Tesis Yönetimi Sektör Raporu PDF

Hazırlayanlar
Prof. Dr. Ömer Torlak

Doç. Dr. Gözde Yangınlar
Doç. Dr. Cihat Köksal
TRİKROMİ
SEKTÖREL ARAŞTIRMALAR
YAYIN NO: 2022 - 21
İSTANBUL, 2022
TESİS YÖNETİMİ SEKTÖR RAPORU
İTO Çağrı Merkezi

444 0 486
İTO Yayın Kurulu

Dr. İsrafil Kuralay
Münir Üstün
Prof. Dr. Nihat Alayoğlu
Erhan Çardaklı
Hasan Uluç Hacıhasanoğlu
A. Erdem Kiracı
Tolunay Dayı Yalçın
Odamız yayınlarına internet sitemizden ulaşabilirsiniz.

www.ito.org.tr
Hazırlayanlar
Prof. Dr. Ömer Torlak
Doç. Dr. Gözde Yangınlar
Doç. Dr. Cihat Köksal
Kapak Tasarım
1,618 Agency
Sayfa Tasarım
Ahmet Koçali
Baskı
SİSTEM OFSET
www.sistemofset.com.tr
Sertifika No: 46660
ISBN 978-605-137-934-0 (Basılı)

ISBN 978-605-137-935-7 (Elektronik)
Copyright © İTO (İstanbul Ticaret Odası)

Tüm hakları saklıdır. Bu yayının hiçbir bölümü, yazarın ve İTO’nun önceden yazılı izni
olmaksızın mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir şekilde çoğaltılamaz. Bu
eserin bazı bölümleri veya paragrafları, sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıyla
yazarın adı ve İTO belirtilerek bilgisi dahilinde kullanılabilir.
2
İÇİNDEKİLER
ŞEKIL LISTESI.................................................................................................................................................................... 5
TABLO LISTESI.................................................................................................................................................................. 7
KISALTMA LISTESI......................................................................................................................................................... 7
SUNUŞ.................................................................................................................................................................................... 9
ÖN SÖZ.................................................................................................................................................................................11
1. TESİS YÖNETİMİ.......................................................................................................................................................13
1.1. Tesis Yönetimi Kavramı.................................................................................................................................13
1.2. Avrupa’da Tesis Yönetimi.............................................................................................................................18
1.3. ABD’de Tesis Yönetimi...................................................................................................................................20
2. TÜRKİYE’DE TESİS YÖNETİMİ........................................................................................................................23

2.1. Tesis Yönetimi ve Organizasyon................................................................................................................23
2.2. Tesis Yönetimi ve İnovasyon.......................................................................................................................31
2.3. Tesis Yönetimi ve Sürdürülebilirlik.........................................................................................................38
3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ................................................................................................................................49
3.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi...................................................................................................................49
3.2. Araştırmanın Evreni.......................................................................................................................................49
3.3. Mülakat Formunun Hazırlanma Süreci.................................................................................................49
3.4. Veri Toplama Yöntemi...................................................................................................................................51
4. BULGULAR...................................................................................................................................................................53
4.1. Tesis Yönetimi ve Farkındalık.....................................................................................................................53
4.2. Tesis Yönetimi ve Mevzuat...........................................................................................................................53
4.3. Tesis Yönetimi ve Teşvikler..........................................................................................................................54
4.4. Tesis Yönetimi ve Sözleşmeler....................................................................................................................55
4.5. Tesis Yönetimi ve Tedarikçi Seçimi..........................................................................................................56
4.6. Tesis Yönetimi ve Dış Kaynak Kullanımı...............................................................................................57
4.7. Tesis Yönetimi ve Talep Tahmini...............................................................................................................59
4.8. Tesis Yönetimi ve İnsan Kaynakları.........................................................................................................60
4.9. Tesis Yönetimi ve Akreditasyon.................................................................................................................61
4.10. Tesis Yönetimi ve Tesislerin Ömürleri.................................................................................................62
4.11. Tesis Yönetimi ve Yeşil Tesisler................................................................................................................62
3
4.12. Tesis Yönetimi ve Akıllı Tesisler.............................................................................................................64

4.13. Tesis Yönetimi ve Markalaşma................................................................................................................69
4.14. Tesis Yönetimi ve Müşteri Memnuniyeti............................................................................................70
4.15. Tesis Yönetimi ve SWOT Analizi.............................................................................................................72
5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME..........................................................................................................................75
KAYNAKÇA.......................................................................................................................................................................79
4
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1: Tesis Yönetimi Bölgesel 2021 Yılı Pazar Büyüme Oranları (%).....................................................14
Şekil 2: Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri (USD Trilyon)..............................................................................14
Şekil 3: Global Tesis Yönetimi Pazarı 2019-2027 Karşılaştırması................................................................15
Şekil 4: Global Tesis Yönetimi Hizmet Pazarı (USD Trilyon)..........................................................................15
Şekil 5: Global Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri.............................................................................................16
Şekil 6: Global Sağlık Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri...............................................................................16
Şekil 7: Avrupa’da Tesis Yönetimi Hizmetleri Geliri (Trilyon Euro)............................................................20
Şekil 8: 2021 Yılında Kuzey Amerika’daki Tesis Yöneticilerinin Tedarikçi Seçim Kriterleri...........21
Şekil 9: Tesis Yönetimi İçerisindeki Ana Fonksiyonlar.....................................................................................23
Şekil 10: Türkiye’deki Tesis Yönetiminin Pazar Büyüklüğü...........................................................................24
Şekil 11: Sanayi ve Hizmet Sektörleri Yıllık Üretim Değerleri......................................................................24
Şekil 12: İmalat Sanayinin Yıllık Üretim Değerleri............................................................................................25
Şekil 13: Tesislere Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin Yıllık Üretim Değerleri......................................26
Şekil 14: Sanayi ve Hizmet Sektörlerinin Yıllık Ciroları..................................................................................27
Şekil 15: İmalat Sanayinin Yıllık Ciroları...............................................................................................................27
Şekil 16: Tesislere Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin Yıllık Ciroları.........................................................28
Şekil 17: ÜFE Yıllık Değişim Oranı (%)....................................................................................................................29
Şekil 18: Temmuz Ayı ÜFE Yıllık Değişim Oranı (%).........................................................................................30
Şekil 19: Türkiye’deki TÜFE Ana Harcama Gruplarına Göre Yıllık Değişim Oranları (%)................31
Şekil 20: Sanayi ve Hizmet Sektörlerinin Yıllık Girişim Sayısı.....................................................................32
Şekil 21: İmalat Sanayisinde Yapılan Girişimler.................................................................................................33
Şekil 22: Tesislere Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin Yıllık Girişim Sayıları........................................33
Şekil 23: Türkiye’deki Hibeler (2002-2020)...........................................................................................................34
Şekil 24: Sanayi ve Hizmet Sektörlerindeki Çalışan Sayısı (2009-2020)...................................................35
Şekil 25: Yıllar İtibarıyla İmalat Sanayisinde Çalışan Sayıları.......................................................................35
Şekil 26: Tesislere Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin Çalışan Sayıları.....................................................36
Şekil 27: Türkiye’de Yerli Ürünlerdeki Patent Başvuru ve Tescillerinin Yıllık Dağılımı....................37
Şekil 28: Türkiye’de Yerli Ürünlerin Marka Başvurusu ve Tescili Göstergeleri.....................................37
Şekil 29: Türkiye’deki Çevre Koruma Harcamaları............................................................................................38
Şekil 30: Türkiye’de İmalat Sanayi Atık Miktarları............................................................................................39
Şekil 31: Türkiye’de İmalat Sanayisindeki Su Göstergeleri............................................................................40
Şekil 32: İmalat Sanayisinde Atık Su Göstergeleri..............................................................................................41
5
Şekil 33: İmalat Sanayisinde Atık Su Arıtma Tesis Sayısı................................................................................41

Şekil 34: Türkiye’deki Belediyelerin Atık Miktarları.........................................................................................42
Şekil 35: Türkiye’deki Atık Hizmeti Veren Belediye Sayısı.............................................................................42
Şekil 36: Türkiye’deki Belediyelerin Atık Su Tesislerindeki Atık Su Göstergeleri................................44
Şekil 37: Türkiye’deki Belediyelerin Atık Su Tesis Sayısı................................................................................44
Şekil 38: Türkiye’deki Belediyelerin İçme ve Kullanma Suyu Arıtma Tesis Sayısı..............................45
Şekil 39: Türkiye’deki Net Elektrik Tüketimi.......................................................................................................46
Şekil 40: Türkiye’deki Yenilenebilir Enerji Tüketiminin Yüzdelik Değerleri..........................................46
Şekil 41: Akıllı Tesisler Piramidi................................................................................................................................65
Şekil 42: Tesis Ara Yüzlerindeki Dönüşüm............................................................................................................68
6
TABLO LİSTESİ
Tablo 1: Türkiye’de İmalat Sanayinde Bertaraf/Geri Kazanım Yöntemleri ve Atık Miktarları........39
Tablo 2: Türkiye’deki Belediyelerin Atık Miktarı ve Bertaraf/Geri Kazanım Yöntemleri..................43
Tablo 3: Türkiye’deki Enerji Kaynaklarının Tüketimi......................................................................................45
Tablo 4: Tesis Yönetimi SWOT Analizi.....................................................................................................................73
KISALTMA LİSTESİ
AR-GE: Araştırma Geliştirme
B.E.S.T.: Binalarda Ekolojik ve Sürdürülebilir Tasarım
CEN: Comité Européen de Normalisation - Avrupa Standartlar Komitesi
DGNB: Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen - Alman Sürdürülebilir Binalar Konseyi
FMA: Facility Management Association of Australia - Avustralya Tesis Yönetimi Derneği
FMI: Facility Management Institute - Tesis Yönetimi Enstitüsü
GEFMA: German Facility Management Association - Alman Tesis Yönetimi Derneği
IFMA: International Facility Management Association - Uluslararası Tesis Yönetimi Derneği
IoT: Internet of Things - Nesnelerin İnterneti Teknolojisi
ISO: International Organization for Standardization - Uluslararası Standartlar Teşkilatı
JFMA: Japan Facility Management Association - Japon Tesis Yönetimi Derneği
NFMA: National Facility Management Association - Ulusal Tesis Yönetimi Derneği
TRFMA: Türkiye Tesis Yönetimi Derneği
TÜFE: Tüketici Fiyat Endeksi
TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu
ÜFE: Üretici Fiyat Endeksi
7
8
SUNUŞ
İstanbul Ticaret Odası farklı sektörlere ilişkin sektörün mevcut durumunu, problemli
alanlarını, geleceğe ilişkin öngörülerini ve çözüm önerilerini içeren sektör araştırmaları
gerçekleştirmektedir. Bilimsel yöntemler ile oluşturulan bu araştırma raporlarının sektör
temsilcilerine yol gösterici ve ufuk açıcı ipuçları sunmasını ümit ediyoruz. İstanbul
ve Türkiye ekonomisine sağlanan katma değeri artıracak rehber niteliğindeki bu
raporların, uluslararası rekabet gücümüze de önemli bir destek noktası olması en büyük
temennimizdir.
Tesis Yönetimi, ülkemiz açısından oldukça yeni sayılabilecek bir sektördür. Ancak kısa
sürede önemli mesafeler kat eden sektörlerden biri olmuştur. Meskenlerden sağlık
kurumlarına, eğitim ve öğretim tesislerinden spor organizasyonlarına kadar çok farklı
sektörü ilgilendiren tesis yönetimine farklı bir bakışın geliştirilmesi gerekmektedir.
Çünkü pazarın daha da genişlemesi söz konusudur.
Bu perspektiften yola çıkılmak suretiyle gerçekleştirilen sektör araştırmasında tesis
yönetiminin nasıl algılandığının yanında sektörün tanımlanması, problemli alanları ile
geleceğe ilişkin çıkarımlar ve çözüm önerilerine detaylı olarak yer verilmiştir.
Araştırmanın gerçekleştirilmesinde öncülük eden ve katkıda bulunan İstanbul Ticaret
Odası 28 No’lu İşletme Destek Hizmetleri Meslek Komitesi üyelerine teşekkürlerimizi
sunuyoruz. Tesis Yönetimi Sektör Araştırma Raporu yayınımızın ortaya çıkmasında
emeği geçen başta proje yürütücüsü Prof. Dr. Ömer Torlak olmak üzere Doç. Dr. Gözde
Yangınlar ile Doç. Dr. Cihat Köksal’ın yer aldığı araştırma ekibine ve yayın aşamasına
getiren Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü Kıdemli Uzmanı Elif Erdem ile
Uzman Jale Karadenizli’ye sundukları katkılardan dolayı teşekkür ediyoruz. Araştırma
raporunun sektörün daha da gelişmesine katkı sunmasını diliyoruz.
İSTANBUL TİCARET ODASI
9
10
ÖN SÖZ
Tesis yönetimi sektörü oldukça yeni ve bir o kadar da önemli bir sektör haline gelmiştir.
Ayrıca tesis yönetimi sektörü, sürdürülebilirlik, çevrenin korunması ve yeşil ekonomi
bağlamında karbon salınımını azaltmak ve toplumsal kıt kaynakları verimli ve etkin
kullanabilmek bağlamında önemi yadsınamayacak sektörlerden biridir. Çok farklı
niteliklere sahip yapıların tesis yönetimi sistematiği içinde etkin ve verimli yönetimi, maddi
ve maddi olmayan kaynakların doğru ve etkili kullanımını da beraberinde getirecektir. Bu
şekilde daha yaşanabilir bir dünya için katkı sunulabilecektir.
Henüz emekleme safhasında olduğunu ifade edebileceğimiz tesis yönetiminde bir yandan
mevzuat ihtiyaçlarının daha belirgin hale gelmesi, diğer yandan da sektörün hem bilinirlik
hem farkındalık hem de sektördeki işletmelerin doğru konumlanması da önemli başlıklar
olarak karşımızda bulunmaktadır.
Sektörün çerçevesini ortaya koyacak, tanımlanmasını doğru yapacak ve sektördeki işletmelere
ufuk açabilecek araştırma ve raporların önemi açıktır. Bu bakış açısıyla hazırlanmış olan
Tesis Yönetimi Sektörü Araştırması Raporunda, sektörün genel bir çerçevesi çizilmeye
çalışılmış, dünyada ve Türkiye’deki gelişimi hakkında bilgiler verilmiştir. Raporun ilerleyen
kısımlarında derinlemesine yapılan görüşmeler çerçevesinde tesis yönetimi sektörünün
nasıl algılandığı ve problemler ile çözüm önerileri yer almaktadır. Raporun gelişmekte olan
tesis yönetimi sektörüne ufuk açıcı ipuçları sunacağı muhakkaktır.
Araştırmanın gerçekleştirilmesinde öncülük eden ve katkıda bulunan İstanbul Ticaret Odası
Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Şekib Avdagiç veYönetim Kurulu Üyeleri ile 28 No.lu İşletme
Destek Hizmetleri Meslek Komitesi Üyelerine teşekkür ederiz. Sektör araştırma raporu,
İstanbul Ticaret Üniversitesi akademisyenleri tarafından hazırlanmıştır. Araştırmanın
yürütücüsü Prof. Dr. Ömer Torlak olup araştırma ekibinde Doç. Dr. Gözde Yangınlar ile
Doç. Dr. Cihat Köksal görev almıştır. Yazarlar olarak araştırma raporunun sektöre ve sektör
temsilcilerine katkı sağlamasını diliyoruz.
11
12
1. TESİS YÖNETİMİ
1.1. Tesis Yönetimi Kavramı

Uluslararası Standartlar Teşkilatı (International Organization for Standardization-ISO)
Tesis Yönetimi kavramını, “İnsanların yaşam kalitesini ve ana işin verimliliğini artırmak
amacıyla insanları, yerleri ve süreçleri yapılı çevre içinde bütünleştiren bir organizasyo-
nel fonksiyondur.” şeklinde tanımlamaktadır (International Facility Management Asso-
ciation, IFMA, 2022). Tesis yöneticileri ise, bu yapılı çevrenin başarılı olmasını sağlayan
süreçleri koordine ederek mümkün olan en güvenli ve en iyi deneyime sahip olunmasını
sağlayan kişilerdir. Tesis yöneticileri, yönettikleri binaların en uygun maliyetlerle işletile-
bilmesini, binada yaşayan insanların yaşam kalitelerinin artırılmasını ve çevreye duyarlı
bir şekilde tesislerinin çalışabilmesini sağlamayı hedeflemelidirler.
Tesis Yönetimi kavramının temelleri 1950’li yıllara kadar dayanmaktadır. 1958 yılında
Almanya’da Eberhard kardeşler ve Wolfgang Schnelle tarafından kurulan danışmanlık
firması, üretkenliğin artırılabilmesi için ofis planlanması üzerinde çalışmalara başlamış-
lardır. 1940 ve 1950’li yıllarda Avrupa ve Amerika’da ofis alanları kapılarla ayrılarak ka-
palı şekilde tasarlanmaktaydı. Kendileri, daha organik, doğal ve mevcut statükoyu orta-
dan kaldırmayı hedefleyen “Bürolandschaft” ismini verdikleri ve açık ofis olarak tercüme
edilebilecek bir kavramı tasarladılar. Bu tasarım sayesinde katı işyeri kültürü ve protoko-
lünün de eski model ofislerle birlikte ortadan kaldırılması mümkün hale gelebilmiştir.
Amerikalılar 1970’li yılların sonunda bu fikri daha da geliştirmişlerdir. Dünyaca ünlü
mobilya üreticisi Hermann Miller tarafından pazarlama fikri olarak geliştirilen tasarım,
kabul görmüş ve daha da ileri seviyeye taşınmıştır. 1978 yılında Hermann Miller firması,
Michigan’da müşterilerini “verimlilikte tesislerin önemi” isimli bir konferansa davet et-
miştir. Bu konferans, tesisler ve verimlilik arasındaki ilişkilerin irdelendiği ilk konferans
olmuştur. Bu girişim neticesinde Tesis Yönetimi Enstitüsü’nün (FMI) Michigan’da 1979
yılında kurulması mümkün olabilmiştir. Bu enstitünün amacı işletmelerde tesislerin en
etkili şekilde kurulması ve yönetilmesini sağlamaktır.
1980 yılında Tesis Yönetimi Enstitüsü tarafından Michigan’da 40 tesis yöneticisinin ko-
nuk olduğu konferansta Ulusal Tesis Yönetimi Derneği (NFMA) kurulmasına karar veril-
miştir. İlk yıl toplantısında üye sayısı 300, ikincisinde 600 ve üçüncü yılki toplantı son-
rasında 1200 üye sayısına ulaşmıştır. Üye sayısının hızla artması ve Kanada’nın da dâhil
olmasıyla 1982 yılında derneğin ismi Uluslararası Tesis Yönetimi Derneği (IFMA) olarak
değiştirilmiştir. Bugün IFMA dünyanın en büyük ve tesis yönetimi alanında en fazla ka-
bul gören derneği haline gelmiştir. 100’den fazla ülkede 20.000’den fazla üye IFMA tara-
fından desteklenmektedir.
13
Avrupa’da tesis yönetimi, 1980’li yılların ortalarında ilk olarak Birleşik Krallık’ta başla-
mıştır. Tesis Yönetimi Derneği (AFM) 1985 yılında kurulmuştur. Almanya’da 1989 yılında
tesis yönetimi derneği, Alman Tesis Yönetimi Derneği (GEFMA) kurulmuştur. 1990 yılın-
da ise Glasgow’da tesis yönetiminde Avrupa Ağının kurulması önemli kilometre taşların-
dan birini oluşturur. Amerika, Kanada ve Avrupa dışında Avustralya ve Japonya’da da te-
sis yönetiminin kurumsal yapılanmaları oluşturulmuştur. Japonya’da 1987 yılında Japon
Tesis Yönetimi Derneği (JFMA) ve 1988 yılında Avustralya’da Avustralya Tesis Yönetimi
Derneği (FMA) kurulmuştur (Jens, 2007; IFMA, 2022).
Şekil 1: Tesis Yönetimi Bölgesel

Şekil 1: Tesis Yönetimi 2021
Bölgesel Yılı
2021 Yılı Pazar
Pazar BüyümeBüyüme
Oranları (%) Oranları (%)
Şekil Avrupa
1: Tesis Yönetimi Bölgesel 2021 Yılı Pazar Büyüme Oranları (%)
Avrupa
Asya Pasifik
Latin Amerika
Asya Pasifik
Latin Amerika
Orta Doğu ve Afrika
Kuzey Amerika
Orta Doğu ve Afrika
Kaynak:
Kaynak: Precedence Research
Precedence Research (2022)
(2022)
Kuzey Amerika
2021 yılında tesis yönetimi pazarında Asya-Pasifik bölgesinin hâkim olduğu görülmektedir. Daha
2021 yılında tesis yönetimi
sonra sırasıyla pazarında
Avrupa, Asya-Pasifik
Kuzey Amerika, Latin Amerika vebölgesinin hâkim
son olarak Orta Doğu olduğu
ve Afrika görülmektedir.
bölgeleri
Kaynak:oranlarında
Precedenceyer
Research (2022)
Daha sonra sırasıyla Avrupa,
2021 yılı tesis yönetimi Kuzey Amerika,
pazar büyüme Latin Amerika
almaktadır. ve son olarak Orta Doğu ve Af-
rika bölgeleri 2021 yılıtesis
2021 yılında tesis yönetimi
yönetimi
Şekil pazar
2: pazarında büyüme
Asya-Pasifik
Tesis Yönetimi Pazar oranlarında
bölgesinin
Büyüklükleri hâkim yer almaktadır.
olduğu görülmektedir.
(USD Trilyon) Daha
sonra sırasıyla Avrupa, Kuzey Amerika, Latin Amerika ve son olarak Orta Doğu ve Afrika bölgeleri
2021 yılı tesis yönetimi pazar büyüme oranlarında yer almaktadır.
Şekil 2: Tesis Yönetimi
Şekil Pazar
2: Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri (USD Trilyon)
Büyüklükleri (USD Trilyon)
Kaynak: Precedence Research (2022)

2
14
2
TESİS YÖNETİMİ
Şekil 2’de yer alan bilgilere göre, tesis yönetimi pazarının 2021 yılında 1,26 trilyon ABD
Doları değerinde olduğu tespit edilmiştir. Yıllar içinde pazarda büyük bir artışın meydana
gelmesi beklenmekte ve 2030 yılında 1,9 trilyon ABD Doları değerine ulaşacağı tahmin
Şekil 2’de yer alan bilgilere göre, tesis yönetimi pazarının 2021 yılında 1,26 trilyon ABD Doları
edilmektedir.
değerinde olduğu tespit edilmiştir. Yıllar içinde pazarda büyük bir artışın meydana gelmesi
beklenmekte
Şekil 2’de yervealan
2030bilgilere
yılında 1,9 trilyon
göre, tesis ABD Doları
yönetimi değerine2021
pazarının ulaşacağı
yılındatahmin edilmektedir.
1,26 trilyon ABD Doları
değerinde olduğu
Şekil 3: Global tespit edilmiştir.
TesisTesis Yıllar
Yönetimi içinde pazarda büyük bir artışın meydana gelmesi
Şekil 3: Global YönetimiPazarı 2019-2027
Pazarı 2019-2027 Karşılaştırması
Karşılaştırması
beklenmekte ve 2030 yılında 1,9 trilyon ABD Doları değerine ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Şekil 3: Global Tesis Yönetimi Pazarı 2019-2027 Karşılaştırması
Kuzey Amerika Avrupa Asya Pasifik Dünyanın Geri Kalanı

2019 2027
Kuzey Amerika Avrupa Asya Pasifik Dünyanın Geri Kalanı
Kaynak:Verified
Kaynak: Verified Market
Market Research
Research(2022)
(2022)
2027 yılında
2027 yılında Asya Asya Pasifik
Pasifik bölgesindetesis
bölgesinde tesis yönetimi
yönetimi pazarının yüksek bir ivme kazanması
pazarının
Kaynak: Verified Market Research (2022) yüksek bir ivme kazanma-
öngörülmektedir. Kuzey Amerika ve Avrupa’daki Tesis Yönetimi pazarındaki artışların Asya Pasifik
sı öngörülmektedir.
bölgesindeki
Kuzey Amerika ve Avrupa’daki Tesis Yönetimi pazarındaki artışların
2027 yılındakadar
Asyayüksek olmayacağı
Pasifik tahmin
bölgesinde tesisedilmektedir.
yönetimi pazarının yüksek bir ivme kazanması
Asya Pasifik bölgesindeki kadar yüksek olmayacağı
öngörülmektedir. Kuzey Amerika ve Avrupa’daki tahmin
Tesis Yönetimi edilmektedir.
pazarındaki artışların Asya Pasifik
Şekil 4: Global Tesis Yönetimi Hizmet Pazarı (USD Trilyon)
bölgesindeki kadar yüksek olmayacağı tahmin edilmektedir.
Şekil 4: Şekil
Global Tesis
4: Global Yönetimi
Tesis Hizmet
Yönetimi Hizmet Pazarı
Pazarı (USD (USD
Trilyon)Trilyon)
Ticari Kamu Konutlar
Ticari Kamu Konutlar

Kaynak: Verified Market Research (2022)
Şekil 4’teki bilgiler ışığında, 2019-2027 yılları arasında global tesis yönetimi hizmet pazarı üç
Kaynak:Verified
Kaynak: Verified Market
Market Research
Research(2022)
(2022)
kategoride incelenmiştir. Özellikle ticari binaların pazarın en büyük aktörü olduğu daha sonra kamu
binalarının
Şekil 4’tekivebilgiler
konutların geldiği2019-2027
ışığında, tespit edilmiştir.
yılları arasında global tesis yönetimi hizmet pazarı üç
Şekil 4’teki bilgiler ışığında, 2019-2027 yılları arasında global tesis yönetimi hizmet paza-
kategoride incelenmiştir. Özellikle ticari binaların pazarın en büyük aktörü olduğu daha sonra kamu
rı üç kategoride incelenmiştir.
binalarının ve konutların geldiğiÖzellikle ticari binaların pazarın en büyük aktörü olduğu
tespit edilmiştir.
daha sonra kamu binalarının ve konutların geldiği tespit edilmiştir.
3 15
3
Şekil 5: Global Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri
Gelecek
315 yıl 681
milyar milyar
Kamu Sektörü Sanayi Ticari

