2020 yılında -124 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7502 No’lu
üründe rekabet gücü yoktur.
164
Nikel
7503
800
605,98
600
347,76 397,09 381,07
AKÜ Değeri
400 312,11 291,83 323,83

261,53 255,53
200
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
-200 -162,28
-400
Yıllar
GTİP 7503 No’lu üründe 2011 yılında -162 olan AKÜ değeri daha sonraki yıllarda sürekli
yüksek seyretmiş ve 2020 yılında +324 olmuştur. Türkiye’nin GTİP 7503 No’lu üründe
rekabet gücü yüksektir.
7504
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-16,4 -2,89 -17,76
-25,84 -39,38
-56,87 -49,35 -46,51
-100
-120,5
AKÜ Değeri
-200
-300
-400
-404,65
-500
Yıllar
GTİP 7504 No’lu üründe 2011 yılında -405 olan AKÜ değeri 2020 yılında -18 olmuştur.
Türkiye’nin GTİP 7504 No’lu üründe rekabet gücü sınırdadır.
165
7505
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-100
-200 -160,07 -148,9 -168,21
AKÜ Değeri
-175,42
-219,29
-300 -280,29
-327,37 -320,34 -308,88
-400
-500
-525,08
-600
Yıllar
Türkiye’nin GTİP 7505 No’lu üründe rekabet gücü yoktur.
7506
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-100
-200
AKÜ Değeri
-235,2
-300 -267,33 -285,6
-337,77 -338,2
-400 -381,08 -400,26
-446,72
-500 -489,74 -498,37
-600
Yıllar
166
Nikel
7507
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-31,69 -29,31
-100
-200 -160,25 -158,77
AKÜ Değeri
-300 -267,36
-344,7 -314,26
-400
-390,02
-415,56
-500
-600
-700 -650,43
Yıllar
7508
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
-100
-130,56 -140,88
AKÜ Değeri
-200 -158,53 -167,83

-181,06
-229,55
-300
-342,42
-400 -387,89 -407,39
-452,28
-500
Yıllar
167
6. DEMIR DIŞI METAL SEKTÖRÜ
ÇALIŞTAYI SONUÇLARI
Demir dışı metallerden alüminyum, bakır, çinko ve nikel metalleri sektörlerinin ince-
lendiği çalışmamız kapsamında İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Ticaret Üniversitesi
birlikte “Demir Dışı Metaller Sektörü Sorunları ve Çözüm Önerileri” konulu bir çalıştay
düzenlenmiştir. Dr. Muhittin Adıgüzel’in moderatörlüğünde İTO 56 Nolu Demir Dışı Me-
taller Meslek Komitesi üyeleri ile sektörden kişi ve kurumların katılımı ile gerçekleşti-
rilen çalıştayda sektörün sorunları ve çözüm önerileri irdelenmiş ve aşağıdaki sonuçlar
ortaya konulmuştur.
6.1. AR-GE ve Tasarım
- Sektörde tasarıma gerekli önem verilmemekte ve tasarım genelde müşteriden gelmek-

tedir.
- Özgün tasarımdan çok yurtdışındaki tasarımlardan faydalanılmaktadır.
- Katma değer üretecek tasarım ve ürün için devlet teşviki ile tasarım merkezi kurulması
önerilmektedir.
- Ar-Ge mevzuatı sektör için yeterli ve uygun değildir.
- KOBİ’lerin gücü Ar-Ge ve tasarım için yetersizdir.
- Savunma sanayi firmalarına üretim yapmanın önünde birçok engel olmaktadır. Akre-
ditasyon konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu durum savunma sanayiine yurt içi
katkının arttırılmasında engel olarak çıkmaktadır.
- Metalurjik olarak malzeme geliştirmek için yeterli Ar-Ge yapılamamaktadır.
- Yeni teknolojik ürünler için Ar-Ge yapılamadığı için genelde standart ürünlerin üreti-
mi söz konusudur. Üretimin büyük çoğunluğu fason olarak yapılmaktadır.
- Sektörde üniversite-sanayi işbirliği yetersizdir.
- Yurtdışından yetkin, sektörde çalışan araştırmacı teknik uzmanların istihdamı tekno-
loji transferi açısından faydalı olacaktır.
169
- Sektörde ve özellikle KOBİ’lerde Ar-Ge’nin önemi ve gereği konusunda yeterli bilinç

yoktur.
6.2. Üretim
6.2.1. İşgücü
- Sektörde yetkin, liyakatli işgücü tedarikinde sorun yaşanmaktadır. Gerekli tedbirlerin

alınması önem arz etmektedir.
- Sektöre/Sanayiye genç işgücünü çekmekte zorlanılmaktadır. Genç nesil kirli işlerde işi
beğenmeme durumu yaygındır.
- İşgücü eksikliği göçmen işçi istihdamı ile karşılanmaya çalışılmaktadır.
- Sektör envanteri ve ihtiyaçların tespiti yapılmalıdır.
- Meslek liseleri ve mühendislik fakülteleri sektörün/sanayinin ihtiyaçlarını yeterince
karşılayamamaktadır.
- Meslek okullarında eğiticilerin donanımı ve birikimi sektörün/sanayinin ihtiyaçlarını
karşılamakta yetersizdir.
- Meslek okulları geliştirilmeli ve teşvik edilmelidir.
6.2.2. Makina – Ekipman
- Üretim makina ve ekipmanı konusunda dışa bağımlılık söz konusu olup araştırma ge-
liştirme çok yetersizdir.
- Makina üretiminde sorunlar mevcuttur.
- Endüstri 4.0 konusunda sektör yetersizdir.
- İleri teknoloji ürünleri üretmek konusunda teknoloji ve makina eksiktir.
6.2.3. Fiziki Mekan - Bina
- OSB’ler ihtiyacı karşılamakta yetersiz gelmektedir.

- Arsalar pahalı olup kıt olan sermayeyi tüketmekte ve asıl bina, teknoloji ve makine-
ekipmana ayıracak kaynak kalmamaktadır.
- Devletin fiziki mekân ve bina inşa ederek sektöre kiraya vermesi beklenmektedir.
- Kümelenme önemli olup devletçe bunu sağlayıcı politikaların ve uygulamaların yapıl-
ması gereklidir.
170
Demir Dışı Metal Sektörü Çalıştayı Sonuçları
6.2.4. Girdiler ve Hammaddeler ve Üretim
- Enerji girdileri çok pahalıdır. Sektörün rekabetçiliğini baltalamaktadır.

- Hammadde ve birçok girdi yüksek oranda dışa bağımlıdır.
- Dışa bağımlılık nedeniyle sektör, uluslararası politik olaylardan etkilenmektedir.
- Yüksek teknolojili ve katma değerli üretim teşvik edilmelidir.
6.3. Pazarlama ve Markalaşma
- Pandemi nedeniyle Avrupa Birliğinden Türkiye’ye yönelen talebin sürekli olması için
gerekli politikaların ve uygulamaların geliştirilmesi gereklidir.
- TİM’nin sektöre özgü ihracat politikası ve katkısı beklenmektedir.
- Sektörde firma ve ülke olarak markalaşma önem taşımaktadır.
6.4. Finansman
- Finansman hem çok pahalı hem de özellikle KOBİ’lerin ulaşması neredeyse mümkün
değildir.
- KOBİ Destekleri ihtiyacı olmayan firmalara gitmekte ve piyasada ucuz alınan bu teş-
viklerin gelir getirici başka alanlara plase edildiği konusu gündeme gelebilmektedir.
Devlet teşviklerinin ihtiyaç sahiplerine ulaşması sağlanmalıdır.
6.5. Mevzuat
- OSB mevzuatı anlaşılır ve yeterli değildir.

- İş dünyası ile ilgili her türlü mevzuat hazırlanırken sektörün katkısı alınmalıdır.
- İş hukukunda önemli sorunlar yaşanmaktadır.
- Kıdem tazminatının işverenin üzerinde büyük bir yüktür. Bunun için gerekli hukukî
düzenlemelerin yapılması talep edilmektedir.
- İşsizlik ödeneği nedeniyle iş kolay bırakıldığından önemli bir işgücü kaybı yaşanmak-
tadır.
- Konkordato ve karşılıksız çeklere karşı tazmin anlamında bir işlem yapılamıyor, yaptı-
rımlar hiç yok. Bu durum haksızlıklara ve zararlara neden olmaktadır.
- KDV oranı yüksektir.
171
6.6. Dış Ticaret
- Üretimde girdi ve hammadde dışa bağımlı olup ithalat vergilerinin bu durumu gözet-
mesi uluslararası rekabetçilik açısından önem taşımaktadır.
- Hammaddede dışa bağımlılığımız nedeniyle hurda ihracatı zorlaştırılmalı ve yasağı ol-
malıdır.
- Hurdanın mamul gibi ihraç edilerek KDV iadesi bile alınabildiği hususu dikkate alına-
rak düzeltilmelidir.
6.7. Destekler ve Teşvikler
- Desteklerin ve teşviklerin efektif kullanılması önemlidir.

