Professional Documents
Culture Documents
Sử Dụng Matlab Để Giải Bài Tập Mạch Điện Ba Pha
Sử Dụng Matlab Để Giải Bài Tập Mạch Điện Ba Pha
KHOA SƯ PHẠM
BỘ MÔN VẬT LÝ
*****
LÊ QUỐC DŨNG
LỚP DH5L
Những lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu
trường Đại học An Giang, Ban Chủ Nhiệm khoa Sư Phạm và quý
thầy cô trong các phòng ban đã quan tâm, giúp đỡ và đào tạo tôi
trong suốt bốn năm học vừa qua.
Nhân dịp này tôi cũng xin gởi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và
tập thể lớp DH5L đã không ngừng động viên, khích lệ và tạo mọi
điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện khóa
luận tốt nghiệp.
Một lần nữa xin ghi nhận nơi đây lòng biết ơn sâu sắc nhất.
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mục đích giáo dục đại học là đào tạo chuyên gia giỏi cho các lĩnh vực kinh tế, văn hóa,
khoa học và công nghệ của quốc gia. Chuyên gia giỏi sẽ là những người làm phát triển
kinh tế – văn hóa – xã hội, tham gia vào quá trình sáng tạo khoa học và công nghệ mới,
đưa nước ta từng bước tiếp cận trình độ phát triển của thế giới. Do đó, ngoài những tri
thức khoa học thuộc lĩnh vực chuyên môn nghiệp vụ thì việc trang bị cho sinh viên kiến
thức cơ bản, kỹ năng vận hành máy vi tính, kỹ năng lập trình và sử dụng một số phần
mềm là hết sức cần thiết vì sử dụng máy tính để giải quyết các vấn đề của khoa học và
kỹ thuật là một xu hướng tất yếu của thế kỷ 21.
Kỹ thuật điện là ngành khoa học kỹ thuật ứng dụng các hiện tượng điện từ để biến đổi
năng lượng, gia công vật liệu, truyền tải thông tin…bao gồm các hoạt động tạo ra, biến
đổi và sử dụng điện năng trong các hoạt động thực tiễn của con người. Giáo trình kỹ
thuật điện không đi sâu vào mặt lý luận các hiện tượng vật lý mà chú ý nhiều đến tính
toán và ứng dụng kỹ thuật, phục vụ cho chuyên ngành và các hoạt động khoa học kỹ
thuật liên quan đến kỹ thuật điện. Vì vậy, khi giải bài tập về mạch điện có khá nhiều
phép tính và phương trình phức tạp khiến cho nhiều người gặp khó khăn đặc biệt là
trong việc giải các bài tập mạch điện ba pha.
Hiện nay có khá nhiều phần mềm tính toán với khả năng ứng dụng cao như Maple,
Mathcard, Mathematica…Trong đó, Matlab là phần mềm có khả năng ứng dụng cao và
tiện ích. Với ngôn ngữ lập trình khá đơn giản giúp cho sinh viên dễ dàng thực hiện các
tính toán về số và đồ họa một cách rất thuận lợi trong môi trường Matlab. Do đó, việc
mô phỏng các bài tập về mạch điện ba pha trên máy tính sẽ giúp cho sinh viên tiến hành
giải các bài tập này một cách nhanh chóng, chính xác và hiệu quả hơn.
Với những lý do trên, tôi thực hiện nghiên cứu đề tài: Sử dụng Matlab để giải bài tập
mạch điện ba pha.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu ngôn ngữ lập trình Matlab để xây dựng chương trình giải các bài tập mạch
điện ba pha.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu đề tài này tôi sẽ giải quyết các nhiệm vụ sau:
• Trình bày khái quát các dạng bài tập và phương pháp giải mạch điện ba pha.
• Tìm hiểu ngôn ngữ lập trình, giao diện đồ họa và các ứng dụng của Matlab.
• Lập trình phần mềm.
• Đánh giá kết quả thu được sau khi nghiên cứu.