E itim
Ula tırma Sa lık Sektörü
Di er
Kaynak: Global Market Insight (2022)
Özellikle sağlık sektörünün 2021-2027 yılları arasında %10’luk bir büyüme kaydetmesi
öngörülmektedir. Sağlık tesisleri yönetimi pazar büyüklüğü 2021 yılında yaklaşık 315.07
milyar ABD Doları değerindedir. 2027 yılında % 13,93’lük bir büyüme kaydederek 681
milyar ABD Dolarına ulaşması beklenmektedir (Global Market Insight, 2022).
Şekil 6: Global Sağlık Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri
Kaynak: Maximize Market Research (2022)
Global sağlık tesis yönetimini pazar büyüklükleri açısından değerlendirdiğimizde 2022

yılında Kuzey Amerika ile Asya Pasifik bölgesinde yüksek seviyelerde olduğu gözlenmek-
tedir. Gelecek yıllarda Avrupa’da sağlık tesis yönetimi pazarının ivme kazanacağı ve 2027
yılında en fazla pazar payına sahip coğrafya olacağı öngörülmektedir.
Tesis yönetiminin gelişimi iki farklı okul olan Amerikan ve İngiliz bağlamında ele alınabi-
lir. ABD’de tesis yönetimi, işyeri verimliliğine ve tesislerin yönetimine odaklanmıştır. İn-
giliz yaklaşımıyla karşılaştırıldığında, Amerikan tesis yönetimi anlayışı, teknik konulara
ve kurulumlara daha fazla dikkat etmektedir ve ana hedef fiziksel işyeri olarak belirlen-
miştir (Tuomela ve Puhto, 2001).
16
TESİS YÖNETİMİ
İngiliz tesis yönetimi yaklaşımı; entegre hizmetler, sağlık ve üretkenlik, çalışma ortamı-
nın ve çalışanların iyileştirilmesine odaklanır. İngiliz çalışan temelli yaklaşımı, teknoloji-
ye nispeten daha az önem vermektedir. Bu yaklaşımda, temel iş ve çalışan desteğine önem
verilmektedir. Dünyanın geri kalanında olduğu gibi, İskandinav ülkelerindeki tesis yöne-
timinin de organizasyona ve hedef ülkeye bağlı olarak çeşitli tanımları ve biçimleri var-
dır. İskandinav ülkelerindeki yönetim ve hizmet şirketleri, yerel pazarlarda hizmetlerini
pazarlamak ve tanıtmak için kendi tesis yönetimi tanımlarını kullanırlar. Geleneksel
mülk yönetimi görevleri, genellikle tesis yönetimi hizmetlerine dahil edilir. İskandinav
tesis yönetimi anlayışı İngiliz ve Amerikan yaklaşımlarından bu noktada ayrışmaktadır
(Maliene ve diğ, 2008).
Bazı durumlarda tesis yönetimi, İskandinav ülkelerinde stratejik düzeyden operasyonel

düzeye kadar tüm tesis hizmetlerini ve görevlerini içerebilen kullanıcı tabanlı yönetim
olarak anlaşılır. Çekirdek işletmeleri desteklemek için ana bağlantı anlaşılmıştır, ancak
Birleşik Krallık veya ABD’deki kadar yerleşik bir anlamı bulunmamaktadır (Tuomela ve
Puhto, 2001).
Sheynkman (2022)’e göre tesis yönetimi dört ana boyut üzerinde durmaktadır. Bunlar:
insan, süreç, bina ve teknolojidir.
İnsanî boyutta tesis yöneticisi, çalışanların verimli çalışması için elverişli bir ortam sağlar
ve beyaz ve mavi yakalı çalışanlar arasında bir köprü görevi görür. İyi bir çalışma ortamı
sağlamak, yeni çalışanlar için uygun alan sağlamak ve çalışanların barınma sorunlarını
çözebilmelidir. Tesis yöneticileri, işyeri ile tesisteki çalışanlar arasındaki bağlantıyı sağ-
lar. Konaklama, güvenlik veya konfor sorunları ortaya çıktığında, bunları çözmek tesis
yöneticisinin görevidir.
Süreç, bir şeyi yaparken bir düzen olmasını sağladığı gibi işlemlerin beklentiler dahilinde
olabilmesini sağlamaktadır. Süreç boyutunda, bir organizasyonun süreç olmadan etkin
bir şekilde çalışamayacağı ifade edilmiştir. Düzen ve ölçülü olabilmeyi sağlamak için sü-
reçler mevcut olmalıdır.
Bina boyutunda, fiziksel yapının iyi durumda tutulmasını ve mevcut yapıda iyileştirme ya-
pılmasını gerektirir. Tesis yönetiminin sadece fiziksel varlığı korumanın ötesinde, aynı var-
lığın kullanıcıların beklentilerine hizmet ettiğinden emin olmak (yani yapıyı sağlam halde
tutabilmek) gerekmektedir. Bu süreç, yalnızca binaya bakmayı değil, yeni ortaklıklar geliş-
tirmeyi, geleceği planlamayı ve varlık yönetimini de içerir. Tesisler, iş gücünün ardından
en büyük ikinci gideri oluşturur. İş yerini bir maliyet merkezi yerine bir rekabetçi avantaj
sağlayan bir unsura dönüştürmek tesis yöneticisinin görevidir. Bunu yapabilmek için de
tesislerin onları kullanan insanların ihtiyaçlarını karşılamasını sağlamak gerekmektedir.
Teknoloji boyutunda, teknoloji entegrasyonu kastedilmektedir. Teknoloji dünyası veya

teknolojinin küresel kullanımı çağında bulunduğumuzdan dolayı, teknolojiye ihtiyaç du-
17
yulmayan bir iş modeli artık bulunmamaktadır. Teknoloji, endüstrilerin neredeyse tüm

bölümlerinde kullanılagelir haldedir. Teknolojinin kullanımı, herhangi bir işletmenin ge-
lişmesi için kaçınılmaz hale gelmiştir. Tesis yöneticileri için de görevlerini yerine getirir-
ken teknolojiyi benimsemeleri beklenir. Doğru teknolojiyi belirlemek ve uygulamak bir
tesis yöneticisinin başlıca sorumluluğudur.
1.2. Avrupa’da Tesis Yönetimi

Avrupa Standartlar Komitesi (Comité Européen de Normalisation, CEN) tesis yöneti-
mi standartlarını (CEN/TC 348) oluşturmuştur. Bu standartlar Avrupa’da 2006 yılın-
da yürürlüğe girmiş ve Avrupa Birliği’nin tüm ülkelerinde uyarlanmıştır. Standartların
oluşturulması süreci 2002 yılında başlamış olup CEN 2004 yılı sonunda çalışmalarını
tamamlamıştır. Bu standart oluşturma sürecinin bu kadar yavaş gelişmesinin en önemli
nedeni, tesis yönetimi alanında farklı ülkelerde görüş uyumsuzluğunun hüküm sürme-
siydi. Küreselleşme sürecinin analizi yoluyla, farklı ülkelerden uzmanların tek tip bir te-
sis yönetim felsefesi konusundaki tartışmaları nedeniyle sürecin bu zamana ertelendiği
söylenebilir. CEN çalışmasının en başından itibaren, farklı Avrupa ülkelerinden uzmanlar
tarafından farklı şekilde yorumlanan Tesis Yönetimi ilgili önemli tartışmalar yaşanmıştır
ancak nihai olarak standardize edilebilmiştir. Ulusal pazarlarda tesis yönetimi için CEN
standardının potansiyel faydaları, tesis yöneticilerinin yanı sıra işletme sağlayıcıları için
tanımlanmıştır. Bu faydalar şunlardır (Maliene ve diğ, 2008):
• Küresel bir pazarda geliştirilmiş rekabet gücü,
• Birincil ve tesis yönetimi süreçlerinin geliştirilmiş etkinliği,
• Tedarik ve sözleşmelerde daha fazla şeffaflık,
• Sertifikasyon için geliştirilmiş çıktı desteği kalitesi,
• Paydaşlar arasında geliştirilmiş iletişim,
• Yeni araç ve sistemlerin geliştirilmesi.
Tesis yönetimi, kuruluşlardaki her bireyin yaşam kalitesi ve üretkenliği üzerinde doğru-
dan bir etkiye sahiptir. Aynı zamanda dünyanın her yerindeki insanların güvenliği, emni-
yeti ve esenliği üzerinde de rol oynar. Etkili ve verimli olmak için, tesis yönetiminin tutarlı,
koordineli ve verimli bir şekilde gelişmesini ve uygun bir olgunluk düzeyine ulaşmasını
sağlayan standartların oluşturulmasına ihtiyaç vardır. CEN/TC 348’in amacı, CEN üyesi
tüm ülkeler ve ötesindeki ülkeler için yararlı olacak şekilde stratejik düzeyde bu sürece
geçerli bir katkıda bulunmaktır. Avrupa Tesis Yönetimi Komitesi (European Committee
on Facility Management) Avrupa’daki tesis yönetimi için ortak zemini, ortak çerçeveyi ve
uyumlu bir çalışma şeklini tanımlar. CEN/TC 348, ulusal ve uluslararası standartlar ara-
sında sağlam bir temel ve bir köprü temsil etmektedir. Kuruluşlar, genellikle temel işleri
için kritik olan destek süreçlerine güvenirler. Tesis yönetimi, geniş bir destek süreçleri
yelpazesini entegre ve optimize eder ve çıktılarını; yani çalışma ortamını, güvenli ve em-
niyetli binaları ve optimum hale getirilmiş enerji tüketimini, tesislerin birincil süreçleri-
ne ve faaliyetlerine odaklanmalarını sağlamak için sunar. Bu desteğin, kuruluşun iş stra-
18
TESİS YÖNETİMİ
tejisi ve hedefleri ile uyumlu olmasını sağlamak tesis yönetiminin sorumluluğundadır.

Tesis yönetimi standartlarının geliştirilmesi ve uygulanması için yapılması gerekenler
şunlardır (CEN, 2022):
- Tesis yönetimi için kullanılan ortak ilkeleri, kavramları, terimleri ve tanımları tanım-
lamak ve tavsiye etmek,
- Tesis yönetimi için genel gereksinimleri tanımlamak,
- Temel iş desteğini sağlamak için tesisle ilgili hizmetler için hizmet seviyelerini tanım-
lamak, tahsis etmek ve iyileştirilmesi için araçlar sağlamak,
- İşlevsel ve motive edici çalışma ortamları yaratmak,
- Kaliteyi, üretkenliği ve mali şeffaflığı artırmak,
- Performansın değerlendirilmesi ve ölçülmesi için ilke ve yöntemler sağlamak,
- Örgütsel olgunluğu teşvik etmek, stratejik konularda tesis yönetimi süreçlerini
tamamlamak ve iyileştirmek,
- Sürdürülebilirliği teşvik etmek ve olumsuz çevresel etkiyi azaltmak,
- Mevzuata uygunluğu sürdürmek ve güvenli çalışma alanları sağlamak,
- Bina yaşam döngüsü performansını ve maliyetlerini optimize etmek,
- Bir kuruluşun kimliğini ve imajını geliştirmek.
CEN/TC 348’nin hedefleri, Avrupa ülkeleri için aşağıdaki başlıklardaki standartları geliş-
tirmek ve sağlamaktır (CEN, 2022):
a) Avrupa’da tesis yönetiminin ortak en iyi uygulamalarını bir araya getirmek,
b) Avrupa düzeyinde uygulanabilirliklerini ve kullanışlılıklarını güçlendirmek için
ulusal düzeyde standartların geliştirilmesi üzerine inşa etmek,
c) Tesis yönetimine ihtiyaç duyan kuruluşlara sağlanan değeri artıracak ilkeler, süreç-
ler ve rehberlik hizmetlerini sağlamak,
d) Sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek,
e) Üyeleri ve irtibatları aracılığıyla yapılı çevre ve tesisle ilgili hizmetlerin yönetimi ile
ilgili organizasyonel bir işlev olarak tesis yönetimi bilincini ve anlayışını artırmaktır.
CEN/TC’nin kapsamı, birincil süreçleri desteklemek için operasyonel, taktik ve stratejik
seviyeleri kapsayan Tesis Yönetimi için Avrupa standartlarının hazırlanmasıdır. Bu bağ-
lamda Avrupa’nın tesis yönetimi anlamında kapsayıcı bir mevzuata sahip olduğu görül-
mektedir.
19
e) Üyeleri ve irtibatları aracılığıyla yapılı çevre ve tesisle ilgili hizmetlerin yönetimi ile ilgili
organizasyonel bir işlev olarak tesis yönetimi bilincini ve anlayışını artırmaktır.
CEN/TC'nin kapsamı, birincil süreçleri desteklemek için operasyonel, taktik ve stratejik seviyeleri
kapsayan Tesis SEKTÖR
TESİS YÖNETİMİ Yönetimi için Avrupa standartlarının hazırlanmasıdır. Bu bağlamda Avrupa’nın tesis
RAPORU
yönetimi anlamında kapsayıcı bir mevzuata sahip olduğu görülmektedir.
Şekil
Şekil 7: Avrupa’da
7: Avrupa’da Tesis
Tesis YönetimiHizmetleri
Yönetimi Hizmetleri Geliri
Geliri(Trilyon Euro)
(Trilyon Euro)
Kaynak:European
Kaynak: European FM
FMProvider
Provider(2020)
(2020)
Şekil 7’deki veriler çerçevesinde, 2020 yılındaki Avrupa’daki Tesis Yönetimi Hizmetle-
rinden elde edilen gelirlerin önemli seviyelere ulaştığı görülmektedir. 2021-2026 yılları
arasında Avrupa’daki Tesis Yönetimi Sektörünün %3,72 oranında büyümesi tahmin edil-
mektedir.
1.3. ABD’de Tesis Yönetimi 7

Amerikan tesis yönetimi yaklaşımı daha çok süreç odaklıdır ve odak noktası faaliyetleri
planlama ve koordine etmeye yöneliktir. Burada var olan avantaj, izleme ve denetleme
amaçlı ayrıntılı iş süreçlerinin mevcut olmasıdır, ancak bu yaklaşımın dezavantajı, insan
odaklı olmaması ve sosyal olarak zorunlu olmayan bir model olarak algılanabilmesidir.
Bu yaklaşım, daha fazla kar odaklı olarak yorumlanır; sonuç odaklıdır, ancak iş yapış sü-
recinde insan faktörüne fazla bir alan bırakmamaktadır. Amerikan tesis yönetimi tarzı,
yaratıcılığa fazla yer bırakmadan iş süreçlerini net bir şekilde tanımlar. Bu nedenle, duy-
gular ve hisler, işle ilgili karar verme süreçlerinde yer almaz (Nor ve Azman, 2014).
Amerika’da yapılan bir araştırmaya (Sullivan ve diğ, 2010) göre tesis yönetimi endüstri-
sinin şu anda risk altında olduğunu göstermiştir. Düşük eğitim düzeyi ve iş tatmini de
dahil olmak üzere mesleğe ilişkin yaygın olarak kabul edilen birçok algının yanlış olduğu
kanıtlanmış olsa da, doğrulanmış birçok ilgili konunun varlığı da ortaya konmuştur. Bu
hususlar şu şekilde ifade edilmiştir:
• Tesis yönetimi sektörünün mevcut durumuna ilişkin genel kabul görmüş algıları
doğrulamak için yeterince deneysel çalışmanın olmadığı,
• Tesis yönetimindeki iş gücü, tesis yönetimi mesleğine yeni girenlerin sayısının ye-
tersiz olduğu ve sektörün ağırlıklı olarak, yakında emekli olacak yaşlı profesyonel-
lerden oluştuğu,
• Yeni tesis yöneticilerini uygun şekilde eğitmek için az miktarda tesis yönetimine özel
örgün eğitim programlarının mevcut olduğu ifade edilmiştir.
20
TESİS YÖNETİMİ
Araştırmaya katılan şirketlerin çoğunluğunun emekli olan tesis yöneticilerini değiştir-

mek için net bir planının olmaması ve yakın gelecekte yeni tesis yöneticilerini işe almayı
düşünmemeleri, sektör önündeki önemli problemlerdendir. Ayrıca sektör temsilcileri,
gelecek nesil tesis yöneticilerinin hazır bulunacağından ve kuruluşlarının ihtiyaçlarını
karşılamak için yeterince eğitileceğinden emin olmadıklarını belirtmişlerdir. Sonuçlar,
bu sorunu çözmek için yeni tesis yönetimi akademik programlarına ihtiyaç olduğunu
göstermektedir.
Genel olarak bakıldığında Amerika Birleşik Devletleri, tesis yönetimi konusunda Dün-
ya’nın en ileri gelen ülkelerinden birisidir. Uluslararası Tesis Yönetimi Derneği (IFMA)
de Amerika Birleşik Devletleri’nde kurulmuş ve birçok ülkeden kazandığı üyelerle sek-
törün en önemli derneği haline gelmiştir. Sektörün gelişimi için yapılan çeşitli akademik
program, eğitim ve kongreler olmasına rağmen, sektörün halen hak ettiği seviyeye gelmiş
olduğunu söylemek için henüz erkendir. Aynı zamanda yasal mevzuatla da tesis yönetimi
alanında düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır.
Şekil 8: 2021 Yılında Kuzey Amerika’daki Tesis Yöneticilerinin Tedarikçi

Seçim Kriterleri
Şekil 8: 2021 Yılında Kuzey Amerika’daki Tesis Yöneticilerinin Tedarikçi Seçim Kriterleri
Kurumsal Fiyat Sertifika Entegre Tesis

İtibar Yönetimi
Kaynak: (Mordor Intelligence, 2022)

Kaynak: Mordor Intelligence (2022)
Kuzey Amerika’daki
Kuzey Amerika’dakiTesis yöneticileri,
Tesis tedarikçi
yöneticileri, tedarikçi seçiminde
seçiminde en önemli
en önemli kriterinitibar
kriterin kurumsal kurumsal
olduğunu ileri sürmektedirler. Daha sonra fiyat ve sertifikaların geldiği görülmektedir.
itibar olduğunu ileri sürmektedirler. Daha sonra fiyat ve sertifikaların geldiği görülmek- Entegre Tesis
Yönetimi talebinin %56 seviyelerinde olması da dikkat çekmektedir.
tedir. Entegre Tesis Yönetimi talebinin %56 seviyelerinde olması da dikkat çekmektedir.
2. TÜRKİYE’DE TESİS YÖNETİMİ

2.1. Tesis Yönetimi ve Organizasyon
Türkiye’de bu alanda genel kabul görmüş bir tanım bulunmamaktadır. Tesis kavramı insanların
yaşadığı ya da çalıştığı iş merkezleri, hastaneler, okullar, havalimanları, fabrikalar, AVM, siteler,
rezidanslar, oteller olarak ele alınmaktadır (Tesis Yönetimi Derneği, TRFMA, 2022). Uluslararası
Tesis Yönetimi Derneği (International Facility Management Association - IFMA), tesis yönetimini;
teknoloji, mekan, insan, süreçleri birbirine entegre ederek çevrenin güvenliğini sağlamayı
amaçlayan, konforun ve güvenliğin artmasına kaynaklık eden, birden fazla disiplini kapsayan bir
meslek olarak tanımlamaktadır (IFMA, 2022).
Entegre Tesis yönetimi; organizasyonların amaçlarına ulaşması için gerekli bina, ekipman, bilişim 21
sistemlerinin tedarik edilmesi ve işletilmesine yönelik bütünleşik bir yaklaşımdır. Müşteri ihtiyaç ve
isteklerinin karşılanmasında ‘‘Entegre Tesis Yönetimi’’ anahtar bir rol üstlenmektedir.
22
2. TÜRKİYE’DE TESİS YÖNETİMİ
2.1. Tesis Yönetimi ve Organizasyon

Türkiye’de bu alanda genel kabul görmüş bir tanım bulunmamaktadır. Tesis kavramı in-
sanların yaşadığı ya da çalıştığı iş merkezleri, hastaneler, okullar, havalimanları, fabri-
kalar, AVM, siteler, rezidanslar, oteller olarak ele alınmaktadır (Tesis Yönetimi Derneği,
TRFMA, 2022). Uluslararası Tesis Yönetimi Derneği (International Facility Management
Association - IFMA), tesis yönetimini; teknoloji, mekan, insan, süreçleri birbirine enteg-
re ederek çevrenin güvenliğini sağlamayı amaçlayan, konforun ve güvenliğin artmasına
kaynaklık eden, birden fazla disiplini kapsayan bir meslek olarak tanımlamaktadır (IFMA,
2022).
Entegre Tesis yönetimi; organizasyonların amaçlarına ulaşması için gerekli bina, ekip-
man, bilişim sistemlerinin tedarik edilmesi ve işletilmesine yönelik bütünleşik bir yakla-
şımdır. Müşteri ihtiyaç ve isteklerinin karşılanmasında ‘‘Entegre Tesis Yönetimi’’ anahtar
bir rol üstlenmektedir.
Entegre Tesis yönetimi; birçok farklı faaliyet alanlarının bir araya getirilmesi ve tek çatı
altında bütün hizmetlerin verilmesi olarak değerlendirilmektedir. Bu faaliyetler; temiz-
lik, güvenlik, yemek hizmeti, tamir, bakım & onarım, dizayn, insan kaynakları yönetimi,
muhasebe, satış, turizm ve eğlence gibi disiplinleri içermektedir. Tesis yönetimi kapsa-
mında yer alan birimler arasındaki koordinasyonun etkili bir şekilde sağlanması amaç-
lanmaktadır.
Şekil 9: Tesis Yönetimi İçerisindeki Ana Fonksiyonlar

Şekil 9: Tesis Yönetimi İçerisindeki Ana Fonksiyonlar
Kaynak: (Atkin ve Brooks, 2000)

Kaynak: Atkin ve Brooks (2000)
Tesislerdeki faaliyetlerin etkin ve verimli bir şekilde işlev kazanması için öncelikli olarak hedeflerin
belirlenmesi ve o doğrultuda stratejilerin hayata geçirilmesi gereklidir. Tesis yönetimi stratejilerinin
oluşturulması bir nevi proje olarak değerlendirilmektedir. 23
Şekil 10: Türkiye’deki Tesis Yönetiminin Pazar Büyüklüğü
Bölgesel Türkiye’de Tesis Yönetiminin Bölgelere

Göre Pazar Büyüklüğü
Tesislerdeki faaliyetlerin etkin ve verimli bir şekilde işlev kazanması için öncelikli olarak
hedeflerin belirlenmesi ve o doğrultuda stratejilerin hayata geçirilmesi gereklidir. Tesis
yönetimi stratejilerinin oluşturulması bir nevi proje olarak değerlendirilmektedir.
Şekil 10: Türkiye’deki Tesis Yönetiminin Pazar Büyüklüğü
Kaynak: TechSci Research (2022)
Türkiye’de Tesis Yönetiminin, bölgelere göre Pazar büyüklükleri Şekil 10’da yer almakta-
dır. Şekil 10’a göre Marmara Bölgesinin ilk sırada olduğu ardından ise İç Anadolu, Ege ve
Akdeniz bölgelerinin geldiği görülmektedir.
Şekil 11: Sanayi ve Hizmet Sektörleri Yıllık Üretim Değerleri
Şekil 11: Sanayi ve Faaliyetlere

Ekonomik Hizmet Göre Sektörleri Yıllık
Üretim Değerleri Üretim Değerleri
(2009-2020)
700.000.000.000
600.000.000.000
500.000.000.000
400.000.000.000
300.000.000.000
200.000.000.000
100.000.000.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
İnşaat Ulaştırma ve Depolama Konaklama ve Yiyecek Hizmeti
Bilgi ve İletişim Gayrimenkul Eğitim
Madencilik ve Taşocakçılığı
Kaynak: TÜİK (2022)

24
Şekil 11’de Sanayi ve hizmet sektörlerindeki yıllık üretim değerlerinin 2009-2020 yılları arasında
nasıl bir değişim gösterdiği ele alınmıştır. İnşaat sektörünün diğer sektörlere göre daha yüksek bir
üretim değerine sahip olduğu görülmektedir. 2009 yılında inşaat sektörünün yıllık üretim değeri 106
milyar TL iken, 2020 yılında 584 milyar TL değerine ulaşmıştır.
TÜRKİYE’DE TESİS YÖNETİMİ
Şekil 11’de Sanayi ve hizmet sektörlerindeki yıllık üretim değerlerinin 2009-2020 yılları
arasında nasıl bir değişim gösterdiği ele alınmıştır. İnşaat sektörünün diğer sektörlere
göre daha yüksek bir üretim değerine sahip olduğu görülmektedir. 2009 yılında inşaat
sektörünün yıllık üretim değeri 106 milyar TL iken, 2020 yılında 584 milyar TL değerine
ulaşmıştır.
İnşaat sektörü en yüksek değeri 2018 yılında 610 milyar TL ile yakalamıştır. İnşaat
sektöründen sonra ulaştırma ve depolama üretim değerlerinin geldiği tespit edilmiştir.
En düşük değerlerin ise eğitim sektöründe (2009 yılında 6 milyar TL) olduğu belirlenmiş-
tir. Bu bilgiler ışığında, inşaat ile ulaştırma ve depolama sektörlerinde yer alan tesislerin
üretim değerlerinin gayrimenkul, bilgi ve iletişim, madencilik ve taş ocakçılığı, eğitim,
konaklama ve yiyecek hizmetleri sektörünün çok ilerisinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Şekil 12: İmalat

Şekil Sanayinin
12: İmalat Yıllık
Sanayinin Yıllık Üretim
Üretim Değerleri
Değerleri
İmalat Sektörü Üretim Değerleri (2009-2020)

3.000.000.000.000
2.500.000.000.000
2.000.000.000.000
1.500.000.000.000
1.000.000.000.000
500.000.000.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Şekil 12’de
Şekil yer
12’dealan imalat
yer alan sanayi
imalat sanayi yıllık üretim
yıllık üretim değerlerinin,
değerlerinin, 12 yıllık12 yıllık
zaman zaman
zarfında 447zarfında
milyar 447
TL’den 2.5 trilyon TL’ye ulaştığı görülmektedir. İmalat sanayindeki üretim
milyar TL’den 2.5 trilyon TL’ye ulaştığı görülmektedir. İmalat sanayindeki üretim değer- değerlerinin artması,
tesislerin üretim değerlerinin dikkat çekici bir boyutta ivme kazandığını göstermektedir.
lerinin artması, tesislerin üretim değerlerinin dikkat çekici bir boyutta ivme kazandığını
göstermektedir.Şekil 13: Tesislere Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin Yıllık Üretim Değerleri
450.000.000.000
400.000.000.000
350.000.000.000
300.000.000.000
250.000.000.000
200.000.000.000
150.000.000.000
100.000.000.000
50.000.000.000
0 25
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Elektrik, Gaz, Buhar,İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı
Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme
500.000.000.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
TESİS YÖNETİMİ SEKTÖR RAPORU Kaynak: TÜİK (2022)
Şekil 12’de yer alan imalat sanayi yıllık üretim değerlerinin, 12 yıllık zaman zarfında 447 milyar
TL’den 2.5 trilyon TL’ye ulaştığı görülmektedir. İmalat sanayindeki üretim değerlerinin artması,
tesislerin üretim değerlerinin dikkat çekici bir boyutta ivme kazandığını göstermektedir.
Şekil 13: Tesislere

Şekil Destek
13: TesislereSağlayan Diğer
Destek Sağlayan Sektörlerin
Diğer Sektörlerin Yıllık
Yıllık Üretim Üretim Değerleri
Değerleri
450.000.000.000
400.000.000.000
350.000.000.000
300.000.000.000
250.000.000.000
200.000.000.000
150.000.000.000
100.000.000.000
50.000.000.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler
İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri
İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri
Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor

Tesislere destek sağlayan diğer sektörlerin yıllık

12 üretim değerleri Şekil 13’te ele alınmış-
tır. Elektrik, gaz, buhar, iklimlendirme üretimi ve dağıtımının 12 yılda 78 milyar TL’den
428 milyar TL’ye ulaştığı görülmektedir. 2009-2020 yılları arasında elektrik, gaz, buhar,
iklimlendirme üretimi ve dağıtımının kademeli olarak bir yükseliş seyrinde olduğu belir-
lenmiştir. İdari ve destek hizmet faaliyetleri 2009-2018 yılları arasında artış gösterirken,
2019 yılından sonra bir düşüşe geçtiği gözlenmektedir.
Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 12 yılda %415 oranında artış göstermiştir. Buna
karşın tesislere destek sağlayan su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faa-
liyetleri, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri, kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor
faaliyetleri önceki yıllara göre benzer oranlarda seyrettiği tespit edilmiştir. Şekil 13’teki
bilgiler ışığında, özellikle elektrik, gaz, buhar, iklimlendirme sektöründe yer alan tesisle-
rin üretim değerlerinin artmış olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
26
faaliyetleri 2009-2018 yılları arasında artış gösterirken, 2019 yılından sonra bir düşüşe geçtiği
gözlenmektedir.
Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 12 yılda %415 oranında artış göstermiştir. Buna karşın
tesislere destek sağlayan su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri, insan
TÜRKİYE’DE
sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri, kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetleri öncekiTESİS
yıllaraYÖNETİMİ
göre benzer oranlarda seyrettiği tespit edilmiştir. Şekil 13’teki bilgiler ışığında, özellikle elektrik,
gaz, buhar, iklimlendirme sektöründe yer alan tesislerin üretim değerlerinin artmış olduğu sonucuna
ulaşılmıştır.
Şekil 14:Şekil
Sanayi ve Hizmet
14: Sanayi ve HizmetSektörlerinin
Sektörlerinin YıllıkYıllık
CirolarıCiroları
Ekonomik Faaliyetlere Göre Ciro

700.000.000.000
600.000.000.000
500.000.000.000
400.000.000.000
300.000.000.000
200.000.000.000
100.000.000.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
İnşaat Ulaştırma ve Depolama

Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Bilgi ve İletişim
Gayrimenkul Eğitim

Şekil 14’e göre 2009- 2020 yılların arasında en fazla ciroya inşaat sektörünün sahip olduğu ve daha
sonra ulaştırma sektörünün inşaat sektörünü takip ettiği gözlenmektedir. İnşaat sektörünün 2018
Şekil 14’e görecirosu
yılındaki 2009- 6442020
milyar yılların arasında
TL’ye ulaşmıştır. Tesis en fazlaçerçevesinde,
yönetimi ciroya inşaat sektörünün
gayrimenkul, sahip ol-
madencilik
duğu vevedaha sonra ulaştırma sektörünün inşaat sektörünü takip ettiği gözlenmektedir.
taş ocakçılığı, eğitim, bilgi ve iletişim sektörlerinin yıllık cirolarının inşaat ile ulaştırma ve
İnşaat sektörünün 2018 yılındaki
depolama sektörlerinin çok gerisindecirosu
kaldığı 644
tespit milyar
edilmiştir.TL’ye ulaşmıştır. Tesis yönetimi çer-
çevesinde, gayrimenkul, madencilik ve taş ocakçılığı, eğitim, bilgi ve iletişim sektörleri-
nin yıllık cirolarının inşaat ile ulaştırma ve depolama sektörlerinin çok gerisinde kaldığı
tespit edilmiştir.
Şekil 15:Şekil 15: İmalat Sanayinin Yıllık Ciroları

İmalat Sanayinin
13 Yıllık Ciroları
İmalat Sanayi Ciro
3.500.000.000.000
3.000.000.000.000
2.500.000.000.000
2.000.000.000.000
1.500.000.000.000
1.000.000.000.000
500.000.000.000
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Şekil 15’de görüleceği üzere, imalat sanayi yıllık cirosu 12 yıllık süreçte 486 milyar TL’den
3 trilyon TL’ye ulaşmıştır. Özellikle 2016-2020 yılları arasında %174’lük bir büyüme meydana 27
gelmiştir. İmalat sanayide yer alan tesislerin cirolarının büyük oranda arttığı öngörülmektedir.
Şekil 16: Tesislere Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin Yıllık Ciroları

2.000.000.000.000
1.500.000.000.000
1.000.000.000.000
500.000.000.000
TESİS YÖNETİMİ SEKTÖR0 RAPORU
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Şekil 15’de görüleceği üzere, imalat sanayi

Kaynak: TÜİK yıllık
(2022)cirosu 12 yıllık süreçte 486 milyar
TL’den 3 trilyon TL’ye ulaşmıştır. Özellikle 2016-2020 yılları arasında %174’lük bir bü-
Şekil 15’de görüleceği üzere, imalat sanayi yıllık cirosu 12 yıllık süreçte 486 milyar TL’den
yüme meydana gelmiştir.
3 trilyon TL’ye İmalat
ulaşmıştır. sanayide
Özellikle 2016-2020yer alan
yılları tesislerin
arasında %174’lükcirolarının
bir büyüme büyük
meydana oranda
arttığı öngörülmektedir.
gelmiştir. İmalat sanayide yer alan tesislerin cirolarının büyük oranda arttığı öngörülmektedir.
Şekil 16: Tesislere

Şekil 16: Tesislere Destek Destek Sağlayan Diğer
Sağlayan Diğer Sektörlerin Yıllık Ciroları
Sektörlerin Yıllık Ciroları
450.000.000.000
400.000.000.000
350.000.000.000
300.000.000.000
250.000.000.000
200.000.000.000
150.000.000.000
100.000.000.000
50.000.000.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Tesislere destek sağlayan diğer sektörlerin yıllık cirolarını ele aldığımızda, elektrik, gaz,
buhar, iklimlendirme üretimi ve dağıtımı 14 sektöründeki firmaların cirosunun özellikle
2017-2020 yılları arasında %90’lık bir artış gösterdiği tespit edilmiştir. Buna karşın, ida-
ri ve destek hizmet faaliyetlerini 2009- 2019 yılları arasında kademeli olarak artarken,
2019-2020 yılları arasında düşüş seyrine geçmiştir.
Tesislere destek sağlayan su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri,

insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri, kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyet-
leri cirolarının benzer oranlarda seyrettiği belirlenmiştir.
28
Tesislere destek sağlayan diğer sektörlerin yıllık cirolarını ele aldığımızda, elektrik, gaz, buhar,
iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründeki firmaların cirosunun özellikle 2017-2020 yılları
arasında %90’lık bir artış gösterdiği tespit edilmiştir. Buna karşın, idari ve destek hizmet
faaliyetlerini 2009- 2019 yılları arasında kademeli olarak artarken, 2019-2020 yılları arasında düşüş
seyrine geçmiştir.
Tesislere destek sağlayan su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri, insan
sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri, kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetleri cirolarının
benzer oranlarda seyrettiği belirlenmiştir.
ŞekilŞekil
17: 17:
ÜFE Yıllık
ÜFE Değişim
Yıllık Değişim Oranı
Oranı (%) (%)
ÜFE Yıllık Değişim Oranı (%) (Temmuz 2020-Temmuz 2022)

160
140
120
100
80
60
40
20
0
M 21
M 22
Ey 20
O 20
Ek 20
as 20
N 21
Ey 21
O 21
Ek 21
as 21
N 22
M 21
i 1
M 22
i 2
A 20
ğu 20
A 21
Şu 21
st o 1
Şu 22
22
m 21
m 22
H ıs 2
H ıs 2
A uz 2
lık
lık
l
t
uz
s
k
uz
n
n
im
im
Te ran
Te ran
ım
ım
lü
lü
ba
ba
ar
ar
st o
ca
isa
ca
isa
ay
ay
m
m
ra
ra
ğu
az
az
m
K
Te

Şekil 17’ye
Şekil göre Temmuz
17’ye göre Temmuz2022 tarihindeki
2022 tarihindeki Üretici
Üretici Fiyat (ÜFE)
Fiyat Endeksi Endeksi (ÜFE)
değerleri değerleri
bir önceki yılın bir ön-
ceki yılın Temmuz
Temmuz ayına
ayına göre göre
yüzde yüzde
144,61 ve on144,61
iki aylıkve on iki aylık
ortalamalara ortalamalara
göre yüzde göre yüzde 97,30
97,30 artış göstermiştir.
artış göstermiştir. ÜFE
ÜFE değerlerinde değerlerinde
artışların artışların
meydana gelmesi meydanadegelmesi
tesis maliyetlerini tesis maliyetlerini de ar-
artırmaktadır.
tırmaktadır.
Farklı ürün grupları bakımından enflasyon oranlarının farklı gerçekleştiği ve tesis yönetimine destek
sağlayan sektör maliyetlerinin buna göre şekilleneceği açıktır. Bir fikir vermesi bakımından tesis
Farklı ürün grupları
yönetimine bakımından
katkı sağlayan enflasyon
bazı sektörlerdeki ÜFEoranlarının
değişim oranlarıfarklı gerçekleştiği
Şekil 17’de ve tesis yöne-
yer almaktadır.
timine destek sağlayan sektör maliyetlerinin buna göre şekilleneceği açıktır. Bir fikir ver-
mesi bakımından tesis yönetimine katkı sağlayan bazı sektörlerdeki ÜFE değişim oranları
Şekil 17’de yer almaktadır.
15
29
Şekil 18: Temmuz Ayı ÜFE Yıllık Değişim Oranı (%)
Sanayi Sektöründeki ÜFE Yıllık Değişim Oranları (%) (2022 Temmuz)
Sermaye Malı 91,61
Enerji 350,64
Dayanıksız Tüketim Malı 118,2
Dayanıklı Tüketim Malı 92,88
Ara Malı 125,43
Su Temini 84,3
Elektrik, Gaz, Buhar,İklimlendirme 441,75
İmalat 121,71
Madencilik Taşocakçılığı 149,62
Yİ-ÜFE 144,61
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Sanayinin dört sektöründeki yıllık değişimler ele alındığında, madencilik ve taş ocakçı-
lığında %149,62, imalatta %121,71, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %441,75 ve su
temininde %84,30 artış meydana gelmiştir.
Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri değerlendirildiğinde ise, ara mallarda %125,43,
dayanıklı tüketim mallarında %92,88, dayanıksız tüketim mallarında %118,20, enerjide
%350,64 ve sermaye mallarında %91,61 artış görülmektedir.
30
Şekil 19: Türkiye’deki TÜFE Ana Harcama Gruplarına Göre Yıllık

Şekil 19: Türkiye’deki TÜFE Değişim Oranları
Ana Harcama Gruplarına (%)
Göre Yıllık Değişim Oranları (%)
TÜFE Ana Harcama Gruplarına Göre Yıllık Değişim Oranları % (2022 Temmuz)
Ulaştırma 119,11
Gıda ve alkolsüz içecekler 94,65
Ev eşyası 88,35
Alkollü içecekler ve tütün 82,66
TÜFE 79,6
Lokanta ve oteller 79,14
Konut 66,95
Çeşitli mallar ve hizmetler 66,82
Eğlence ve kültür 55,27
Sağlık 40,44
Giyim ve ayakkabı 32,09
Eğitim 26,82
Haberleşme 25,79
0 20 40 60 80 100 120
Kaynak: TÜİK
(2022)
2022 yılı temmuz

2022 ayı ayı
yılı temmuz Tüketici
TüketiciFiyat Endeksi
Fiyat Endeksi (TÜFE)
(TÜFE) verilerine
verilerine göre,
göre, 2021 2021 yılı
yılı temmuz temmuz
ayına göre ayı-
%79,60 ve on iki aylık ortalamalara göre ise %49,65’lik bir artış kaydedilmiştir.
na göre %79,60 ve on iki aylık ortalamalara göre ise %49,65’lik bir artış kaydedilmiştir. En En yüksek fiyat
artışının ulaştırma (%119,11), gıda ve alkolsüz içecek sektörlerinde (%94,65) olduğu saptanmıştır.
yüksek fiyat artışının ulaştırma (%119,11), gıda ve alkolsüz içecek sektörlerinde (%94,65)
olduğu 2.2. Tesis Yönetimi ve İnovasyon
saptanmıştır.
2.2. Tesis
Günümüzde uluslararası
Yönetimi pazarlarda rekabet avantajı elde etmek isteyen tesislerin teknoloji takipçisi
ve İnovasyon
konumundan teknoloji üreten tesis konumuna ulaşması temel esastır. Teknoloji üreten bir tesis
Günümüzde uluslararası
olabilmenin ön koşulu pazarlarda
da inovasyon rekabet avantajı
faaliyetleridir. eldeçalışmaları
İnovasyon etmek isteyen tesislerin
yaygın olarak AR-GEteknoloji
takipçisi konumundan teknoloji üreten tesis konumuna ulaşması temel esastır. Teknoloji
yatırımları ve patent sayıları altında incelenmektedir (Mercan ve Çetin, 2018). Tesislerin inovasyon
süreçlerinde
üreten bir başarılı olmaları
tesis olabilmenin için iyi da
ön koşulu kurgulanmış
inovasyon hibefaaliyetleridir.
programlarından İnovasyon
faydalanmalarının
çalışmaları
kaçınılmaz olduğu düşünülmektedir.
yaygın olarak AR-GE yatırımları ve patent sayıları altında incelenmektedir (Mercan ve
Çetin, 2018). Tesislerin inovasyon süreçlerinde başarılı olmaları için iyi kurgulanmış hibe
programlarından faydalanmalarının kaçınılmaz olduğu düşünülmektedir.
17
31
Şekil 20:Şekil
Sanayi ve Hizmet
20: Sanayi ve HizmetSektörlerinin Yıllık
Sektörlerinin Yıllık GirişimGirişim
Sayısı Sayısı
Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Yapılan Girişimci Sayıları (2009-2020)
500.000
450.000
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Ulaştırma ve Depolama Konaklama ve Yiyecek Hizmeti İnşaat

Bilgi ve İletişim Gayrimenkul Eğitim

Şekil yer
Şekil 20’de 20’dealan
yer alan bilgilerışığında
bilgiler ışığında ulaştırma
ulaştırmave depolama sektörünesektörüne
ve depolama olan girişim olan
sayısının diğer sayısı-
girişim
sektörlere göre çok daha yüksek olduğu görülmektedir. 2009 yılında ulaştırma ve depolama
nın diğer sektörlere göre çok daha yüksek olduğu görülmektedir. 2009 yılında ulaştırma
sektöründe yapılan girişim sayısı 430 bin iken, 2020 yılında 467 bin seviyelerine ulaşmıştır.
ve depolama sektöründe yapılan girişim sayısı 430 bin iken, 2020 yılında 467 bin seviye-
lerine ulaşmıştır.
Ulaştırma ve depolama sektöründeki artışları konaklama ve yiyecek hizmeti sektörü takip
etmektedir. Konaklama ve yiyecek hizmetleri sektöründe girişim sayısı 234 bin iken, 2020 yılında
295 bin’e çıkmıştır. İnşaat sektöründeki girişim sayısı 134 bin seviyelerinde iken %82’lik bir artış
Ulaştırma ve depolama sektöründeki artışları konaklama ve yiyecek hizmeti sektörü ta-
ile 245 bin seviyelerine ulaşmıştır. Tesis yatırımı açısından da ulaştırma ve konaklama sektörlerinin
kip etmektedir. Konaklama
daha cazip olduğu ve yiyecek hizmetleri sektöründe girişim sayısı 234 bin iken,
görülmektedir.
2020 yılında 295 bin’e çıkmıştır. İnşaat sektöründeki girişim sayısı 134 bin seviyelerinde
iken %82’lik bir artış
Bu sektörleri ilegayrimenkul,
sırasıyla 245 bin seviyelerine ulaşmıştır.
bilgi ve iletişim, Tesisveyatırımı
eğitim, madencilik açısından
taş ocakçılığı sektörlerida ulaş-
takip etmektedir. Şekil 20 incelendiğinde bu sektörlerde
tırma ve konaklama sektörlerinin daha cazip olduğu görülmektedir. 2009 yılından 2020 yılına kadar büyük bir
yüzdesel değişim olmadığı görülmektedir.
Bu sektörleri sırasıyla gayrimenkul, bilgi ve iletişim, eğitim, madencilik ve taş ocakçılığı

sektörleri takip etmektedir. Şekil 20 incelendiğinde bu sektörlerde 2009 yılından 2020
yılına kadar büyük bir yüzdesel değişim olmadığı görülmektedir.
18
32
Şekil
Şekil 21: 21: İmalat
İmalat Sanayisinde Yapılan
Sanayisinde YapılanGirişimler
Girişimler
Şekil 21: İmalat Sanayisinde Yapılan Girişimler
450.000
400.000
450.000
350.000
400.000
300.000
350.000
250.000
300.000
200.000
250.000
150.000
200.000
100.000
150.000
50.000
100.000
50.0000
0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
2009 2010 2011 2012

2013
Kaynak: 2014
(TÜİK,2015
2022) 2016 2017 2018 2019 2020
Kaynak: (TÜİK, 2022)
Şekil 21’e bakıldığında,
Şekil 21’e bakıldığında,imalat
imalatsanayisinde yapılan
sanayisinde yapılan girişimlerin
girişimlerin 2009-20202009-2020
yılları arasındayılları arasında
yükseliş
trendinde
yükselişŞekil
trendinde olduğu ve %27’lik
olduğuimalat
21’e bakıldığında, bir artış
ve %27’lik gösterdiği saptanmıştır.
biryapılan
sanayisinde artış gösterdiği İmalat sanayisinde
saptanmıştır.
girişimlerin 2009-2020 yapılan girişimlerin
İmalatyükseliş
yılları arasında sanayisinde
istikrarlı bir şekilde her yıl artarak devam ettiği söylenebilir. İmalat sanayisinde 2020 yılında yapılan
yapılangirişim
girişimlerin
trendinde olduğu
sayısı
istikrarlı
ve %27’lik
400.000’i
birbir
aşmıştır.
şekilde
artış her
gösterdiği yıl artarak
saptanmıştır. devam
İmalat ettiği
sanayisinde söylenebilir.
yapılan girişimlerin İmalat
istikrarlı bir şekilde her yıl artarak devam ettiği söylenebilir. İmalat sanayisinde 2020 yılında yapılan
sanayisinde 2020 yılında yapılan girişim sayısı 400.000’i aşmıştır.
girişim sayısı 400.000’i aşmıştır.
Şekil 22: Tesislere Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin Yıllık Girişim Sayıları
Şekil 22: Tesislere Destek
Şekil 22: Tesislere Sağlayan
Destek SağlayanDiğer Sektörlerin
Diğer Sektörlerin YıllıkYıllık
Girişim Girişim
Sayıları Sayıları
250.000
250.000
200.000
200.000
150.000
150.000
100.000
100.000
50.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0
2009 2010Elektrik,
2011 Gaz,
2012Buhar,İklimlendirme
2013 2014 2015 Üretimi2016
ve Dağıtımı
2017 2018 2019 2020
Elektrik,
Mesleki, Gaz, Buhar,İklimlendirme
Bilimsel Üretimi ve Dağıtımı
ve Teknik Faaliyetler
Su Temini;
İdari Kanalizasyon,
ve Destek Atık Yönetimi ve İyileştirme
Hizmet Faaliyetleri
Mesleki, Bilimsel
İnsan Sağlığı ve Teknik
ve Sosyal Faaliyetler
Hizmet Faaliyetleri
İdari veSanat,
Kültür, Destek HizmetDinlence
Eğlence, Faaliyetleri
ve Spor
Kaynak:
Kültür, Sanat, TÜİK
Eğlence, (2022)
Dinlence ve Spor

19
19
33
Tesislere destek sağlayan diğer sektörlerin yıllık girişim sayıları incelendiğinde, mesleki,
bilimsel ve teknik faaliyetlerdeki girişim sayısının dikkat çekici bir boyutta yüksek oldu-
ğu belirlenmiştir. 2009 yılında, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetlerde 139 bin girişim
Tesislere destek sağlayan diğer sektörlerin yıllık girişim sayıları incelendiğinde, mesleki, bilimsel ve
gerçekleşirken, 2017 yılında
teknik faaliyetlerdeki girişim200 bin seviyelerine
sayısının dikkat çekici birulaştığı tespit olduğu
boyutta yüksek edilmiştir. Tesis yöneti-
belirlenmiştir.
mi açısından
2009 yılında, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetlerde 139 bin girişim gerçekleşirken, 2017 yılında olması
mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetlerdeki girişim sayılarının yüksek
olumlu200
birbin
gelişme olarak
seviyelerine değerlendirilmektedir.
ulaştığı tespit edilmiştir. Tesis yönetimi açısından mesleki, bilimsel ve teknik
faaliyetlerdeki girişim sayılarının yüksek olması olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.
Şekil 23:
ŞekilTürkiye’deki Hibeler
23: Türkiye'deki Hibeler (2002-2020)
(2002-2020)
Türkiye'deki Hibeler (2002-2020)

2.500.000.000
2.000.000.000
1.500.000.000
1.000.000.000
500.000.000
0
2002200320042005200620072008200920102011201220132014201520162017201820192020
Teknik İşbirliği Hibeleri Teknik İşbirliği Hariç Hibeler
Kaynak: Dünya
Kaynak: Dünya Bankası
Bankası(2022)
(2022)
Şekil 23’deki bilgiler ışığında teknik işbirliği hariç hibelerin 19 yıllık zaman zarfında dal-
galı birŞekil
şekilde seyrettiği
23’deki görülmektedir.
bilgiler ışığında teknik işbirliği2002
hariç yılında
hibelerin 19378 binzaman
yıllık TL iken, 2003
zarfında yılında
dalgalı bir 147
şekilde seyrettiği görülmektedir. 2002 yılında 378 bin TL iken, 2003 yılında
bin seviyelerine gerilemiştir. Daha sonra 2003-2007 yılları arasında bir artış meydan gel- 147 bin seviyelerine
mesinegerilemiştir.
karşın, 2008 Daha sonra 2003-2007 yılları arasında bir artış meydan gelmesine karşın, 2008 yılında
yılında 221 bin seviyelerine düşmüştür. Bu duruma karşın 2011 yı-
221 bin seviyelerine düşmüştür. Bu duruma karşın 2011 yılında 520 bin seviyelerinden 2016 yılında
lında 520 bin seviyelerinden 2016 yılında
2 milyar TL seviyelerine ulaşmıştır. 2002- 2020 2 milyar TL seviyelerine
yılları arasında ulaşmıştır.
en yüksek seviyelere 2002- 2020
2016 yılında
yılları arasında en yüksek seviyelere 2016 yılında ulaşıldığı saptanmıştır.
ulaşıldığı saptanmıştır.
Teknik Teknik işbirliği

işbirliği hibeleriise,
hibeleri ise,95
95 bin
bin seviyelerinden
seviyelerinden377 bin seviyelerine
377 ulaşarak %296’lık
bin seviyelerine bir artış
ulaşarak %296’lık
göstermiştir. 2020 yılı verilerine göre teknik işbirliği haricindeki hibelerin teknik işbirliği hibelerinin
bir artış göstermiştir. 2020 yılı verilerine göre teknik işbirliği haricindeki hibelerin tek-
dört katı olduğu belirlenmiştir. Türkiye’deki tesislerin özellikle teknik işbirliği haricindeki hibelere
nik işbirliği hibelerinin
yöneldiği dört katı olduğu belirlenmiştir. Türkiye’deki tesislerin özellikle
tespit edilmiştir.
teknik işbirliği haricindeki hibelere yöneldiği tespit edilmiştir.
34 20
Şekil 24: Sanayi

Şekil 24:ve Hizmet
Sanayi Sektörlerindeki
ve Hizmet Çalışan
Sektörlerindeki Çalışan SayısıSayısı (2009-2020)
(2009-2020)
Şekil 24: Sanayi ve Hizmet Sektörlerindeki Çalışan Sayısı (2009-2020)
Sanayi ve Hizmet Sektörlerindeki Çalışan Sayıları
Sanayi ve Hizmet Sektörlerindeki Çalışan Sayıları
2.000.000
2.000.000
1.800.000
1.800.000
1.600.000
1.600.000
1.400.000
1.400.000
1.200.000
1.200.000
1.000.000
1.000.000
800.000
800.000
600.000
600.000
400.000
400.000
200.000
200.0000
0 Ulaştırma ve Konaklama ve İnşaat Bilgi ve Gayrimenkul Eğitim Madencilik ve
Depolamave Konaklama
Ulaştırma Yiyecek ve İnşaat İletişim
Bilgi ve Gayrimenkul Eğitim Taşocakçılığı
Madencilik ve
Depolama Hizmeti
Yiyecek İletişim Taşocakçılığı
Hizmeti
2009 2010 2011 2012 2013 2014
2009
2015 2010
2016 2011
2017 2012
2018 2013
2019 2014
2020
2015 2016 2017 2018 2019 2020
Kaynak: TÜİK
(2022)
Şekil
Şekil 24’e 24’e inşaat
göre göre inşaat sektöründeki çalışan
sektöründeki çalışansayısının diğer sektörlere
sayısının göre çok daha
diğer sektörlere fazlaçok
göre olması
daha faz-
Şekil
dikkat24’e göre inşaat
çekmektedir. sektöründeki
İnşaat sektöründeçalışan sayısının
2009 yılında 862diğer sektörlere
bin çalışan göre
sayısı çok daha 2020
bulunurken, fazla yılında
olması
la olması dikkat
dikkat çekmektedir.
çekmektedir. İnşaat
İnşaat sektöründe sektöründe 2009 yılında 862 bin çalışan sayısı
1,43 milyon seviyelerine ulaşmıştır. 2009 yılında
Çalışan 862bakımından
sayısı bin çalışan sayısı
inşaat bulunurken, 2020 yılında
sektörünü ulaştırma ve
bulunurken,
1,43 2020
milyon
konaklama yılında
takip 1,43
seviyelerine
sektörü milyon
ulaşmıştır.
etmektedir. seviyelerine
Çalışan ulaşmıştır.
sayısı bakımından inşaatÇalışan
sektörünüsayısı bakımından
ulaştırma ve
inşaat sektörünü ulaştırma
konaklama sektörü ve konaklama sektörü takip etmektedir.
takip etmektedir.
Şekil 25: Yıllar İtibarıyla İmalat Sanayisinde Çalışan Sayıları

Şekil 25:İtibarıyla
Şekil 25: Yıllar Yıllar İtibarıyla İmalat Sanayisinde
İmalat Sanayisinde Çalışan Sayıları Sayıları
Çalışan
İmalat Sanayisinde Çalışan Sayıları (2009-2020)
İmalat Sanayisinde Çalışan Sayıları (2009-2020)
5.000.000
5.000.000
4.500.000
4.500.000
4.000.000
4.000.000
3.500.000
3.500.000
3.000.000
3.000.000
2.500.000
2.500.000
2.000.000
2.000.000
1.500.000
1.500.000
1.000.000
1.000.000
500.000
500.000
0
0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Kaynak: TÜİK (2022
Kaynak: TÜİK (2022
21
21
35
2009-2020 yılları arasında imalat sanayisinde çalışan sayısında %65’lik bir artış kayde-
dilmiştir. Tesis yönetimi
2009-2020 çerçevesinde,
yılları arasında imalat
imalat sanayisinde sanayi
çalışan çalışan
sayısında sayısının
%65’lik bir artış artması olumlu bir
kaydedilmiştir.
Tesis yönetimi çerçevesinde,
gelişme olarak öngörülmektedir. imalat sanayi çalışan sayısının artması olumlu bir gelişme olarak
öngörülmektedir.
Şekil 26: Tesislere Destek