- Kredi Garanti Fonundan düşük faizle kredi alıp üretim dışına plase edilmesi konusuna
dikkat edilmelidir.
- Teşviklerin kapsamı yetersizdir ve sınırlıdır.
- Yeşil mutabakat ile ilgili teşvik destekler ilk bu sektöre verilmelidir. AB fonlarından is-
tifade sağlanmalıdır. AB’ye bu konuda yapılan ödemelerin geri alınmasında yetersizlik
söz konusudur.
6.8. Diğer Konular
- Firmaların hemen her alanda vizyonunun geliştirilmesi önem taşımaktadır.

- Kurumsallaşmanın arttırılması için sektör desteklenmeli ve yönlendirilmelidir.
- Üniversite ile sektörün işbirliği arttırılmalıdır.
172
7. DEMIR DIŞI METALLER SEKTÖR
ANKETI SONUÇLARI
Bu Anket çalışması demir dışı metal sektöründe faaliyet gösteren firmaların sorunlarının
ve çözüm önerilerinin belirlenmesi ve sorunların çözümü için projelerin ortaya konulma-
sına yol göstermesi amacıyla İstanbul Ticaret Üniversitesi ve İTO 56. Demir Dışı Metaller
Meslek Komitesinin ortak bir çalışması olarak gerçekleştirilmiştir.
7.1. Örneklem Sayısı
Sektöre uygulanacak anket sayısı aşağıdaki istatistikî formül (Karasar, N., 1991) ile belir-
lenmiştir.
Örneklem Sayısı için kullanılan İstatistik Formülü:
n= (Z2 * N * P * Q) / (N * D2 + Z2 * P * Q)
eşitliğinden hesaplanmıştır.
n = Anket uygulamasında örnek çap.
N= Ana kütle büyüklüğü (56. Demir Dışı Metaller Komitesi üye sayısı) : 1704.
Z= Güven kat sayısı. (%95’lik güven için bu katsayı 1,96 alınmaktadır.)
P= Ölçmek istediğimiz özelliğin ana kütlede bulunma
İhtimali. (%99 alınmıştır.)
Q= 1-P (Ölçmek istenilen özelliğin ana kütlede bulunmama ihtimali.) (%1)
D= Kabul edilen örnekleme hatası. (%3 alınmıştır.)
Örnek büyüklüğünü belirlemek için aşağıdaki formül kullanılmıştır.
1,96*1,96= 3,8416 * (1704*0,99*0,01= 16,86) = 64,80
173
N * D2 = 1704*0,03*0,03 = 1,533
Z2 * P * Q = 1,96*1,96*0,99*0,01= + 0,038
N * D2 + Z2 * P * Q = 1,533 + 0,038 = 1,571
n= (Z2 * N * P * Q) / (N * D2 + Z2 * P * Q)= 64,80/1,571 = 41,2
Hesaplama sonuçlarına göre araştırma için 41 işletme anketinin yeterli olacağı tespit edil-
miştir. Sektörde 46 anket gerçekleştirilmiştir.
Anket Sonuçları:
1. Firma olarak Demir Dışı Metaller sektöründeki faaliyetiniz/faaliyetleriniz nedir?
Sektördeki Faaliyetiniz Nedir?
İmalat, Toptan ve Parekende Satış 20,70%
İmalat ve Parakende Satış 0,00%
İmalat ve Toptan Satış 37,50%
Toptan ve Parakende Satış 3,13%
Parakende Satış 9,38%
Toptan Satış 12,50%
İmalat 16,80%
Ankete katılan firmaların yüzde 37,50’si imalat ve toptan satış yaparken yüzde 20,70’i
imalat ve perakende satış yapmaktadır. Yüzde 16,80’ i sadece imalat yapmaktadır. Sadece
toptan satış yapan firmaların payı yüzde 12.50’ dir.
174
Demir Dışı Metaller Sektör Anketi Sonuçları
2. Firma olarak hukukî durumuzu işaretleyiniz.
Diğer 0,00%
Anonim şirket 48,28%
Komandit şirket 0,00%
Kollektif şirket 0,00%
Limited şirket 51,72%
Adi ortaklık 0,00%
Ferdi mülkiyet 0,00%
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00%
Firmaların yarısı anonim şirket, diğer yarısı limited şirket statüsündedir.
3. Firmanızda çalışan toplam personelin sayısını ve eğitim durumlarını yazınız.
60%
50%
50%
40%
34,62%
30%
20% 15,38%
10%
0%
11-50 Aralığında 51-250 aralığında 251 ve daha fazla
Firmadaki Toplam Personel Sayısı
Firmaların %50 sinde çalışan personel sayısı 11- 50 aralığındadır. %34,62 sinde çalışan
sayısı 51 ile 250 aralığında iken 251 üzeri personele sahip firma sayısı toplamın yüzde
15,38’ini teşkil etmektedir.
175
45,00% 42,81%
40,00%
34,89%
35,00%
30,00%
25,00%
20,00%
15,00% 12,73%
10,00% 8,34%
5,00%
1,19% 0,06%
0,00%
İlköğretim Lise-Meslek Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora
Mezunu Lisesi Mezunu Mezunu Mezunu Mezunu Mezunu
Firma çalışanlarının eğitim durumu değerlendirildiğinde toplam çalışanların %42,81’i ilko-

kul mezunu olduğu görülüyor. Lise ve Meslek Lisesi mezunu çalışanların oranı ise %34,89
dur. Ön Lisans mezunlarının oranı %8,34; Lisans mezunu olanların oranı %12,73 olmuştur.
4. Ciro aralığınız nedir?
60,00%
51,85%
50,00%
40,74%
40,00%
30,00%
20,00%
10,00% 7,41%
0,00%
0,00%
0-1.000. 000 TL 1.000. 000- 10.000. 000- 100.000.000 TL Üzeri
10.000. 000 TL 100.000. 000 TL
Ciro aralığı
Firmaların %51,85 inin cirosu 100 Milyon TL’nin üzerinde iken %40,74’ünün cirosu 10-
100 milyon TL arasındadır.
176
5. Ürünlerinizin Tasarımını nasıl gerçekleştiriyorsunuz?
Firma dışından tasarımcılardan faydalanıyoruz 11,54%
Tasarım Bölümümüz var, tasarım bölümünde

tasarlıyoruz 57,69%
Tasarım bölümümüz yok, kataloglardan, dergilerden,

internetten, fuarlardan, piyasadaki ürünlerden 30,77%
esinlenip kendimiz tasarlıyoruz
Firma içi veya dışından tasarımcı ile çalışan firmaların oranı %69,23 olmuştur
6. Firma olarak üniversiteler ve/veya araştırma kurumları/merkezleri ile işbirliği ya-

pıyor musunuz?
Evet
32,14%
Hayır
67,86%
Üniversitelerle işbirliği yapan firmaların oranı %32,14 tür.

Cevabınız hayır ise;
Üniversite ile işbirliği yapmama sebebiniz nedir?
177
Üniversiteler ile işbirliği yapmama sebepleri
İşbirliğine ihtiyaç duymama 81,25%
Üniversitenin sorun çözebileceğine inanmama 0,00%
Hangi alanda işbirliği yapılacağını bilmeme 6,25%
Nereye müracaat edileceğini bilmeme 6,25%
Bürokratik işlemler 6,25%
Üniversiteler ile işbirliği yapmama sebepleri
Firmaların üniversite işbirliği yapmama nedenleri başında yüzde 81,25 ile işbirliğine ih-
tiyaç duymamak gelmektedir.
7. Firmanızda Araştırma-Geliştirme bölümünüz/laboratuvarınız var mı?
Evet
28,57%
Hayır
71,43%
Ar-Ge departmanı olan firma oranı yüzde 28,57’dir.
178
8. Firmanızın yıllar itibariyle yurt içinde ve yurtdışında aldığı Patent, Endüstriyel

Tasarım, Faydalı Model tescil sayısını belirtiniz.
70,00%
64,29%
60,00%
50,00%
40,00%
30,00%
21,43%
20,00%
10,00%
3,57% 4,00% 4,00% 4,00%
0,00%
Hiç olmayan 1 adet olan 2 adet olan 3 adet olan 4 adet olan 30 adet olan
Yurt içinden veya yurt dışından; patent, endüstriyel tasarım, faydalı model tescili olmayan
firmaların oranı yüzde 64,29 dur. 1 adet tescile sahip olan firmaların oranı % 21,43’dir.
9: Firma olarak yürüttüğünüz yukardaki yenilik faaliyetleri için her hangi bir kamu
kurumundan (TÜBİTAK, KOSGEB, Kalkınma Ajansı ve diğerleri) finansal destek al-
dınız mı?
Evet
29%
Hayır
71%
Yenilik faaliyetleri için destek alan firma oranı %29 olmuştur.
179
10. İmalattaki en önemli üç sorununuzu işaretleyiniz.
Finansman yetersizliği 2,67%
İşletme yönetimi ve işletmenin geleceğinin… 1,33%
İşgücü maliyeti 6,67%
Enerji maliyeti 25%
Hammadde ve girdi fiyatlarının yüksekliği 29,33%
Kaliteli hammadde temininde güçlük 6,67%
Teknolojik yetersizlik 2,67%
Eğitimli eleman bulamama 25,33%
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00%
İmalattaki en önemli sorunlar; yüzde 29,33 ile hammadde ve girdi fiyatlarının yüksekliği,
yüzde 25,33 ile vasıflı eleman bulamama ve yüzde 25 ile enerji maliyetlerinin yüksekliği
gelmektedir.
11. Üretim için aradığınız vasıflara sahip personel bulabiliyor musunuz?
Aradığınız vasıflara sahip personel bulabiliyormusunuz
39,29%
32,14%
14,29% 14,29%
0,00%
Kesinlikle Bulamıyorum Zorlukla Buluyorum Kesinlikle

bulamıyorum buluyorum buluyorum
Firmaların yüzde 68’i istenilen vasıflara sahip personel bulmakta zorlanmaktadır.
180
12. Çalışanlarınız yeterli meslek içi eğitim veriyor musunuz/alıyor mu?
Çalışanlarınız yeterli meslek içi eğitim veriyormusunuz