3. Đối tượng nghiên cứu
• Ngôn ngữ lập trình kỹ thuật Matlab.
• Bài tập mạch điện ba pha.
4. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu đề tài này tôi chỉ tìm hiểu ngôn ngữ lập trình và giao diện đồ họa của
Matlab để ứng dụng giải các bài tập mạch điện ba pha.
Trang 1
Khóa luận tốt nghiệp
Trang 2
Khóa luận tốt nghiệp
Trang 3
Khóa luận tốt nghiệp
Điện áp
Tại mỗi điểm trong mạch có một điện thế. Hiệu điện thế giữa hai điểm gọi là điện áp.
Như vậy điện áp giữa hai điểm A và B là:
u AB = u A − u B
Chiều điện áp qui ước là chiều từ điểm có điện thế cao đến điểm có điện thế thấp.
i R
A B
+ u AB −
Trang 4
Khóa luận tốt nghiệp
J(t)
Điện trở R
Điện trở R đặc trưng cho quá trình tiêu thụ điện năng và biến đổi điện năng sang dạng
năng lượng khác như nhiệt năng, quang năng, cơ năng…
Đơn vị của điện trở là Ω (Ohm).
Kí hiệu:
i R
A B
+ uR −
Trang 5
Khóa luận tốt nghiệp
di
uL = L ×
dt
u L gọi là điện áp trên điện cảm
Điện dung C
q
Điện dung C của tụ điện được định nghĩa là: C =
uC
Điện dung C đặc trưng cho quá trình trao đổi và tích lũy năng lượng điện trường.
Đơn vị của điện dung là F (Fara).
Kí hiệu:
i C
+
uC −
Quan hệ giữa dòng điện và điện áp trên điện dung C
1
uC = × ∫ i × dt
C
u C gọi là điện áp trên điện dung C
4. Biểu diễn dòng điện hình sin bằng số phức
Qui ước: Số phức biểu diễn các đại lượng hình sin kí hiệu bằng chữ in hoa có dấu chấm
ở trên đầu.
Ví dụ: i(t ) = I 2 sin (ωt + ϕ )
u (t ) = U 2 sin (ωt + ϕ )
Được biểu diễn thành hai số dưới dạng:
• Dạng mũ: I& = I × e jϕi = I × ∠ϕi
U& = U × e jϕu = U × ∠ϕ u
X ( a + jb ) × ( c − jd ) ( a × c + b × d ) + j ( b × c − a × d ) r1 j (ϕ −ϕ )
= = = ×e x y
Y ( c + jd ) × ( c − jd ) c +d
2 2
r2
Tổng trở phức
Tổng trở phức được định nghĩa là:
Trang 6
Khóa luận tốt nghiệp
U& U × eiϕu U
= × e ( u i ) = Z × e jϕ
j ϕ −ϕ
Z= =
I& I × e jϕi I
= Z cos ϕ + jZ sin ϕ
= R + jX
Trong đó phần thực là điện trở R, phần ảo là điện kháng X. Tổng trở phức được ký hiệu
bằng chữ in hoa có gạch ngang ở trên Z . Môđun của tổng trở phức Z = Z
Trang 7
Khóa luận tốt nghiệp
• Giải mạch bằng các phương pháp: biến đổi tương đương, dòng điện nhánh, dòng
điện vòng,… ta tìm được các giá trị.