Şekil 26: Tesislere Sağlayan
Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin
Diğer Sektörlerin ÇalışanÇalışan
Sayıları Sayıları
1.600.000
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Şekil 26’ya göre tesislere destek sağlayan diğer sektörlerin çalışan sayıları incelendiğinde özellikle
Şekil 26’ya
idari göre tesislere
ve destek destek sağlayan
hizmet faaliyetlerinde çalışan diğer
sayısınınsektörlerin
678 binden 1,17çalışan
milyonsayıları incelendiğinde
seviyelerine ulaştığı
özelliklegörülmektedir.
idari ve destek hizmet
2017 yılında idari faaliyetlerinde çalışan sayısının
ve destek hizmet faaliyetlerinde 678
çalışan sayısı 1,39binden 1,17 milyon
milyona çıkarak
seviyelerine
12 yılınulaştığı görülmektedir.
en üst seviyelerine ulaşmıştır. 2017 yılında idari ve destek hizmet faaliyetlerinde
çalışan Mesleki,
sayısı 1,39 milyona
Bilimsel çıkarak
ve Teknik 12 yılıngörev
Faaliyetlerinde en üst
alanseviyelerine
personel sayısıulaşmıştır.
405 binlerden 738 bin
seviyelerine çıkarak, %82’lik bir artış kaydedilmiştir. Elektrik, gaz, buhar, iklimlendirme üretimi ve
Mesleki,dağıtımında
Bilimselgörev
ve Teknik Faaliyetlerinde
alan personel görev
sayısı 2009 yılında alan
68 bin personel
iken, sayısı
2020 yılında 405
114 bin binlerden 738
seviyelerine
bin seviyelerine
çıkmıştır. çıkarak, %82’lik bir artış kaydedilmiştir. Elektrik, gaz, buhar, iklimlen-
dirme üretimi ve dağıtımında görev alan personel sayısı 2009 yılında 68 bin iken, 2020
yılında 114 bin seviyelerine çıkmıştır.
22
36
Buna karşın su temini, kanalizasyon, atık yönetimi faaliyetleri, insan sağlığı ve sosyal hiz-
met faaliyetleri ve kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetlerinde yer alan çalışan
Buna karşın su temini, kanalizasyon, atık yönetimi faaliyetleri, insan sağlığı ve sosyal hizmet
sayısının on iki yıllık zaman zarfında benzer seviyelerde olduğu görülmektedir.
faaliyetleri ve kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetlerinde yer alan çalışan sayısının on iki
Buna karşın zarfında
yıllık zaman su temini, kanalizasyon,
benzer seviyelerdeatık yönetimi
olduğu faaliyetleri, insan sağlığı ve sosyal hizmet
görülmektedir.
faaliyetleri ve kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetlerinde yer alan çalışan sayısının on iki
Şekil
yıllık 27: zarfında
zaman Türkiye’de
benzer Yerli Ürünlerdeki
seviyelerde Patent Başvuru ve Tescillerinin
olduğu görülmektedir.
Şekil 27: Türkiye’de Yerli Ürünlerdeki
YıllıkPatent Başvuru ve Tescillerinin Yıllık Dağılımı
Dağılımı
Şekil 27: Türkiye’de Yerli Ürünlerdeki Patent Başvuru ve Tescillerinin Yıllık Dağılımı
Patent Başvuru ve Tescil Göstergeleri (2002-2021)
9.000
Patent Başvuru ve Tescil Göstergeleri (2002-2021)
8.000
9.000
7.000
8.000
6.000
7.000
5.000
6.000
4.000
5.000
3.000
4.000
2.000
3.000
1.000
2.000
0
1.000
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
0
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
Patent Başvuru Patent Tescil
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
Patent Başvuru Patent Tescil
Kaynak:
Kaynak: TÜRKPATENT (2022)
TÜRKPATENT (2022)
2002-2021 yılları
2002-2021 arasında
yılları arasındaTürkiye’de
Türkiye’de yerli
yerli
Kaynak: ürünlerdeki
ürünlerdeki
TÜRKPATENT patent patent yüksek
sayısında
(2022) sayısında yüksek
bir artış meydanabir artış
meydana gelmiştir.
gelmiştir. 2002 387
2002 yılında yılında 387
başvuru başvuru
yapılırken 44’üyapılırken 44’ü
tescil edilmiştir. tescil
Buna edilmiştir.
karşın, 2021 yılındaBuna
8.071 karşın,
2002-2021
patent yılları arasında
başvurusu yapılmış Türkiye’de
ve yerli patenti
3.063’ünün ürünlerdeki patent
tescil sayısında
edilmiştir. yüksek
2021 bir yapılan
yılında artış meydana
patent
2021 yılında 8.071
gelmiştir. patent387
2002%37,95’inin
yılında başvurusu
başvuru yapılmış
yapılırken ve 3.063’ünün
44’üsaptanmıştır.
tescil patenti
edilmiştir. Buna karşın, tescil edilmiştir.
2021 yılında 8.071 2021
başvurularının kabul edilmiş olduğu
yılında yapılan patent başvurularının %37,95’inin kabul edilmiş olduğu saptanmıştır.
patent başvurusu yapılmış ve 3.063’ünün patenti tescil edilmiştir. 2021 yılında yapılan patent
Şekil%37,95’inin
başvurularının 28: Türkiye’de Yerli
kabul Ürünlerin
edilmiş olduğuMarka Başvurusu ve Tescili Göstergeleri
saptanmıştır.
Şekil 28: Türkiye’de Yerli Ürünlerin

Şekil 28: Türkiye’de Yerli ÜrünlerinMarka Başvurusu
Marka Başvurusu ve Tescili
ve Tescili Göstergeleri
Göstergeleri
Yerli Ürünlerin Marka Başvurusu ve Tescilleri (2002-2021)
200.000
Yerli Ürünlerin Marka Başvurusu ve Tescilleri (2002-2021)
180.000
200.000
160.000
180.000
140.000
160.000
120.000
140.000
100.000
120.000
80.000
100.000
60.000
80.000
40.000
60.000
20.000
40.000
0
20.000
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
0
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
Marka Başvuru Marka Tescili

02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
Marka Başvuru Marka Tescili

Kaynak:
TÜRKPATENT (2022)
23
23 37
Şekil 28’deki bilgiler ışığında, 2002 yılında yerli ürünlerin marka başvuru sayısı 28.534
iken, tescilli ürün sayısının 13.502 olduğu belirlenmiştir. Marka başvurularının %47.32’si
tescil edilmiştir. 20 yıllık zaman zarfında marka başvurularında ve marka tescillerinde
artış meydana geldiği gözlenmektedir. Özellikle 2018-2021 yılları arasında marka baş-
vurularındaki artış, dikkat çekici boyuttadır. 2021 yılında 176.493 marka başvurusunun
114.242 adedi tescil edilmiştir. Marka başvurularının %35.27’sinin tescil edildiği saptan-
mıştır.
2.3. Tesis Yönetimi ve Sürdürülebilirlik

Sürdürülebilirlik; bugünkü ve gelecek kuşakların çevre değerlerini göz önünde bulduran,
doğal kaynakların korunması ilkesini savunan çevreci bir dünya görüşüdür. Tesislerde
sürdürülebilirlik yaklaşımı ile tesislerde yenilenebilir enerji kaynakları tercih edilmekte-
dir. Atık suların geri kazanımına olanak sağlayan, etkin ısı yalıtımı olan ve güneş enerji-
sinden olabildiğince faydalanan yapıların inşaa edilmesi önerilmektedir. Tesisin gerekli
enerjiyi kendisinin üretmesi gerektiği ileri sürülmektedir. Türkiye’de toplam enerji tüke-
timinin yaklaşık %30’u tesislerin ısıtılması, soğutulması, havalandırılması, aydınlatılma-
sı ve sıcak su ihtiyacının karşılanması amacıyla kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra imalat
sanayi üretimi için kullanılan tesislerde kullanılan cam, ahşap, beton, elektrik malzeme-
leri ve tesisat ekipmanları için tüketilen enerji oranı yaklaşık %40’ı aşmaktadır (Erdede
ve Bektaş, 2014).
Şekil 29: Türkiye’deki Çevre Koruma Harcamaları
Konularına Göre Çevre Koruma Harcamaları

120.000.000.000
100.000.000.000
80.000.000.000
60.000.000.000
40.000.000.000
20.000.000.000
0
ı
a
a
e
ı
ı
i
as
as
im
as
tim
ar
um
um
irm
al
m
m
nm
et
ne
or
or
m
it
tıl
es run
ön
ru
ık
ik
ca
yö
al
el
y
ko
ilm ko
az
ar
g
im
tık
su
ah
e
i
ka
ın
n
n
kl
av
tık
nu
aj
n
i
um
na
ile rı
A
m
ve
yz
yo
iy ula
yo
tır
or
r
pe
i
as
ı
t
ın
as
ek
in s
ş
br
ra
ve
s
in ey
dy
va
A
vi
vr
es üz
Ra
in
ha
çe
ve
lit y
ili
m
er
ka ı ve
itl
t
ta
ül
i
or
D
ve ralt
ür
çe
G
ye
ı
jik
D
lo
k,
yo
a
pr
Bi
To
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
38
Şekil 29’deki bilgilere göre, Türkiye’de çevre koruma harcamalarının ağırlıklı olarak atık
yönetimi konusunda gerçekleştirildiği görülmektedir. Atık yönetimi harcamaları, 2013
Şekil 29’deki bilgilere göre, Türkiye’de çevre koruma harcamalarının ağırlıklı olarak atık yönetimi
yılında konusunda
10 milyar TL iken, 2020 yılında 22 milyar seviyelerine ulaşmıştır. 8 yılda atık yö-
gerçekleştirildiği görülmektedir. Atık yönetimi harcamaları, 2013 yılında 10 milyar TL
netimine harcanan
iken, 2020 yılındatutar %113
22 milyar artmıştır.
seviyelerine Atık su8 yönetimi
ulaşmıştır. konusundaki
yılda atık yönetimine harcananharcamalar
tutar %113 ise 8
milyardan 13 milyar
artmıştır. TL’ye ulaşmıştır.
Atık su yönetimi konusundaki harcamalar ise 8 milyardan 13 milyar TL’ye ulaşmıştır.
Şekil 30: Türkiye’de

Şekil İmalat
30: Türkiye’de Sanayi
İmalat Sanayi AtıkAtık Miktarları
Miktarları
İmalat Sanayi Atık Miktarı (Bin Ton)

30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
2000 2004 2008 2012 2014 2016 2018 2020

Kullanılmış, artıkartık
Kullanılmış, gereksinim duyulmayan
gereksinim duyulmayan ve açısından
ve çevre çevre açısından zararlı
zararlı olabilecek her olabilecek her türlü
türlü madde atık
madde olarak
atık olarak tanımlanmaktadır
tanımlanmaktadır (Öktem,imalat
(Öktem, 2016). Türkiye’de 2016). Türkiye’de
sanayideki imalat
atık miktarı sanayideki
2000-2020 yılları atık
arasında 17.059 bin ton’dan 23.868 bin ton seviyelerine çıkarak %39,91 oranında
miktarı 2000-2020 yılları arasında 17.059 bin ton’dan 23.868 bin ton seviyelerine çıkarak artmıştır.
%39,91Atık
oranında
yönetimi,artmıştır.
atık oluşumunun önlenmesini, atığın yeniden kullanılmasını, atığın özelliklerine göre
toplanması, geçici depolanması, ayrıştırılması, geri dönüşümü, bertaraf edilmesi gibi birçok
Atık yönetimi,
faaliyetleriatık oluşumunun
kapsamaktadır önlenmesini,
(Atık Yönetimi atığın
Yönetmeliği, 2022).yeniden kullanılmasını, atığın özel-
liklerine göre toplanması, geçici depolanması, ayrıştırılması, geri dönüşümü, bertaraf
edilmesi gibi
Tablobirçok faaliyetleri
1: Türkiye’de kapsamaktadır
İmalat Sanayinde (Atık
Bertaraf/Geri Yönetimi
Kazanım Yönetmeliği,
Yöntemleri 2022).
ve Atık Miktarları
(Bin Ton)
Tablo 1: Türkiye’de İmalat Sanayinde 2000 2004 2008 2012

Bertaraf/Geri 2014 2016
Kazanım 2018
Yöntemleri2020
ve Atık
Tesis bünyesinde geri kazanılan 1.460 1.346 614 717 857 1.932 2.100 1.678
Miktarları (Bin Ton)
Satılan/Lisanslı firmalara
gönderilen 5.917 7.943 4.559 6.247 7.100 8.958 13.109 13.439
Dolgu malzemesi olarak 2000 2004 2008 2012 2014 2016 2018 2020
kullanılan/doğaya yeniden
Tesis bünyesinde geri kazanılan
kazandırılan 1.460
2.6461.346
629 614
3.190 717
212 1388571161.932
93 2.100
98 1.678
Beraber yakma
Satılan/Lisanslı (Yakma tesisinde
firmalara
yakılan) 5.917
26 7.943200 4.559
228 6.247
160 7.1004748.958
203 466 13.109
401 13.439
gönderilen
Belediye/OSB tarafından
Dolgu malzemesi olarak
toplanan 1.242 1.646 970 547 679 596 1.024 764
kullanılan/doğaya yeniden 2.646 629 3.190 212 138 116 93 98
kazandırılan
25
39
Beraber yakma (Yakma

26 200 228 160 203 474 466 401
tesisinde yakılan)
Belediye/OSB tarafından
1.242 1.646 970 547 679 596 1.024 764
toplanan
Düzenli depolama tesislerine
303 894 921 4.827 4.886 2.311 4.795 5.777
gönderilen
İşyeri sahasında depolanan 2.125 767 1.843 1.556 1.854 1.858 1.257 1.693
Düzenli depolama tesislerine
Diğer yöntemlerle
gönderilen bertaraf 303 4.073
894 921 4.827
3.340 158 154 4.886162.311 22
4.795 5.777
38 19
edilen
İşyeri sahasında depolanan 2.125 767 1.843 1.556 1.854 1.858 1.257 1.693
Kaynak:4.073
Diğer yöntemlerle bertaraf edilen 3.340 TÜİK158
(2022) 154 16 22 38 19
Tablo 1’de yer alan bilgilere göre, Türkiye’de imalat sanayideki atıkların özellikle Satılan/
LisanslıTablo
firmalara
1’de yer gönderildiği görülmektedir.
alan bilgilere göre, Türkiye’de imalat Düzenli
sanayideki depolama tesislerine
atıkların özellikle gönderilen
Satılan/Lisanslı
atık miktarında %90,43’lük,
firmalara gönderildiği yakma tesisinde
görülmektedir. yakılantesislerine
Düzenli depolama atık miktarında
gönderilen %1.442,31’lik,
atık miktarında tesis
bünyesinde geri kazanılan
%90,43’lük, atık
yakma tesisinde miktarında
yakılan %14,93’lük
atık miktarında bir tesis
%1.442,31’lik, artışbünyesinde
meydana gerigelmiştir.
kazanılan Buna
atık miktarında %14,93’lük
karşın Belediye/OSB tarafından bir artış meydanavegelmiştir.
toplanan Buna karşın Belediye/OSB
dolgu malzemesi tarafından
olarak kullanılan/doğaya
toplanan ve dolgu malzemesi olarak kullanılan/doğaya yeniden kazandırılan atık miktarında düşüşler
yenidenyaşanmıştır.
kazandırılan atık miktarında düşüşler yaşanmıştır.
Şekil 31:Şekil 31: Türkiye’de

Türkiye’de İmalatSanayisindeki
İmalat Sanayisindeki Su Göstergeleri
Su Göstergeleri
İmalat Sanayi Su Göstergeleri (bin m3)

3.500.000
3.000.000
2.500.000
2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
0
2000 2004 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Çekilen su miktarı Tüketilen su miktarı
Kaynak:
Kaynak:TÜİK (2022)
TÜİK (2022)
Şekil 31’deki imalat sanayisindeki su göstergeleri ele alındığında, Türkiye’de tüketilen su miktarının
40 çekilen su miktarı ile birbirine çok yakın olduğu gözlenmektedir.
Şekil 31’deki imalat sanayisindeki su göstergeleri ele alındığında, Türkiye’de tüketilen su

miktarının çekilen su miktarı ile birbirine çok yakın olduğu gözlenmektedir.
Şekil 32: İmalat Sanayisinde Atık Su Göstergeleri

İmalat Sanayi Atık Su Göstergeleri
800.000 İmalat Sanayi Atık Su Göstergeleri
800.000
700.000
700.000
600.000
600.000
500.000
500.000
400.000
400.000
300.000
300.000
200.000
200.000
100.000
100.0000
2000 2004 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
0
2000 2004 Atıksu2008 2010
arıtma tesisi kapasitesi2012
(Bin m3/yıl)2014 2016 2018 2020
tesislerinde
Atıksu arıtma tesisi arıtılan
kapasitesi (Binatıksu miktarı (Bin m3/yıl)
m3/yıl)
Atıksu arıtma tesislerinde arıtılan atıksu miktarı (Bin m3/yıl)
İmalat sanayisinde 2000-2020 yılları arasında
Kaynak: TÜİK (2022)atık su arıtma tesisi kapasitesi yıllık
yaklaşıkİmalat
400sanayisinde
milyon
3
2000-2020
m 3
’den 3
yıllarımilyon
700 arasında m
atık3 su arıtma tesisi kapasitesi
seviyelerine ulaşmışyıllık
ve yaklaşık
%75’lik400bir artış
milyon m ’den
İmalat sanayisinde700 milyon m seviyelerine ulaşmış ve %75’lik bir artış kaydedilmiştir. Atık su arıtma
kaydedilmiştir. Atık su2000-2020
arıtma yılları arasında atık
tesislerinde su arıtma
arıtılan tesisi
atık sukapasitesi yıllık yaklaşık
miktarlarında %54 400
oranında
tesislerinde
3 arıtılan atık su miktarlarında
3 %54 oranında artmış olduğu görülmektedir.
milyon m ’den 700 milyon m seviyelerine ulaşmış ve %75’lik bir artış kaydedilmiştir. Atık su arıtma
artmış olduğu görülmektedir.
tesislerinde arıtılan atık su miktarlarında %54 oranında artmış olduğu görülmektedir.
Şekil 33: İmalat Sanayisinde Atık Su Arıtma Tesis Sayısı
Şekil 33:Şekil 33: İmalat
İmalat Sanayisinde Atık
Sanayisinde AtıkSuSuArıtma Tesis Sayısı
Arıtma Tesis Sayısı
İmalat Sanayi Atık Su Arıtma Tesis Sayısı
3.000 İmalat Sanayi Atık Su Arıtma Tesis Sayısı
3.000
2.500
2.500
2.000
2.000
1.500
1.500
1.000
1.000
500
500
0
0 2000 2004 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
2000 2004 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Kaynak:
TÜİK (2022)
Yaşam kaynağı olan su, imalat sanayisinde birçok alanda kullanılarak kirlenmekte ve atık su haline
dönüşmektedir.
Yaşam İmalat
kaynağı olan su,sanayisindeki atık sularının
imalat sanayisinde kesinlikle
birçok alanda tesislerde
kullanılarak arıtılmasıvegerekmektedir.
kirlenmekte atık su haline
dönüşmektedir. İmalat sanayisindeki atık sularının kesinlikle tesislerde arıtılması gerekmektedir.
27 41
27
Yaşam kaynağı olan su, imalat sanayisinde birçok alanda kullanılarak kirlenmekte ve atık
su haline dönüşmektedir. İmalat sanayisindeki atık sularının kesinlikle tesislerde arıtıl-
ması gerekmektedir. Arıtılmamış atık suların yüzey ve yeraltı sularına karışması büyük
riskleriArıtılmamış
beraberinde getirmektedir.
atık suların Türkiye’de
yüzey ve yeraltı atık su
sularına karışması yönetim
büyük politikası,getirmektedir.
riskleri beraberinde küresel ve bölge-
Arıtılmamışatık
Türkiye’de
sel gelişmeler gözatık suların
su
önünde yüzey
yönetim ve yeraltıküresel
politikası,
bulundurularak sularınave
karışması
bölgeselbüyük risklerigöz
gelişmeler
geliştirilmektedir. beraberinde
önünde
Şekil getirmektedir.
bulundurularak
33’deki verilerden an-
Türkiye’de atık suŞekil
geliştirilmektedir. yönetim politikası,
33’deki küresel
verilerden ve bölgesel
anlaşılacağı gibi,gelişmeler göz önünde
imalat sanayisinde atıkbulundurularak
su arıtma tesis
laşılacağı gibi, imalatŞekil
geliştirilmektedir. sanayisinde
33’deki atık su
verilerden arıtma gibi,
anlaşılacağı tesisimalat
sayısı 2000 yılında
sanayisinde 926 tesis
atık su arıtma iken, 2020
sayısı 2000 yılında 926 iken, 2020 yılında 2.814’e ulaştığı görülmektedir.
yılında sayısı
2.814’e
2000ulaştığı
yılında 926görülmektedir.
iken, 2020 yılında 2.814’e ulaştığı görülmektedir.
Şekil 34: Türkiye’deki Belediyelerin Atık Miktarları
Şekil
Şekil 34: 34: Türkiye’dekiBelediyelerin
Türkiye’deki Belediyelerin AtıkAtık
Miktarları
Miktarları
Belediyelerin Atık Göstergeleri (Bin ton/yıl)
Belediyelerin Atık Göstergeleri (Bin ton/yıl)
40.000
40.000
35.000
35.000
30.000
30.000
25.000
25.000
20.000
20.000
15.000
15.000
10.000
10.000
5.000
5.000
0
0 2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Oluşan belediye atık miktarı (Bin ton/yıl) Toplanan belediye atık miktarı (Bin ton/yıl)
Oluşan belediye atık miktarı (Bin ton/yıl) Toplanan belediye atık miktarı (Bin ton/yıl)
Kaynak: TÜİK
(2022)
Şekil 34’de
Şekil yer
34’dealan
yer bilgilere göre,
alan bilgilere göre,Türkiye’de ortaya
Türkiye’de ortaya çıkan
çıkan belediye
belediye atık miktarının
atık miktarının toplanan topla-
Şekil
nan belediye 34’de
belediyeatık yer alan bilgilere
miktarından
atık miktarından göre,
daha daha Türkiye’de
fazlatespit
fazla olduğu olduğuortaya çıkan belediye
tespit2020
edilmiştir. atık
edilmiştir. miktarının
2020
yılında oluşan toplanan
yılında
ve toplanan oluşan ve
atık
belediye
miktarı atık miktarından daha fazla olduğu tespit edilmiştir. 2020 yılında oluşan ve toplanan atık
toplanan atıkarasında
miktarı 2.434 ton fark bulunmaktadır.
arasında 2.434 ton fark bulunmaktadır.
miktarı arasında 2.434 ton fark bulunmaktadır.
Şekil 35: Türkiye’deki Atık Hizmeti Veren Belediye Sayısı
Şekil 35:ŞekilTürkiye’deki Atık
35: Türkiye’deki AtıkHizmeti
Hizmeti VerenVeren Belediye
Belediye Sayısı Sayısı
Atık Hizmeti Veren Belediye Sayısı

Atık Hizmeti Veren Belediye Sayısı
3.500
3.500
3.000
3.000
2.500
2.500
2.000
2.000
1.500
1.500
1.000
1.000
500
500
0
0 2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Toplam belediye sayısı Atık hizmeti veren belediye sayısı
Toplam belediye sayısı Atık hizmeti veren belediye sayısı
Kaynak:
TÜİK (2022)
42 28
28
Türkiye’deki atık hizmeti veren belediye sayısında büyük bir azalma yaşanmıştır. 2002
yılında 2.984 belediyede atık hizmeti verilirken, 2020 yılında bu sayı 1.387’ye düşmüştür.
2012 yılında belediyelerin birleştirilmesi kararı ile atık hizmeti veren belediye sayısı ile
toplam belediye sayısında azalma meydana gelmiştir.
Tablo 2: Türkiye’deki Belediyelerin Atık Miktarı ve Bertaraf/Geri Kazanım

Yöntemleri (Bin Ton)
2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Toplanan
belediye atık 25.373 26.118 25.014 25.280 24.361 25.277 25.845 28.011 31.584 32.209 32.324
miktarı
Belediye
çöplüğüne 16.310 16.567 16.416 14.941 12.678 11.001 9.771 9.936 9.095 6.521 5.493
gönderilen
Düzenli
depolama
7.047 7.432 7.002 9.428 10.947 13.747 15.484 17.807 19.338 21.644 22.444
tesisine
gönderilen
Açıkta yakılan 221 259 102 247 239 134 105 4 10 6 19
Dereye ve göle
197 228 155 70 48 44 33 16 1 1 1
dökülen
Gömülen 500 597 426 144 100 34 94 7 7 2 7
Diğer bertaraf
716 709 563 195 73 122 202 114 41 65 98
yöntemleri
Kompost
tesisine 383 326 351 255 276 194 155 126 146 123 117
gönderilsin
Tablo 2’den de görüleceği üzere, toplanan belediye atık miktarı 19 yılda % 27.40’lık bir
artış göstermiştir. Düzenli depolama tesisine gönderilmesi en fazla tercih edilen yöntem-
dir. Atıkların yakılması, toprağa gömülmesi, dereye dökülmesi çevre açısından büyük risk
oluşturmaktadır. Açıkta yakılan ve dereye, göle dökülen, gömülen atık miktarında önemli
oranda azalma kaydedilmiştir.
43
yöntemleri 716 709 563 195 73 122 202 114 41 65 98
Kompost
tesisine
gönderilen 383 326 351 255 276 194 155 126 146 123 117
Tablo 2’den
TESİS YÖNETİMİ de görüleceği
SEKTÖR RAPORU üzere, toplanan belediye atık miktarı 19 yılda % 27.40’lık bir artış
göstermiştir. Düzenli depolama tesisine gönderilmesi en fazla tercih edilen yöntemdir. Atıkların
yakılması, toprağa gömülmesi, dereye dökülmesi çevre açısından büyük risk oluşturmaktadır. Açıkta
yakılan ve dereye, göle dökülen, gömülen atık miktarında önemli oranda azalma kaydedilmiştir.
Şekil 36: Türkiye’deki

Şekil 36: Türkiye’deki BelediyelerinAtık
Belediyelerin Atık Su
SuTesislerindeki
TesislerindekiAtık SuAtık
Göstergeleri
Su Göstergeleri
Belediye Atık Su Tesislerindeki Göstergeler

7.000.000
6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
0
2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Atıksu arıtma tesisi kapasitesi (bin m3/yıl)

Atıksu arıtma tesislerinde arıtılan atıksu miktarı (bin m3/yıl)
Kaynak:
Kaynak: TÜİK
TÜİK (2022)
(2022)
Belediye atık su arıtma tesis kapasitesinin ve atık su arıtma tesislerinde arıtılan atık su
miktarının 19 atık
Belediye yılda büyük
su arıtma tesisbir sıçrayış ve
kapasitesinin gösterdiği görülmektedir.
atık su arıtma tesislerinde arıtılanAtık sumiktarının
atık su arıtma19 tesisi ka-
29
pasitesiyılda
2002 yılında
büyük 2 milyar
bir sıçrayış m seviyelerinde
3
gösterdiği iken,
görülmektedir. Atık su 2020
arıtma yılında 6 milyar
tesisi kapasitesi 2002m 3
seviyelerine
yılında 2
milyar
ulaşmıştır. m3 seviyelerinde
Arıtma iken, 2020
tesislerinde yılındaatık
arıtılan 6 milyar m3 seviyelerine
su miktarı %232ulaşmıştır.
oranında Arıtma tesislerinde
artış göstermiştir.
arıtılan atık su miktarı %232 oranında artış göstermiştir.

Şekil Belediyelerin
37: Türkiye’deki Belediyelerin AtıkAtık SuSayısı
Su Tesis Tesis Sayısı
Belediye Atık Su Arıtma Tesis Sayısı

1.200
1.000
800
600
400
200
2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Şekil 37’ye
Şekil göre
37’ye Türkiye’deki
göre Türkiye’dekibelediyelerin
belediyelerin atıkatık su sayısı
su tesis tesis 2002
sayısı 2002
yılında 145yılında 145
iken, 2012 iken, 2012
yılında
yılında 460,
460,2020
2020 yılında ise 1.068 seviyelerine ulaşmıştır. Bu bilgiler ışığında,
yılında ise 1.068 seviyelerine ulaşmıştır. Bu bilgiler ışığında, belediye atık su tesis belediye
atık su tesis sayılarının yıllar içinde büyük oranda arttığı sonucuna ulaşılmıştır.
sayılarının yıllar içinde büyük oranda arttığı sonucuna ulaşılmıştır.
Şekil 38: Türkiye’deki Belediyelerin İçme ve Kullanma Suyu Arıtma Tesis Sayısı
Belediye İçme ve Kullanma Suyu Arıtma Tesis Sayısı

44
800
700
600
0
2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Şekil 37’ye göre Türkiye’deki belediyelerin atık su tesis sayısı 2002 yılında 145 iken, 2012 yılında
460, 2020 yılında ise 1.068 seviyelerine ulaşmıştır. Bu bilgiler ışığında, belediye atık su tesis
sayılarının yıllar içinde büyük oranda arttığı sonucuna ulaşılmıştır.

