Professional Documents
Culture Documents
Untitled
Untitled
επίζεο ΚΑΙ ζην έζνο ΚΑΙ ζηηο πεξί Θεώλ αληηιήςεηο, θαη όληαο απνιύησο
ππεξήθαλνο γηά ηηο δύν ηνπ απηέο ηδηόηεηεο / ηδηαηηεξόηεηεο, ην θαηαζέηεη σο πλεπ-
καηηθή ζπνλδή ππέξ ηεο ρηιηνβηαζκέλεο Αξραίαο Ειιεληθήο Ψπρήο, ζηελ ηεξή
κλήκε ησλ θσηνδνηώλ πξνγόλνπ ηνπ.
Τν παξόλ βηβιίν, αθηεξώλεηαη κε νίθην ζηνλ πνιηηηζηηθά θαη εζηθά
εμαζιησκέλν λεν-Ειιελα πνπ αλαζηελάδεη ζε πνδνζθαηξηθέο θεξθίδεο θαη πίζηεο
ηζηθηεηειάδηθσλ θαη αγλνεί αθόκε θαη ην πνηνο έγξαςε ηελ Ιιηάδα. Αθηεξώλεηαη
επίζεο ζε όινπο ηνπο θπξίνπο πνπ ηνλ θαηάληεζαλ έηζη: Σηνπο δεδεισκέλνπο
ερζξνύο ηεο κλήκεο θαη ηνπο θνπηνξάπηεο ηεο ηζηνξηθήο αιήζεηαο. Αθηεξώλεηαη θαη
ζηελ θνηλσλία απηή «όπνπ ν αλδξηζκόο (κε ηελ αξραία έλλνηα ηνπ όξνπ) αληη-
θαζίζηαηαη από ην βόιεκα θαη ηελ απνθπγή ησλ επζπλώλ», θαη ηεο νπνίαο νη
όπνηνη δηαλννύκελνη «όηαλ δελ ζησπνύλ, ςειιίδνπλ». '
Ο ζπγγξαθέαο δελ ζξέθεη θπζηθά θξνύδεο ειπίδεο γηά ηελ
«απνηειεζκαηηθόηεηα» απηήο ηεο έθδνζεο. Με δεδνκέλν ηνλ ππεξπιεζσξηζκό
«ηδεώλ», ηελ απάζεηα θαη ηε λενθαλή ηάζε ησλ αλζξώπσλ λα θαηαιαβαίλνπλ από
ηα θείκελα πνπ δηαβάδνπλ, κόλν εθείλα πνπ απηνί ζέινπλ λα θαηαιάβνπλ, ζα είλαη
αξθεηά ηθαλνπνηεκέλνο αλ ε αλάγλσζε ηνπ σθειήζεη ηειηθά δέθα-είθνζη
αλζξώπνπο πνπ ζα μαλαλνίμνπλ ηελ θαξδηά ηνπο, θνηλσλώληαο ζηελ Αξραία
Ειιεληθή Ψπρή. Καη βαζεηά κέζα ηνπ, ληώζεη ηελ αλάγθε λα ηνπο επραξηζηήζεη από
ηώξα.. Πξνθαηαβνιηθά.
ΠΡΟΛΟΓΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΑΡΟΤΑ (2η)
ΕΚΔΟΗ
Έρνληαο ήδε επηηειέζεη ην, γηα ηελ επνρή ηεο πξώηεο έθδνζεο,
έξγν ηνπ, δειαδή έρνληαο ήδε αλνίμεη ηε κεγάιε ζπδήηεζε γύξσ από ηελ
θύζε θαη ηελ πνηόηεηα ησλ πξαγκαηηθώλ ειιεληθώλ ζξεζθεπηηθώλ
"λνκηδνκέλσλ", θαη έρνληαο πξν πνιινύ εμαληιεζεί, ην αλά ρείξαο βηβιίν
θξίζεθε αλαηππσηέν γηα ηελ απόθηεζε ηνπ θαη από ηνπο λεώηεξνπο
ζεξάπνληεο ηεο Αξραηνγλσζίαο, πιελ όκσο ζε εληειώο λέα κνξθή.
Έγηλαλ νη απαξαίηεηεο δηνξζώζεηο ησλ ιαζώλ
ηηρ απσικήρ, πιό βιαζηικήρ, έκδοζηρ, έγιναν καίπιερ πποζθέζειρ, δια-
γπαθέρ, διεςκπςνίζειρ και αποζαθηνίζειρ, δόθηκε μεγαλύηεπη έμθαζη
και έκηαζη ζηην επεξήγηζη ηηρ θύζηρ ηων Θεών ηος Ελληνικού
Δωδεκαθέος, και, ηέλορ, η εικονογπάθηζη ενηάσθηκε ζε δύο ιδιαίηεπα
16ζέλιδα, με ειδικό σαπηί πος βοηθά ηην καλύηεπη ανάδειξη ηηρ.
