EKONOMİNİN SORUNLARI

MİKRO İKTİSAT
EKONOMİNİN SORUNLARI
EKONOMİNİN SORUNLARI

İÇİNDEKİLER
 Ekonominin Sorunları
 Her Ekonominin Ana Sorunları
 Tam Kullanım Sorunu
 Etkin Kullanım Sorunu
 Üretim Kapasitesinin Arttırılması
 Ana Ekonomik Sorunlar, Ekonomik Düzen ve Teorik
Çerçeve
 Kapitalist Sistem
 Sosyalist Sistem
 Karma Ekonomik Sistem
EKONOMİNİN SORUNLARI

EKONOMİNİN SORUNLARI
1. Her Ekonominin Ana Sorunları
Ekonomi bilimi, sonsuz ihtiyaçları karşılayabilen kaynakların kıt olmasından dolayı ortaya
çıkmıştır. Doğada kaynakların kıt olması, beraberinde üç temel sorunu getirmektedir:

I. Kıt kaynakların tümünden yararlanmak (tam kullanım sorunu)

II. Kıt kaynakları, gereksinimleri en iyi karşılayacak şekilde kullanmak (etkin kullanım sorunu)

III. Eldeki kaynaklarla üretilen mal ve hizmetlerin miktarını artırmak (üretim kapasitesinin
artırılması)
EKONOMİNİN SORUNLARI

 Bu bölümde her ekonominin karşı karşıya olduğu bu üç ana sorun ve bu sorunların

çözüm mekanizmaları, alternatif ekonomik sistemler göz önüne alınarak
açıklanacaktır.
EKONOMİNİN SORUNLARI

I. Tam Kullanım Sorunu

 Tam kullanım (tam istihdam), ekonomideki tüm üretim faktörlerinin üretime koşulması
demektir. Eğer bir ekonomideki tüm üretim faktörlerinin bir kısmı, üretime katılmıyorsa,
atılsa, buna eksik kullanım ya da eksik istihdam denilmektedir.

 Tam istihdam konusu üretim olanakları eğrisi ile gösterilir. Üretim olanakları eğrisi, mevcut
üretim faktörleri ve teknoloji veri iken, belirli bir dönemde ekonominin maksimum
düzeyde üretebileceği çeşitli çıktı (ürün) bileşimlerini gösteren eğridir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

Üretim imkanları Eğrisi

 Yandaki şekilde CH eğrisi üretim olanakları eğrisini göstermektedir.
Sadece A malı üretilmesi durumunda OH kadar tank, sadece B malı
üretilmesi durumunda OC kadar otomobil üretilirken her iki mallardan
da farklı miktarlarda üretilmesi durumunda CH üretim olanakları eğrisi
üzerindeki sonsuz sayıdaki mal bileşimlerinden herhangi birinde üretim
yapmak mümkündür.

 Üretim olanakları eğrisi üzerindeki her nokta (C, D, E, F, G, H,), söz

konusu ekonomide, tam istihdam halinde, üretilmesi mümkün olan
farklı mal birleşimlerini vermektedir.

 Üretim olanakları eğrisi üzerinde olmayan her bir nokta (K ve L) ise

sırasıyla kaynakların tümünün üretime koşulmadığı üretim bileşimini (K)
ve ekonomideki mevcut üretim faktörleri ile erişilmesi mümkün
olmayan bir üretim bileşimini (L) göstermektedir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

 Üretim imkanları eğrisinin altındaki her noktadaki üretim

bileşimi (K) kaynakların tümünün üretime koşulmaması
halindeki üretim düzeyini ifade etmektedir.

 Bu gibi durumlarda, ekonomide tam istihdam

sağlanamamış, kaynakların bir kısmı atıl kaldığı için üretim
de düşmüştür.

 Bu nedenle bir ekonomide öncelikle arzu edilmeyen bu

durumu, eksik istihdamı, ortadan kaldırmak için
mücadele edilmelidir.

 Tüm kaynakların üretime koşulması ile yandaki şekilde yer

alan K noktasından tam istihdamın söz konusu olduğu D,
E, F noktalarından birine geçilerek bu üç bileşim
düzeylerinin birinde üretim yapılabilir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

 Üretim olanakları eğrisi orijine göre içbükeydir. Bunun sebebi “artan alternatif
maliyettir”. Bir ekonomide sadece otomobil ve tank üretildiğini düşündüğümüzde,
üretilen otomobil miktarı arttıkça, her ilave makine üretimi için vazgeçilmesi
gereken tank miktarı artmaktadır.