80,00%
71,43%
70,00%
60,00%
50,00%
40,00%
30,00%
20,00%
10,71%
7,14% 7,14%
10,00% 3,57%
0,00%
Kesinlikle yeterli Yeterli değil Ne yeterli ne yeterli Yeterli Kesinlikle yeterli
değil değil
Firmaların çalışanlarına yeterli meslek içi eğitim verdiği görülmektedir.
13. Hangi hammaddelerde ve malzemelerde kalite, fiyat, tedarik sıkıntısı yaşıyorsu-

nuz? Yazınız ve hangi sorunu yaşadığınızı karşısına işaretleyiniz.
Hammadde ve yarı mamul birçok üründe fiyat, kalite ve tedarik sorunları beyan edilmiştir.
14. Teknoloji edinme yönteminiz nedir?
Danışmanlık alıyoruz 8,33%
Üniversite ve araştırma kurumlarından 2,78%
İşimizi yaparken “yaparak öğreniyoruz” 15,28%
Araştırma ve geliştirme yaparak 18,06%
Dergi, internet, katalog, yayınlar yoluyla 5,56%
Lisans, patent, know-how satın alarak 1,39%
Yeni makineler satın alma 26,39%
Teknolojik yeniliklerle ilgili fuarlara katılma 22,22%
0,00% 10,00% 20,00% 30,00%
181
Firmaların teknoloji edinme yöntemi olarak yeni makinalar satın alması % 26,39 ile ilk
sırada yer alırken ilgili fuarlara katılma yüzde 22,22 ile ikinci sırada, araştırma ve geliştir-
me yaparak teknoloji edinme yüzde 18,06 ile üçüncü sırada, yaparak öğrenme yöntemi %
15,28 ile dördüncü sıradadır.
15. Kalite Güvence Sisteminiz (İSO 9001, 9002 vb.) ve belgeniz var mıdır?
Hayır
18,52%
Evet
81,48%
Kalite güvence sistemi olan firma oranı %81,48’dir.
16. Üretim için fiziki koşullarınız ihtiyacınızı karşılıyor mu?
Hayır
19,23%
Evet
80,77%
Üretim için fizikî koşulların yeterli olduğunu ifade eden firmaların oranı yüzde 80,77’dir.
182
17. İşinizin genişletilmesi için hangi destekleri tercih ederdiniz?
Diğer 0,00%
Arazi Desteği 24,19%
İstanbul Bölgesinin Yatırım Teşviklerinin 11,29%

daha üst...
Sektör ile ilgili her türlü eğitim verilmesi ... 11,29%
Makine, teknoloji edinmede destek 22,58%
Organize Sanayi Bölgeleri oluşturularak 0,00%

bu ...
Finans ve faiz desteği 30,65%
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00%
Firmalar, işlerinin genişletilmesi için finans ve faiz desteğini yüzde 30,65 ile ilk sırada ter-
cih etmişlerdir. Arazi desteği yüzde 24,19 ile ikinci, makine ve teknoloji edinmede destek
yüzde 22.58 ile üçüncü sırada yer almaktadır.
183
18. Satışlarınızı etkileyen faktörleri önem derecesine göre (önemi en az; 1, en önem-
liye;10 doğru) işaretleyiniz.
Satışlarınızı Etkileyen Faktörleri Önem Derecesi
Türkiye’nin ekonomik durumu 80
Taksitli Satış yapmak 37,6
Müşterinin Firmanıza Güveni 72,5
Firmanın/Dükkanın Lokasyonu/yeri 60
Müşteri portföyünün genişliği 66,4
Altın fiyatları 29
Muhasebe ve Vergi Sisteminin getirdiği maliyetler 79,6
Girdi ve Hammadde maliyet,kalite ve tedarik sorunları 76,8
Kalite yetersizliği 44
Nakliye ve Lojistik maliyetleri ve sorunları 69,6
İşletmelerimizin küçük ölçekli olması 47,8
Döviz kurlarındaki değişim 94
Vergi Sisteminin getirdiği maliyetler 74,4
Hukuki Mevzuat Sorunları 50
Yeni Ürün yetersizliği 42,8
Vasıflı Personel Eksikliği 60
Finansman Maliyetinin Yüksekliği 69,5
Finansman Yetersizliği 60,8
Yüksek Maliyet 76,1
Pazarlama ve Dağıtım Yeteneğimizin Yetersizliği 52,7
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Firmaların satışlarını etkileyen faktörlerin başında döviz kurlarındaki değişim gelmekte-

dir. İkinci sırada Türkiye’nin ekonomik durumu yer almaktadır. Üçüncü sırada muhasebe
ve vergi sisteminin getirdiği maliyetler, dördüncü sırada girdi ve hammadde maliyetleri,
kalite ve tedarik sorunları yer almaktadır
184
19. Sektörünüz açısından dünya pazarlarını tanıyor musunuz?
Sektörünüz açısından Dünya pazarlarını tanıyormusunuz
39,29%
35,71%
21,43%
3,57%
0,00%
Kesinlikle Hayır Hayır Orta Düzeyde Yeteri Kadar Çok iyi tanıyorum
tanıyorum
Firmaların sektörleri açısından dünya pazarlarına büyük ölçüde tanıdıkları ve bildikleri

görülmektedir.
20. Sektörünüzdeki sivil- kamu örgütleri sektörün ihtiyacını karşılamakta yeterli midir?
Sektörünüzdeki sivil-kamu örgütleri sektörün ihtiyacını karşılımakta

yeterlimidir?
45,00%
40,00%
35,00%
30,00%
25,00%
20,00%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00%
Kesinlikle Yeterli Yeterli Değil Yeterlilik ve Yeterli Kesinlikle Yeterli
Değil Yetersizlikler Mevcut
Seri 1
Sektördeki sivil ve kamu örgütlerinin sektörün ihtiyacını karşılamakta orta düzeyde ye-
terli olduğu görülmektedir.
185
21. Sektörünüzün gelişmesi ve rekabetçi gücünün arttırılması için sivil-kamu mes-

lek örgütlerinin (TOBB, Sanayi ve Ticaret Odaları, Meslek dernek ve vakıfları vb.)
yapması gerekenleri işaretleyiniz.
Diğer 0,00%
Sektörün gelişmesi ve sorunların çözümü için
13,93%
hükümetle ilişkiyi sağlamak
Yurtdışı Pazar araştırmaları yapmak/yaptırmak ve 11,48%
bilgilendirme yapmak
Sektörde yatırım ve üretim ile ilgili sorunların 9,84%
çözümüne katkıda bulnmak
Sektörün gelişmesi için projeler üretmek ve realize 9,02%
edilmesine öncülük etmek
Sektörünün ihtiyaç duyduğu eğitim ve danışmanlık 12,30%
hizmetleri sunmak
Yurtiçi ve yurtdışı fuar, gezi, tanıtım vb. 8,20%
organizasyonlar gerçekleştirmek
İhracatı kolaylaştıracak öneriler ve projeler 17,21%
ortaya koymak
Sektörün ihtiyaçları ve sorunları ile ilgili çalışmalar 18,03%
yapmak, çözüm üretmek
0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00%
Sivil-kamu meslek örgütlerinden beklenenlerin başında sektörün ihtiyaçları ve sorunları

ile ilgili çalışmalar yapmak, çözüm üretmek ile ihracatı kolaylaştıracak öneriler ve proje-
ler ortaya koymak gelmektedir.
22. Sektörde çeşitli alanlarda danışmanlık ve destek alabileceğiniz kurumlar yeterli

midir?
50,00% 47,04%
45,00%
40,00%
35,00% 30,74%
30,00%
25,00%
18,52%
20,00%
15,00%
10,00%
3,70%
5,00% 0,00%
0,00%
Kesinlikle Yeterli Yeterli Değil Yeterlilik ve Yeterli Kesinlikle Yeterli
Değil Yetersizlikler Mevcut
Danışmanlık ve destek alınabilecek kurumların yeterliliği
Sektörde çeşitli alanlarda danışmanlık ve destek alınabilecek kurumların varlığı ve yeter-

liliği konusunda firmaların %65’i yetersiz olduğunu beyan etmiştir.
186
23. Firma olarak hangi alanlarda eğitim ve danışmanlığa ihtiyacınız olduğunu düşü-
nüyorsunuz?
Üretim teknolojileri ve yönetimi 10,71%

Tasarım 4,76%
Stratejik planlama ve yönetim 8,33%
Pazarlama 3,57%
Dış pazarlar, İthalat ve ihracat 15,48%
Kalite kontrol ve kalite güvence sistemleri 10,71%
Çevre yönetimi 4,76%
Finansman, banka ve kredi kuruluşlarından kredi 13,10%
temini
Hukuki Mevzuat 9,52%
Vergi 7,14%
Üretim planlama, kontrol ve yönetimi 11,90%
0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00%
Firmalar; dış pazarlar, ithalat ve ihracat, finansman, banka kredileri, üretim teknolojileri
ve yönetimi, üretim planlama, kontrol ve yönetimi konularında danışmanlığa ihtiyaçları
olduğunu belirtmişlerdir.
24. Firma olarak kamu desteği/hibe aldınız mı?