Βλάσης Γ. Ρασσιάς
«Ο βάρβαρος θα έρθει, έναν καιρό , έλεγε με ηη βαρύβρονηη θφνή ηοσ
ο ζοθός: Και θα έρθει καιρός, ποσ ο φραίος Θεός ηοσ Φφηός θα
εγκαηαλείυει ηούηον εδώ ηο ναό ηοσ! Γιαηί θα έρθοσν οι βάρβαροι και
θα μολύνοσν ηο ιερό ασηό τώμα. Θα καηαζηρέυοσν ηα ιερά, θα
ζσλλήζοσν η' άγια. Θα ζσνηρίυοσν ηοσς βφμούς, λιθάρι ζε λιθάρι δεν
θ'αθήζοσν. Και οι βοζκοί θα θέρνοσν ηα κοπάδια ηοσς, να βόζκοσν
ανάμεζα ζηα μαύρα ερείπια και ηα ζσνηρίμμια ηφν Δελθών..»
ην., θύιν (αλ είλαη δπλαηόλ !) ησλ ζενηήησλ-, δελ εθδήισζε πνηέ
ζηελ παλαλζξώπηλε Ιζηνξία ζρέζεηο εθνύζηαο αληηπαιόηεηαο πξνο
άιιεο ηάζεηο. ε όινπο ηνπο «πνιπζετζηηθνύο» Πνιηηηζκνύο, ε
αλνρή θαη ε ειεπζεξία ππήξμαλ νη θπξίαξρνη θαλόλεο ζηελ εμέιημε
ησλ ζξεζθεηώλ, νη νπνίεο άιισζηε εμ αηηίαο απηνύ απεθιήζεζαλ
«θπζηθέο». Σα όπνηα πξνγελέζηεξα «λνκηδόκελα», ελζσκαηώ-
λνληαλ απιώο ζην ιαηξεπηηθό ησλ θαηλνύξγησλ, κε ηε ινγηθή όρη
ηνπ αθαληζκνύ δηα ηεο ηδηνπνίεζεο, αιιά ηεο δηαηήξεζεο δηα ηεο
επαιιειίαο. Σν ίδην έθαλαλ, όπσο ήηαλ θπζηθό, θαη νη πνιπζετζηέο
Έιιελεο: Σα «Πύζηα», γίλνληαλ ζηνπο Δειθνύο, όρη πξνο ηηκή ηνπ
Θενύ Απόιισλνο, αιιά πξνο ηηκή ηνπ «ληθεκέλνπ» Πύζσλνο, ν
«αλαηξαπείο» από ηνπο Οιύκπηνπο, Θεόο Κξόλνο, ιαηξεπόηαλ
εθηεηακέλα ζε νιόθιεξε ηε ρώξα (ζηελ Αζήλα, ηελ Οιπκπία, ηελ
Κπξήλε, ηε Μαγλεζία, ηε Ρόδν, θ.α.), ζπρλά κε δηθό ηνπ, επώλπκν
κήλα, ηνλ ιεγόκελν Κξνληώλα, σο πξνζηάηεο ησλ θαηαπηεζκέλσλ,
θαη νη πξνο ηηκή ηνπ ενξηέο γηα ην ηέινο ηεο ζπγθνκηδήο, ηα
ιεγόκελα «Κξόληα», απνηεινύζαλ κία από ηηο κεγαιύηεξεο
ειιεληθέο ενξηέο κέρξη ηελ ύζηαηε αξραηόηεηα.
14
ΗΠάηξηα Ειιεληθή Θξεζθεία ινηπόλ, όπσο ηειηθά δηα-
κνξθώζεθε κέζα από όιεο ηηο πηό πάλσ
αλαθαηαηάμεηο, απεηέιεζε κία από ηηο πην θσηηζκέλεο
θαη κεγαιεηώδεηο
πνπ γλώξηζε πνηέ ε αλζξσπόηεηα ζηε καθξαίσλε
Ιζηνξία ηεο. Γηαηί θαηάθεξε λα ζπλδπάζεη από ηε κία ηε ζνθή
αληίιεςε πεξί ηνπ δηαρεόκελνπ πκπαληηθνύ Θείνπ κέζα ζηηο
αλαξίζκεηεο θνζκηθέο ιεηηνπξγίεο -αληίιεςε σζηόζν θνηλή ζε
όιεο ηηο πνιπζετζηηθέο θνζκνζεσξήζεηο- κε ηελ ππεξήθαλε
ηνπνζέηεζε ηνπ Αλζξώπνπ, από ηελ άιιε, ζην θέληξν ησλ
ζπκπαληηθώλ δξώκελσλ, όρη από έλα ζηείξν αλζξσπνθεληξηζκό
(
όπσο πνιύ ιαλζαζκέλα νη πεξηζζόηεξνη ην εξκελεύνπλ αιιά
σο απην-δηθαίσζε απηήο ηεο ίδηαο ηεο αξραηνειιεληθήο αληίιεςεο
πνπ ζα'ξζεί ιίγν αξγόηεξα ζηελ Σξαγσδία λα ηνπνζεηήζεη ηνλ
ζεαηή ζην θέληξν ησλ δξώκελσλ ηεο. Σν ίδην ην Θέαηξν ησλ
Ειιήλσλ άιισζηε, αλαπήδεζε ζηε δηάξθεηα ηνπ 6νπ π.α.ρ.ρ.
αηώλα, κέζα από ηε Θξεζθεία ηνπο, ελώ θη απηή ε ίδηα ε
αλζξώπηλε δσή θαη ε -κε εζηθνπνηεκέλε θαη κε γξακκηθή- Ιζηνξία
αληηκεησπίζηεθαλ εμ αξρήο απ'απηνύο σο έλα κεγαιεηώδεο Θείν
(16)
Δξάκα .