¾ Quan hệ giữa dòng điện và điên áp trên điện trở R:
uR = i × R ⇒ U& R = I& × Z R = I& × R
¾ Quan hệ giữa dòng điện và điện áp trên điện cảm L
di d I × 2 sin (ωt + ϕi )
uL = L × = L ×
dt dt
⎛ π⎞
= ω × L × I × 2 sin ⎜ ωt + ϕi + ⎟
⎝ 2⎠
⎛ π⎞
= X L × I × 2 sin ⎜ ωt + ϕi + ⎟
⎝ 2⎠
Với: X L = ω × L
π
j
⇒ U& L = X L × I& × ∠90° = X L × I& × e 2 = jX L × I& = Z L × I&
⇒ U& L = I& × Z L
Với: Z L = jX L , I& = I × ∠ϕi
¾ Quan hệ giữa dòng điện và điện áp trên điện dung C
1 1
uC = × ∫ i × dt = × ∫ I × 2 sin (ωt + ϕi ) × dt
C C
1
=− × I × 2 cos (ωt + ϕi )
ω ×C
1 ⎛ π⎞
= × I × 2 sin ⎜ ωt + ϕi − ⎟
ω ×C ⎝ 2⎠
⎛ π⎞
= X C × I × 2 sin ⎜ ωt + ϕi − ⎟
⎝ 2⎠
1
Với: X C =
ω ×C
π
−j
⇒ U& C = X C × I& × ∠ − 90° = X C × I& × e 2 = − jX C × I& = Z C × I&
⇒ U& C = I& × Z C
Với: Z C = − jX C , I& = I × ∠ϕi
• Đổi sang dạng thực để suy ra dòng điện và điện áp thực
X = a + jb = r × e jϕx
r = a2 + b2
Với: b
ϕ x = arctg
a
⇒ X=r
Phương pháp biến đổi tương đương
Khi gặp mạch điện phức tạp nếu ta tiến hành giải theo phương pháp cổ điển thì việc
giải nó sẽ gặp nhiều khó khăn vì vậy để cho đơn giản ta nên tìm cách biến đổi đưa mạch
điện về đơn giản. Sau đây là một số phương pháp biến đổi thường gặp:
Trang 8
Khóa luận tốt nghiệp
+
I&
Z1
U
Z2
−
U Z1 Z2
Trang 9
Khóa luận tốt nghiệp
Z1
Z12
Z3 Z2 Z31
3 2
3 Z23 2
Z1 , Z2 , Z 3 tổng trở các nhánh hình sao
Z12 , Z 23 , Z 31 tổng trở các nhánh hình tam giác tương ứng
Với phép biến đổi này ta áp dụng các công thức sau đây:
Z ×Z
Z12 = Z1 + Z 2 + 1 2
Z3
Z2 × Z3
Z 23 = Z 2 + Z 3 +
Z1
Z ×Z
Z 31 = Z 3 + Z1 + 3 1
Z2
Trường hợp: Z1 = Z 2 = Z 3 = ZY thì Z12 = Z 23 = Z 31 = 3 × ZY
Biến đổi tương đương tam giác - sao
Trang 10
Khóa luận tốt nghiệp
1 1
Z31 Z12 Z1
Z3 Z2
3 2 3 2
Z23
± ±
Để giải mạch điện theo phương pháp dòng điện vòng ta thực hiện các bước sau:
• Gọi m là số nhánh, n là số nút, vậy số vòng độc lập phải chọn là N = m – n+1.
Vòng độc lập thường chọn là các mắt lưới. Ta coi rằng mỗi vòng có một dòng
điện vòng chạy khép kín trong vòng ấy.
• Vẽ chiều các dòng điện vòng, viết hệ phương trình Kirchhoff 2 theo dòng điện
vòng cho (m – n +1) vòng.
• Khi viết hệ phương trình ta vận dụng định luật Kirchhoff 2 viết cho 1 vòng như
sau:
¾ Tổng đại số điện áp rơi trên các tổng trở của vòng do các dòng điện vòng
gây ra bằng tổng đại số các sức điện động của vòng.
Trang 11
Khóa luận tốt nghiệp
¾ Qui ước: chọn chiều của tất cả các dòng điện vòng (dòng mắt lưới) là
chiều kim đồng hồ.
¾ Nếu mạch có n mắt lưới thì hệ phương trình để tính n dòng mắt lưới
&I , &I , ..., &I có dạng:
1 2 n
Ε& k là tổng đại số các nguồn áp trong mắt lưới k, lấy dấu dương
nếu theo chiều dương đã chọn gặp cực âm của nguồn điện, ngược
lại lấy dấu âm.