Şekil 38: Türkiye’deki Belediyelerinİçme
Belediyelerin İçme ve
veKullanma
KullanmaSuyu Arıtma
SuyuTesis SayısıTesis Sayısı
Arıtma
Belediye İçme ve Kullanma Suyu Arıtma Tesis Sayısı

800
700
600
500
400
300
200
100
2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Kaynak: TÜİK
(2022)
Türkiye’deki belediyelerin içme ve kullanma suyu arıtma tesis sayısı 2002-2020 yılları
arasında %480,49 oranında bir artış göstermiştir.
30 123 tesis sayısından 714 tesis sayısına
ulaşılmıştır.
Tablo 3: Türkiye’deki Enerji Kaynaklarının Tüketimi

Nihai Enerji Tüketimi (Ton Eşdeğer Petrol)
Toplam Enerji Tüketimi
Toplam Mal ve Hizmet Üretimi Alan Isıtma Ulaştırma
25.085.711 20.018.175 1.533.519 3.534.017
Çevrim Süreçlerinde Enerji Tüketimi (Ton Eşdeğer Petrol)

Kok Fırını / Yüksek
Toplam Elektrik Üretimi Isı Üretimi
Fırın
51.398.117
26.161.668 21.903.571 662.700 3.595.397
Enerji Dışı Tüketim (Ton Eşdeğer Petrol)
150.739
Kaynak: TÜİK, (2022)
Tablo 3’deki bilgiler ışığında, Türkiye’nin toplam enerji tüketiminin %38,95’inin mal ve
hizmet üretimi için, %42,62’sinin ise elektrik üretimi için kullanıldığı anlaşılmaktadır.
45
51.398.117 Toplam Elektrik üretimi Isı üretimi fırın
26.161.668 21.903.571 662.700 3.595.397
Enerji Dışı Tüketim (Ton Eşdeğer Petrol)

150.739
TESİS YÖNETİMİ SEKTÖR RAPORU Kaynak: TÜİK, (2022)
Tablo 3’deki bilgiler ışığında, Türkiye’nin toplam enerji tüketiminin %38,95’inin mal ve hizmet
üretimi için, %42,62’sinin ise elektrik üretimi için kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Şekil Şekil
39: Türkiye’deki NetElektrik
39: Türkiye’deki Net Elektrik Tüketimi
Tüketimi
Türkiye'de Net Elektrik Tüketimi (KWh)
600
500
400
300
200
100
0
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
Kaynak:
Kaynak: TÜİK
TÜİK(2022)
(2022)
Türkiye’de net elektrik tüketimi 2002 yılında 286 milyon KWh iken, 2020 yılında 524
Türkiye’de net elektrik tüketimi 2002 yılında 286 milyon KWh iken, 2020 yılında 524 milyon KWh
milyon KWh seviyelere ulaşarak, %83,22 oranında artış göstermiştir.
seviyelere ulaşarak, %83,22 oranında artış göstermiştir.
Şekil 40: Türkiye’deki Yenilenebilir

Şekil 40: Türkiye’deki Yenilenebilir Enerji Tüketiminin
Enerji Tüketiminin Yüzdelik
Yüzdelik Değerleri Değerleri
31
Yenilenebilir Enerji Tüketimi %
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Kaynak:
Kaynak: Dünya Bankası(2022)
Dünya Bankası (2022)
Şekil 40’da yer alan bilgiler ışığında, yenilenebilir enerji tüketimi 2002 yılında %17’den
2017 yılında %11,4’e
Şekil 40’da yer alan kadar gerilemiştir.
bilgiler ışığında, 2019
yenilenebilir yılında
enerji tüketimiaçıklanan
2002 yılındaverilere göreyılında
%17’den 2017 Türkiye’de-
ki yenilenebilir enerji
%11,4’e kadar tüketimi
gerilemiştir. 2019%14,12 seviyelerinde
yılında açıklanan yerTürkiye’deki
verilere göre almaktadır. yenilenebilir enerji
tüketimi %14,12 seviyelerinde yer almaktadır.
Tüm bu veriler, tesis yönetimi konusunun önemli olduğunu, gerek enerji maliyetleri ve buna bağlı
olarak ithalat-ihracat dengesi ile dış ticaret açığına muhtemel katkıları ve gerekse atık yönetimi
sayesinde kaynakların etkin kullanımına katkısı bakımından tesis yönetimi konusunda Türkiye’nin
46
nerede olduğu ve alınacak mesafenin belirlenebilmesi bakımından sektör araştırmasının önemini
ortaya koymaktadır.
3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
Tüm bu veriler, tesis yönetimi konusunun önemli olduğunu, gerek enerji maliyetleri ve
buna bağlı olarak ithalat-ihracat dengesi ile dış ticaret açığına muhtemel katkıları ve ge-
rekse atık yönetimi sayesinde kaynakların etkin kullanımına katkısı bakımından tesis
yönetimi konusunda Türkiye’nin nerede olduğu ve alınacak mesafenin belirlenebilmesi
bakımından sektör araştırmasının önemini ortaya koymaktadır.
47
48
3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
3.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi

Son yıllarda tesis yönetimi hem iş dünyasında hem de akademik çevrede ilgi çeken bir
konu hale gelmiştir. Okullar, iş merkezleri, hastaneler, siteler, AVMler, havalimanları, otel-
ler tesis yönetimi kapsamında yer almasına karşın bu alanda Türkiye’de Entegre Tesis
Yönetimine ilişkin net bir tanım bulunmamaktadır.
Tesis Yönetimi sektörü, sağlıktan perakendeciliğe, spordan site yönetimlerine, ulaştırma-

dan turizme çok sayıda sektörde yer alan farklı amaçlar için kullanılan tesislerin etkin ve
verimli yönetimini hedefleyen hizmetlerin planlaması, yönetimi ve denetimini içermek-
tedir. Bu kapsamda tesis yönetimi sektörünün hizmet verdiği sektöre bağlı olarak farklı-
laşan uzmanlık yönleri de dikkat çekmektedir. Tesis yönetimi hizmetleri, en çok istihdam
sağlayan alanlardan biri olmasına karşın Türkiye’de faaliyet gösteren sektörler arasında
henüz hak ettiği konuma gelememiştir.
Tesis yönetiminin, değişen yaşam koşulları nedeniyle son yıllarda karşımıza çıkan bir
kavram olduğu ve Türkiye’de henüz bu alanda çok fazla çalışma bulunmadığı tespit edil-
miştir. Dolayısıyla bu çalışma hizmet alıcıları ve sağlayıcıları açısından tesis yönetimin
problemlerinin belirlenmesi ve tesis yönetimine ilişkin fırsatlar ile tehditlerin ortaya ko-
nulmasında yardımcı olacağı ümidiyle hazırlanmıştır.
3.2. Araştırmanın Evreni

Türkiye’de tesis yönetimi alanında yer alan aşağıdaki dernekler ile iletişime geçilmiştir.
Türkiye Tesis Yönetimi Derneği (TRFMA)
Uluslararası Tesis Teknik Müdürleri Derneği (UTTMD)
Entegre Tesis Yönetim Derneği (ETYD)
Bu derneklere üye olan şirketlerin CEO, genel müdür, müdür gibi üst düzey yöneticileri
ile temasa geçilmiştir. Tesis yönetimi alanında 40 sektör temsilcisi ile yüz yüze ve onli-
ne olarak mülakatlar gerçekleştirilerek, bu çalışma için gerekli olan verilerin toplanması
sağlanmıştır.
3.3. Mülakat Formunun Hazırlanma Süreci

Tesis yönetimi mülakat formu hazırlanırken ayrıntılı bir literatür taraması yapılmıştır.
Tesis yönetimi alanında yazılmış çalışmalar detaylı bir şekilde incelenmiştir. Araştırma-
49
nın konusunu en iyi şekilde kapsayacak sorular ele alınmıştır. Mülakat sorularının hazır-
lanma sürecinde bu alanda uzman olan 5 kişinin görüşleri alınmıştır. Araştırma sorula-
rının belirlenmesinin ardından tesis yönetiminde görev alan 10 uzmanla pilot çalışması
yapılmıştır. Pilot çalışması sonrası sorular revize edilmiştir.
Bu bilgiler ışığında, tesis yönetimi sektör değerlendirmesine ilişkin aşağıda belirtilen so-
rulara cevap aranmıştır.
• Tesis Yönetimi kavramı neyi ifade etmektedir?
• Türkiye’de tesis yönetimine yönelik bilgi ve farkındalık düzeyi yüksek midir?
• Türkiye’de Entegre Tesis Yönetimi kavramının yaygınlaşması için neler yapılmalıdır?
• Türkiye’de tesis yönetimi ile ilgili mevzuatları yeterli buluyor musunuz?
• Türkiye’de kamu ve özel sektör tesis yönetimi entegrasyonu nasıl sağlanabilir?
• Türkiye’de tesis yönetimi çerçevesinde sağlanan teşvikler yeterli seviyede midir?
• Tesis yönetimi ile ilgili bir akreditasyon var mıdır? Tesisleriniz için akreditasyon na-
sıl sağlanabilir?
• Tesisinizde hangi kalite güvence sistemleri (ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001,
ISO 10002) mevcuttur?
• Tesisiniz hangi faaliyetleri dış kaynak kullanımı ile tedarik etmektedir?
• Türkiye’de tesis yönetimi çerçevesinde sözleşmelerin kısa olması hizmet kalitesini
ve verimliliği nasıl etkilemektedir?
• Türkiye’de tesis yönetiminde hizmet ve ürün tedarik sürecinde en önemli kriterler
hangisidir?
• Tesisinizde hammadde, sermaye ve iş gücü tedariğinde talep tahmini yöntemleri kul-
lanılıyor mu? Kapasite planlaması nasıl yapılmaktadır?
• Tesisinizde talebi karşılayacak yeterli sayıda nitelikli personel mevcut mudur?
• Tesis yönetiminde görev alan idari personel, tesis yönetimi hakkında gerekli bilgiye
ve tecrübeye haiz midir?
• Dış kaynak kullanımında tesisler hangi sorunlar ile karşı karşıya kalmaktadır?
• Dünyadaki örnekleri incelendiğinde tesislerin (bina) ömürlerinin çok uzun olduğu
(50-100 yıl) saptanmıştır. Türkiye’de tesis ömürlerinin kısa olmasında etkili olan
unsurlar nelerdir?
• Tesisinizi ‘‘yeşil tesis’’ olarak değerlendirebilir misiniz? Çevreye duyarlı ürünler tesi-
sinizde kullanılıyor mu? Geri dönüşüme imkan sağlayan bir altyapı tesisinizde mev-
cut mudur?
• Tesisinizin yeşil tesis olarak adlandırılması için hangi unsurlara ağrılık verilmesi ge-
rekmektedir? Tesisinizde Breem, Leed ya da DGNB yeşil bina sertifikasyon sistemi
var mıdır?
50
ARAŞTIRMANIN YÖNETİMİ
• Tesisinizde karbon ayak izi ölçümü yapılmakta mıdır?

• Tesisiniz akıllı tesis kapsamında mı yer almaktadır?
• Akıllı tesisler ile enerji verimliliğinin maksimum seviyelere ulaşması mümkün mü-
dür?
• Ulusal ve uluslararası alanda tesislerimizin marka bilinirliği sizce ne düzeydedir?
• Tesislerimizin marka değerini artırmak için hangi stratejilerin uygulanması gereklidir?
• Yerli ve milli tesis yönetiminin hayata geçirilmesi için ne gibi adımların atılmasına
ihtiyaç vardır?
• Tesis kullanıcıları ve yöneticileri özellikle hangi alanlarda memnuniyetsizliklerini
beyan etmektedirler?
• Tesis yönetimi çerçevesinde SWOT analizi yapabilir misiniz?
3.4. Veri Toplama Yöntemi

Çalışmada nitel bir araştırma yöntemi kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış mülakat
tekniği tercih edilmiştir. Bu teknik görüşme esnasında önceden hazırlanmış soruların
katılımcılara sorulmasına imkan sağlarken; aynı zamanda bu sorularla ilgili daha detaylı
bilgi almak amacıyla ek sorular yöneltme imkanı sunmaktadır (Yıldırım ve Şimşek,
2013). Yarı yapılandırılmış mülakat tekniğinde araştırmacı mülakat sorularını ağırlıklı
olarak rehber görevi ile yönlendirmekte ve mülakat katı kurallar çerçevesinde gerçekleş-
memektedir (Şencan, 2005).
Mülakat verileri içerik analizine tabi tutulmuştur. Bir araştırmacı tarafından araştırma
soruları bağlamında kodlanan mülakat verileri, diğer iki araştırmacı tarafından ayrı ayrı
kodlanmıştır. Üç araştırmacının kodlama sonucu oluşan temalar arasında %76 oranında
benzerlik bulunmuş olup, içerik analizi sonucunda oluşan tema ve içeriklerin sektörü ta-
nımlamada geçerliliğe sahip olduğu anlaşılmıştır.
Analiz sonuçları ayrıntılı bir şekilde aşağıdaki kısımda yer almaktadır. İçerik analiz so-
nuçlarından hareketle temel problemler ve çözüm önerilerine sonuç kısmında yer veril-
miştir.
51
52
4. BULGULAR
4.1. Tesis Yönetimi ve Farkındalık

Türkiye’de tesis yönetimine yönelik bilgi ve farkındalık düzeyi yüksek midir?
Türkiye’de tesis yönetimine yönelik bilgi ve farkındalık düzeyinin istenilen düzeyde yük-
sek olmadığı ifade edilmektedir. Profesyonel veya yabancı ortaklı şirketlerin tesis yöneti-
mi alanında sektöre girmesi ile özellikle İstanbul, Ankara, Antalya, İzmir gibi büyük kent-
lerde farkındalık belirli bir düzeye ulaşmıştır fakat Türkiye genelinde tam bir farkındalık
oluşmadığı ileri sürülmektedir.
Bunun yanı sıra, tesislerin profesyonel bir ekip tarafından yönetilmesi halinde maliyetle-
rin artacağı kaygısı yaygın bir görüş olarak karşımıza çıkmaktadır. Tesis kullanıcılarının
istek ve beklentilerini göz önünde bulundurarak yol haritası çizen yönetim firması, tesis
maliyetlerini arttırmamakta tam tersine maliyetlerin minimize edilmesine imkan sağla-
maktadır.
Son zamanlarda Tesis Yönetimi alanındaki derneklerin yapmış olduğu etkinlikler,

bünyesinde bulunan tesislerin yöneticilerinin ve çalışanlarının bilinçlenmesine katkı
sağlamıştır.
4.2. Tesis Yönetimi ve Mevzuat

Türkiye’de tesis yönetimi ile ilgili mevzuatları yeterli buluyor musunuz?
Dünyadaki örnekleri incelendiğinde tesis yönetimi ile ilgili mevzuatın 25-30 yıllık bir geç-
mişi olduğu görülürken Türkiye’de tesis yönetimi ile ilgili mevzuatın son yıllarda oluş-
turulmaya başlandığı görülmektedir. Tesis Yönetimi ile alakalı Atık Yönetmeliği, Tıbbi
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Bina Performans Yönetmeliği, Asansör İşletme Bakım ve
Periyodik Kontrol Yönetmeliği, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, Özel Güvenlik
Hizmetleri Birleştirilmiş Genelgesi gibi yönetmelik ve genelgeler yer almaktadır. Fakat
tesis yönetiminde yer alan bütün faaliyetleri kapsayan bir hukuki düzenleme bulunma-
maktadır.
Tesis yönetimindeki sektör yöneticileri, mevcut mevzuatı yeterli bulmadıklarını ve bu
kapsam dahilinde ilk olarak yönetmeliklerin yayınlanması şartının altını çizmektedir.
Daha sonraki süreçte Tesis Yönetimi ile ilgili bir kanun hazırlanması önerilmektedir.
Tesis yönetimi çerçevesinde ne tür hizmetlerin hangi standartlara göre verileceği konu-
sunda belirsizliklerin yaşandığı, tesis yönetimi hizmetlerinin nelerden oluştuğu net bir
53
şekilde tanımlanmamıştır. Yetkin olmayan işletmelerin sahadaki faaliyetleri üzerinde

denetleyici ve düzenleyici bir otorite bulunmamaktadır. Tesis yönetimine dair yasal/
idari düzenlemelerin bulunmayışı en önemli sorunların başında gelmektedir. Bu bilgiler
ışığında tesis yönetimi hizmetlerinin gereksinim duyduğu standartların bir düzenleyici
otorite tarafından izlenmesi ve denetlenmesi gerekmektedir. Sektör temsilcileri denetle-
me ve izleme sürecinin devletin bir kurumu tarafından yapılması ve bir bakanlığa bağlı
olarak sertifikaların verilmesinin daha uygun olacağının altını çizmektedir. Denetleme
ve izleme faaliyetlerinin özel kuruluşlar tarafından yapılmasının hakkaniyet ve şeffaflık
ilkesine aykırı olacağını öne sürmektedirler.
Türkiye’de kamu ve özel sektör tesis yönetimi entegrasyonunda ne gibi sorunlar ile
karşı karşıya kalınmaktadır ve bu entegrasyonun sağlayacağı avantajlar nelerdir?
Kamu ve özel sektör tesis yönetimi entegrasyonun ivedilikle sağlanması görüşü paylaşıl-
maktadır. Bu entegrasyon pek çok farklı parametreyi içerisinde barındırmaktadır. Risk
yönetimi en önemli unsurların başında gelmektedir. Kamu ve özel sektör işbirliğinde
mevcut riskin hem analizi hem de kontrolü oldukça güç olup kompleks bir çalışma süre-
cini içermektedir.
Tesis yönetimi alanındaki uzmanlar, kamu ve özel sektör tesis yönetimi entegrasyonunda
birçok sorun ile karşı karşıya kaldıklarından dert yanmaktadırlar. Bunlardan en önem-
lisi, sözleşmenin hazırlanması sürecinde anlaşmazlıklardan kaynaklanan süre kayıpları
gelmektedir.
Kamu ve özel sektör tesis yönetimi entegrasyonu, kamu sektörünün mali açıdan yaşadı-
ğı darboğaza çözüm üretmesinin yanı sıra sermaye yatırımı için gereken para miktarını
azalmasına imkân sağlamaktadır. Özel sektörün katılımından dolayı; kamu varlıkları ve
fikri mülkiyet hizmetleri daha verimli bir amaç doğrultusunda kullanılmaktadır. Böyle-
likle kamu hizmetleri ve tesislerinin kalitesi olumlu yönde gelişmektedir. Bu entegrasyon
ile, tesislerde yaratıcı ve yenilikçi yaklaşımlar teşvik edilmekte, proje daha kısa sürede
kullanıma sunulmaktadır. Ayrıca kamu sektörünün idari maliyetleri azalmakta ve risk
özel sektör ile paylaşılmaktadır.
4.3. Tesis Yönetimi ve Teşvikler

Türkiye’de tesis yönetimi çerçevesinde sağlanan teşvikler yeterli seviyede midir?
Yüz yüze ya da çevrimiçi olarak gerçekleşen toplantılarda sektör yöneticileri teşviklerin

yeterli seviyede olmadığını vurgulamaktadırlar. Tesislerimiz için mali teşvik özelliği taşı-
yan vergi istisna, muafiyet ve indirimleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları, gelir vergisi,
kurum vergisi, KDV ve ÖTV olarak sınıflandırılmıştır.
54
BULGULAR
Türkiye’de tesis yönetimi çerçevesinde sağlanan teşvikler ile yeni iş olanakları oluşturul-
masıyla işsizliğin düşürülmesi, özel yatırımlara imkan sağlanması ve bölgesel gelişmişlik
dengesizliklerinin azaltılması amacıyla çeşitli yatırım teşvikleri uygulanmaktadır. Yeni
yatırım teşvik sisteminde Türkiye’de geliştirilmesi öncelikli olan sektörler belirlenmiş ve
bu kapsama alınan sektörlere yapılacak yatırımların teşvik edilmesi kararlaştırılmıştır.
Türkiye’de mali teşviklerin, vergi muafiyet ve istisnaları, düşük faizli kredi ya da hibe
yardımlarının yanı sıra, enerji indirimleri, arsa tahsisi ve finansman kolaylıkları sağlayan
bazı yöntemlerin işlev kazandığı görülmektedir. Uygulamada teşvik araçlarından biri ya
da birkaçının bir arada kullanılması mümkündür. Mevcut teşvik sistemi temelinde böl-
gesel önceliklere ve eğitim, sağlık ve alt yapı yatırımları gibi sosyal amaçlı yatırımları da
destekleyebilecek biçimde sektörel ayrıma göre sınıflandırılmıştır. Destek sistemi kapsa-
mında, özel kesime doğrudan kaynak aktarımı sayılabilecek destekler yerine, vergi mua-
fiyet ve istisnaları yolu ile desteklendiği bir sistemin uygulandığı görülmektedir.
4.4. Tesis Yönetimi ve Sözleşmeler

Türkiye’de tesis yönetimi çerçevesinde sözleşmeler kısa mı yoksa uzun süreli olarak
mı yapılmaktadır? Sözleşme süresi hizmet kalitesini ve verimliliği nasıl etkilemek-
tedir?
Tesis yöneticileri tedarikçilerle yoğun olarak kısa süreli anlaşmaların tercih edildiğini ve
stratejik ortaklıkların maksimum bir yıl olacak şekilde düzenlendiğini belirtmişlerdir.
Tesislerde sözleşme metinlerinin doğru ve açık bir şekilde hazırlanmaması sonucu bir-
çok sorun ile karşı karşıya kaldıklarından da dert yanmaktadırlar. Tesis yönetimi çerçe-
vesinde imzalanan stratejik ortaklık anlaşmalarında “kazan kazan anlayışının” hakim ol-
ması gerektiği vurgulanmaktadır. Türkiye’de tesis yönetimi faaliyetlerinde tedarikçilerle
yapılan sözleşmelerin kısa süreli olması hizmet kalitesini ve verimliliği olumsuz yönde
etkilemektedir.
Tesis Yönetimi sözleşmelerinde dikkat edilmesi gereken temel hususlar nelerdir?
İlk aşamadan itibaren planlamanın doğru bir şekilde yapılması hayati öneme sahiptir.
Tesislerde sözleşme yapılmadan önce; aşağıda yer alan soruların cevaplanmasının uygun
olacağı hususunda görüşme yapılan tesis yöneticilerinin kanaatleri önemli ölçüde ben-
zeşmektedir.
Sözleşme Planlama Süreci
• Tesislerde dış kaynak kullanımında amaçlar net bir şekilde belirtilmiş midir?
• Tesislere dış kaynak kullanımı sağlayacak hizmetin kapsamı ve içeriği yeterli düzey-
de araştırılmış mıdır?
• Tesislerde dış kaynak kullanımında oluşacak maliyetler doğru bir şekilde hesaplan-
mış mıdır? Maliyet analiz raporu hazırlanmış mıdır?
55
Teklif Değerlendirme
• Tesislere dış kaynak kullanımı sağlayacak firma ya da firmalar güvenilir mi?
• Tesislerde dış kaynak kullanımı sürecini organize edecek yönetimi ekibi gerekli bilgi
ve tecrübeye haiz mi? Tesislerde yönetim ekibi yeterli sayıda mıdır?
• Tesislerde dış kaynak kullanımı yaparken uygun değerlendirme kriterleri oluşturul-
du mu?
• Tesislere dış kaynak kullanımı sağlayacak firma seçilirken oluşabilecek önyargılara
ve yolsuzluklara karşı gerekli önlemler alındı mı?
• Tesislere dış kaynak kullanımı sağlayacak firmaların fiyat teklifleri piyasa koşulları-
na uygun mu?
Sözleşme Süreci
• Tesis yönetimi kapsamında hazırlanan sözleşmelerde performansından memnun ka-
lınmayan işletmeler için cezai hükümler mevcut mu?
• Tesis yönetimi sözleşmelerinde ürün ve hizmet tedarik sürecindeki gecikmelere yö-
nelik yaptırımlar net bir şekilde belirtilmiş mi?
• Tesis yönetiminde dış kaynak kullanımı yapılan işletmenin ticari iflasına yönelik ge-
rekli önemler alındı mı?
• Tesis yönetimi kapsamında meydana gelebilecek herhangi bir felaket durumunda
hayata geçirilecek düzenlemeler hazırlandı mı?
• Tesis yönetimi sözleşmesine dış kaynak kullanımı yapılan işletmenin aşırı kâr elde
etmesini ve haksız rekabete yol açmasını önleyecek maddeler eklendi mi?
• Tesis yönetimi sözleşmelerinde hesapların kontrolü yeterli düzeyde yapılmakta mıdır?
• Tesis yönetiminde dış kaynak kullanımı yapılan işletmenin mal ve mülk kontrolü
için yeterli düzenlemeler gerçekleşti mi?
• Tesis yönetimi sözleşmesinin süresi ne kadar olacaktır?
4.5. Tesis Yönetimi ve Tedarikçi Seçimi

Türkiye’deki tesis yönetiminde hizmet ve ürün tedarik sürecinde (fiyat, kalite, tedarikçile-
rin kurumsal imajı, tedarikçilerin teknolojisi, ürün ve hizmet çeşitliliği, garanti kapsamı,
tedarikçilerin çevreye olan duyarlılığı, teslim süresi, ürünlerin kullanım süreleri, tamir ve
bakım maliyetleri vb.) birçok önemli kriter yer almaktadır.
Türkiye’deki tesis yönetiminde hizmet ve ürün tedarik sürecinde en önemli kriterler
hangisidir?
Tesislerde tedarikçi seçim sürecinin amacı, sadece en iyi hizmeti veya en iyi fiyatı ya da
en iyi teslimatı sunan tedarikçiyi bulmak değil aynı zamanda optimal fayda sağlayan te-
darikçiyi belirlemektir. Tesislerin en doğru tedarikçiyi bulabilmeleri için çok ölçütlü bir
56
BULGULAR
analiz yapmaları temel esastır. Çünkü seçilecek tedarikçiler tesislerin mevcut durumunu
ve gelecekteki konumunu derinden etkileyecektir. Gerekli olan ürün ve hizmetlerin te-
darik edilmesi aşamasında, tesislerin katlanacağı maliyet en önemli kriterlerin başında
gelmektedir; maliyet minimizasyonu olmadan kâr maksimizasyonunu sağlamak müm-
kün değildir. O yüzden tesisler, ürünlerin ve hizmetlerin üretimi ile ilgili maliyetlerini
minimize edebilecekleri düşük maliyetli tedarik kaynağı bulmak zorundadırlar. Türki-
ye’de tesis yönetiminde ürün ve hizmet tedarik sürecinde en önemli kriterin fiyat olduğu
öne sürülmektedir. Daha sonra ele alınan kriterler kalite, teslim süresi, tamir ve bakım
maliyetleri, tedarikçilerin teknolojisi, ürünlerin kullanım süreleri, tedarikçinin kurumsal
imajı gelmektedir.
Tesislerin tedarikçi seçiminde tedarikçinin kalite yapısını, tedarikçinin sahip olduğu ka-
lite sertifikalarını yakından incelemesi gerekmektedir. Tedarikçinin kalitesi tesislerdeki
ürün ve hizmetlerin kalitesini belirlemektedir. Rekabetin arttığı bu zaman diliminde ürün
ve hizmetlerin beklentilerin ötesinde bir kalite anlayışıyla tesis kullanıcılarına sunulması
talep edilmektedir.
Tedarikçinin çevreye duyarlı ürün ve hizmet üretmesi kriteri, en az önem verilen unsur
olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeşil ürünlerin fiyatlarının diğer ürünlere istinaden daha
yüksek olması bu kararda etkili olmaktadır. Maliyetlerini minimize etmeyi amaçlayan
tesislerin zorunluluk arz etmediği ya da sosyal sorumluluk gayesi olmadığı sürece yeşil
tedarikçiye yönelmedikleri tespit edilmiştir.
4.6. Tesis Yönetimi ve Dış Kaynak Kullanımı

Dış kaynak kullanımı tesisler için yenilik yaratmada en önemli unsurların başında gel-
mektedir. 1980’lerin başlarında ortaya çıkan Tesis Yönetimi kavramı başlarda, şirketlerin
ihtiyaç duydukları hizmetleri dışsallaştırmasına olanak sağlamıştır. Bunun yanı sıra dış
kaynak kullanımı arayışında olan tesislerin hizmet paketi konsepti de oluşturulmuştur.
Yoğun rekabet şartları altında tesislerin varlıklarını sürdürülebilmeleri için, kendi yet-
kinlik alanlarında uzmanlaşmaları gerekliliği doğmuş, bu sebeple diğer faaliyetleri dış
kaynak kullanımı tedarik etmeleri zorunlu hale gelmiştir.
Dış kaynak kullanımı tesisler rekabet avantajı elde etmesinde anahtar rol üstlenmek-
tedir. Tesisiniz hangi faaliyetleri dış kaynak kullanımı ile tedarik etmektedir?
Görüşme yapılanların önemli kısmı, özellikle aşağıda yer alan alanlarda dış kaynak kulla-
nımına yöneldiklerini ifade etmiştir:
• Tesis bilişim sistemleri ve teknolojileri,
• Lojistik faaliyetler (Hammadde tedariği, satın alma, depolama, gümrükleme sigorta-
lama, katma değerli hizmetler, dağıtım),
• İnsan kaynakları yönetimi,
• İdari işler,
• Güvenlik,
57
• Yemek hizmeti,
• Muhasebe ve finans,
• Müşteri hizmetleri,
• Satış ve pazarlama,
• Personel taşımacılığı,
• Temizlik hizmetleri,
• Sağlık hizmetleri,
• Otomobil kiralama,
• Tamir ve bakım hizmetleri.
Tesisinizde dış kaynak kullanımının sağladığı avantajlar nelerdir?