Γηά ηνπο Έιιελεο, θάζε λεθξόο γίλεηαη -σο αζάλαηε πηά θαη
αγλή Φπρή- απηνκάησο ηεξόο («..ηνλ πεζακέλνλ ιέηε πσο γίλεηαη
ζεόο..», Πινύηαξρνο, «Ρσκατθνίο», 14) θαη κία θαηά ηα πρέποληα
λεθξώζηκε ηειεηή (θπξίσο θαύζε, θαη ζπαλίσο απιόο εληαθηαζκόο)
-ή αθόκε θαη «επηηάθηνη αγώλεο» πξνο ηηκή ηνπ ζηελ πεξίπησζε
επηθαλώλ λεθξώλ («Ιιηάδα» Ψ 630-646, 677-680, «Οδύζζεηα» Χ
87)- αξθεί γηά λα ηνπ εμαζθαιίδεη ηε γαιήλε ησλ ηεζλεώησλ. Οη
λεθξνί ζεσξνύληαη «ππάξμεηο ηεξέο» (Πινύηαξρνο, «όισλ», 27),
«κάθαξεο ρζόληνη» (Αηζρύινο, «Υνεθόξνη» 475) θαη «κάθαξεο,
ρξεζηνί» (Πινύηαξρνο, «Ρσκατθνίο», 52). Ελδεηθηηθή είλαη ε
αλαγξαθή ηεο ιέμεο «Υαίξε» -πνιύ ζπλεζηζκέλε ζηηο επηθιήζεηο
ησλ Θεώλ- δίπια ζην όλνκα ηνπ λεθξνύ, πάλσ ζηηο επηηύκβηεο
ζηήιεο, ζπλήζεηα πνπ δηαηεξήζεθε αλ θαη πεξηνξηζκέλε κέρξη ην
βίαην ηέινο ηνπ Αξραηνειιεληθνύ Κόζκνπ. ηνλ ηάθν, γίλεηαη ζπνλδή
κε θξαζί, ιάδη θαη κέιη («ελαγίζκαηα»), θαη αθνινπζνύλ επηθιήζεηο
ζην Θεό Εξκή σο ςπρνπνκπό θαη πξνζηάηε ησλ ςπρώλ, θαη
αλάγλσζε επρώλ γηα θαιή δηαδξνκή ζηελ «ατδηνλ απνδεκίαλ» ηνπ
λεθξνύ πξνο ηε ρώξα πνπ βξίζθνληαη θαη νη πξνγνληθέο ηνπ ςπρέο.
Σελ θεδεία πάληνηε αθνινπζεί απν-
ελ. 1 Βλάση Γ. Ρασσιά - «.Τπέρ Σης Σων Ελλήνων Νόσοσ»
ησλα- ηνλ θαηξό πνπ δελ είρε ζπξξηθλσζεί αθόκε ε Διιεληθή Ψπρή
θαλείο δελ θαηλόηαλ λα ζπκκεξίδεηαη ηηο πεξίπνπ «θαξκηθέο» ηνπ δη-
δαρέο (Livingstone). Η θάπνηα εζηθνηειεησηηθή κνλνκαλία πνπ βξί-
ζθνπκε ζ'απηόλ ηνλ αξηζηνθξαηηθό θαη ζπληεξεηηθό θηιόζνθν αθνύ-
γεηαη εμίζνπ ππεξβνιηθή θαη εμίζνπ γεκάηε από «καλίεο θαηαδίσμεο»
κε θάπνηα ηκήκαηα ηεο αληίζηνηρεο ηνπ., ζπλαγίνπ ηνπ θαη καζεηή ηνπ,
Αξηζηνηέινπο, πνπ ζηελ -ζε ηειεπηαία αλάιπζε κεηξνπα-ξάδνηε-
θνηλσληθή ειεπζεξία ησλ Σπαξηηαηηζζώλ, δηέβιεπε.. ππό-ζθαςε ησλ
ιπθνύξγεησλ λόκσλ («Πνιηηηθά», 1269).
βήκαηα ηνπ από ηε Μνίξα ηνπ, αιιά θαη από ηε Μνίξα ησλ θαηξώλ.