Kamu Desteği/Hibe Aldınız mı?
Evet
22%
Hayır
78%
Kamu desteği alan firma yüzdesi yüzde 22’dir.
187
25. Cevabınız evet ise hangi alanlarda aldınız?
Pazar araştırma desteği 4,47%

Eğitim desteği 0,00%
İstihdam desteği 12,5%
URGE desteği 0,00%
Faiz,Kredi Desteği 13,5%
Danışmanlık desteği 4,17%
Yatırım destekleri (Yatırım indirimi, KDV muafiyet vb.) 17,24%
Patent, faydalı model, endüstriyel tasarım desteği 0,00%
Araştırma ve geliştirme 3,87%
İş gezileri 4%
Yurtdışı fuar katılımı 25,00%
Yurtiçi fuar katılımı 16,10%
Yurtdışında mağaza açma, işletme ve marka tanıtım 0,00%
faaliyetlerinin desteklenmesi
Çevre maliyetlerinin desteklenmesi 0,00%
Marka tanıtım ve tutundurma desteği 0,00%
0,00% 10,00% 20,00% 30,00%
Kamu desteği olarak en çok yüzde 25 ile yurtdışı fuar katılımı, yüzde 16,10 ile yurtiçi fuar
katılımı, yüzde 17,24 ile yatırım destekleri gelmektedir.
26. Kamu desteği/hibe aldınız ise aşağıdaki kurum ve kuruluşlardan hangisinden

aldınız?
Diğer 0,00%
KOBİ AŞ. 9,09%
Avrupa birliği programları 0,00%
Savunma sanayi müsteşarlığı AR-GE destekleri 0,00%
Dış ticaret müsteşarlığı/İGEME/İhracatçı birlikleri 36%
Kalkınma ajansı 0,00%
Bilim sanayi ve teknoloji bakanlığı /Teknogirişim 0,00%
Bilim sanayi ve teknoloji bakanlığı /SANTEZ 9,09%
KOSGEB/TEKMER 27,27%
TÜBİTAK - TEYDEP 18,18%
TTGV(Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) 0,00%
Avrupa Yatırım Bankası(AYB) 0,00%
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00%
188
Kamu desteklerinin üçte birinin Dış Ticaret Müsteşarlığı/İGEME/İhracatçı birliklerinden

yüzde 27.27’si KOSGEB ve TEKMER kuruluşlarından, yüzde 18,18’inin TÜBİTAK prog-
ramlarından alındığı görülmektedir.
27. İş yaşamınızla ilgili hukukî mevzuattan kaynaklanan sorunlarınız nelerdir?

(Hangi kanun ve diğer mevzuattan sorunlar yaşıyorsunuz?)
1. KDV ve tevkifat uygulaması,

2. Gümrüklerde haksız bir şekilde hammaddelerimize el konulması,
3. KDV iadelerinin çok zor ve uzun bir sürece tabi tutulması,
4. Limanda konteyneylere x–ray’in sürekli şart tutulması,
5. Hukukî işlemlerin, davaların süreçlerini uzun olması,
6. İşe iade davaları,
7. Yurtdışından ithal edilen hammaddenin vergisi (%4),
8. Yurtdışından ithal edilen hammaddeden %18 vergi alınması ama satışların tevkifatlı
olmasından kaynaklanan finansman yükü,
9. Finansal sıkıntılar,
10. Vergi iade alacaklarının geç çözümlenmesi,
11. 35 seri No’lu KDV tebliği ve tevkifat iadelerinde ödeme şartı getirilmesi,
12. Karşılıksız çeklerle ilgili hukukî yaptırımlar yetersiz.
28. Demir Dışı Metal Sektörü ile ilgili belirtmek istediğiniz sorunları yazınız
1. Gümrüklerde hurda ile son mamulün ayırt edilememesi ve firmaların zor duruma so-
kulması,
2. Girdi fiyatlarındaki artışlar,
3. Yerli kaliteli ürün yetersizliği,
4. Hammadde maliyetlerindeki artış,
5. Hammadde tedarik güçlüğü,
6. Kurların girdi maliyetlerine etkisi,
7. Nitelikli eleman bulmada yaşanan güçlük,
8. Üretim maliyetlerindeki kur kaynaklı artış,
9. LME ve USD fiyatlarının sürekli farklılık göstermesi.
189
29. İhracat yapıyor musunuz?

İhracat Yapıyor musunuz?
Hayır
11%
Evet
89%
Hayır Evet
İhracat yapan firma oranı %89’ dur.
İhracat Yapan Firmaların Cevaplandıracağı Sorular
30. Yurtiçi ve yurtdışı pazarlarda rekabet gücü elde etmek için aşağıdaki hangi çalış-
maları yapıyorsunuz? En önemli 5 adedini işaretleyiniz.
Düşük fiyatla rekabet ediyoruz 4,31%

Üniversite sanayi işbirliği yapıyoruz 0,86%
Pazarlama konusunda e-ticaret uygulamaları yapıyoruz 0,86%
Fuar organizasyonlarına katılıyoruz 4,31%
Kurumsallaşma çalışmalarını arttırıyoruz 9,48%
Ürün kalitemizi arttırıyoruz 12,07%
Pazar araştırması yapıyoruz 9,48%
Finansman yeterliliğimizi geliştiriyoruz 12,07%
Personel eğitimi ve gelişimine yatırım yapıyoruz 7,76%
Markamızı geliştiriyoruz 9,48%
Araştırma Geliştirme yapıyoruz 6,90%
Teknolojimizi yeniliyoruz ve geliştiriyoruz 11,21%
Yeni ürün geliştirmeye yöneliyoruz 11,21%
0,00% 5,00% 10,00% 15,00%
190
Firmalar yurtdışı pazarlarda rekabet güçlerini arttırmak için finansman yeterliliklerini

geliştirmekte, ürün kalitelerini arttırmakta, teknolojilerini yenilemekte ve yeni ürün ge-
liştirmeye yönelmektedir.
31. Sektörünüzde firmaların uluslararası piyasalarda rekabet gücü başarısını etkile-

yen faktörleri önem derecesine göre (önemi en az; 1,en önemliye;10 doğru) işaretle-
yiniz.
Uluslararası Piyasalarda Rekabet Gücü Başarısını Etkileyen Faktörleri

Önem Derecesi
Girdi ve hammadde maliyetleri 81,4
İşgücü Maliyetleri 76,19
Coğrafi konum 70
Kalite 78,571
Nakliye ve lojistik maliyetleri 73,043
İhracata yönelik devlet destekleri 76
İşletmelerin ölçeği 75,238
Döviz kurları ve TL›nin değeri 85,909
Markalaşma 89,047
Dış pazarlara girişte karşılaşılan engeller 68,947
Vergi politikası 63
Hukuki mevzuat sorunları 60,526
Araştırma Geliştirme ve Yeni Ürün 73,809
İhracat ve dış Pazar deneyimi 82,5
Teknoloji 75,909
Vasıflı Personel 76,666
Finansman 85,238
Fiyat Maliyet 89,13
Pazarlama ve Dağıtım Yeteneği 84,285
191
Firmaların uluslararası piyasalarda rekabet gücünü etkileyen faktörlerin başında marka-

laşma, döviz kurları ve TL’nin değeri, maliyetler, pazarlama ve dağıtım yeteneği, finans-
man, girdi ve hammadde maliyetleri gelmektedir.
32. İhracata yönelik devlet desteklerinden aşağıdaki hangi nedenlerle yararlanmadı-

nız/yararlanmıyorsunuz?
Diğer 0,00%
İhracat nasıl yapılır bilmiyoruz 0,00%
İhracat yapacak ürünümüz yok 0,00%
İşletmemizin küçük olması 4,35%
Yurtdışı pazarları tanımıyoruz 4%
Yeni işletme olduğu için 4,35%
Yararlanmak istemiyorum 4,35%
İhracat teşvikleri ile ilgili yeterli bilgim yok 26,09%
Gerekli miktarda yardımların yapılmaması 26,09%
Bürokratik engeller 30,43%
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00%
Firmalar ihracat teşvikleri ile ilgili yeterli bilgileri olmaması, gerekli miktarda yardımla-
rın yapılmaması ve bürokratik engeller yüzünden ihracata yönelik devlet desteklerinden
faydalanamadıklarını beyan etmişlerdir.
192
33. İhracat yapıyorsanız ihracatınızı hangi pazarlara yapıyorsunuz?
İhracat yapıyorsanız ihracatınızı hangi pazarlara yapıyorsunuz?
Uzak Doğu-Asya 1,96%
Rusya ve Bağımsız Devletler Topluluğu Ülkeleri 9,80%
Türki Cumhuriyetler 9,80%
Afrika 9,80%
Amerika 7,84%
Orta-Doğu 19,61%
Avrupa 41,18%
Firmaların ihracatçılarının %41,18’ini Avrupa’ya, % 19,61’ini Orta Doğu’ya yaptıkları gö-

rülmektedir.
34. Yurtdışında fuarlara katılıyor musunuz?
Hayır; 43,48 Evet; 56,52
Yurtdışında fuarlara katılan firmaların oranı %56,52’dir
193
35. İhracatı ne şekilde yapıyorsunuz
Markasız ihraç ediyoruz 44,83%
Yurtdışından firmalar bizden markasız alıp, kendi