• Giải hệ phương trình ta sẽ tìm được dòng điện trên các vòng.
• Sau đó tính dòng điện nhánh như sau: Dòng điện trên một nhánh bằng tổng đại
số các dòng điện vòng qua nhánh ấy, trong đó dòng điện vòng nào có chiều dòng
điện nhánh lấy dấu dương, ngược lại lấy dấu âm.
Phương pháp điện áp hai nút
Khi gặp mạch điện gồm nhiều nhánh mắc song song nhưng chỉ có 2 nút thì ta nên sử
dụng phương pháp này. Với phương pháp này ta chỉ cần biết tổng trở trên các phần tử
và các giá trị của nguồn áp là ta có thể tìm được các đại lượng một cách dể dàng hơn so
với phương pháp ghép tổng trở song song.
A
+
I&1 I&2 I&3 I&4
Z1 Z2 Z3
U& AB
Z4
± ± ±
E&1 E&1 E&1
-
B
Phương pháp điện áp 2 nút gồm các bước giải như sau:
• Trước hết ta chọn chiều điện áp giữa 2 nút và tính điện áp giữa 2 nút A, B theo
công thức:
Trang 12
Khóa luận tốt nghiệp
E& k
∑± Zk ∑ ± E& × Y
k k
&
U = k = k
∑Y
AB
1
∑k Z k
k
1
¾ Với Yk = gọi là tổng dẫn phức của nhánh k
Zk
¾ Qui ước: nguồn Ek nào có đầu dương cùng phía với đầu dương của UAB
sẽ mang dấu dương, ngược lại mang dấu âm.
• Chọn chiều dòng điện nhánh, áp dụng định luật Ohm, tính dòng điện qua các
nhánh theo công thức sau:
& &
&I = U AB ± E k , k=1,n
k
Zk
II. Mạch điện ba pha
1. Khái niệm chung
Mạch điện ba pha bao gồm các nguồn điện ba pha, đường dây truyền tải và các phụ tải
ba pha.
• Nguồn điện ba pha gồm ba điện áp hình sin, cùng biên độ, cùng tần số, lệch
2π
nhau về pha gọi là nguồn ba pha đối xứng. Chúng được tạo ra trong ba dây
3
quấn ax, by, cz của máy phát điện ba pha và có biểu thức:
u ax = U p × 2 sin ωt
u by = U p × 2 sin(ωt − 120o )
u cz = U p × 2 sin(ωt + 120o )
• Nếu các tổng trở phức của các pha tải bằng nhau Z A = Z B = Z C thì ta có tải đối
xứng. Mạch điện ba pha gồm nguồn, tải, và đường dây đối xứng gọi là mạch
điện ba pha đối xứng.
• Nếu không thoả mãn điều kiện đã nêu gọi là mạch ba pha không đối xứng.
• Thông thường ba pha của nguồn được nối với nhau, ba pha của tải cũng được
nối với nhau và có đường dây ba pha nối liền giữa tải với nguồn, dẫn điện năng
từ nguồn đến tải. Có hai cách nối đó là nối hình sao (Y) và nối hình tam giác
(∆) .
• Một số ký hiệu:
U p : Điện áp pha
Trang 13
Khóa luận tốt nghiệp
I d : Dòng điện chạy trên đường dây pha từ nguồn đến tải.
2. Cách nối hình sao
Cách nối
Muốn nối hình sao ta nối ba điểm cuối của pha với nhau tạo thành điểm trung tính.
Đối với nguồn, ba điểm cuối x, y,z nối với nhau tạo thành điểm trung tính n.