Ο Ηξαθιήο απνηειεί εδώ ην κέγηζην πξόηππν, ελώ ν Σειακώληνο
Αίαο είλαη γηά ηνπο όπνηνπο γλσξίδνληεο ν κνλαδηθόο πξαγκαηηθόο
(δειαδή πέξα γηα πέξα αλζξώπηλνο) ήξσαο ηεο «Ιιηάδνο». Είλαη ν
κνλαδηθόο πνπ κάρεηαη απνθιεηζηηθά κε ηε δύλακε ηεο Ψπρήο ηνπ,
ζε θάπνηα ζηηγκή κάιηζηα ππεξαζπηδόκελνο κνλαρόο ηνπ νιό-
θιεξν ηνλ ζηόιν ησλ Αραηώλ. Είλαη ν κνλαδηθόο «πξσηαγσληζηήο»
πνπ δελ έρεη ηελ άκεζε πξνζηαζία θάπνηνπ Θενύ. «Πνιεκάεη ζαλ
έλαο κεγάινο άλδξαο, δίρσο ηελ αύξα ηνπ ππεξθπζηθνύ ηξηγύξσ
ηνπ., ηνλ βξίζθνπκε ζρεδόλ κνλαρό ηνπ λα ππεξαζπίδεηαη ηα πινία
ησλ Αραηώλ., θηππεκέλνο, θαηάθνπνο θαη θαηατδξσκέλνο, κε
θζαξκέλα ηα όπια ηνπ, δίρσο ειπίδα, θαη σζηόζν εμαθνινπζεί λα
κάρεηαη..» (Richmond Lattimore: εηζαγσγηθό ζεκείσκα ηνπ, σο
κεηαθξαζηήο, ζην «The Iliad of Homer», ηθάγν, The University of
Chicago Press, 1976)
Αληίζεηα απφ ηνλ άγξην Θεφ ηεο Βίβινπ πνπ ηάρα δε-
κηνχξγεζε., «εθ ηνπ κεδελφο» (!!) ηνλ Κφζκν, φινη νη Έιιελεο Θενί,
έρνπλ γεννηθεί θαη φισλ ηνπο νη γελλήζεηο είραλ ζθνπφ ξεηά
θαζνξηζκέλν. Γελ ππάξρεη νχηε έλαο Έιιελαο Θεφο πνπ λα έρεη
γελλεζεί «έηζη γηά πιάθα», αλαίηηα, κφλν θαη κφλν γηά λα εμνπζηάδεη
ηνλ θφζκν ησλ ζλεηψλ, ή γηά λ"απνιακβάλεη έζησ κέζα ζε κία
δηαξθή αηαξαμία θη αησληφηεηα ην πξνλφκην ηνπ λ"αλήθεη ζηελ Τάμε
ησλ Θεψλ. «Οη Θενί δελ έθηηαμαλ ηνλ θφζκν. Τνλ θαηέθηεζαλ» (G.
Murray: «Four Stages Of Greek Religion», Νέα Υφξθε, Columbia
ελ. 1 Βλάση Γ. Ρασσιά - «Τπέρ Σης Σων Ελλήνων Νόσοσ»
Από κία επνρή θαη κεηά, θαη θάησ από ηελ επηξξνή ησλ
ρνξηνθαγηθώλ θαη παιιηγγελεζηαθώλ απόςεσλ πνύ άξρηζαλ λα εκ-
θαλίδνληαη (Δκπεδνθιήο -«ΟΥ ΠΑΥΣΔΣΘΔ ΦΟΝΟΗΟ
ΓΥΣΖ-ΦΔΟΣ;», Ππζαγόξαο -«ΔΜΧΥΦΨΝ ΑΠΔΦΔΣΘΑΗ»,
Θεόθξαζηνο θ.ι.π.) θάπνηνη Έιιελεο ζηξάθεθαλ ζηελ ηδησηηθή ηνπο
ιαηξεία ζε αλαίκαθηεο απνθιεηζηηθά ζπζίεο, δίρσο όκσο λα
ακθηζβεηνύλ ηελ ηεξόηεηα ηεο πξαθηηθήο ζηελ νπνία επέκελαλ νη
ππόινηπνη, θαζώο θαη ηε ιαηξεία ηεο πόιεσο ζηελ νπνία απηνί
αλήθαλ -«ΓΗΚΑΗΟ-ΤΑΤΟΝ ΘΥΔΗΝ» παξαδέρεηαη αθόκε θαη απηόο ν
ίδηνο ν Ππζαγόξαο. Πξέπεη κάιινλ θάπνπ εδώ λα ζεκεησζεί, όηη ε
αηκαηεξή
Σόμος Πρώτος - «Περί Σων Πατρώων Θεών» ελ. 2
ΚΑΗ ΑΝΔΜΧΝ ΣΡΟΦΟ»-, ν αέξαο πνπ ηα θπηά θαη ηα δώα επί γήο
αλαπλένπλ), θνληνινγήο ε επί γής εθδήισζε ηεο Εσήο
(«ΦΤ-ΥΟΣΡΟΦΟΤ ΑΤΡΑ ΘΝΖΣΟΗ ΠΑΡΔΥΟΤΑ
ΠΡΟΖΝΔΗ»). Ο Εεύο ηππηθά κόλνλ ηελ εμνπζηάδεη, αθνύ
νπζηαζηηθά ρξεηάδεηαη πάληα ηελ έγθξηζε ηεο γηά λα θάλεη ν,ηηδήπνηε,
(36)
θαη απνθεύγεη ζπζηεκαηηθά ηηο όπνηεο δηακάρεο θαη ζπγθξνύζεηο
κε απηήλ («Ηιηάδα», 517-23): Γίρσο ηνλ θόζκν ησλ γήτλσλ
πξαγκάησλ, δελ κπνξεί πνηέ λα πξαγκαησζεί ε Θέιεζε ησλ Θεώλ.
54
Εικόνα 7. Ο παγγενετηρ θεόρ Ζεύρ, κατακεπαςνώνει τον τεπατόμοπυο γίγαντα
Τςυωνέα (Αντίγπαυο από αγγειογπαυία, "Chalikidische Vasen", Βεπολίνο, 1927.
Το ππωτότςπο, υιλοξενείται στο Απσαιολογικό Μοςαείο Μονάσος)
Εικόνα 8. Η Αρτεμις των
Ζώων. Μπρούτζινο αγαλμα
τίδιο ύφους 24 εκατοοτών,
η κατασκευή του οποίου
τοποθετείται στα 500
π.α.χ.χ. Βρέθηκε κοντά
στην Ολυμπία και σήμερα
ανήκει σε ιδιωτική
συλλογή του
εξωτερικού (R. Emmet)
Εικόνα 9. Ο θεός Ερμής που
μεταφέρει κριάρι. Σπαρτιάτικο
μπρούτζινο αγαλματίδιο, του
500π.α.χ.χ., ύψους 26εκατο
στών. Βρίσκεται στο Μουοει'ο
Καλών Τεχνών της Βοστώνης.