10,34%
markalarını basıyorlar
Yurtdışından firmaların istedikleri markaları

10,34%
basarak ihraç ediyoruz
Markamız ile yurtdışı pazara gönderiyoruz 34,48%
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00%
Firmalar ihracatlarının %44,83 ünü markasız olarak ihraç etmekte, % 34,48’ini ise kendi
markaları ile yurtdışı pazarlara göndermektedir.
194
36. Dış Pazarlardaki rekabet gücünüzü zayıflatan faktörleri önem derecesine göre
(önemi en az; 1, en önemliye;10 doğru) işaretleyiniz.
Rekabet Gücünü Etkileyen Faktörler
Diğer ülkelerden gelen rekabet 80

İhracata Yönelik Bürokratik İşlemler 54
Satış Sonrası Destek Ve Teknik Servis Eksikliği 39,4
Dış Pazarlarda kartel ve tekellerin varlığı 47,7
Dış pazarların istediği Standartlara uymamak 47,5
Girdi, Hammadde maliyet,kalite ve tedarik sorunları 73,8
Kalite yetersizliği 43,6
İhracat yapmak konusunda bilgi eksikliği 48,8
Nakliye ve Lojistik maliyet ve sorunları 66,1
İhracata yönelik devlet desteklerinin yetersizliği 64
İşletmelerimizin küçük ölçekli olması 53,1
Döviz kurları ve TL’nin değer kazanması 83,8
Markalarımızın yetersizliği 50
Potansiyel Pazarlara Girişte Karşılaşılan Engeller 58,3
Vergi Politikasının getirdiği maliyetler 67,3
Hukuki Mevzuat Sorunları 47,2
Araştırma Geliştirme ve Yeni Ürün yetersizliği 48,3
İşbirliği Ortaklarının Bulunmasında Zorluklar 42,7
Dış Pazar Bilgisi Eksikliği 56,6
Teknolojik Yetersizlik ve Eksiklerimiz 57,3
Vasıflı Personel Eksikliği 68,9
Finasman Maliyetinin Yüksekliği 78,5
Finasman Yetersizliği 68,6
Yüksek Maliyet 80
Pazarlama ve dağıtım Yeteneğimizin Yetersizliği 57,1
0 50 100
Önem Derecesi
Firmaların rekabet gücünü etkileyen faktörlerin başında; döviz kuru, diğer ülkelerden
gelen rekabet, maliyetler ile girdi ve hammadde maliyetleri, kalitesi ve tedarik sorunları
gelmektedir.
195
8. SONUÇ VE DEĞERLENDIRME
Dünyada ve Türkiye’de Demir Dışı Metaller sektörünü irdeleyerek sektörün ülkemizdeki

mevcut durumunu ve yapısını, karşılaşılan problemleri belirlemek için bu çalışma ya-
pılmıştır. Elde edilen bulgular ışığında sektörün gelişimine ve sorunlarının çözümüne
katkıda bulunacak hususlar tespit edilerek politika ve uygulama önerileri geliştirmek
amaçlanmıştır. Demir dışı metaller olarak alüminyum, bakır, çinko ve nikelin dünyada ve
Türkiye’deki başta üretim ve dış ticareti olmak üzere sektörler ün irdelenmiş ve incelen-
miştir. Araştırma sonucunda;
- Bu metallerin maden rezervlerinin bol olduğu ülkelerin mukayeseli üstünlüğe sahip

olmaları nedeniyle üretim ve ticarette önde geldikleri görülmektedir.
- Demir Dışı Metaller sektörüne dâhil bu dört metalde Çin’in hâkim üretici ve tüketici
olduğu görülmektedir.
- Türkiye’nin her dört metalde rezerv ve üretim olarak yetersiz kaldığı, üretimin tüketi-
mini karşılamadığı ve dışa bağımlı olduğu görülmektedir.
- Türkiye’nin ithalatı büyük oranda hammadde ve yarı mamul iken ihracat ürünlerinin
yarı mamul ve mamul ürünler olduğu görülmektedir.
- Türkiye bu dört metalde 2.733.549 bin dolar dış ticaret açığına sahiptir.
Türkiye’nin dört metaldeki dış ticaret dengesi rakamları Tablo 61’ de yer almakta olup en
büyük ithalat alüminyum ürünlerinde olmasına rağmen dış ticaret açığı 2011 yılında 973
milyon dolar iken 2020 yılında 346 milyon dolara gerilediğinden dış ticaret açığı yönün-
den üçüncü sırada yer almaktadır.
197
Tablo 61. Türkiye’nin Alüminyum, Bakır, Çinko ve Nikel Dış Ticaret Dengesi (Bin Dolar)
İhracat İthalat
Ürün 2011 2015 2016 2017 2018 2019 2020
2020 2020
Alüminyum -973.190 -963.457 -627.800 -956.839 -877.373 -519.788 -346.801 3.060.897 3.407.698
Bakır -2.727.414 -1.815.910 -1.609.157 -1.884.924 -1.550.772 -1.508.159 -1.630.891 1.581.015 3.211.906
Çinko -476.729 -531.311 -542.259 -855.591 -835.245 -711.210 -664.853 7.153 672.006
Nikel -206.204 -173.609 -135.892 -126.874 -153.994 -222.030 -111.004 107.345 218.349
Kaynak: www.trademap.com
Bunun nedeni ithal edilen alüminyumun işlenerek yarı mamul ve mamul haline getiri-
lerek ihraç edilmesidir. 2020 yılında en büyük dış ticaret açığı, 1,581 milyar dolar ile ba-
kır ve bakır ürünlerinde gerçekleşmiştir. İkinci sırada 664 milyon dolarla çinko ve çinko
ürünleri gelmektedir. Nikel ve nikel ürünlerinde 2020 yılında ithalatın yaklaşık yarısı
olan 111 milyar dolar açık verilmiştir.
Alüminyum, bakır, çinko ve nikel metalleri ve ürünlerinde ki uluslararası rekabet gücü için
GTİP dört haneli fasıllar bazında yapılan hesaplamaların sonuçları aşağıda verilmiştir.
Alüminyum ve alüminyum ürünlerinde;
GTİP; 7601, 7602, 7603, 7605 No’lu ürünlerde Türkiye’nin rekabet gücü olmadığı görül-
mektedir.
GTİP; 7606 ve 7608 No’lu ürünlerde Türkiye’nin rekabet gücü sınırdadır.
GTİP; 7604, 7607, 7609, 7610, 7611, 7612, 7613, 7614, 7615 ve 7616 No’lu ürünlerde
Türkiye’nin rekabet gücü olduğu görülmektedir.
Bakır ve bakır ürünlerinde;
Türkiye’nin GTİP; 7401, 7402, 7403, 7404, 7405, 7411 ve 7414 No’lu ürünlerde rekabet
gücü olmadığı görülmektedir.
Türkiye’nin GTİP; 7406, 7408, 7410, No’lu ürünlerde rekabet gücü sınır değerlere yakın
kalmaktadır. GTİP; 7407 No’lu üründe rekabet gücü azalarak son iki yılda sınır değerler
içinde olmuştur.
GTİP 7412 No’lu üründe rekabet gücü mevcuttur. GTİP; 7409, 7415, 7416 No’lu ürünler-
de Türkiye’nin rekabet gücü, sınıra yakın olarak vardır. GTİP 741 No’lu üründe rekabet
gücü yüksektir.
Çinko ve çinko ürünlerinde;

Türkiye’nin GTİP; 7901, 7902, 7903, 7904, 7905, 7907 No’lu ürünlerde rekabet gücü ol-
madığı görülmektedir.
198
Sonuç ve Değerlendirme
Nikel ve nikel ürünleri;
Türkiye’nin GTİP; 7501, 7503, No’lu ürünlerde rekabet gücü vardır.
Türkiye’nin GTİP 7504 No’lu üründe rekabet gücü sınırdadır.
Türkiye’nin GTİP; 7502, 750,7405,7506 No’lu ürünlerde rekabet gücü olmadığı görül-
mektedir.
Bu sonuçlar çerçevesinde alüminyum dışındaki metallerde rekabet gücünün olmadığı

veya düşük rekabet gücü olduğu tespit edilmiştir.
Alüminyumda, GTİP 76.05 Alüminyum teller dışında hammadde olan;
7601-İşlenmemiş alüminyum
7602- Alüminyum döküntü ve hurdaları
7603- Alüminyum tozları ve ince pullar
ürünlerinde Türkiye’nin rekabet gücünün olmadığı, diğer fasıllarda rekabet gücümüzün

genelde olduğu görülmektedir.
Sektör ile yapılan çalıştay sonucunda belirlenen sorunlar raporun ilgili bölümünde yer
almakta olup öne çıkan hususlar aşağıdadır;
- Ar-Ge ve tasarım yetersizdir.