 Yani otomobilin alternatif maliyeti yükselmektedir. Otomobil için üretilen miktar

artıkça, otomobilin üretimi için, daha az uygun olan üretim faktörleri
kullanılmaktadır. Bu da her otomobilin üretimi için giderek daha fazla gıda
üretiminden vazgeçmeyi gerektirecektir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

Üretim imkanları eğrisinin eğimine Marjinal Dönüşüm Oranı (MRT) denir ve şu şekilde
formüle edilir:

𝑉𝑎𝑧𝑔𝑒ç𝑖𝑙𝑒𝑛 ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑚 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝐵 𝑚𝑎𝑙𝚤/𝑂𝑡𝑜𝑚𝑜𝑏𝑖𝑙) ∆𝐵 𝐵2 −𝐵1

 𝑀𝑅𝑇 = = =
𝑌𝑒𝑟𝑖𝑛𝑒 ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑙𝑒𝑛 ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑚 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝐴 𝑚𝑎𝑙𝚤/𝑇𝑎𝑛𝑘) ∆𝐴 𝐴2 −𝐴1
EKONOMİNİN SORUNLARI

SORU: Yandaki şekilde AB arasında MRT kaçtır?

ÇÖZÜM:

𝑉𝑎𝑧𝑔𝑒ç𝑖𝑙𝑒𝑛 ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑚 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝑂𝑡𝑜𝑚𝑜𝑏𝑖𝑙)

𝑀𝑅𝑇 =
𝑌𝑒𝑟𝑖𝑛𝑒 ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑙𝑒𝑛 ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑚 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝑇𝑎𝑛𝑘)
10
= − = −10
1

YORUM: 1 birim tank üretebilmek için 10 birim

otomobilden vazgeçilmiştir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

II. Etkin Kullanım Sorunu

 Etkin kullanım sorunu mevcut kaynakların toplum gereksinmelerini en iyi karşılayacak şekilde
üretime koşulamama sorunudur. Kıt kaynakların etkin kullanımıyla ilgili üç temel sorun
bulunmaktadır:

1. Hangi mal ve hizmetler, ne kadar üretilecektir?

2. Üretim, hangi üretim faktörleri kullanılarak yapılacaktır?

3. Mal ve hizmetler kimler için üretilecektir?

EKONOMİNİN SORUNLARI

 Hangi mal ve hizmetlerin, ne kadar üretileceği tüketicinin beklentileri doğrultusunda

belirlenmelidir.

 Üretimin hangi yöntemlerle yapılacağı, mal ve hizmetlerin hangi teknolojik yöntemler

yardımıyla üretileceği ile ilgilidir.

 Yani üretim emek yoğun teknoloji kullanılarak mı yoksa sermaye yoğun teknoloji
kullanılarak mı yapılacaktır. Seçilecek üretim yönteminin, mevcut kıt kaynaklar
kullanıldığında, en yüksek üretim düzeyini sağlaması gerekmektedir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

 Üretimin kimler için yapılacağı, üretilmiş olan mal ve hizmetlerin kimlerin

yararlanmasına sunulacağının saptanmasına ilişkindir. Bu sorun, üretim olanakları
eğrisi üzerinde, hangi üretim bileşiminin seçimine karar verileceği ile ilgilidir.

 Toplumdaki bireyler arasında, mal ve hizmetlerin bölüşüm kararının kimler

tarafından verileceği sorunu, ekonomik sistem tartışmalarının çıkış noktasını
oluşturmaktadır.
EKONOMİNİN SORUNLARI

 Ekonomik etkinliğin sağlanabilmesi için; kaynak kullanımında (üretimde etkinlik) ve

gelir dağılımında (bölüşümde etkinlik) etkinliğin sağlanması gerekir.

 Bir ekonomide var olan kaynaklarla en yüksek üretim düzeyine erişilmiş ise üretimde
etkinlik sağlanmıştır. Yine bir ekonomide, üretilmiş malların, üretime katılanlar arasında,
en iyi dağılımı yapılmışsa bölüşümde etkinlik sağlanmış demektir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

III. Üretim Kapasitesinin Arttırılması

 Bir ekonomide zaman içerisinde üretim teknolojileri değişirse,
üretim faktörlerinin miktarı artarsa, yeni hammaddeler ve yeni
buluşlar bulunursa, sermaye malları ve nüfus artarsa o
ekonomide daha fazla mal ve hizmet üretilir.

 Bu durumda, CH üretim olanakları eğrisi, daha sağa

kayacaktır.