Εικόνα 10. θιφαοφόρος Διόνυσος. Παράσταση πάνω σε ερυθρόμορφο αγγείο.
Εικόνα Π. Απεικόνιση του θείου Βρέφους και των ορχούμενων οπλιομένων
Κουρητών, πάνω αε νόμιομα της Ιωνικής Μαγνησίας του Μαιάνδρου.
Εικόνα 13. Ο εξ Ελευοίνος Τριπτόλεμος, ενώ ξεκινάει πάνω στο φτερωτό άρμα που
του δωρησαν οι θεοί, γιά να διδάξει στην Ανθρωπότητα την καλλιέργεια των
δημητριακών. Στο αριστερό του χέρι, κρατάει τα στάχυα που του χάρισε η θεά
Δήμητρα. Αγγειογραφία του 5ου αιώνα π.α.χ.χ. (Βρετανικό Μουσείο)
Εικόνα 15. Απεικόνηση του μαινόμενου Ηρακλέους, κατάσχοντας τον Ιερόν
Τρίποδα του Δελφικού Μαντείου μετά από την περίφημη σύγκρουση του με τον θεό
Απόλλωνα και την απόφαση του να ιδρύσει δικά του Μαντεία. Αγγειογραφία των
αρχών του 5ου η.α.χ.χ. αιώνα.
Εικόνα 16. Ο θεός Διόνυσος απέναντι σε δύο Μαινάδες. Λεπτομέρεια από
αγγειογραφία, μελανόμορφου αγγείου, έργο του Αθηναίου καλλιτέχνη Αμααι.
Χρονολογείται γύρω στα 540 π.α.%.%.
πευτική / μαντική εκείνη των Δελφών. Η άλλη σχετική με την
κυκλαδίτικη παράδοση επίκληση του («Δήλιος») σημαίνει όχι
μόνον τον γεννηθέντα στη νήσο Δήλο, αλλά και τον Θεό που
κάνει δήλα και ορατά τα πάντα, αλλά και τα πάντα ορά.
1
Ζ απαξρή ησλ Διιεληθώλ Μπζηεξίσλ ', ησλ κπζηηθώλ
ηεξαηηθώλ ζεζκνζεζηώλ νξγαλσκέλσλ από θερξηζκέλεο,
αγλέο, εξσηθέο θαη ζνθέο πξνζσπηθόηεηεο πξνο θαλέξσζε
ηεο Αιήζεηαο (ηεο νξζήο δειαδή, κε ιαλζα
ζκέλεο, Γλώζεο, από ην ζηεξεηηθό α θαη ην «ιήζσ») πεξί ησλ Θεώλ
θαη ηνπ Κόζκνπ, ράλεηαη ζηα βάζε ηεο αξραηόηεηαο. Δθηόο από ηα
πνιύ γλσζηά Διεπζίληα, Καβείξεηα ακνζξάθεο θαη Οξθηθά Μπζηήξηα,
ππήξμαλ θαη κία ζεηξά άιια, ζπρλά πνιύ αξραηόηεξα, όπσο ηα
Μηλσηθά ησλ Κνπξεηώλ θαη ησλ Ηδαίσλ Γαθηύισλ, ηα παλάξραηα
Μπζηήξηα ησλ Λπθνκεδώλ ηεο Αηηηθήο, ηα Μπζηήξηα ηνπ Ηκβξάκνπ
Δξκνύ ηεο Ίκβξνπ, ηα ηεο Αλδαλίαο επί ηνπ Καξλαζίνπ όξνπο
-ζπγγελή ησλ Διεπζίλησλ (ζύκθσλα κε ηνλ Παπζαλία)-, ηα ηεο Θεάο
Γήκεηξνο ηεο Φελενύ, ηα ηνπ «Κπλείνπ» Απόιισλνο ζηνλ Τκεηηό, ηα
ηεο ρεξζνλήζνπ ηνπ Άζσ (ηνπ
ελ. 96 Βλάση Γ. Ρασσιά -« Τπέρ Σης Σων Ελλήνων Νόσοσ»
(
ζεκεξηλνύ.. «Αγίνπ Οξνπο» '), ηα ηωλ Λπθείωλ, ηα ηωλ Καβείξωλ
ηωλ Θεβώλ θ.ά.