Dış kaynak kullanımının tesislere birçok avantaj sağladığı belirtilmiş olup, bunlar şu şe-
kilde dile getirilmiştir:
• Tesisler, kendi öz yeteneklerini daha etkin kullanabilecekleri yeni teknolojilere ulaşa-
bilmektedirler.
• Tesis yönetimindeki ürün ve hizmet kalitesi artmaktadır.
• Tesislerin üretim ve kapasite planlamasında esneklik sağlamaktadır.
• Tesis yöneticilerine ek zaman kazandırarak, tesisin yatırım ve yönetim konularına
odaklanmalarına yardımcı olmaktadır.
• Tesis çalışanlarının motivasyonu artmaktadır.
• Pazarda belirsizliklerin yol açtığı riskleri minimize etmekte ve ek maliyetlere katlan-
maksızın tesislerin hızlı büyümesine imkân sağlamaktadır.
• Tesislerin farklı müşteri portföylerine ve coğrafi konumlara erişme imkânı tanımak-
tadır.
Tesislerde dış kaynak kullanımında en sık karşılaşılan sorunlar nelerdir?
• Tesis maliyetlerinin artması,

• Dış kaynak kullanan tesis yöneticilerin ilgili alanda bilgi ve deneyim eksikliğinin ol-
ması,
• Sözleşmelerin net ve açık bir şekilde yapılmaması sonucu oluşan anlaşmazlıklar,
• Sözleşmelerin “kazan kazan anlayışıyla” hazırlanmaması,
• Zamanında teslimatın yapılamaması,
• Dış kaynak kullanımında gizli maliyetlerinin tesis yöneticileri tarafından göz ardı
edilmesi ya da fark edilmemesi,
• Tesis çalışanlarının dış kaynak kullanımına karşı direniş göstermesi (tesis personeli-
nin iş kaybetme korkusu),
58
BULGULAR
• Tesiste en iyi yetenek veya teknolojiye erişimin sağlanamaması,

• Dış kaynak kullanımı sunan işletmelerin hizmet kalitesinin düşük olması,
• Dış kaynak kullanımı alanında fayda maliyet analizlerin doğru yapılmaması,
• Tesis yönetimi bilgilerinin paylaşılması, dışarı sızması,
• Yanlış tedarikçinin seçilmesi,
• Müşteri hizmet seviyesinin düşük olması,
• Kilit beceri ve bilgi kaybı,
• Dış kaynak kullanılan faaliyetlerinin kontrolünün kaybedilmesi,
• Tesis ile dış kaynak kullanımı sunan işletme arasında yaşanan kültürel çatışmalar.
4.7. Tesis Yönetimi ve Talep Tahmini

Tesislerde talep tahminin temel amacı, belirlenen zaman periyotları içerisinde piyasada
oluşacak talebi karşılamaktır. Bu sebeple talep tahmininin yapılması tesisler için en ge-
rekli unsurların başında gelmektedir.
Tesisinizde hammadde, sermaye ve iş gücü tedariğinde talep tahmini yöntemleri
kullanılıyor mu? Kapasite planlaması nasıl yapılmaktadır?
Tesislerin talep tahminlerinin uzun vadede değil de, özellikle çok kısa zamanlı yapıldığı
tespit edilmiştir. Operasyonel faaliyetlerde günlük, haftalık ya da aylık olarak talep tah-
minlerinin yapıldığı görülmektedir. Tesis yöneticileri makro ve mikro çevrede meydana
gelen gelişmelerden dolayı, önlerini görmede sorun yaşadıklarını ve o yüzden kısa vadeli
talep tahminlerine yöneldiklerini açıklamaktadırlar.
Talep tahminlerinin doğru yapılmaması, piyasalarda meydana gelecek talep fazlalığı ya
da eksikliği sorunları, tesislerin iflas etmesine ya da piyasadaki ürün ya da hizmet fiyat-
larının artmasına neden olup beraberinde buna bağlı olarak çeşitli zararlara yol açabil-
mektedir. Tesislerde talep tahminleri yapılırken hangi zaman dilimi adına tahmin yapıla-
cağının önceden belirlenmesi gerekmektedir. Belirlenen bir zaman dilimi adına yapılan
tahmin çalışması, başka bir zaman dilimi için kullanılırsa hatalı sonuçlar ile karşı karşıya
kalınabilmektedir.
Tesislerde talep tahmini, kalitatif ve kantitatif şeklinde iki farklı yöntemle gerçekleşmek-
tedir. Tesislerde yapılan talep tahmininin sayısal verilerle tanımlanması, tutarlı ve güve-
nilir olması arzu edilmektedir. Ama yapılan incelemede, tesis yönetiminde ağırlıklı olarak
kalitatif yöntemlerden destek alınmaktadır. Yönetici görüşleri tahmin yönteminde, tesis-
lerde görev alan idari personelin gelecekteki talebe yönelik tahminlerinden yola çıkılarak
yapılan bir yöntemdir. Bu yöntemin birçok dezavantajı bulunmaktadır. Delhi Talep Tah-
min Yönteminde; ilk önce tesis yönetiminde uzman olan kişiler saptanmakta, uzmanlar
eşliğinde anket formları hazırlanmakta ve anket uygulaması sonucu elde edilen veriler
tesislerdeki işgörenlerle tartışılmaktadır.
59
4.8. Tesis Yönetimi ve İnsan Kaynakları

Tesis yönetiminde görev alan idari personel, tesis yönetimi hakkında gerekli bilgiye
ve tecrübeye haiz midir?
Tesislerin en değerli varlıklarının başında, entelektüel sermayeleri yani insan kaynakları
gelmektedir. İşgörenlerin ihtiyaçları olan lojistik hizmetlerin (ısıtma, soğutma vb. fiziksel
konfor ve yeme-içme ve ulaşım gibi…) sağlanmasında ‘‘Tesis Yöneticileri’’ anahtar rol
üstlenmektedir. Yapılan araştırmada tesislerde görev alan idari personelin tesis yönetimi
hakkında yeterli düzeyde bilgiye ve tecrübeye sahip olmadığı belirtilmektedir. Bu soru-
nun temel sebebi, tesis yöneticiliğinin bir meslek olarak tanımlanmamasından kaynak-
lanmaktadır.
Tesis Yöneticisinin Görev ve Sorumlulukları
• Tesis bakım ve enerji maliyetlerinin kontrol edilmesi,
• Tesis yatırımlarının korunması,
• Tesisteki iş süreçlerin verimli ve etkin bir şekilde planlanması,
• Tesisin müşteri memnuniyeti yaratacak ve kâr maksimizasyonu sağlayacak şekilde
işletilmesi,
• Tesis yönetim sözleşmelerinde belirtilen sorumlulukların yerine getirilmesi,
• Tesis yönetimi ilkelerinin belirlenmesi ve yatırım analizlerinin yapılması,
• Tesis işletme ve bakım politikalarını oluşturmak,
• Tesiste kullanılan demirbaş/makine/donanım/teçhizatın devamlı çalışır durumda
olmasının sağlanması ve arızalı/bozuk alet vb. tesiste meydana getirdiği olumsuz
enerji ve maliyet etkilerinin incelenmesi,
• Operasyonel tesis faaliyetlerinin maliyete etkilerine göre sıralanması,
• Gereksiz ısıtma ve/veya soğutmaların tespit edilmesi,
• Kalibrasyona ihtiyaç duyan sensörlerin belirlenmesi,
• Anlık tesis faaliyetlerinin benzer hava koşullarındaki diğer günler ile kıyaslanması,
• Tesis içindeki binaların enerji kullanımının birbirleri ile anlık ve gerçek veriye daya-
narak kıyaslanması,
• Tesiste kullanılan benzer ekipmanın (ısıtma kazanı veya asansör gibi) birbirleri ile
karşılaştırılması,
• Mevcut enerji kullanımının analiz edilerek gelecekteki kullanımın öngörülmesi,
• Tesis sakinlerinden elde edilen geri bildirimlerin değerlendirilip yaşam konforunu
artıracak çalışmaların planlanması.
60
BULGULAR
Tesisinizde talebi karşılayacak yeterli sayıda nitelikli personel mevcut mudur?

Tesislerde nitelikli personelin yeterli seviyede olmadığı beyan edilmektedir. Katılımcılar
tesislerdeki personel seçiminde tesislere en düşük maliyeti sağlayacak olan kişinin tercih
edildiğinden yakınmaktadır. Tesislerde temizlik, teknik, güvenlik alanlarında çalışan per-
sonelin ağırlıklı olarak asgari ücret ile çalıştığı görülmektedir. Ayrıca tesislerdeki perso-
nel iş devir hızının çok yüksek olması dikkat çekici bir unsurdur. Personel çok düşük fiyat
farkına rağmen mevcut işini bırakarak rakip işletmeye geçebilmektedir. Tesis yönetimin-
deki uzmanlar personellerden istenilen verimin alınmaya başlanmasının zaman aldığını
ve tam personelin işe alıştığı öne sürülen bir zamanda işten ayrılmasının tesis performan-
sını olumsuz yönde etkilediğine değinmektedir.
Tesislerde görev alacak personel işe başlamadan önce bir oryantasyon eğitiminden geç-
melidir. Gerekli eğitimlerin alınması hata ve kayıp oranlarının azalmasına kaynaklık ede-
cektir. Temizlik departmanında çalışan personelin yanlış kimyasalları kullanması sonucu
zehirlenmesinin çok sık karşılaşılan bir vaka olduğu beyan edilmiştir. Teknik personelin
tesis tamir ve bakımlarını zamanında yapmaması tesis kullanıcıların mağdur olmasına
sebep vermektedir. Özellikle asansör tamir ve bakımı hususlarında tesis kullanıcılarının
şikayetleri yoğundur.
4.9. Tesis Yönetimi ve Akreditasyon

Tesis Yönetimi kavramı 1950’li yıllardan bu yana kullanılmasına karşın; 2017 yılında ISO
(Uluslararası Standardizasyon Örgütü) tarafından ilk olarak tanımlanmış ve ISO 41000
standartlarının bir parçası olarak belirlenmiştir. Tesis Yönetimi, tesis kullanıcılarının ya-
şam kalitesini arttırmak ve tesis performansını yükseltmek amacıyla tesis, süreçleri ve
insanları bütünleştiren organizasyonel bir işlev olarak tanımlanmaktadır (ISO, 2022).
Tesis yönetimi ile ilgili bir akreditasyon var mıdır? Tesisinizde hangi kalite güvence
sistemleri (ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001, ISO 10002) mevcuttur?
Sektörde yer alan uzmanların büyük bir çoğunluğunun ISO kalite sistemleri hakkında
yeterli bilgiye haiz olmadığı tespit edilmiştir.
Entegre Tesis Yönetimi alanında bir akreditasyonun olmadığı görüşü sektörde yaygın-
dır. Büyük ve orta ölçekli tesislerin bir çoğunda ISO 9001, ISO14001, ISO 10002, OHSAS
18001, ISO 45001 - İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri, ISO 51001 - Varlık yönetimi
- Yönetim sistemleri, ISO 19650-3: 2020 - Bina bilgi modellemesini kullanarak bilgi yöne-
timi sertifikaları bulunmaktadır.
Türkiye’de ISO 41001:2018 Tesis Yönetimi Yönetim Sistemleri Standardı 2018 yılında
oluşturulmuştur. ISO 41001:2018 Tesis Yönetimi Yönetim Sistemleri, makro ve mikro
çevrede meydana gelen gelişmeler doğrultusunda tesislerin etkin ve verimli bir şekilde
faaliyetlerini sürdürmesini, tesis yönetimi kapsamında yer alan bütün ürün ve hizme-
tin standart haline getirilmesini amaçlamaktadır. ISO 41001 her sektörde uygulanabilme
özelliğine sahip bir sistemdir. Tesislerin maliyetlerini azaltmayı ve verimliliklerini maksi-
mum düzeye ulaştırmaya imkân sağlayacak şekilde tasarlanmıştır (PCA, 2022).
61
4.10. Tesis Yönetimi ve Tesislerin Ömürleri

Türkiye’de tesislerin ömürlerini dünyadaki tesisler ile karşılaştırabilir misiniz? Tür-
kiye’deki tesislerin ömürlerinin kısa olmasının altında yatan etkenler nelerdir?
Dünyadaki örnekleri incelendiğinde tesislerin (bina) ömürlerinin çok uzun olduğu (50-
100 yıl) saptanmıştır. Buna karşın Türkiye’deki tesislerin ömürleri 30- 40 yıl arasında de-
ğişmektedir.
Bu durumun yaşanmasına neden olan etkenler aşağıda belirtilmiştir.
• Tesis yönetimi sektörü için yasal mevzuat eksikliği,

• Tesislerde yeterince kaliteli materyallerin kullanılması,
• Tesislerin fonksiyonel gereksinimleri karşılamaması,
• Tesis iş süreçlerinin doğru planlanmaması,
• Tesis bakım ve onarımlarının zamanında yapılmaması,
• Tesislerde nitelikli iş gücünün kullanılmaması,
• Tesislerde çevreye duyarlı ekipmanların kullanılmaması,
• Tesislerde yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygın bir şekilde kullanılmaması,
• Tesislerde gün ışığından olabildiğince faydalanılmaması,
• Tesislerde sağlık ve güvenlik risklerinin göz ardı edilmesi,
• Tesislerde zararlı ve tehlike arz eden materyallerin azaltılmasına yönelik politikala-
rın olmayışı,
• Tesislerde atıkların azaltılmasına yönelik bilincin yetersizliği.
4.11. Tesis Yönetimi ve Yeşil Tesisler

Tesisinizin “yeşil tesis” olarak adlandırılması için hangi unsurlara ağırlık verilmesi
gerekmektedir? Tesisinizi ‘‘yeşil tesis’’ olarak değerlendirebilir misiniz? Tesisinizde
Breem, Leed ya da DGNB yeşil bina sertifikasyon sistemi var mıdır?
Yeşil tesisler günümüzde her sektörde öne çıkan, sürdürülebilirlik, yenilikçilik kavram-
larını kapsayan, daha az kaynak tüketen, daha az atık oluşturan, çevreye minimum zarar
veren ve aynı zamanda kullanıcının konfor seviyesini düşürmeyen, verimli yapılar olarak
tanımlanmaktadır. Ayrıca, inşaatı, işletilmesi ve yıkımı dâhil olmak üzere bütün süreçler-
de çevreyi kirletmeyen, tesislerdir. Bu tesislerde, enerji ve su kaynakları verimli kullanıl-
makta, geri dönüşüme imkân sağlayan altyapıyla inşa edilmekte ve yenilenebilir enerji
kaynakları kullanılmaktadır (Kılıç ve Erikli, 2021).
Yeşil tesis anlayışı sadece çevresel etkileri içinde barındıran bir tesis olarak düşünülme-
melidir. Geri dönüşüm ve yaşam döngüsü kavramlarını da içeren, mimari tasarım kriter-
lerini de kapsamaktadır (Terekli ve diğ. 2013). Yeşil tesis inşaatı başlamadan önce tesisin
yapılacağı arazide doğal sistemlerin verimli bir şekilde kullanılmasına imkân sağlayan
tasarımın yapılması vurgulanmaktadır.
62
BULGULAR
Türkiye’deki tesislerin çok az bir oranının yeşil tesis sertifikası bulunmaktadır. İngilte-
re’de 2006 yılından itibaren BREEAM’in tüm kamu tesislerinde zorunlu hale getirilmiştir.
Bu sürecin devlet destekli şekilde olması dikkat çekicidir.
BREEAM Yeşil Bina Sertifikasyon Sistemi; 1990 yılında İngiltere’de geliştirilen ilk yeşil
bina değerlendirme sistemidir. Günümüzde geçerliliğine en çok güvenilen sertifikasyon
sistemi olarak tanınmaktadır. Bu sertifika, enerji alanında verimliliği maksimum seviye-
lere ulaştırmayı amaçlamaktadır. (CO2 emisyonlarının azaltılması, mevcut enerji kullanı-
mının alt ölçümü, dış ortam aydınlatması, düşük ve sıfır karbon teknolojilerinin kullanı-
mı, enerji verimli ekipman tedariki, serbest havalandırma sistemi) (Biçer ve diğ. 2020).
Leed Sertifikasyon Sistemi 1998 yılında, Amerika Yeşil Binalar Konseyi (United States
Green Building Council, USGBC) tarafından oluşturulmuştur. Sertifikasyon sisteminin
amacı; tesiste görev alan tüm kişi ve kuruluşların, çevresel değerlere dikkatlerini çekerek,
faaliyetlerinde doğal çevreyi koruma amaçlı kararlar almalarını sağlamaktır (Orhan ve
Kaya, 2016).
DGNB (Deutsche Gesellschaft Für Nachhaltiges Bauen, Alman Sürdürülebilir Bina-
lar Konseyi) ve Ulaşım, İnşaat ve Kentsel İlişkiler Birleşmiş Bakanlığı öncülüğünde 2008
yılında Almanya’da yeşil bina sertifikasyon sistemi geliştirilmiştir. Bu sistem enerji kay-
naklarının verimli bir şekilde kullanılmasını ve sürdürülebilirlik ilkesine önem verilmesi
amaçlamaktadır (Geçimli, 2021).
Green Star Sertifikasyon Sistemi, 2002 yılında Avustralya Yeşil Bina Konseyi tarafından
sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde yeşil tesis uygulamalarını yaygınlaştırmak amacıyla
kurulmuştur.
B.E.S.T (Binalarda Ekolojik ve Sürdürülebilir Tasarım) Sertifikalandırma Sistemi, Türki-
ye’de Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği tarafından yeni tesis projelerinde uygulanmak
üzere oluşturulan sertifika sistemidir. Mevcut tesislerde de sürdürülebilirlik ölçümü yap-
makta ve etkili çözümler öne sürmektedir (Bertiz ve diğ. 2019).
Yeşil tesislerin sağladığı avantajlar nelerdir?
Yeşil tesisler, genel anlamda daha az bakım gerektirmektedirler. Yeşil tesislerde her 3 ile 5
senede dış cephe boyanmasına ihtiyaç duyulmamaktadır. Böylece çevrenin korunmasına
yardımcı olunurken, zaman ve para kaybı da önlenmektedir. Ayrıca, yeşil tesisler ile iç
ortam hava kalitesi doğal ve sağlıklı materyaller yardımı ile iyileştirilmektedir. Yeşil te-
sisler, fosil yakıtlar yerine güneş enerjisi ve rüzgâr gücü gibi temiz enerji kaynaklarından
faydalanmaktadırlar. Yeşil tesis kullanımının çeşitli avantajları şunlardır:
• Tesislerden kaynaklı karbondioksit salınımını azaltması,

• Esnek ve değişen koşullara uyum sağlayabilen, uzun kullanım ömrü olan tesisler ta-
sarlaması,
• Tesis masraflarının azalması,
63
• Tesis kaynaklarının etkin kullanılması,

• Tesis değerini artırması,
• Tesis kullanıcılarına daha sağlıklı ve verimli ortamın sunulması,
• İnşaat aşamasında çevre tahribatını en aza indirgemesi,
• Tesiste zararlı ve tehlike arz eden maddelerin kullanımından kaçınılması,
• Tesiste yenilenebilir enerjinin kullanımını ve geliştirilmesini sağlaması,
• Hafriyat ile ortaya çıkan atık malzemenin değerlendirmeye alınması,
• Yeşil çatı uygulaması ile yağmur sularının biriktirilip kullanılması,
• Doğal ışıktan yararlanma,
• Enerji tasarrufu sağlaması,
• İzolasyon sistemleri ile ısıtma soğutma maliyetlerinin azaltılması,
• Sağlık ve güvenlik risklerinin en aza indirilmesi,
• Kentsel yaşam alanlarına değer katması.
Türkiye’deki tesislerde karbon ayak izinin ölçümü yapılmakta mıdır?
Küresel ısınma ve iklim değişikliği son yıllarda tüm dünyada en dikkat çeken konulardan
biri haline gelmiştir. Teknoloji alanındaki gelişmelerin ve sanayileşmenin etkisiyle enerji
tüketimi ivme kazanmıştır. İklim değişikliğini önlemek için enerji üretiminde fosil yakıt-
ların payının azaltılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarının etkili bir şekilde kullanıl-
ması gerekmektedir (Kumaş ve diğ., 2019).
Mathis Wackernagel ve William Rees tarafından geliştirilen “ekolojik ayak izi”, ekolojik
sürdürülebilirliği ölçmeyi amaçlamaktadır. Ekolojik Ayak İzi, tesislerin tükettiği kaynak-
ların mevcut teknolojileri ve kaynak yönetimiyle yeniden üretilmesi ve oluşan atığın ber-
taraf edilebilmesi için gerekli olan verimli toprak ve su alanlarının küresel hektar cinsin-
den büyüklüğü olarak ifade edilmektedir (Özsoy, 2015).
Tesislerin “karbon ayak izi” ise, doğaya bıraktıkları sera gazlarının genel toplam içinde-
ki oranı ile açıklanmaktadır. Tesislerin karbon ayak izi ölçümü yapılırken (ürün tedarik
aşamasında son tüketiciye ulaşıncaya kadar geçen süreçte araçlarla kat edilen toplam yol,
tesisin ısıtma ve soğutma sistemlerin için kullanılan enerji miktarları gibi…) birçok para-
metre baz alınmaktadır (Civelekoğlu ve Bıyık, 2018).
Türkiye’de faaliyet gösteren tesislerde karbon ayak izi hesaplanmasıyla ilgili herhangi bir
ölçüm yapılmadığı beyan edilmiştir.
4.12. Tesis Yönetimi ve Akıllı Tesisler

Bugünlerde, “Akıllı Tesis” teriminin popülerliği oldukça artmıştır. Akıllı Tesis, “yapılar,
sistemler, servisler, yönetim ve bunların ilişkilerini içeren 4 temel öğesinin optimizasyo-
nu ile verimli, üretken ve uygun maliyetli çevreler sağlayan bir sistemler bütünü” olarak
değerlendirilmektedir.
64
BULGULAR
Akıllı tesisler, kullananların değişen taleplerine uyabilen ve değişebilen yapılardır. Akıl-

lı tesislerden beklenen, teknolojinin gerektirdiği yeni gereksinimlerine akılcı çözümler
sunmaları ve gelecekte esnek davranabilecek şemalarda çözümlenerek tesis maliyetlerini
minimumda tutmaları yönündedir. Kartlı geçiş sisteminin, ısıtma, havalandırma, iklim-
lendirme, yangın algılama ve alarm sisteminin, güvenlik sisteminin, aydınlatma sistemi-
nin hatta asansörlerinin bile “akıllı” olması, ayrıca bu sistemlerin tümünün birbiriyle en-
tegre edilerek tek merkezden kontrol edilebilmesi temel esastır.
Şekil
Şekil 41: 41: Akıllı
Akıllı Tesisler
Tesisler Piramidi
Piramidi
Akıllı Tesisler
Akıllı Tesisler
Bilgisayarlarla
Bilgisayarlarla
Bütünle ik Sistemler
Bütünleşik Sistemler
Bilgisayar
Bilgisayar
Entegre
Entegre
Sistemler
Sistemler
Entegre
EntegreSistemler
Sistemler Tesis
Tesis
Otomasyon
Otomasyon
Sistemleri
Sistemleri
Çok
ÇokFonksiyonlu
Fonksiyonlu Eri im
Erişim TesisKontrolü
Tesis Kontrolü
Sistemler
Sistemler Güvenlik
Güvenlik klimlendirme
İklimlendirme
Kontrolü
Kontrolü Sistemi
Sistemi
Sistemlerin
Tek
Tek Güvenlik
Erişim
Eri im klimlendirme Sistemlerin
İklimlendirme
Fonksiyonlu Güvenlik Kontrolü Kontrolü Kontrol
Kontrol
Fonksiyonlu Kontrolü Kontrolü
Sistemler Erişimi
Eri imi
Sistemler
Kaynak: Topak ve Pekeriçli (2021)