 Örneğin CH konumundaki 2008 yılı üretim olanakları eğrisi,

üretim kapasitenin artması sonucu, 2010 yılında CH’ konumunu
alır.
EKONOMİNİN SORUNLARI

2. Ana Ekonomik Sorunlar, Ekonomik Düzen ve

Teorik Çerçeve

 Bir toplumun ekonomik, sosyal ve hukuki bakımdan örgütlenme şekline ekonomik

sistem adı verilir. Ekonomik sistem her şeyden önce bir üretim ve gelirin dağılımı
yönetimidir. Bütün sistemler hangi mal ve hizmetlerin, hangi yöntemlerle, kimin
için üretileceği sorularına en iyi yanıtı bulmaya çalışır.
EKONOMİNİN SORUNLARI

 Ekonomilerde görülen temel sorunlara ekonomik sistemler farklı şekillerde

çözüm üretmektedirler. Bu sorunlara yanıt arayan temel iki düşünce sistemi ve
bu iki sistemin bazı özelliklerini taşıyan karma ekonomik sistem bulunmaktadır:

a. Kapitalist sistem,

b. Sosyalist sistem ve

c. Karma ekonomik sistemdir.

EKONOMİNİN SORUNLARI

a. Kapitalist Sistem (Serbest Piyasa

Ekonomisi)
 Kapitalist ekonomik sistem içinde üretim malları genel olarak özel mülkiyetin elindedir ve
üretim kar sağlamak için yapılır.

 Kapitalist sistemde temel ekonomik sorunları düzgün işleyen piyasa mekanizması

çözümleyecektir.

 Kapitalist sistemde kaynakların tam kullanımı sorununu düzgün işleyen fiyat mekanizması
çözecektir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

 Üretim faktörlerinin kullanımı ile ilgili sorunların çözümü, yani hangi malların ne
kadar, nasıl ve kimler için üretileceği de, yine düzgün işleyen fiyat mekanizması
tarafından çözülecektir.

 Son olarak üretim kapasitesinin artırılması sorununa da, kapitalist sistemde kâr
peşinde koşan girişimciler çözüm üretirler.

 Girişimciler, daha fazla kâr elde etmek amacıyla, yeni üretim teknolojileri
geliştirip, yeni yatırımlar yapacaklardır.

 Böylece, ekonomide üretim kapasitesi yükselecek, üretilen mal ve hizmet

miktarı da artacaktır.
EKONOMİNİN SORUNLARI

b. Sosyalist Sistem (Merkezi Planlama)

 Sosyalizm üretim malları ve bizzat üretim üzerine merkezi otoritenin kontrolü bulunduğu
bir modelidir ve toplumun ekonomik işlerinin özel kesime değil kamuya ait olmasını
ifade eder.

 Sosyalist sistemde ana ekonomik sorunların çözümünü merkezi otorite

gerçekleştirmektedir. Merkezi otorite, kararları merkezi planlama aracılığıyla alır.

 Sosyalist sistemde tam istihdam sorununu, kamu otoritesi çözer.

 Etkin kullanım sorununda ise, hangi mal ve hizmetlerin ne miktarda ve hangi üretim
teknolojisi ile üretileceğini, yine merkezi otorite, kaynakları ve gereksinmeleri göz
önüne alarak belirleyecektir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

c. Karma Ekonomi ve Demokratik

Planlama
 Karma ekonomi sistemi de diğer sistemlerde olduğu gibi toplumun refahını sağlamak
amacıyla ortaya atılmış bir ekonomik sistemdir.

 Karma ekonomik düzende, özel girişim ve yatırımların yanında kamu girişim ve

yatırımları da önemli bir yer tutmakta, ayrıca devlet ekonomik etkinliklere düzeltici ve
yön verici olarak çeşitli müdahalelerde bulunmaktır.

 Bu sistemde kamu yatırımları, istenen hızda bir ekonomik büyüme sağlamak amacı ile,
sosyal ve verimli alt yapı alanları ve üst yapı alanlarına da yönelir.
EKONOMİNİN SORUNLARI

Kaynakça
 DİNLER, Zeynel. (2013). Mikro Ekonomi. Bursa: Ekin Yayınevi.

 ŞENER, Sefer. Mikro İktisat. İstanbul Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. Ortak
Dersler.

 TAYYAR, A. E. (2017). İktisadın El Kitabı. Ankara: Pelikan Yayınevi.

 ÜNSAL, E. M. (2007). Mikro İktisat. Ankara: İmaj Yayınevi.

 YILDIRIM, Kemal ve Diğ. (2018). Mikro İktisat. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.

EKONOMİNİN SORUNLARI

TEŞEKKÜRLER