πξέπεη λα καο εθπιήμεη θάηη, είλαη όηη πνιιά επαίζζεηα πλεύκαηα ηνπ
17νπ θαη 18νπ αηώλα δεν ένοιωζαν ηην ανοζηιά ηοσς.. Οη ζνθνί ηεο
παιεάο λννηξνπίαο Leclerk, Banier, Larcher, Clavier, Petit-Ratel δελ
πςώζεθαλ πάλσ από έλαλ θηελώδε «Επεκεξηζκό», ή από έλα
ζύζηεκα αιιεγνξηθώλ εμεγήζεσλ όρη ιηγώηεξν επηπόιαην: επηπρείο
όηαλ αλζηζηάκελνη ζηηο πξνιήςεηο πνπ δηέθζεηξαλ ηνπο Bochart, Huet,
Bossuet θαη ηνπο ππόινηπνπο ηεο ζενινγηθήο ζρνιήο, δελ δεηνύζαλ
κέζα ζηελ Ειιεληθή Μπζνινγία παξά κία κνξθή ησλ παξαδόζεσλ ηεο
Βίβινπ!» (Ernest Renan «Κξηηηθή ηεο Θζηνξίαο ησλ Θξεζθεπκάησλ»,
Αζήλα, 19**, εθδ. «Αλαγλσζηίδεο», νη εκθάζεηο είλαη δηθέο κνπ)
(5) Ο δξ. Arnold Toynbee γξάθεη πνιύ εύζηνρα ζην άξζξν ηνπ
«The Religious Background Of The Present Environmental Crisis»
(International Journal Of Environmental Studies, η. 3, Λνλδίλν
1972) ηα αθόινπζα: «ηελ πξν-ρξηζηηαληθή Ειιεληθή ζξεζθεία, ην
Θείν ελππήξρε ζε όια ηα θπζηθά θαηλόκελα, αθόκε θαη ζ'εθείλα πνπ
ν άλζξσπνο είρε θαηνξζώζεη λα θαζππνηάμεη θαη λα
ρξεζηκνπνηήζεη. Η ζεόηεο, ήηαλ παξνύζα ζε πεγέο θαη πνηάκηα θαη
ζάιαζζεο, ζε δέλδξα, ηόζν ζηελ άγξηα νμπά όζν θαη ζηελ
θαιιηεξγεκέλε ειεά, ζε δεκεηξηαθά θαη ζε ακπέιηα, ζε βνπλά, ζε
ζεηζκνύο, ζε αζηξαπέο θαη βξνληέο. Η Θεϊκή Οσζία, σπήρτε
διάτσηη μέζα ζε όλα ηα θαινόμενα. Αληηπξνζώπεπε πιήζνο, όρη
κνλάδα. Ελα Πάλζενλ, όρη θάπνην κνλαδηθό, παλάγην, ππεξάλ-
Σόκνο Πξώηνο - «Πεξί Σσλ Παηξώσλ Θεώλ» ει. 2
ζξσπν Ολ.»
ηελ νπνία Θεωξνύλ ππεξβνιηθή αθόκε θαη νη γπλαίθεο ηεο Wicca, πνπ
είλαη έληνλα επεξεαζκέλεο από ηνλ πην πάλω εγθιωβηζκό (δεο
πεξηνδηθό «Pagana», ΗΠΑ, «Δπηινγή Βηβιηνγξαθίαο» 1982), ε Riane
Eisler, ε Merlin Stoneρ.ι.π.
(8) Ο Γηόλπζνο, ηόζν ηνπ κπθελαϊθνύ θόζκνπ όζν θαη ηνπ «θιαζζη-
θνύ», κάιινλ ζα πξέπεη λα ηαπηηζηεί απόλστα κε ηνλ Γία Ρειραλό,
ζηνλ νπνίν νθεηιόηαλ ε γλωζηή ιαηξεία ηωλ ηαπξνθεθαιώλ ηεο
Κξήηεο (Martin Ρ. Nilsson «The Minoan-Mycenaean Religion And Its
Survival In Greek Religion», 2ε εκπινπηηζκέλε έθδνζε, C.W.K.
Gleerup, 1950) -όπωο άιιωζηε ζπλέβαηλε θαη κε ηνπο θξεηηθήο
πξνέιεπζεο Φηιηζηαίνπο ηεο Παιαηζηίλεο, νη νπνίνη επίζεο ρξε-
ζηκνπνηνύζαλ ζηηο ιαηξεπηηθέο ηνπο εθδειώζεηο πξνο ηηκήλ ηνπ δηθνύ
ηνπο αξζεληθνύ Θενύ Βάαι, όρη απεηθνλίζεηο νιόθιεξωλ ηαύξωλ,
αιιά κόλν ηαπξνθεθαιώλ (Henry Nettleship & J. E.