Enerji verimliliğinin arttırılması, çevre açısından daha sağlıklı ortamlar inşa edilmesi ve
Enerji verimliliğinin arttırılması, çevre açısından daha sağlıklı ortamlar inşa edilmesi ve tesis
tesis sistemleri yönetiminin optimize edilmesi üzerine tasarlanan akıllı tesisler; sıcaklık,
sistemleri yönetiminin optimize edilmesi üzerine tasarlanan akıllı tesisler; sıcaklık, ses, ışık gibi
ses, ışıkbirçok
gibi birçok kritik parametreleri
kritik parametreleri göz önünde bulundurmaktadır.
göz önünde bulundurmaktadır. 1980’li
1980’li yıllarda ilk olarak yıllarda
ortaya çıkan
ilk olarak ortaya çıkan “Tesis Otomasyon Sistemleri” yaklaşımı teknolojisinin gelişmesiy-
“Tesis Otomasyon Sistemleri” yaklaşımı teknolojisinin gelişmesiyle çok farklı bir boyuta ulaşmıştır.
le çok farklı
“Akıllı bir boyuta
Tesis Yönetimulaşmıştır.
Sistemleri”“Akıllı
olarak Tesis YönetimbuSistemleri”
da adlandırılan olarak
sistemler sadece tesisda adlandırı-
bileşenlerinin
lan bu sistemler sadece tesis bileşenlerinin
kontrolünü sağlamamaktadır kontrolünü
aynı zamanda; elektrik, sağlamamaktadır
su ve gaz aynı
dağıtımını izleme, tesis zamanda;
performansını
elektrik, su ve gaz
sistematik dağıtımını
olarak izleme,
analiz etme tesis performansını
ve raporlama gibi yeteneklere desistematik
haizdir. olarak analiz etme ve
raporlama gibi yeteneklere de haizdir.
Tesisiniz ‘‘akıllı tesis’’ kapsamında yer almakta mıdır? Akıllı Tesislerinin özellikleri ve
kullanılan
Tesisiniz ‘‘akıllıbilişim
tesis’’sistemleri
kapsamındahakkında
yerbilgi verebilir
almakta misiniz?
mıdır? Akıllı Tesislerinin özellikleri
ve kullanılan
Tesislerinbilişim
büyük birsistemleri
çoğunluğundahakkında
“akıllı tesisbilgi verebilir ağırlık
uygulamalarına” misiniz?
verildiği beyan edilmektedir.
Tesislerin büyük
Akıllı bir çoğunluğunda
tesislerde, “akıllı tesis
akıllı telefon uygulamaları uygulamalarına”
ile boş park alanları tespitağırlık verildiği
edilebilmekte, beyan
ısıtma ve
edilmektedir.
aydınlatma sistemine uzaktan erişim mümkün olmaktadır. Akıllı tesislerin beyni olarak nitelendirilen
kontrol ve kumanda sistemi; tesislerdeki bütün süreçlerin izlenmesine, kaydedilmesine ve gerekli
olması halinde müdahale imkânı sunan denetleme ve kontrol sistemidir. Tesis içerisinde yer alan
sensörlerden, sayaçlardan, nesnelerin interneti cihazlarından gelen verileri işleyerek, tesisin etkin bir 65
şekilde yönetilmesine olanak sağlamaktadır.
Tesislerde aydınlatma kalitesi, sıcaklığı ve yoğunluğu tesis kullanıcılarının çalışma motivasyonunu
Akıllı tesislerde, akıllı telefon uygulamaları ile boş park alanları tespit edilebilmekte, ısıt-
ma ve aydınlatma sistemine uzaktan erişim mümkün olmaktadır. Akıllı tesislerin beyni
olarak nitelendirilen kontrol ve kumanda sistemi; tesislerdeki bütün süreçlerin izlenme-
sine, kaydedilmesine ve gerekli olması halinde müdahale imkânı sunan denetleme ve
kontrol sistemidir. Tesis içerisinde yer alan sensörlerden, sayaçlardan, nesnelerin inter-
neti cihazlarından gelen verileri işleyerek, tesisin etkin bir şekilde yönetilmesine olanak
sağlamaktadır.
Tesislerde aydınlatma kalitesi, sıcaklığı ve yoğunluğu tesis kullanıcılarının çalışma
motivasyonunu ve üretkenliğini doğrudan etkileyebilme özelliğine sahiptir. Akıl-
lı tesislerde, güneşin konumuna göre tesisin aydınlatma sıcaklığı otomatik olarak
ayarlanabilmektedir. Tesis Otomasyon Sistemlerinden gelen hareket sensörü verileri
çerçevesinde tesisin kullanılmadığı tespit edilmekte ve aydınlatma ekipmanları otomatik
olarak kapanmaktadır.
Çok katlı tesislerdeki yeni nesil asansör kontrol sistemleri, tesis kullanıcılarına en ufak
sarsıntı yaşatmaması, akışkan hareket kabiliyetlerine sahip olması ve daha az enerji
harcaması özellikleriyle tesis kullanıcı memnuniyetini etkilemektedir. Günümüzde tesis
otomasyon sistemi ile entegrasyonun sağlanması ve yapay zekâ teknolojisinden destek
alınması, kabindeki ve lobide bekleyen yolcu sayılarının tahmin edilmesine olanak sağla-
maktadır.
Tesislerde birçok bilişim sistemlerinden destek alındığı ama özellikle Kurumsal Kaynak
Planlaması uygulamalarının (ERP yazılımları) etkin şekilde kullanıldığı dile getirilmiştir.
Küreselleşen dünyanın yoğunlaşan rekabet koşullarında avantaj kazanmak için çaba gös-
teren tesisler, örgütsel yapı ve teknolojik donanımlarını geliştirirken aynı zamanda etkili
bir tedarik zinciri ağı oluşturmaya yönelmişlerdir. Günümüzde rekabetin işletmelerden
çok işletmelerin tedarik zincirleri arasında gerçekleştiği kabul edilmektedir. Bu
bağlamda tesislerin başarılara imza atması etkin bir tedarik zinciri yapısıyla mümkün
olacaktır. Tedarik zincirinin tarafları arasında koordinasyon ve entegrasyon sağlanması
açısından kilit bir unsur olan ‘‘Kurumsal Kaynak Planlaması’’ tesislerde kaynak israfının
giderilmesine ve değer üretimine stratejik destek sunmaktadır.
Türkiye’deki tesislerin kurumsallaşmasında bilişim sistemleri hayati öneme sahiptir. Gü-
nümüzde lojistik, muhasebe, finans, üretim planlama, stok yönetimi, satın alma, üretim,
pazarlama, kalite yönetimi, bakım/onarım, insan kaynakları, müşteri ilişkileri yönetimi
gibi... iş süreçlerinde EPR yazılımının kullanılması tesislerdeki verimliliğin artmasına
kaynaklık etmektedir. Bu bilişim sistemleri tesislerin coğrafi olarak farklı bölgelerde bu-
lunan fabrikaları, tedarikçileri ve dağıtım merkezleri arasında koordinasyon sağlayarak,
eşgüdümlü bir şekilde bütün operasyonların planlamasına imkan sunmaktadır. Tesisler-
de kullanılan bilişim sistemleri kaynakların daha etkin kullanılmasına, iş süreçlerinin
standart haline gelmesinde öncü olmaktadır.
Kurumsal Kaynak Planlaması ile entegre edilerek çalışabilen birçok özel yazılımlar da te-
sislerde kullanılmaktadır. Örneğin işe giriş saatleri, iş süreçleri, işin yerine getirilip geti-
rilmediğini kontrolüne ilişkin bütün veriler dijital ortamda kullanıcılara sunulmaktadır.
66
BULGULAR
Tesiste görev alan personelin işin yapıldığını manuel olarak beyan etmesi ya da eski fo-
toğraflar sunarak kanıtlamaya çalışması gibi durumların bu yazılımlarla tarihe karıştığı
belirtilmektedir. Tesis çalışanının, bu bilişim sistemine çevrimiçi olarak giriş yapması is-
tenerek, anlık olarak iş süreçlerinin takibi yapılabilmektedir. Böylelikle hata oranlarının
azaldığı ve kalitenin daha üst seviyelere ulaştığı ifade edilmektedir.
Akıllı tesisler ile enerji verimliliğinin maksimum seviyelere ulaşması mümkün mü-
dür?
Günümüzde enerji kaynakları giderek azalmakta ve enerji tüketim maliyetleri artış gös-
termektedir. Bu durum tesislerin enerji kaynaklarını daha etkin kullanma gereksinimi
yaratmıştır. Son yıllarda akıllı tesislerde enerji verimliliğinin analizi daha ilgi çekici bir
boyuta ulaşmıştır (Carpenter ve Hoppszallern, 2010).
Tesislerde ilk olarak yapılması gereken unsurlar aşağıda belirtilmiştir.
• Enerji kayıplarının tespiti ve analizi,

• Enerji ön etüdlerinin yapılması ve raporlanması,
• Tesis genelinde enerji tasarruf çalışmalarının işlev kazanması,
• Tesislerde karbon ayak izi ölçümünün yapılması,
• Güneşten enerji üretme amacı taşıyan güneş panelleri kullanılması,
• Enerji tasarrufu sağlayacak aydınlatma elemanlarının kullanılması,
• Isı kaybını önlemek için pencerelerde film ya da ısı koruyucu camların kullanılması,
• Mekanik havalandırma seçeneğine ek olarak doğal havalandırmanın kullanılması,
• Bina otomasyon sisteminin oluşturulması,
• Tesis için yalıtım sisteminin kurulması.
Akıllı tesisler enerji verimliliğinin maksimum seviyelere çıkmasına imkân sağlamakta-
dır. Çünkü akıllı sistemlerde tüm enerji giriş ve çıkışları izlenebilmekte, gerekli yerde ve
zamanda müdahaleler yapılabilmektedir. Akıllı tesislerde klima santrallerinin çalışma
saatleri merkezi bilgisayar aracılığıyla koordine edilmekte ve denetlenmektedir. Tesiste
işe başlama saati 08:30 ise, klimalar bilişim sistemleri sayesinde 08:00’de çalışmaya baş-
layabilir ve böylece tesis personeli için uygun ortam sıcaklığı hazır hale gelebilir. Ama
merkezi kontrol sisteminde tesisin her tarafının sıcaklığının eşit düzeyde olması müm-
kün olmamaktadır. Akıllı tesislerde her noktanın sıcaklığı tek merkezden izlenebildiği
gibi her noktanın sıcaklığı da istenilen düzeye ayarlanabilmektedir.
67
akıllı sistemlerde tüm enerji giriş ve çıkışları izlenebilmekte, gerekli yerde ve zamanda müdahaleler
yapılabilmektedir. Akıllı tesislerde klima santrallerinin çalışma saatleri merkezi bilgisayar
aracılığıyla koordine edilmekte ve denetlenmektedir. Tesiste işe başlama saati 08:30 ise, klimalar
bilişim sistemleri sayesinde 08:00’de çalışmaya başlayabilir ve böylece tesis personeli için uygun
ortam sıcaklığı hazır hale gelebilir. Ama merkezi kontrol sisteminde tesisin her tarafının sıcaklığının
eşit düzeyde olması mümkün olmamaktadır. Akıllı tesislerde her noktanın sıcaklığı tek merkezden
izlenebildiği gibi her noktanın sıcaklığı da istenilen düzeye ayarlanabilmektedir.
Şekil
Şekil 42: 42: Tesis
Tesis Ara Yüzlerindeki
Ara Yüzlerindeki Dönüşüm
Dönüşüm
Tesis Tesis
Kullanıcısı Kullanıcısı

Elektrik pazarındaki gelişmeler tesis enerji maliyetlerini de etkileyebilme özelliğine sa-
Elektrik pazarındaki gelişmeler tesis enerji maliyetlerini de etkileyebilme özelliğine sahiptir. Akıllı
hiptir. Akıllı şebeke sayesinde hava durumu değerlendirilmektedir. Eğer akşamüzeri hava
şebeke sayesinde hava durumu değerlendirilmektedir. Eğer akşamüzeri hava sıcaklığında bir düşüş
sıcaklığında
yaşanacakbirisedüşüş
talepteyaşanacak ise talepte
artışın meydana gelmesiartışın meydana
muhtemeldir. gelmesi
O yüzden akıllımuhtemeldir. O yüz-
şebeke, tesis ile iletişime
den akıllı şebeke, tesis ile iletişime geçerek avantajlı teklifler sunmaktadır. Böylelikle tesis
geçerek avantajlı teklifler sunmaktadır. Böylelikle tesis bu teklifleri kabul ederek enerji tasarrufu
bu teklifleri
modunda kabul
tüketimederek enerji tasarrufu modunda tüketim gerçekleştirmektedir.
gerçekleştirmektedir.
AkıllıAkıllı
tesislerde, ışık,ışık,
tesislerde, ısı ısı
gibigibiçevresel
çevresel etkilerle aktifleşen
etkilerle aktifleşen pasif
pasif sistemler
sistemler ve elektriksel
ve elektriksel uyarı ile
uyarı aktifleşen
ile aktifleşen
aktif sistemler kullanılmaktadır. Pasif sistemler çevresel etkilere karşı duyarlılıkla kar-
aktif sistemler kullanılmaktadır. Pasif sistemler çevresel etkilere tepki
şı duyarlılıkla
verebilmekte tepki
ve verebilmekte
elektriksel uyarıya ve elektriksel
gereksinim uyarıya gereksinim
duymamaktadırlar. duymamaktadırlar.
Kablo bağlantısı olmadan
Kablokolaylıkla
bağlantısı olmadan
monte kolaylıkla
edilebilen montetesis
bu sistemler, edilebilen bu sistemler,
kullanıcısının tesismümkün
kontrolünün kullanıcısının
olmadığı
koşullardamümkün
kontrolünün bile etkili olmadığı
çözümler sunabilmektedir.
koşullarda bileBuna karşın
etkili aktif sistemler
çözümler bir enerji kaynağı
sunabilmektedir. Bunave
kablo bağlantısı ile çalışabilmektedir. Aktif sistemlerle kızılötesi ışınım
karşın aktif sistemler bir enerji kaynağı ve kablo bağlantısı ile çalışabilmektedir. Aktif yoğunluğu ayarlanabilmekte
ve ısıtma,
sistemlerle soğutma,ışınım
kızılötesi aydınlatma süreçlerindeki
yoğunluğu enerji tüketimleri
ayarlanabilmekte ve azalmaktadır.
ısıtma, soğutma, aydınlatma
süreçlerindeki enerji
Akıllı tesisler, tüketimleri
insan-yapı azalmaktadır.
arasındaki etkileşimlere yönelik yeni yöntemler sunmakta ve bu tesislerde
Akıllınesnelerin interneti (IoT)
tesisler, insan-yapı teknolojisinin
arasındaki etkinliği heryönelik
etkileşimlere geçen gün artmaktadır.
yeni yöntemlerAmazon Alexa, ve
sunmakta Google
bu
Asistant, Apple Siri, Microsoft Cortana gibi sanal asistanlar, tesis kullanıcılarının birçok tesis
tesislerde nesnelerin interneti (IoT) teknolojisinin etkinliği her geçen gün artmaktadır.
Amazon Alexa, Google Asistant, Apple Siri, Microsoft Cortana gibi sanal asistanlar, tesis
kullanıcılarının birçok tesis bileşenleriyle etkileşimini 47 düzenlemek amacıyla ürünleri
piyasaya sürmüşlerdir (Këpuska ve Bohouta, 2018). Tesis yönetiminde teknolojik
entegrasyonun sağlanması tesis kullanıcılarının bireysel tercihlerini, rutinlerini
algılamasına imkân sağlayacak ve insan merkezli tesis işletimini destekleyen bir yapay
zekâ mekanizması hayata geçecektir (Çavdar ve Öztürk, 2018).
Akıllı tesislerde enerji verimliliğinin artırılmasında yapay zekâ teknolojisine ağırlık ve-
rilmeye başlanmıştır. Tesis kullanıcılarının tüketim alışkanlıklarını öğrenilebilmekte ve
68
BULGULAR
onların tüketim tahminlerinin ortaya çıkartılmasında yapay zekâdan destek alınmakta-

dır. Bunun yanı sıra, Nesnelerin İnterneti Teknolojisi (IoT) tesislerde akıllı hizmetleri su-
narak tesis kullanıcılarının konfor standartlarını yükseltmektedir.
Tesislerde yer alan IoT sensörleri enerji verimliliği hususunda veri sağlamasının yanı sıra
etkin tesis yönetimine imkân sağlamaktadır. Örneğin, tesis, bahçe bakımında yer alan
parametreleri (yakıt seviyesi, ürün sağlığı, su seviyesi, toprak nemi, depolama sıcaklığı)
akıllı sensörlerden faydalanarak belirlemektedir. İnternet bağlantılı sensörlerden alınan
veriler çerçevesinde tesise yönelik faaliyetlerin planlaması kolaylıkla yapılabilmektedir.
4.13. Tesis Yönetimi ve Markalaşma

Ulusal ve uluslararası alanda tesislerimizin marka bilinirliği sizce ne düzeydedir?
Tesislerimizin marka değerini artırmak için hangi stratejilerin uygulanması gerek-
lidir?
Marka, tesislerin rakiplerinden farklılaşmasını sağlayan ve tesislerin kurumsal imajla-
rının artmasına kaynaklık eden önemli bir unsurdur. Markanın ve markalaşmanın gün
geçtikçe daha iyi anlaşıldığı günümüzde tesislerin etkili bir markalaşma stratejisi hayata
geçirmeleri önemlidir. Çünkü farkındalığın en önemli kaynaklarından biri markalaşma-
dır. Sonraki aşamalarda tesisler markalaşma ile yerel sınırlar dışına çıkarak uluslararası
çapta bir tesis haline dönüşebilmektedir.
Ulusal ve uluslararası alanda tesislerimizin marka bilinirliğinin genel olarak yüksek ol-
madığı ileri sürülmektedir. Tesislerin markalaşma düzeyinin, ürün ve hizmet kalitesi, da-
ğıtım ağının etkinliği ve tesisin pazar araştırma yeteneği ile doğrudan ilişkili olduğuna
dikkat çekilmektedir. Tesislerimizin marka değerinin artırılması, tesis yöneticilerine ve
işgörenlere markalaşma ile ilgili gerekli eğitimlerin verilmesi önerilmektedir.
Markalaşmaya öncelikle tesis yöneticilerin inanması ve işgörenlerde heyecan uyandır-
ması gereklidir. Markalaşmanın önemini kavramamış ve tesis yönetiminde motive edici
güçlü bir misyon - vizyon tanımlamayan tesis yöneticilerinin başarılı olması mümkün
görünmemektedir. Uluslararası pazarlarda faaliyet göstermek isteyen tesislerimizin mar-
kalaşma alanında danışmanlık hizmeti almasının ya da profesyonel pazarlama yöneticile-
rinin tesislerde istihdam edilmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir.
Tesislerde teknolojik gelişmelerin takip edilmesi ve tesis iş süreçlerine adapte edilmesi
önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra yeşil ve akıllı tesisler markalaşma sürecinde etki-
li olmaktadır. Markalaşma hedefini hayata geçirmek isteyen tesislerin sponsorluklardan
yararlanmaları ve medya kuruluşları ile yakın ilişki içerisinde olmaları tavsiye edilmek-
tedir.
Yerli ve milli tesis yönetiminin hayata geçirilmesi için ne gibi adımların atılmasına
ihtiyaç vardır?
Tesis yönetimindeki uzmanlar yerli ve milli tesis kavramının Türkiye’de oluşmasını gö-
69
nülden desteklemektedir. Yerli ve milli tesis kavramının işlev kazanması için, tesisin ge-
rekli olan teknik malzemenin, teknolojinin ve ürünlerin de yerli olması gerekmektedir.
Ama tesislerde teknik malzeme ve ekipman tedariğinde yerli ürünlerin çok fazla tercih
edilmediği vurgulanmaktadır. Uzun yıllardan beri kullanmış oldukları teknik bir malze-
menin arıza yapması halinde ya da yeni bir ekipmana ihtiyaç olduğunda, satın alınma
sürecinde daha önceden memnun kaldıkları yerli olmayan firmaya yöneldiklerini açıkla-
maktadırlar.
Uluslararası pazarda yerli ve yabancı ürünlerin satış fiyatlarının birbirine yakın olma-
sı halinde, yabancı menşeli ürünlere yönelimin (yabancı firmanın garanti kapsamının
uzunluğu, marka bilinirliği, teknik destek hizmetinin geniş olması sebebiyle) daha fazla
olduğu görülmektedir. Bu kapsam dahilinde, tesislerde yerli ürünlerin kullanılması ve
yerli tedarikçilerle stratejik işbirliği anlaşmalarının imzalanması teşvik edilmelidir. Yerli
ve milli tesislerin devlet tarafından sübvansiyon ile desteklenmesi bu sürece hız kazandı-
racaktır.
4.14. Tesis Yönetimi ve Müşteri Memnuniyeti

Küreselleşmenin etkisiyle artan rekabet ortamında tesislerin varlıklarını sürdürmele-
ri her geçen gün daha da zorlaşmaktadır. Müşteri memnuniyeti sağlamak ve böylelikle
şikayetleri azaltmak tesislerin öncelikle amaçları arasında yer almaktadır. Satın aldığı
ürün veya hizmetten memnun olmayan müşteri ilk olarak memnuniyetsizliğini belirtip
belirtmeyeceğine karar verir. Bu süreci geçen müşteri gerek e-posta, gerekse yüz yüze
ya da telefonla tesise başvurmaktadır. Memnun olmayan müşteri tesisin sağladığı ürün
ve hizmetten vazgeçme, tekrar satın almama veya tesis hakkındaki olumsuz düşüncele-
rini çevresiyle paylaşma şeklinde davranışsal tepkiler sergileyebilmektedir (Kılıç ve diğ.
2013). Müşterilerin şikayetlerini doğrudan tesislere, medyaya, çevresindeki insanlara ve
tüketici kuruluşlarına yaptıkları görülmektedir.
Tesisler şikayetlerin dile getirilmesini birer hediye olarak nitelendirmeliler. Çünkü bu şi-
kayetler dikkate alınarak problemin bir daha ortaya çıkmaması sağlanacak ve ürün ve
hizmet kalitesi artacaktır.
Tesislerde müşteri şikayetleri özellikle hangi alanlarda olmaktadır?
Yapılan mülakat sonuçlarına göre, tesislerde yaygın olan şikayetler aşağıda yer almakta-
dır:
• Tesis kullanma kılavuzunun olmayışından,

• Tesis kiralarının ve aidatlarının yüksek olmasından,
• Tesis yöneticilerinin ve personellerinin tavır ve davranışlarından,
• Tesis yönetiminde kullanıcı geri bildirim ve şikayetlerinin dikkate alınmamasından,
• Tesis kullanıcı geri bildirimlerinin etkin bir biçimde toplanmamasından,
• Tesis yönetim firmasının geri dönüş hızının yavaş olması,
70
BULGULAR
• Tesis yönetim firmasının işletme ve bakım konusundaki uzmanlığının yetersiz oluşu,

• Tesis yönetim firmasının hizmetlerinin yeteri kadar duyurulmamasından,
• Tesis atık yönetimi uygulamalarından,
• Tesisin iklimlendirme / havalandırma konusundaki uygulamalarından,
• Tesis cihazlarının hassas olarak ayarlanamamasından,
• Tesisin güvenlik konusundaki uygulamalarından,
• Tesisin temizlik ve hijyen konusundaki uygulamalarından,
• Tesisin posta dağıtım hizmetlerinin olmamasından,
• Tesisin ısıtma ve soğutma cihazlarını kontrol etmemesinden,
• Tesisin hava akışlarının zamanında kontrol edilmemesinden,
• Tesisin aydınlatma ekipmanlarının kontrol edilmemesinden,
• Tesisin güneş kırıcı elemanlarının kontrol edilmemesinden,
• Tesisin doğal havalandırmasının(pencereler) kontrol edilmemesinden,
• Tesisin ıslak hacimlerdeki suyun sıcaklığının kontrol edilmemesinden,
• Tesisin bakım ve onarım periyodu konusundaki uygulamalarından,
• Tesisin armatür ve ekipmanların yenilenmesi konusundaki uygulamalarından,
• Tesisin dayanıklı ve tamir edilebilir malzeme kullanmamasından,
• Tesisin tamirat konusundaki uygulamalardan,
• Tesisin rutubeti giderebilme konusundaki uygulamalarından,
• Tesisin haşerat ve kemirgen ilaçlama/önleme konusundaki uygulamalardan.
Tesislerde müşteri şikayetlerini azaltmak için neler yapılmalıdır?
Tesis Yönetimi performansının tesis yöneticileri tarafından arttırılmasına ve şikayetleri
azaltmaya yönelik aşağıda yer alan unsurlara ağırlık verilmesi tavsiye edilmektedir.
• Tesislerde tedarikçi seçiminde en düşük fiyatı sunan tedarikçi değil de en düşük top-
lam maliyet imkânı sunan ve tesis verimlilik artışına kaynak eden tedarikçilerle çalı-
şılması,
• Tesis yöneticileri tarafından sözleşmelerin kapsamı olarak hazırlanması, süreçlerin
takibinin yapılması,
• Tesis yöneticilerinin tedarik zinciri içerisinde çalıştığı tedarikçilerden ve müşteriler-
den geri bildirim alması,
• Tesislerin tamir ve bakımlarının zamanında yapılması,
• Tesislerin tamir ve bakım hizmetlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uyumlu
olarak gerçekleştirilmesi,
• Bilgisayar tabanlı tesis bakım sisteminin işlev kazanması,
71
• Tesislerde etkin bir performans ölçümünün yapılması,

• Tesis varlıklarının korunması ve arttırılması,
• Tesislerde uzman personel ve yöneticilerin görevlendirilmesi,
• Tesislerde çevreye duyarlı ekipmanların yaygın olarak kullanılması,
• Tesislerde kaynakların verimli kullanılması ve yalın yönetime ağırlık verilmesi,
• Tesislerde geri dönüştürülmüş yapı malzemelerinin kullanılması.
4.15. Tesis Yönetimi ve SWOT Analizi

SWOT analizi tesislerin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek, fırsat ve tehditlerin neler ol-
duğunu ortaya koymak amacıyla kullanılan temel yöntemlerden birisidir. Tesisin mevcut
durumunu görmeye olanak tanımaktadır. SWOT iç çevre analizinde tesisin kuvvetli ve
iyileştirilmeye açık yönleri belirlenir. Aynı zamanda dış çevre analiz ile mercek altına alı-
nan olanaklar ve tehditler incelenir (Özan ve diğ. 2015).
Tesis Yönetimi sektör araştırma verileri bağlamında Tablo 4’teki gibi bir SWOT matrisi
oluşturulabilir.
72
BULGULAR
Tablo 4: Tesis Yönetimi SWOT Analizi

Güçlü Zayıf
•Yeşil tesis kavramının büyük kurumsal tesisler tarafından •Türkiye’de tesis yönetimi bilinirliğinin düşük
bilinmesi ve etkin bir şekilde uygulanması, olması,
•İmalat sanayide ve belediyelerde atık su arıtma tesis •Türkiye’de bir meslek kimliğinin olmaması,
sayılarının artması,
•Tesis yönetim faaliyetlerinin tamamını kapsaya-
•Tesislerde geri dönüşüme ağırlık verilmesi ve yakma, topra- cak hukuki bir düzenlemelerin olmayışı,
ğa gömme faaliyetlerin yüksek oranda azaltılması,
•Tesis yönetimi sözleşmelerinin kazan kazan
•Tesislerde yüksek teknoloji ile olan entegrasyonun sağlan- anlayışıyla hazırlanmaması,
mış olması (Büyük kurumsal tesislerde),
•Tesis yönetimi kapsamında teşviklerin yeterli
•Yüksek teknoloji ihracatımızın %124’lük bir artış gösterme- düzeyde olmaması,
si,
•Tesislerin nakit akış ve sermaye sorunu,
•AR-GE araştırmacı sayısının son yıllarda yüksek bir ivme
kazanması, •Tesislere yönelik uzun vadeli ve düşük faizli
kredilerin yeterli seviyede olmaması,
•Patent ve marka tescil oranlarının artış göstermesi,
•Sektörde yer alan tesis yöneticilerinin akreditas-
•Tesislerdeki üretim değerleri ve cirolarının her geçen gün yon hakkında yeterli bilgiye sahip olmaması,
artması,
•Sektörde yetişmiş nitelikli personel eksikliği,
•Tesis yatırımı açısından ulaştırma ve konaklama sektöründe
girişim sayılarının yüksek olması, •Tesis yönetimi alanında ön lisans, lisans, yük-
sek lisans programlarının yer aldığı eğitim ku-
•İnşaat sektörünün üretim değeri ve ciro açısından diğer rumlarının bulunmayışı,
sektörlerden daha ön planda yer alması.
•Tesis yöneticiliğinin profesyonelce yapılmama-
sı,
•Tesis pazarlama aktivitelerinin plansız ve yeter-

siz oluşu,
•Tesislerin marka bilinirliğinin düşük olması,
•Yetersiz taşeron ağının hizmet hızını düşürmesi,
•Tesislerde iş gücü devir hızının yüksek oluşu,
•Tesislerde yenilenebilir enerji kaynaklarının az

tercih edilmesi,
•Tesislerde karbon ayak izi ölçümünün yapılması.
73
Fırsatlar Tehditler
•Tesis yönetimi pazarının Türkiye’de gelişim oranının yük- • Tesis satın alma ve üretim maliyetlerinin artma-
sek olması, sı (ÜFE %144,6),
•Profesyonel tesis yönetim hizmeti almayan müşteri potansi- • Elektrik tedarik maliyetlerinde %441,75 artış,
yelinin yüksek olması,
• Su tedarik maliyetlerinde %84,30 artış,
•Dijitalleşme sürecinin hız kazanması ve tüketicilerin bilinç-
lenmesi, •Tesis kiralama ve satın alma fiyatlarında yüksek
artış,
• Türkiye’de genç nüfus oranının yüksek olması,
• Yüksek faiz ortamı,
•Yerli ve milli tesislere olumlu bir bakış açısının olması,
• Döviz kuru belirsizliği,
•Tesis yönetimi ile alakalı konferans, panel ve seminerlerin
ülke genelinde yaygın bir şekilde yapılması, • Tedarik edilen malzemelerin fazla çeşitlilikte
ve düşük sayıda olmasından dolayı satın alma
•Tesis yönetiminde kamu özel sektör işbirliğinin sağlanması, maliyetlerinin yüksek olması,
•Tesis yönetimi alanındaki derneklerin aktif bir şekilde gö- • Tesis yönetimi kapsamında global markaların
rev alması. Türkiye temsilciliklerinin olması,
• Mevcut müşterilerin bir kısmının global ölçekte

olması,
•Tesislere dış kaynak kullanımı sunan işletmele-

rin hizmet kalitesinin düşük olması,
•Tesis yönetiminde talep tahminlerinin kısa va-

deli yapılması,
• Tesislere yönelik siber güvenlik saldırıları.
• Kamu bina ve tesislerine yönelik, tesis yönetim