- Sektörde yetkin, liyakatli işgücü tedarikinde sorun yaşanmaktadır.
- İşgücü eksikliği göçmen işçi istihdamı ile karşılanmaya çalışılmaktadır.
- Üretim makina ve ekipmanı için büyük oranda dışa bağımlılık söz konusudur.
- İleri teknoloji ürünleri üretmek konusunda teknoloji ve makina eksiktir.
- Yüksek teknolojili ve katma değerli üretim teşvik edilmelidir.
- OSB’ler ihtiyacın karşılanmasında yetersiz kalmaktadır.
- Arsalar pahalı olup kıt olan sermayeyi tüketmekte ve asıl bina, teknoloji, makine ve
ekipmana ayıracak kaynak kalmamaktadır.
- Devletin fiziki mekân ve bina inşa ederek sektöre kiraya vermesi beklenmektedir.
- Enerji girdileri çok pahalıdır. Sektörün rekabetçiliğini düşürmektedir.
- Hammadde ve birçok girdi yüksek oranda dışa bağımlıdır.
- Pandemi nedeniyle Avrupa Birliğinden Türkiye’ye yönelen talebin sürekli olması için
gerekli politikaların ve uygulamaların geliştirilmesi gereklidir.
- TİM’nin sektöre özgü ihracat politikası ve katkısı beklenmektedir.
199
- Finansman hem çok pahalı hem de özellikle KOBİ’lerin ulaşması neredeyse mümkün
değildir.
- Konkordato, çekler ve iş hukuku ile ilgili sorunlar yaşanmaktadır.
- Üretimde girdi ve hammadde dışa bağımlı olup ithalat vergilerinin bu durumu gözet-
mesi uluslararası rekabetçilik açısından önem taşımaktadır.
- Hammaddede dışa bağımlılık nedeniyle hurda ihracatı zorlaştırılmalı ve yasağı olmalı-
dır.
- Hurdanın mamul gibi ihraç edilerek KDV iadesi alınması önlenmelidir.
- Yeşil mutabakat ile ilgili teşvik destekler ilk metal sektörüne verilmelidir. AB fonların-
dan istifade sağlanmalıdır.
- Kurumsallaşmanın arttırılması için sektör desteklenmeli ve yönlendirilmelidir.
- Üniversite ile sektörün işbirliği arttırılmalıdır.
Sektör ile yapılan anket sonuçları bölümde yer almakta olup öne çıkan hususlar aşağıda-
dır;
- Firmaların üniversite ve araştırma kurumları ile işbirliği yapmayanlarının oranı yüzde

67,86 olup bu firmaların yüzde 81,25’i işbirliğine ihtiyaç duymadığını belirtmiştir.
- Yurt içinde veya yurt dışından; patent, endüstriyel tasarım, faydalı model tescili ol-
mayan firmaların oranı yüzde 64,29 dur. 1 adet tescile sahip olan firmaların oranı
%21,43’dir.
- Yenileme faaliyetleri için destek alan firma oranı %29 olmuştur.
- İmalattaki en önemli sorunlar; yüzde 29,33 ile hammadde ve girdi fiyatlarının yüksek-
liği, yüzde 25,33 ile vasıflı eleman bulamama ve yüzde 25 ile enerji maliyetlerinin yük-
sekliği gelmektedir.
- Firmaların yüzde 68’i istenilen vasıflara sahip personel bulmakta zorlanmaktadır.
- Hammaddelerde ve malzemelerde kalite, fiyat, tedarik sıkıntısı yaşanabilmektedir.
- Firmaların teknoloji edinme yöntemi olarak yeni makinalar satın alması %26,39 ile ilk
sırada yer alırken ilgili fuarlara katılma yüzde 22,22 ile ikinci sırada, araştırma ve geliş-
tirme yaparak teknoloji edinme yüzde 18,06 ile üçüncü sırada gelmektedir.
- Firmalar, işlerinin genişletilmesi için finans ve faiz desteğini yüzde 30,65 ile ilk sıraya
koyarken arazi desteği yüzde 24,19 ile ikinci, makine ve teknoloji edinmede destek yüz-
de 22.58 ile üçüncü sırada yer almaktadır.
- Firmaların satışlarını etkileyen faktörlerin başında döviz kurlarındaki değişim gelmek-
tedir. İkinci sırada Türkiye’nin ekonomik durumu yer almaktadır.
- Firmalar; dış pazarlar, ithalat ve ihracat, finansman, banka kredileri, üretim teknolo-
jileri ve yönetimi, üretim planlama ile kontrol ve yönetimi konularında danışmanlığa
ihtiyaçları olduğunu belirtmişlerdir
200
Sonuç ve Değerlendirme
- Kamu desteği olarak en çok yüzde 25 ile yurtdışı fuar katılımı, yüzde 16,10 ile yurtiçi
fuar katılımı, yüzde 17,24 ile yatırım destekleri gelmektedir.
- Firmalar yurtdışı pazarlarda rekabet güçlerini arttırmak için finansman yeterliliklerini
geliştirmekte, ürün kalitelerini arttırmakta, teknolojilerini yenileyerek geliştirmekte ve
yeni ürün geliştirmeye yönelmektedirler.
- Firmaların uluslararası piyasalarda rekabet gücünü etkileyen faktörlerin başında; mar-
kalaşma, döviz kurları ve TL’nin değeri, maliyetler, pazarlama ve dağıtım yeteneği, fi-
nansman, girdi ve hammadde maliyetleri gelmektedir.
- Firmalar ihracat teşvikleri ile ilgili yeterli bilgilerinin olmaması, gerekli miktarda yar-
dımların yapılmaması ve bürokratik engeller yüzünden ihracata yönelik devlet destek-
lerinden faydalanamadıklarını beyan etmişlerdir.
- Firmaların rekabet gücünü etkileyen faktörlerin başında döviz kuru, diğer ülkelerden
gelen rekabet, girdi ve hammadde maliyetleri, kalitesi ve tedarik sorunları gelmektedir.
- İş yaşamınızla ilgili hukuki mevzuattan kaynaklanan sorunlar olarak;
1. KDV ve tevkifat uygulaması,

2. KDV iadelerinin çok zor ve uzun bir sürece tabi tutulması,
3. Hukukî işlemlerin ve dava süreçlerinin uzun olması,
4. İşe iade davaları,
5. Yurtdışından ithal edilen hammaddeden %18 vergi alınması ama satışların tevkifatlı
olmasından kaynaklanan finansman yükü,
6. Karşılıksız çeklerle ilgili hukukî yaptırımların yetersizliği
belirtilmiştir.
Demir Dışı Metal Sektörü ile ilgili sorunlar olarak;
1. Gümrüklerde hurda ile son mamulün ayırt edilememesi nedeniyle firmaların zor du-
ruma sokulması,
2. Girdi fiyatlarındaki artışlar,
3. Yerli kaliteli ürün yetersizliği,
4. Hammadde maliyetlerindeki artış,
5. Hammadde tedarik güçlüğü,
6. Kurların girdi maliyetlerine etkisi,
7. Niteliklli eleman bulmada yaşanan güçlük,
8. Üretim maliyetlerindeki kur kaynaklı artış,
201
9. Gümrüklerde haksız bir şekilde hammaddelere el konulması,