Σόκνο Πξώηνο - «Πεξί Σωλ Παηξώωλ Θεώλ» ει. 2
θηηθό ηξόπν αλέπαθνη, θάπνηνη άιινη, εδώ θη εθεί θαη ζπλνιηθά κόλν
νθηώ ηνλ αξηζκό, έρνπλ ππξπνιεζεί: Κξίζζα Φσθίδνο, Γιάο
Βνησηίαο, Επγνύξηα Κνξηλζίαο, ηκήκαηα αθξνπόιεσλ Σίξπλζαο θαη
Μπθελώλ, αλάθηνξν Δγθιηαλνπ, Μελαιάτν Λαθσληθήο, Νηρώξηα
Μεζζελίαο. Απηό αθξηβώο ην πνιύ κηθξό πνζνζηό θαηαζηξνθήο,
δεκηνπξγεί ζθέςεηο: «Ο αξηζκόο ησλ θαηαζηξνθώλ απηώλ είλαη πνιύ
κηθξόο θαη ε δηαζπνξά ηνπο αλάκεζα ζηα θέληξα πνπ έκεηλαλ
αλέπαθα πνιύ κεγάιε ώζηε λα είλαη δπλαηόλ λα νθείινληαη ζε
κεγάιεο ή κηθξήο θιίκαθαο ερζξηθή επηδξνκή» (Γ. Αιεμάλδξνπ:
«Κάζνδνο ησλ Γσξηέσλ: Ήηαλ ε Πξώηε Σαμηθή Δπαλάζηαζε;»,
πεξηνδηθό «Σόηε», ηεύρνο 21, Αζήλαη, 1985). Καηεγνξεκαηηθή ζηελ
αλάγθε εγθαηάιεηςεο ηεο ζεσξίαο πεξί θαηαζηξνθήο ηνπ Μπθελατθνύ
Πνιηηηζκνύ από εηζβνιή Γσξηέσλ είλαη θαη ε Claude Mosse ζην
βηβιίν ηεο «Ζ Αξρατθή Διιάδα», Αζήλαη, «Μνξθσηηθό Ηδξπκα
Δζληθήο Σξαπέδεο», 1984. Σέινο, νη γλσζηέο πηλαθίδεο ηνπ
Δγθιηαλνπ πνπ ζπλέπεζαλ κε ηελ θαηαζηξνθή ηεο πόιεο ηεο Πύινπ,
αζρνινύληαη κε έλα ζσξό θνηλά «θαζεκεξηλά» πξάγκαηα θαη κε
θαλέλα απνιύησο πνιεκηθνύ ηύπνπ ζπκβάλ, πξάγκα θπζηθά κέρξη
παξαινγηζκνύ αζπκβίβαζην κε ηελ αληηκεηώπηζε θάπνησλ
ππνηίζεηαη., επειαπλόλησλ από βνξξά άγξησλ εηζβνιέσλ πνπ
δηέζρηδαλ πεδνί θη έθηππνη ηελ Πεινπόλλεζν, νπιηζκέλνη κε λένπ
ηύπνπ ζηδεξέληα θαη άξα αλίθεηα όπια, θαίγνληαο, ζθάδνληαο θαη
ιεειαηώληαο.. Δίλαη αζηείν άιισζηε λα δερζνύκε πσο κπνξνύζαλ
όλησο ιίγεο ρηιηάδεο κόλν «εηζβνιέσλ» (8.000 κόλν ήηαλ όινη θη όινη
νη Γσξηείο, πνπ ηειηθά ζπγθεληξώζεθαλ ζηε πάξηε) λα
θαηαζηξέςνπλ νινθιεξσηηθά έλαλ Πνιηηηζκό, ζε όπνην επίπεδν
παξαθκήο θη αλ βξηζθόηαλ απηόο.
ιειε κπζηηθή θίλεζε πξνο ηνλ Οξθηζκφ, πνπ ζηεξίδεην σζηφζν ζηε
ιαηξεία ηνπ Απφιισλνο». Άιισζηε ζχκθσλα κε ηνπο ηζρπξηζκνχο ηνπ
Αξηζηνμέλνπ, «ηα πιείζηα ησλ εζηθψλ δνγκάησλ ιαβείλ ηνλ
Ππζαγφξαλ παξά Θεκηζηνθιείαο ηεο ελ Γειθνίο». Απηή ε ζηελή ζρέζε
ηνπ Ππζαγφξα κε ην ζακαληζκφ ηνπ Τπεξβνξείνπ Απφιισλνο
(ηθαλφηεηα ζηελ καληεία, ηε ζξεζθεπηηθή πνίεζε θαη ηε καγηθή ηαηξηθή),
βξήθε ηδηαίηεξα επκελή ππνδνρή ζηνλ Κξφησλα θαη ζην Μεηαπφληην,
πφιεηο έληνλα αθηεξσκέλεο ζηε ιαηξεία ηνπ «εμαγληζηνχ»
Απφιισλνο,
απνζέσζε ηνπο κέζα από ηε γνώση όισλ ησλ αιεζηλώλ απίσλ ησλ
θαηλνκέλσλ. Όρη γηά λα «πιεξώζνπκε ηα., ζπαζκέλα»
πξνεγνύκελσλ δσώλ. Οινη καο μέξνπκε ζε ηη γεινηόηεηεο θαη
απηνπαγηδεύζεηο έρεη νδεγήζεη ην -ζύγρξνλν καο- απηναπνθα-
ινύκελν «Κίλεκα Νέαο Δπνρήο» (New Age) όιε εθείλε ε αλαηνιίηηθε
θνξντδία πεξί άθακπηεο θαη απζηεξήο «αληαπνδνηηθόηεηαο» πίζσ
από ηηο όπνηεο Δπηζηξνθέο καο: Δίλαη ηππηθή ξνπηίλα ζηνπο New Age
θύθινπο λα θαηεγνξνύλε ηνπο όπνηνπο παζόληεο ζαλ. ππεύζπλνπο
απηνύ πνπ ηνπο ζπκβαίλεη ! Δηζη ινηπόλ, θαηά ηνπο δήζελ
«απνιηηηθνύο» θαη «ζπηξηηνπαιηζηέο» Νενεπνρίηεο, γηα πξάγκαηα
όπσο ε εθκεηάιιεπζε, όπσο ν ζεμνπαιηθόο βηαζκόο, όπσο κία
αζζέλεηα θαξθίλνπ, δελ θηαίεη ν θαπηηαιηζηήο, ν βηαζηήο, ή απηνί πνπ
γέκηζαλ ηνλ θόζκν κε ηνμηθά δειεηήξηα, αιιά νη., παζόληεο «γηαηί
μεπιεξώλνπλ θξίκαηα από πξνεγνύκελεο δσέο», ή γηαηί ηάρα.,
«εθπέκπνπλ πνιύ αξλεηηθόηεηα (sic) θη έιθνπλ πάλσ ηνπο ην θαθό».