hizmetlerinin özel sektörden hizmet alımı uygu-
lamasından vazgeçilmesi.
74
5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Tesis yönetimi sektörüne ilişkin temel problem alanları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. Tesis yönetimi konusunda yatırımcı, kullanıcı ve işletmeci bakımından henüz ye-
terince farkındalık oluşmadığı anlaşılmaktadır.
2. Tesis yönetimine ilişkin mevzuatın çok yeni olduğu ve ihtiyacı yeterince karşıla-
madığı ve teşvik edici olmadığı konusundaki görüşler sektörde yaygındır.
3. Mevzuat eksikliğine bağlı olarak tesis yöneticiliği vasfını taşımayan nitelikteki
yöneticilerin sektördeki ağırlığı oldukça fazla olup, bu durum tesis yönetiminin
etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesinin önünde engel oluşturmaktadır.
4. Yönetici dışındaki yetenekli ve yetkin insan kaynağı ihtiyacı da bulunmaktadır.
5. Sektörün sunduğu fırsatlar yanında tehditlerin gözetilemediği, stratejik bakış açı-
sından yoksun bir yönetim yaklaşımının ağırlıkta olduğu gözlenmiştir.
6. Mevzuat ve insan kaynağı eksikliği ile stratejik yönetim yaklaşımının olmaması se-
bebiyle etkin ve verimli tesis yönetimine geçilememektedir. Rutin işlerin genellik-
le olması gerekenden yüksek maliyetle gerçekleşmesi ve kullanıcıya yüksek fiyatlı
hizmet sunulması sonucu ortaya çıkmaktadır.
7. Sektörde hizmet kalite standartları konusu henüz emekleme aşamasındadır. Bu
husus kaliteli tesis yönetimi hizmetlerinin önündeki önemli engellerden biri ola-
rak durmaktadır.
8. Ülke olarak hizmet verebileceğimiz dış pazarlardaki fırsatlardan yararlanma im-
kânı oldukça kısıtlı kalmaktadır. Çünkü Türkiye’de henüz dünya pazarlarına açıla-
bilecek markalaşmış bir tesis yönetimi işletmesi bulunmamaktadır.
9. Etkin ve verimsiz çalışma sonucunda, elektrik ve su tüketimi başta olmak üzere
önemli miktarda kaynak israfı oluşmaktadır.
10. Çevreye duyarlı olmayan ve sürdürülebilirlik bakımından yetersiz bir tesis yöneti-
mi anlayışı olduğundan söz edilebilir.
Açıklanan temel problemler bağlamında araştırma verilerinden hareketle aşağıdaki değer-

lendirme ve önerilerin tesis yönetimi sektörünün geleceği için anlamlı ve önemli katkılar
sağlayacağı ifade edilebilir. Diğer bir ifade ile Türkiye’de ‘‘Entegre Tesis Yönetimi’’ kavramı-
nın yaygınlaşması için aşağıda belirtilen unsurlara ağırlık verilmesi önerilmektedir:
• Entegre Tesis Yönetimi kavramı: İlk olarak Türkiye’de “Entegre Tesis Yönetimi” kavra-
mının net ve açık bir şekilde tanımının yapılması gereklidir.
• Tesis Yönetimi mesleğinin doğru olarak tanımlanması: Türkiye’de tesis yönetimi ko-
nusunda ABD’de ve Avrupa’da olduğu gibi henüz bir meslek kimliği oluşturulmamıştır.
İvedilikle bu mesleğin oluşturulmasına yönelik çalışmalara ağırlık verilmelidir.
75
Farklı meslekleri icra eden kişiler kendi işletmelerini açarlarken hukuki olarak birçok
yeterliliklere sahip olma şartı aranmaktadır ancak tesis yönetim şirketi kurmak için
gerekli olan koşulların net ve açık bir şekilde tanımlanmadığına dikkat çekilmiştir. Tesis
yöneticileri açısından ele alındığında, emekli ordu mensuplarının, emekli öğretmenlerin,
emekli bankacıların ya da işsizlerin tesislerde yöneticilik yaptığı gerçeği ile karşı karşıya
bulunulmaktadır. Tesis yöneticiliğinin profesyonelce yapılması ve bir tesis yöneticisinde
haiz olması gereken şartların önceden belirlenmesi gerekliliği ortaya konulmaktadır.
Tesis yöneticilerinin hedefi sürekli iyileşmenin (Kaizen) sağlanması yönünde stratejiler
geliştirmek olmalıdır. Bu sürecin tesislerde işlev kazanabilmesi için tesisin mevcut du-
rumu tespit edilmeli, kısa ve uzun vadeli hedefler oluşturulmalı ve bu doğrultuda büt-
çe planlaması yapılmalıdır. Bunun yanı sıra, tesis yöneticilerinin ve iş görenlerinin iş
süreçleri hakkında detaylı bilgiye haiz olması gerekmektedir. Tesislerin faaliyetlerini
sürdürürken yönetim fonksiyonlarını “planlama, örgütleme (organize etme), yöneltme ve
kontrol (denetim)” ulusal ve uluslararası rekabet koşulları içinde uygulamaları önem arz
etmektedir. Bu işlevlerin etkin ve verimli bir biçimde gerçekleştirilebilmesi halinde tesis
yönetiminde istenilen sonuçlara ulaşılmış olunacaktır.
• Tesislerin satın alma ve üretim maliyetlerinin azaltılması: Tesisler faaliyetlerini
sürdürebilmek için hammaddeye ve enerji kaynaklarına ihtiyaç duymaktadırlar. Enerji
fiyatlarındaki %350,64, sermaye mallarındaki %91,61’lik, ara mallarında %125,43’lük,
dayanıklı tüketim mallarında %92,88’lik, dayanıksız tüketim mallarında %118,2’lik artış
tesis maliyetlerinin büyük oranda artmasına sebebiyet vermiştir. Tesis maliyetlerini azal-
tacak adımların ivedilikle atılması ve verimliliğin ön plana alınması önem arz etmektedir.
• Mevzuat: Tesis Yönetimi mevzuatının detaylı bir şekilde hazırlanması gerekmektedir.
• Standartlaşma ve Akreditasyon: Tesis yönetimine ilişkin kalite standartlarının oluştu-
rulması gerekmektedir.
• İşbirliği: Tesis yönetimi alanında faaliyet gösteren dernekler ile kamu sektörü ara-
sındaki ilişkinin daha da güçlendirilmesine özen gösterilmelidir. Devlet-özel sektör iş
birliği ile ekolojik fonlar oluşturulmalı ve yerel yönetimler de sürece dahil edilmelidir.
Birleşmiş Milletler Çevre Programı, Avrupa Birliği ve Dünya Bankasınca iklim değişikliği
kapsamında oluşturulan projeler zemininde işbirliğine gidilmeli ve Türkiye’ye fon tahsi-
sinin sağlanması önerilmektedir.
• Çevreye duyarlılık: Yeşil tesislerin inşa edilmesine yönelik teşvikler artırılmalıdır.
Sürdürülebilirliğin ekolojik ve ekonomik boyutlarının yanında sosyal boyutu da göz
önünde bulundurulmalıdır. Sosyal sürdürülebilirlik açısından yeşil tesisler ile ilgili kon-
for, sağlık, ulaşım gibi kriterlerin iyileştirilmesi amacıyla mevzuatlar yenilenmeli ve gü-
nümüz şartlarına uygun, güncel mevzuat ve yasal altyapı oluşturulmalıdır. Devlet bu
alanda da destekleyici ve teşvik edici rol üstlenmelidir.
76
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Türkiye’de yeşil ve akıllı tesisler konusunda farkındalık ve bilinçlendirme çalışmaları ya-

pılmalıdır. Bu süreçte T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile T.C. Enerji
ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı öncülüğünde ilgili tüm Sivil Toplum Kuruluşları, akademis-
yenler ve meslek odaları aktif bir rol almalılardır. Yeşil tesis sertifikası almış projelerin ta-
kibi sağlanmalıdır. Takibi sağlanmayan projelerin sertifika iptali gibi durumlar meydana
geldiğinde kamuoyu ile paylaşılmalıdır. Yeşil tesis statüsüne ulaşmanın en önemli kriter-
lerinden biri çevreye duyarlı malzemelerin kullanılmasıdır. Bu kapsam dahilinde Türki-
ye’de sürdürülebilir malzeme üretimi standartlarının belirlenmesi, tesis yapı malzemele-
rinin bu standartlara göre üretilmesine yönelik adımların atılması tavsiye edilmektedir.
• Eğitim: Tesislerde görev alan personelin tesis yönetimi alanında eğitim alması temel
esastır. Türkiye’de tesis çalışanlarının ve yöneticilerinin farklı alanlarda eğitim almış
olması ve tesis yönetimini sahada öğrenmeye çalışması dikkat çekici bir boyuttur. Tür-
kiye’de tesislerde istihdam edilecek personeli yetiştirmeye yönelik bir eğitim kurumu
bulunmamaktadır. Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü, Emlak Yönetimi alanla-
rında eğitim programları mevcuttur fakat Tesis Yönetimi birçok sektörü kendi bünyesin-
de barındırmaktadır, gayrimenkul sektörü sadece bunlardan biridir. Genel olarak Tesis
Yönetimi kapsamında, Türkiye’de Meslek Yüksekokullarında, Fakültelerde ve Enstitüler-
de “Tesis Yönetimi” ön lisans, lisans ve yüksek lisans programlarının açılması uzmanlar
tarafından tavsiye edilmektedir.
Entegre Tesis Yönetimi alanında seminerler, konferanslar, paneller düzenlenerek hem
sektörde yer alan işletmelerin bilgilenmesi sağlanmalı hem de istek ve taleplerin dile ge-
tirilmesine imkân sağlanmalıdır.
• Etkin talep tahmini: Uluslararası alanda rekabet avantajı elde etmeyi amaçlayan te-
sislerin talep tahmini yaparken kantitatif yöntemler ile kalitatif yöntemlerin entegresyo-
nuna yönelmesi temel esastır. 21. Yüzyılda Endüstri 4.0 uygulamalarının yaygınlaştığı
zaman diliminde talep tahmini yapılırken simülasyonlar ve ekonometrik analiz yöntem-
leri tavsiye edilmektedir.
• Teknolojiyle bütünleşme: Akıllı tesislerin ülke genelinde yaygınlaştırılması sağlanma-
lıdır.
“Akıllı tesis” konsepti ile “yeşil tesis” konseptinin birbirine uyumlu olması gerekmektedir.
Enerji ve su kaynaklarını tasarruflu kullanmanın yanı sıra, kullanılan enerji türünün de
yenilenebilir olması hayati bir öneme sahiptir. Çünkü yenilenebilir enerji kullanımı ‘‘sera
gazı emisyonlarında azalma, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve fosil yakıtlarına
daha az bağlı olmak’’ gibi birçok avantaj sağlamaktadır.
Tesis yönetimi çerçevesinde birçok tesis yöneticisi ile görüşme sağlanmıştır. Büyük ve
kurumsal tesislerde yeşil tesis kavramına ağırlık verildiği görülmektedir. Buna karşın di-
ğer tesislerin yeşil tesis kavramını maliyeti artıracak bir unsur olarak değerlendirdikleri
saptanmıştır. Yeşil tesisler inşaat başlamadan önce arazide mevcut olan doğal sistemle-
ri verimli bir şekilde kullanmaya ilişkin tasarımla başlanmalıdır. Yapılan görüşmelerde
77
ağırlıklı olarak tesisler yapıldıktan sonra yeşil tesise geçişe yönelik adımların atıldığı be-
lirtilmiştir.
Tesislerde akıllı uygulamaların işlev kazabilmesi için öncelikli olarak güçlü ve sağlıklı bir
internet bağlantısının olması gereklidir. Güçlü bir internet bağlantısına sadece tesisler-
deki faaliyetler için değil, aynı zamanda personel ve tesis kullanıcıları için de gereksinim
duyulmaktadır. Ayrıca akıllı otomasyon sistemleri internet üzerinden çalıştığından her
türlü saldırıya açık olmakta ve internet erişimlerini kontrol altında tutmak her geçen gün
zorlaşmaktadır. Tesis internet bağlantısının kesilmesi halinde, tesis yöneticilerinin siste-
me girerek süreçleri kontrol etmesi de zorlaşmaktadır. Bu sebeplerle, akıllı tesislerin bilgi
ve iletişim teknolojilerini yakından takip etmesi ve sistemlerini sürekli yenilemesi gerek-
mektedir. Kendini yenilemeyen ve değişimlere adapte olmayan tesislerin rekabet avantajı
elde etmesi de mümkün olmayacaktır.
78
KAYNAKÇA
Atık Yönetmeliği (2022). Atık Yönetmeliği, 08.07.2022 tarihinde erişilmiştir. https://www.

mevzuat.gov.tr/
Atkin, B., Brooks A.,(2000). Total Facilities Management, Blackwell Science Ltd.
Bertiz, D., Ekşi., Tokmak, M., Özbey, D., Mehmetali, A. K., Güneş, A. (2019). Yeşil Altyapı
Açısından Uluslararası ve Ulusal Yeşil Bina Sertifika Sistemlerinin Karşılaştırılması. Pey-
zaj, 1(2), 31-39.
Biçer P., Z.Ö., Hasözhan, M., Mengüç, K. G., Coşkun, Y. C., Büyükçelik, M. (2020). Kayse-
ri’de Yeşil Bina Yönetim Sistemlerinin Geliştirilmesine Yönelik Alan Çalışması. Uluslara-
rası Mühendislik Tasarım ve Teknoloji Dergisi, 2(2), 50-67.
Carpenter, D., Hoppszallern, S. (2010). Sustainable Operations Survey: Green And Gree-
ner: Hospitals Embrace Environmentally Sustainable Practises, Though Laggards Rema-
in. Health Facilities Management Magazine, 23(7): 15-21.
CEN (2022) CEN/TC 348 Business Plan, 11.05.2022 tarihinde erişilmiştir. https://stan-
dards.cencenelec.eu/BPCEN/414882.pdf
Civelekoğlu, G., Bıyık, Y. (2018). Ulaşım Sektöründen Kaynaklı Karbon Ayak İzi Değişimi-
nin İncelenmesi. Bilge International Journal of Science and Technology Research, 2(2),
157-166.
Çavdar, T., Öztürk, E. (2018). Nesnelerin İnterneti İçin Yeni Bir Mimari Tasarımı. Sakarya
University Journal of Science, 22(1), 39-48.
Erdede, S. B., Bektaş, S. (2014). Ekolojik Açıdan Sürdürülebilir Taşınmaz Geliştirme ve
Yeşil Bina Sertifika Sistemleri. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(1), 1-12.
European Facility Management Provider (2020). Avrupa’da Tesis Yönetimi Hizmetleri
Geliri. 08.07.2022 tarihinde erişilmiştir, https://eurofm.org/
Geçimli, M. (2021). Sürdürülebilir Tasarımda Yeşil Bina Sertifikasyon Sistemlerinin Kar-
şılaştırmalı Analizi: BEST-DGNB. Online Journal of Art and Design, 9(4).
Global Market Insight, (2022). Global Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri. 05.07.2022 tari-
hinde erişilmiştir https://www.gminsights.com/pressrelease/facilities-management-mar-
ket
IFMA (2022). Uluslararası Tesis Yönetimi Kuruluşu. 05.07.2022 tarihinde erişilmiştir,
http://tr-fma.org/
79
ISO (2022). ISO 41011: 2017 Facility Management -- Vocabulary. ISO 41000: Facility Ma-
nagement -- Management Systems.
Jens, N. (2007) Facility Management, Grundlagen, Computerunterstützung, Systemein-
führung, Anwendungsbeispiele, Springer Verlag AG
Këpuska, V., Bohouta, G. (2018). Next-Generation of Virtual Personal Assistants. In 2018
IEEE 8th Annual Computing and Communication Workshop and Conference - CCWC
2018, 99–103.
Kılıç, M., Erikli, M. (2021). Yeşil Bina Kullanımının Önemi ve Türkiye’de Yeşil Bina Kulla-
nımı. Online Journal of Art and Design, 9(3).
Kılıç, B., Ok, S., Sop, S. A. (2013). Otel İşletmelerinde Müşteri Şikayetlerinin Değerlendi-
rilmesi ve Hizmet Kalitesi Algısının Müşteri Sadakati Üzerine Etkisi. Gaziantep Univer-
sity Journal of Social Sciences, 12(4).
Kumaş, K., Akyüz, A. Ö., Zaman, M., Güngör, A. (2019). Sürdürülebilir Bir Çevre için
Karbon Ayak İzi Tespiti: Makü Bucak Sağlık Yüksekokulu Örneği. El-Cezeri, 6(1), 108-
117.
Maliene, V., Alexander, K., Lepkova, N. (2008). Facilities Management Development in
Europe. International Journal of Environment and Pollution, 35(2-4), 171-184.
Maximize Market Research, (2022). Global Sağlık Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri.
15.07.2022 tarihinde erişilmiştir https://www.maximizemarketresearch.com/market-re-
port/global-healthcare-facility-management-market.
Mercan, G., Çetin, A. K. (2018). Hibe Desteklerinin Firma İnovasyonuna Etkisi: Türkiye
Örneği. Uluslararası Turizm Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi, 2(2), 65-71.
Mordor Intelligence, (2022). Kuzey Amerika’da Tesis Yöneticilerin Tedarikçi Seçim Kri-
terleri. 15.07.2022 tarihinde erişilmiştir https://www.mordorintelligence.com/industr-
y-reports/facility-management-market.
Nor, M., Azman, N. (2014). Facility Management History and Evolution. International
Journal of Facility Management, 5(1).
OECD, (2022). Türkiye’deki AR-GE Yatırımlarının GSYH’daki Payı. https://data.oecd.org/
turkiye.htm
OECD, (2022). Türkiye’deki AR-GE Çalışan Sayısı. 02.08.2022 tarihinde erişilmiştir, htt-
ps://data.oecd.org/turkiye.htm
Orhan, İ. H., Kaya, L. G. (2016). LEED Belgeli Yeşil Binalar ve İç Mekan Kalitesinin İnce-
lenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(Özel 1), 18-
28.
80
KAYNAKÇA
Öktem, B. (2016). Atık Yönetiminde Entegre Uygulama. Batman Üniversitesi Yaşam Bi-
limleri Dergisi, 6(2/1), 135-147.
Özan, M. B., Polat, H., Gündüzalp, S., Yaraş, Z. (2015). Eğitim Kurumlarında SWOT Anali-
zi. Turkish Journal of Educational Studies, 2(1), 1-28.
Özsoy, C. E. (2015). Düşük Karbon Ekonomisi ve Türkiye’nin Karbon Ayak izi. Hak İş
Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4(9), 198-215.
PCA, (2022). ISO 41001:2018 Tesis Yönetimi Yönetim Sistemleri Standardı. 02.08.2022
tarihinde erişilmiştir https://www.pca-tr.com/ISO-41001-Belgesi.
Precedence Research, (2022). Tesis Yönetimi Pazar Büyüklüğü. 04.08.2022 tarihinde eri-
şilmiştir https://www.precedenceresearch.com/facility-management-market.
Precedence Research, (2022). Tesis Yönetimi Bölgesel 2021 Yılı Pazar Büyüme Oranları.
04.08.2022 tarihinde erişilmiştir, https://www.precedenceresearch.com/facility-manage-
ment-market.
Sheynkman, A. (2022), Four Main Functions of Facilities Management, 21.07.2022 tari-
hinde erişilmiştir, https://spaceiq.com/blog/functions-of-facilities-management/
Sullivan, K., Georgoulis, S. W., Lines, B. (2010). Empirical Study of the Current United
States Facilities Management Profession. Journal of Facilities Management.
Şencan, H. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik, Ankara:
Seçkin Yayıncılık.
TechSci Research, (2022). Türkiye’deki Tesis Yönetimi Pazar Büyüklüğü. 21.07.2022
tarihinde erişilmiştir https://www.techsciresearch.com/report/turkey-facility-manage-
ment-market/7912.html.
Terekli, G., Özkan, O., Bayın, G. (2013). Çevre Dostu Hastaneler: Hastaneden Yeşil Hasta-
neye. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 12(2), 37-54.
Topak, F., Pekeriçli, M.K. (2021). Arayüz Dönüşümü: Gelecekteki İnsan-Bina Etkileşimleri.
GRID-Architecture Planning and Design Journal, 4(1), 38-52.
Tuomela, A., Puhto, J. (2001) Service Provision Trends of Facility Management in Nort-
hern Europe, Helsinki University of Technology Construction Economics and Manage-
ment Publications 1999, Espoo.
TRFMA (2022). Tüzük – TRFMA – Tesis Yönetim Derneği. 21.07.2022 tarihinde erişilmiş-
tir http://tr-fma.org/
TÜİK (2022). Ekonomik Faaliyetlere Göre Üretim Değeri. 22.07.2022 tarihinde erişilmiş-
tir https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
81
TÜİK (2022). Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi, Temmuz 2022. 22.07.2022 tarihinde eri-
şilmiştir https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yurt-Ici-Uretici-Fiyat-Endeksi-Tem-
muz-2022.
TÜİK (2022). Yurt İçi Tüketici Fiyat Endeksi, Temmuz 2022. 22.07.2022 tarihinde erişil-
miştir https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Temmuz-2022
TÜİK (2022). Ekonomik Faaliyetlere Göre Üretim Değeri. 22.07.2022 tarihinde erişilmiş-
tir https://data.tuik.gov.tr/Kategori
TÜİK (2022). Ekonomik Faaliyetlere Göre Ciro. 22.07.2022 tarihinde erişilmiştir https://
data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Ekonomik Faaliyetlere Göre Girişim Sayısı. 22.07.2022 tarihinde erişilmiş-
tir https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Ekonomik Faaliyetlere Göre Çalışanlar Sayısı. 22.07.2022 tarihinde erişil-
miştir https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Türkiye’de Çevre Koruma Harcamaları. 22.07.2022 tarihinde erişilmiştir
https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Türkiye’de İmalat Sanayi Atık Miktarları. 22.07.2022 tarihinde erişilmiştir
TÜİK (2022). Türkiye’de İmalat Sanayide Bertaraf Geri Kazanma Yöntemleri. 22.07.2022
tarihinde erişilmiştir, https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Türkiye’de İmalat Sanayi Atık Su Göstergeleri. 22.07.2022 tarihinde erişil-
TÜİK (2022). Türkiye’de İmalat Sanayi Atık Su Arıtma Tesis Sayısı. 22.07.2022 tarihinde
erişilmiştir https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Türkiye’de Belediyelerin Atık Miktarları. 22.07.2022 tarihinde erişilmiştir
TÜİK (2022). Türkiye’de Atık Hizmeti Veren Belediye Sayısı. 22.07.2022 tarihinde erişil-
TÜİK (2022). Türkiye’de Belediyelerin Bertaraf Geri Kazanma Yöntemleri. 22.07.2022
tarihinde erişilmiştir https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Türkiye’de Belediyelerin Atık Su Arıtma Tesis Sayısı. 22.07.2022 tarihinde
erişilmiştir https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Türkiye’de Belediyelerin İçme ve Kullanma Suyu Arıtma Tesis Sayısı.
22.07.2022 tarihinde erişilmiştir https://data.tuik.gov.tr/Kategori.
TÜİK (2022). Türkiye’deki Enerji Kaynaklarının Tüketimi. 22.07.2022 tarihinde erişil-
82
KAYNAKÇA
TÜİK (2022). Türkiye’deki Net Elektrik Tüketimi. 22.07.2022 tarihinde erişilmiştir htt-
ps://data.tuik.gov.tr/Kategori.
Türkpatent (2022). Patent Başvurularının Yıllara Göre Dağılımı. 14.07.2022 tarihinde
erişilmiştir https://www.turkpatent.gov.tr/patent-istatistik.
Türkpatent (2022). Patent Tescillerinin Yıllara Göre Dağılımı. 14.07.2022 tarihinde erişil-
miştir https://www.turkpatent.gov.tr/patent-istatistik.
Verified Market Research, (2022). Global Tesis Yönetimi Pazarı 2019-2027 Karşılaştırma-
sı. 22.07.2022 tarihinde erişilmiştir https://www.verifiedmarketresearch.com/product/
facility-management-services-market/.
Verified Market Research, (2022). Global Tesis Yönetimi Hizmet Pazarı. 22.07.2022 ta-
rihinde erişilmiştir https://www.verifiedmarketresearch.com/product/facility-manage-
ment-services-market/.
World Bank (2022). Türkiye’deki Hibeler. 04.07.2022 tarihinde erişilmiştir https://data.
worldbank.org/country/TR
World Bank (2022). Türkiye’deki Yüksek Teknoloji İhracatı. 04.07.2022 tarihinde erişil-
miştir https://data.worldbank.org/country/TR
World Bank (2022). Türkiye’deki Yenilenebilir Enerji Tüketimi. 04.07.2022 tarihinde eri-
şilmiştir https://data.worldbank.org/country/TR
Yıldırım A., Şimşek H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seç-
kin Yayınları.
83
84

Tesis Yönetimi Sektör Raporu PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tesis Yönetimi Sektör Raporu PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hazırlayanlar

Prof. Dr. Ömer Torlak

İTO Çağrı Merkezi

İTO Yayın Kurulu

Odamız yayınlarına internet sitemizden ulaşabilirsiniz.

ISBN 978-605-137-934-0 (Basılı)

Copyright © İTO (İstanbul Ticaret Odası)

2. TÜRKİYE’DE TESİS YÖNETİMİ........................................................................................................................23

4.12. Tesis Yönetimi ve Akıllı Tesisler.............................................................................................................64

Şekil 33: İmalat Sanayisinde Atık Su Arıtma Tesis Sayısı................................................................................41

İSTANBUL TİCARET ODASI

1.1. Tesis Yönetimi Kavramı

Şekil 1: Tesis Yönetimi Bölgesel

Orta Doğu ve Afrika

Kaynak: Precedence Research (2022)

Kaynak: Precedence Research (2022)

Kuzey Amerika Avrupa Asya Pasifik Dünyanın Geri Kalanı

Ticari Kamu Konutlar

Ticari Kamu Konutlar

Şekil 5: Global Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri

Kamu Sektörü Sanayi Ticari

Kaynak: Global Market Insight (2022)

Şekil 6: Global Sağlık Tesis Yönetimi Pazar Büyüklükleri

Kaynak: Maximize Market Research (2022)

Global sağlık tesis yönetimini pazar büyüklükleri açısından değerlendirdiğimizde 2022

Bazı durumlarda tesis yönetimi, İskandinav ülkelerinde stratejik düzeyden operasyonel

Teknoloji boyutunda, teknoloji entegrasyonu kastedilmektedir. Teknoloji dünyası veya

yulmayan bir iş modeli artık bulunmamaktadır. Teknoloji, endüstrilerin neredeyse tüm

1.2. Avrupa’da Tesis Yönetimi

tejisi ve hedefleri ile uyumlu olmasını sağlamak tesis yönetiminin sorumluluğundadır.

1.3. ABD’de Tesis Yönetimi 7

Araştırmaya katılan şirketlerin çoğunluğunun emekli olan tesis yöneticilerini değiştir-

Şekil 8: 2021 Yılında Kuzey Amerika’daki Tesis Yöneticilerinin Tedarikçi

Kurumsal Fiyat Sertifika Entegre Tesis

Kaynak: (Mordor Intelligence, 2022)

2. TÜRKİYE’DE TESİS YÖNETİMİ

2.1. Tesis Yönetimi ve Organizasyon

Şekil 9: Tesis Yönetimi İçerisindeki Ana Fonksiyonlar

Kaynak: (Atkin ve Brooks, 2000)

Bölgesel Türkiye’de Tesis Yönetiminin Bölgelere

Şekil 10: Türkiye’deki Tesis Yönetiminin Pazar Büyüklüğü

Kaynak: TechSci Research (2022)

Şekil 11: Sanayi ve Faaliyetlere

Kaynak: TÜİK (2022)

Şekil 12: İmalat

İmalat Sektörü Üretim Değerleri (2009-2020)

Kaynak: TÜİK (2022)

TESİS YÖNETİMİ SEKTÖR RAPORU Kaynak: TÜİK (2022)

Şekil 13: Tesislere

Kaynak: TÜİK (2022)

Tesislere destek sağlayan diğer sektörlerin yıllık

Ekonomik Faaliyetlere Göre Ciro

İnşaat Ulaştırma ve Depolama

Kaynak: TÜİK (2022)

Şekil 15:Şekil 15: İmalat Sanayinin Yıllık Ciroları

Kaynak: TÜİK (2022)

Şekil 16: Tesislere Destek Sağlayan Diğer Sektörlerin Yıllık Ciroları

Şekil 15’de görüleceği üzere, imalat sanayi

Şekil 16: Tesislere

Tesislere destek sağlayan su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri,

ÜFE Yıllık Değişim Oranı (%) (Temmuz 2020-Temmuz 2022)

Kaynak: TÜİK (2022)

Şekil 18: Temmuz Ayı ÜFE Yıllık Değişim Oranı (%)