10. Limanda konteynerlerin sürekli x–ray’e girmesinin şart tutulması,
11. Yurtdışından ithal edilen hammaddelerdeki vergilerin yüksekliği,
12. Finansal sıkıntılar
tespit edilmiştir.
Demir dışı metaller sektöründe incelenen alüminyum, bakır, çinko ve nikel ve ürünleri
için hammadde yönünden dışa bağımlı olunması nedeniyle Türkiye’de girdi ve üretim
maliyetleri, ihracatta rekabet gücünün korunması açısından önemlidir. Dolayısıyla sek-
tördeki ithalat ve gümrük maliyetlerinin uluslararası rekabetçiliği sağlayacak şekilde en
az düzeyde tutulması önem kazanmaktadır.
Sektörde hammadde ve yarı mamulün ithal edilerek yurtiçinde işlenmesi ve katma değer
üreterek ihraç edilmesi dış ticaret açığı, istihdam ve milli gelir açısından önemlidir. Sek-
tör politikalarının ihracatta, DTÖ kurallarına ve diğer uluslararası anlaşma ve ekonomik
entegrasyonlara uygun teşvik ve destekleri içermesinin faydalı olacağı değerlendirilmek-
tedir.
Sektörün gelişmesi ve büyümesi açısından sektör çalıştayında ve anketinde belirlenen

sorunlara çözüm üretilmesi gerekli görülmektedir.
Başta alüminyum olmak üzere diğer üç metal ürünlerinde yüksek teknolojili, yüksek kat-
ma değerli ürünlerin üretilmesi ve ihraç edilebilmesi için teknolojik gelişmelerin takip
edilmesi, sektörde Ar-Ge’nin arttırılması ve yüksek teknolojili ürünlerin yatırımlarına
devletçe destek ve teşvik sağlanması sektörün geleceği açısından önem taşımaktadır.
Dört metalin geri dönüşüm oranlarının arttırılması önemli döviz, enerji ve kaynak tasar-
rufunu sağlayacağından bu konuda somut projeler üretilmesi ve realize edilmesi gerek-
mektedir.
Alüminyum, bakır, çinko ve nikel fiyatları uluslararası borsalarda arz ve talebe göre belir-
lenmektedir. Türk firmalarının uygun satın alma politikaları geliştirmeleri ve bu konuda
devletin katkılarının olması gerektiği değerlendirilmektedir.
Ülke ekonomisi için önem taşıyan sektörün dünyadaki gelişmeleri takip edip uygun poli-
tika önerileri üretebilecek yetkinlikte “Devlet-Sektör-Üniversite” ortaklığında Demir Dışı
Metaller Sektör Araştırma Merkezi oluşturulmasının sektörün gelişmesine katkıda bulu-
nacağı belirtilmelidir.
202
KAYNAKÇA
AME Mineral Economics;www.amegroup.com

Australian Energy Statistics
B.K. Reck, T.E. Graedel (2012).Challenges in metal recycling, Science (80-.), 337 (2012), pp. 690-695
Commodity Futures, Historical data from all Exchanges Investing.com
World Bank Commodity Forecast Price Data, April 2021,World Bank
Copper Development Association Inc, Annual Data, Copper Supply and Consumption 1980-2013.
http://www.copper.org/
Environmental Justice Atlas; https://ejatlas.org/conflict/tan-rai-bauxite-mining-in-central-highlan-
ds-vietnam/?translate=en
Eroğlu, Gonca ve Akgök, Yusuf Ziya (2018). Dünyada ve Türkiye’de Nikel, MTA, Ankara
Eroğlu, Gonca ve Şahiner, Mesut (2018). Dünyada ve Türkiye’de Alüminyum, MTA
Espinoza,Tercero; Alberto,Luis; Soulier, Marcel; Haag, Stefan (2016). Visualizing Global Trade Flows
of Copper: An Examination of Copper Contained İn İnternational Trade Flows in 2014 Working
Paper Sustainability and Innovation, No. S03/2016
Forecast Data on Resources and Energy of Australia Innovation and Science Australia, Department of
Industry
Foreign Policy. 2019. Mining the Future. 1May. https://foreignpolicy.com/2019/05/01/mining-the-fu-
ture-china-critical-minerals-metals/.
G. Joseph, K.J.A. Kundig (1999). Copper: Its Trade, Manufacture, Use, and Environmental Status, ASM
International, https://www.asminternational.org/
Global aluminium long-term outlook Q1 2021, 25 March 2021 https://www.woodmac.com/reports/
metals-global-aluminium-long-term-outlook-q1-2021-475749/
Habib, K. And H. Wenzel (2014) Exploring rare earths supply constraints for the emerging clean energy
technologies and the role of recycling, J. Cleaner Production. 84 (2014), pp. 348-359
Halada, K. , M. Shimada, K. Ijima (2008). Forecasting of the Consumption of Metals up to 2050, Mate-
rials Transactions, Vol. 49, No. 3 (2008) pp. 402 to 410
http://pubdocs.worldbank.org/en/961711588875536384/Minerals-for-Climate-Action-The-Mine-
ral-Intensity-of-the-Clean-Energy-Transition.pdf.
http://www.azolab.com.tr/nikel-nedir-5
203
https://galvanizeit.org/hot-dip-galvanizing/what-is-zinc
https://knoema.com
https://knoema.com/infographics/ffzioof/aluminum-price-forecast-2021-2022-and-long-term-to-2035
https://knoema.com/infographics/ftmgyvg/zinc-prices-forecast-long-term-2018-to-2030-data-and-c-
harts
https://knoema.com/infographics/ydolvrc/nickel-price-forecasts-long-term-2021-to-2030-data-and-c-
harts
https://nickelinstitute.org/about-nickel-and-its-applications/
https://roskill.com/
https://springcopper3.wordpress.com/global-comparison/
https://world-bureau.co.uk/publications-services/publications/
https://www.bauxite.com.tr/tr/boksit-101
https://www.copper.org/education/copper-industry/
https://www.drivealuminum.org/aluminum-101/
https://www.drivealuminum.org/aluminum-advantages/cost-effectiveness/
https://www.enerjipaslanmaz.com
https://www.etialuminyum.com/
https://www.investcom.com/industry_overview/zinc_market_18Aug2017.htm
https://www.lenntech.com/periodic/elements/zn.htm
https://www.mining.com/zinc-prices-to-rise-in-2020-lose-steam-in-2021-report/
https://www.statista.com/markets/410/topic/954/mining-metals-minerals/#statistic4
https://www.statista.com/statistics/264964/production-of-bauxite/
https://www.statista.com/statistics/273637/copper-reserves-by-country/
https://www.statista.com/statistics/280920/largest-aluminum-companies-worldwide/
https://www.statista.com/statistics/693466/distribution-of-global-refined-copper-consumption-by-re-
gion/
https://www.statista.com/study/14271/copper-statista-dossier/
https://www.woodmac.com/nslp/roskill/landing-page/
https://www.woodmac.com/reports/metals-global-copper-short-term-outlook-march-2021-478990/
https://www.woodmac.com/reports/metals-the-aluminium-incentive-price-and-the-impact-of-car-
bon-emissions-and-new-technologies-483042/
https://www2.bgs.ac.uk/mineralsuk/statistics/worldStatistics.html
Hund, K., et. al. 2020. The Mineral Intensity of the Clean Energy Transition. Washington, DC: Interna-
tional Bank for Reconstruction and Development/The World Bank.
204
Kaynakça
IMF: World Economic Outlook (WEO) Database, October 2021, International Monetary Fund
International Lead Zinc Study Group;http://www.ilzsg.org/ilzsgframe.htm
International Nickel Study Group;https://www.nickelinstitute.org
Jaskula, B. W. 2019. Lithium: U.S. Geological Survey, Mineral Commodity Summaries. U.S. Geological
Survey. https://prd-wret.s3-us-west-2.amazonaws.com/assets/palladium/ roduction/atoms/files/
mcs-2019-lithi.pdf
Kalantzakos, Sophia (2020), The Race for Critical Minerals in an Era of Geopolitical Realignments,
https://doi.org/10.1080/03932729.2020.1786926
Karasar, N., 1991: Bilimsel Araştırma Yöntemi, 4.Baskı, Ankara
Letschert, V.E. , M.A. Mcneil (2010). Material world: forecasting household appliance ownership in a
growing global economy, European Council for an Energy Efficient Economy (ECEEE) 2009 Sum-
mer Study (2010), pp. 1-8
Eckelman, M.J. (2010) Facility-level energy and greenhouse gas life-cycle assessment of the global nic-
kel industry,Resources, Conservation and Recycling
Mikey, Mike (2020). Copper Investment Opportunities: 4 Copper Exploration Companies to Keep an
Eye On, https://insidexploration.com/copper-investment-opportunities/
Mining Technology. 2018. March. https://www.mining-technology.com/features/ overhauling-drcs-mi-
ning-code/
Mudd, G.M. (2010). Global trends and environmental issues in nickel mining: sulfides versus laterites,
Ore Geology Reviews., 38 (2010), pp. 9-26,
N.T. Arndt, L. Fontboté, J.W. Hedenquist, S.E. Kesler, J.F.H. Thompson, D.G. Wood (2017). Future global
mineral resources, Geochemical Perspectives, 6 (2017), pp. 1-71, 10.7185/ geochempersp.6.1
Nickel and articles thereof; http://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/ pdf/topics/nomenc-
lature/instruments-and-tools/hs-nomenclature-2017/2017/1575_2017e.pdf?la=en
Panchal, A. (2019). China Ensuring Rare Earth Dominance Crucial in Trade War: Global Times. FX
Street Signals, 25 November. https://www.fxstreet.com/news/china-ensuring-rare-earth-domi-
nance-crucial-in-trade-war-global-times-201911252252.
Memary, R. , D. Giurco, G. Mudd, L. Mason (2012). Life cycle assessment: a time-series analysis of cop-
per, J. Cleaner Production., 33 (2012), pp. 97-108
Standard CIB Global Research; www.standardbank.co.za
Sverdrup, H.U. , K.V. Ragnarsdottir, D. Koca (2014). On Modelling The Global Copper Mining Rates,
Market Supply, Copper Price And The End Of Copper Reserves, Resources, Conservation & Recyc-
ling, 87 (2014), pp. 158-174
Brown, T. J., N E Idoine, C. E. Wrighton, E. R. Raycraft, S. F. Hobbs, R. A. Shaw, P. Everett, E. A. Deady and
C. Kresse (2020). Brıtısh Geologıcal Survey World Mıneral Productıon 2015–19, British Geological
Survey 2021 Keyworth, Nottingham
United Nations, Handbook of World Trade Statistics, 1992-2013
205
USGS (United States Geological Survey). 2019. RARE EARTHS: U.S. Geological Survey, Mineral Com-
modity Summaries. https://prd-wret.s3-us-west-2.amazonaws.com/assets/ palladium/production/
atoms/files/mcs-2019-raree.pdf.
Vollrath, Thomas L. (1987): Revealed Competitiveness for Wheat, Economic Research Service Staff
Report No. AGES861030, Washington.
Vollrath, Thomas L. (1989): Competitiveness and Protection in World Agriculture, Agricultural Infor-
mation Bulletin No.567, Washington.
Wei, L. 2019. Towards Economic Decoupling? Mapping Chinese Discourse on the China–US Trade War.
The Chinese Journal of International Politics 12(4): 519–56.
World Bureau of Metal Statistics, World Metal Statistics Yearbook, 1984-2020. London:
World Mineral and Metal Reserves, U.S. Geological Survey
World Mining Data 2021
www.gumruk.com.tr
Guo X.J. (2009). Chinese nickel industry—projects, production and technology, paper presented at the
annual conference of metallurgist, Sudbury, Canada. Pp, 3-21 ISBN:İ-894475-88-7
Yener, Levent. EMTİA Dünyası- Sektörden Haberler
Z.H. Chen(2011). Global rare earth resources and scenarios of future rare earth industry,J. Rare Earths,
29 (1) (2011), pp. 1-6
Zhang-huang YE, YAN, Qiang, Jia-huan and Jia-huan GUO (2016). Study on Copper Consumption in
China and Abroad Zhang-huang, 4th International Education, Economics, Social Science, Arts,
Sports and Mana
206
Dr. Muhittin ADIGÜZEL
1958 yılında Ketenciler Köyü/İzmit’te doğdu. İstanbul Haydarpaşa Lisesini bitirdi.
İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Fakültesi, İstanbul Üniversitesi