θαη ηελ θαηαζηξνθή «ησλ Ιεξψλ θαη ηεο Διιάδνο απάζεο, δηφηη θαη
απηνί νη Δζληθνί είρνλ εθηξαπή ηεο πξνο ηνπο αξραίνπο Θενχο πίζηεσο
θαη επζέβεηαο.»
(31) ην πεξίθεκν «κέγαξν» ηεο Πύινπ, έρνπκε θηλεηνύο βσκνύο θαη
απιάθη ππνδνρήο ζπνλδώλ δίπια ζηνλ ηειεηνπξγηθό ζξόλν. Αλάινγεο
ελδείμεηο -κε παξνπζία ζεκαληηθνύ αξηζκνύ από εηδώιηα ζενηήησλ ή
ηεξώλ όθεσλ- έρνπκε θαη ζηηο Μπθήλεο, ηελ Κέα θ.ά. (R.J. Hopper
«The Early Greeks», Νέα Τόξθε, 1977).
(56) Η ιέμε Μπζηήξηνλ, παξάγεηαη από ηελ ξίδα κπ- ηνπ ξήκαηνο
κύεηλ, θαη ε ιέμε ζεκαίλεη «ην ηεινπκελνλ ελ θιεηζηώ ρώξσ, ην
θξύθηνλ, ην κπζηεξηώδεο, ην απόξξεηνλ, ην απνθεύγνλ ην θώο ηεο
εκέξαο θαη ηεινπκελνλ ελ λπθηί» (Γεκήηξηνο Ν. Γνπδήο: «Σα Μπ-
ζηήξηα ηεο Διεπζίλαο», Αζήλα, «Γεκηνπξγία», 1990)
(59) Παξ'όια απηά, ππάξρνπλ άλζξσπνη ζαλ ηνλ θν Νηθνι. Βέε, πνπ
γξάθεη ζην «Δγθπθινπαηδηθό Λεμηθό Διεπζεξνπδάθε»: «Σν
ιεγόκελνλ (sic), όηη ν Αιάξηρνο θαη νη κεη'απηνπ εηο ηελ Διιάδα
εηζβαιόληεο Βηζηγόηζνη, θαηέζηξεθνλ ζπζηεκαηηθώο ηα ηεξά., θαη όηη
νύηνη είλε νη εμνινζξεπηαί ησλ εζληθώλ ζεώλ, όπνπ ην θξάηνο απηώλ
εηζέηη επέδε, ελ κέξεη αιεζεύεη κόλνλ»(..) θαη, κήπσο θαη δελ ην
ρσλέςακε θαιά, επαλαιακβάλεη αιινύ -ζηελ πεξηγξαθή ηεο Ιζηνξίαο
ηνπ Βπδαληίνπ-: «Αιιά δελ αληαπνθξίλεηαη πξνο ηα πξάγκαηα ην
ιεγόκελνλ (sic) όηη νη Γόηζνη νύηνη ηνπ Αιαξίρνπ θαηέζηξεθνλ
ζπζηεκαηηθώο ηα ηεξά ησλ εζληθώλ θαη όηη επήλέγθνλ ηνλ ηειεησηηθόλ
όιεζξνλ ησλ αξραίσλ ζεώλ»(..)
Όηαλ ζήκερα θάποηοη ηοικάκε θαη κηιάκε γηα
ηοσς παηρώοσς «Οισκπίοσς» Θεούς, ε ζθέυε
ηφλ περηζζόηερφλ ζύγτρολφλ αλζρώπφλ
πεγαίλεη, δσζηστώς εζθαικέλα, ζε όζα
επηθαλεηαθά, αθειή, ρετά, αιιά θαη βέβεια,
θαηαδέτζεθε ε σποηηζέκελε «εθπαίδεσζε»
ηφλ ζτοιείφλ ηοσ ασηοαποθαιούκελοσ
«κολοζεχζκού» λα ηούς κποιηάζεη ζηο κσαιό
γηά λα θαισθζεί όζο γίλεηαη πηό αλώδσλα ηο
ζέκα. Τα πράγκαηα όκφς, δελ είλαη όπφς ασηοί
ζέιοσλ, θαη όπφς θσζηθά ηοσς βοιεύεη, λα κας
ηα περηγράθοσλ. Γηαηί λαη κελ ο ιεγόκελος
«Όισκπος», φς ζύκβοιο ηφλ πηο συειώλ
ζεκείφλ ηες πλεσκαηηθής ηεραρτίας επί γής,
αποηειούζε θαηά ηελ αρταηοειιεληθή
παράδοζε ηελ θαηοηθία ηφλ Ειιήλφλ Θεώλ,
αιιά φζηόζο ασηός ο «Όισκπος», δελ ήηαλ ηο.,
ποιύ γλφζηό κας θαη παλύυειο όρος ποσ
κοηράδοληαη ε Θεζζαιία θαη ε Μαθεδολία,
αιιά έλας ηόπος πλεσκαηηθός, οσράληος, κία
«τώρα» θφηεηλή, ιοσζκέλε ζηο Πλεσκαηηθό
Φώς.
ΐεΒΝ 960-7748-09-3