İktisat Fakültesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur.
Gazi Üniversitesi S.B.E. İktisat Ana Bilim Dalında yüksek lisans, İstanbul Üniversitesi
S.B.E. İktisat Ana Bilim Dalında doktora yaptı.
Kamu kurum ve fabrikalarında çok sayıda araştırma geliştirme ve üretim projelerinde

görev aldı, yönetici olarak çalıştı.
1999-2000 arasında Ankara barosunda avukatlık stajını tamamlayarak Ankara

Barosu üyesi oldu. 2004-2007 yılları arasında Türkiye Kalkınma Bankası yönetim
kurulu üyeliği yaptı.
Aralık 2012 itibarıyla İstanbul Ticaret Üniversitesi İşletme Fakültesi İktisat Bölümü
öğretim üyeliği ve Üniversite İş Dünyası İlişkileri Uygulama ve Araştırma Merkezi
müdürlüğü görevini sürdürmektedir.
İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü Uluslararası Girişimcilik ve Yenilik

Yönetimi bölüm başkanlığını yapmaktadır.
Kalkınma bankacılığı, Türkiye ekonomisi, küreselleşme, küresel ekonomi, uluslararası

rekabet gücü, Türk iş çevresi ve çeşitli sektör araştırmaları konularında yayınlanmış
çok sayıda kitap ve makaleleri vardır.
madiguzel@ticaret.edu.tr
207

Demir Disi Metaller Sektoru Ve Turkiyenin Rekabet Gucu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Demir Disi Metaller Sektoru Ve Turkiyenin Rekabet Gucu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DEMİR DIŞI METALLER SEKTÖRÜ

VE TÜRKİYE’NİN REKABET GÜCÜ

Dr. Muhittin Adıgüzel

İTO Yayın Kurulu

Odamız yayınlarına internet sitemizden ulaşabilirsiniz.

ISBN 978-605-137-930-2 (Basılı)

Copyright © İTO (İstanbul Ticaret Odası)

7. DEMIR DIŞI METALLER SEKTÖR ANKETI SONUÇLARI....................................................................... 173

8. SONUÇ VE DEĞERLENDIRME......................................................................................................................... 197

Bu bağlamda araştırmanın yapılmasına öncülük eden ve katkıda bulunan İstanbul Tica-

İSTANBUL TİCARET ODASI

Tablo 1. Metal Sektörü İle İlgili Faaliyet Alanlarındaki İşyeri Sayısı ve

Toplam 15.625 727.874

Kaynak: http://sanayi.tobb.org.tr/yeni_kod_liste60.php, 27.12.2021

Grafik 1. Türkiye’nin Sektörel İhracatı ve İthalatı, 2020

Kaynak: TÜİK verileri kullanılarak tarafımızca oluşturulmuştur.

1.1. Çalışmanın Amacı, Kapsamı ve Yöntemi

Alüminyum sonsuza kadar geri dönüştürülebilir, bu da onu dünyadaki en yüksek geri

Bugün alüminyum ve alaşımları sahip olduğu özellikleri itibariyle endüstride kullanılan

2.1. Alüminyum Tanımlanması

Alüminyum imalatı (işlenmemiş halde)

Alüminyum folyo imalatı (alaşımdan olanlar dâhil)

Alüminyum folyo gıdaların korunmasında kullanılan bir maddedir. Alüminyum folyo,

Alüminyum sac, levha, tabaka, şerit imalatı (alaşımdan olanlar dâhil)

2.1.1. Alüminyum ve Alaşımlarının Özellikleri

Alüminyum ve Alaşımlarının Özellikleri aşağıda özetlenmiştir (Car, 2011; Saadı ve Tunay,

Yüksek elastisite, elastik bir malzemedir ve şokları söndürme yeteneği vardır.

Kıvılcımsızlık, kıvılcım oluşturmadığı için yakıcı atmosfer ve patlayıcı maddelerle gü-

Yapıştırma ve kaynak edilebilme kolaylığı, bütün kaynak ve yapıştırma teknikleri, alü-

Kolay işlenebilmesi, alüminyumdan üretilmiş parçaların kesilmesi ve çok kısa sureli

Manyetik nötralizasyon ve nükleer etkilere karşı davranışı, alüminyum paramanye-

Yeniden üretilebilirlik (recyclability), ekonomik ömrünü doldurmuş ve proses sürecin-

Şekil 1. Alüminyum Üretim Döngüsü

Birincil Alüminyum Endüstrisi İkincil Alüminyum Endüstrisi

Şekil 2. Alüminyum Üretim Süreci ve Kullanım Alanları

Kaynak: TALSAD, 2020

2.1.2. Alüminyumun Kullanım Alanları

Alüminyum şu alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır (www.drivealuminum.org);

• Folyolar gibi ambalajlar ürünlerinde,

Resim 1. Alüminyumun Kullanım Alanları

Otomotiv ve ulaşım endüstrisinde alüminyum kullanımı istikrarlı şekilde artmaktadır.

Tamponlar ve bagajlardan kapatma panellerine ve motor bloklarına kadar otomobillerde

Günümüzde gelişmiş alüminyum alaşımları, otomobil endüstrisinde en çok kullanılan

Grafik 2. Alüminyumun Kullanım Alanlarının Yüzde Dağılımı

2.1.3. Alüminyum Sektörünün Tanımı

Uluslararası Standart Endüstriyel Sınıflandırması - International Standard Industri-

ISIC Rev. 4, işletmelerin yürüttükleri faaliyete göre tanımlandıralabilmeleri için düzen-

Açılımı Fransızca “Nomenclature des Activités Économiques dans la Communauté

24.42.11 Alüminyum, işlenmemiş.

Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonuna (GTİP) Göre Sınıflandırma

Ülkelerin dış ticaret istatistiklerini ve bunların uluslararası karşılaştırmalarını sağlamak

76.01- İşlenmemiş alüminyum.

76.02- Alüminyum döküntü ve hurdaları.

76.03- Alüminyum tozları ve ince pullar.

2.2. Dünyada Alüminyum Sektörü

yum oksit ve hidroksitlerin karışımıdır. Kimyasal formülü genellikle ‘Al2O3NH2O’ şek-

Dünyadaki metal alüminyum üretiminin % 99’u bu cevherden temin edilmektedir ve bok-

Grafik 3. Dünya Boksit Rezervleri Tahmini (Milyar Ton)

Dünya Boksit Rezervleri Tahmini , Milyar Ton

Kaynak: USGS Mineral Commodity Summaries 2018

Tablo 2. Bölgelere Göre Dünya Alümina Üretimi (Milyon Ton)

Afrika Rusya Tahmini

Grafik 4. Dünyada Bölgelere Göre Alümina Üretimi, 1973-2020