Đối với tải, ba điểm cuối X, Y, Z nối với nhau tạo thành điểm trung tính N
a A
± Z1
n N
Z2
±
±
Z3
b C B
c
n
Quan hệ giữa đại lượng dây và pha trong cách nối hình sao đối xứng
Quan hệ giữa dòng điện dây và dòng điện pha
Id = I p
⎡ ⎛ 1 3 ⎞⎤ & ⎛3 3⎞
= U& an × ⎢1 − ⎜⎜ − − j ⎟⎟ ⎥ = U an × ⎜⎜ + j ⎟
⎣⎢ ⎝ 2 2 ⎠ ⎦⎥ ⎝2 2 ⎟⎠
= U& an × 3 × ∠300
Tương tự:
U& bc = U& bn − U& cn
= U& bn × 3 × ∠300
= U& cn × 3 × ∠300
3. Cách nối hình tam giác
Cách nối
Trang 14
Khóa luận tốt nghiệp
a A
b c B
C
Muốn nối hình tam giác ta lấy điểm cuối của pha này nối với điểm đầu của pha kia. Ví
dụ: a nối với x, b nối với y, c nối với z.
Quan hệ giữa đại lượng dây và pha trong cách nối hình tam giác đối xứng
Quan hệ giữa điện áp dây và điện áp pha
Ud = U p
Quan hệ giữa dòng điện dây và dòng điện pha
Áp dụng định luật kiếchốp1 tại nút A ta có:
= I&AB × 3 × ∠ − 300
Tương tự:
I&bB = I&BC − I&AB
= I&BC × 3 × ∠ − 300
= I&CA × 3 × ∠ − 300
4. Công suất mạch điện ba pha
Công suất tác dụng
Công suất tác dụng P của mạch ba pha bằng tổng các công suất tác dụng của các pha.
Gọi PA, PB, PC lần lượt là công suất tác dụng của pha A, B, C ta có:
P = PA + PB + PC
= RA × I A2 + RB × I B2 + RC × I C2
Trong đó:
RA là điện trở trên pha thứ nhất
RB là điện trở trên pha thứ hai
RC là điện trở trên pha thứ ba
Trang 15
Khóa luận tốt nghiệp
= 3 × U d × I d sin ϕ
= 3 × X p × I p2
S = P2 + Q2
= 3×U P × I P
= 3 ×U d × Id
III. Tìm hiểu về phần mềm Matlab
1. Gới thiệu chung về Matlab
Matlab có khả năng làm tất cả các phép tính toán học cơ bản như: cộng, trừ, nhân, chia,
số phức, căn thức, số mũ, logarithm, các phép toán lượng giác như: sine, cosine, tange;
hơn thế nữa Matlab cũng có khả năng lập trình, có thể lưu trữ, tìm kiếm lại dữ liệu, cũng
có thể tạo, bảo vệ và ghi trình tự các lệnh để tự động phép toán khi giải quyết vấn đề,
bạn có thể so sánh logic, điều khiển thực hiện lệnh để đảm bảo tính đúng đắn của phép
toán. Giống như các máy tính hiện đại nhất, Matlab cho phép bạn biểu diễn các phép
tính dưới nhiều dạng như: biểu diễn thông thường, ma trận đại số, các hàm tổ hợp và có
thể thao tác với các dữ liệu thường cũng như đối với ma trận.
Trang 16
Khóa luận tốt nghiệp
Trong thực tế Matlab còn ứng dụng rất rộng rãi trong nhiều lĩnh vực và nó sử dụng rất
nhiều các phép tính toán học. Với những đặc điểm đó và khả năng thân thiện với người
sử dụng nên nó dễ dàng sử dụng hơn các ngôn ngữ lập trình khác như: Basic, Pascal,
C...
Matlab cung cấp một môi trường phong phú cho biểu diễn dữ liệu và có khả năng mạnh
mẽ về đồ họa, bạn có thể tạo các giao diện riêng cho người sử dụng (Guis) để giải quyết
những vấn đề cho riêng mình. Thêm vào đó Matlab đưa ra những công cụ để giải quyết
những vấn đề đặc biệt, gọi là Toolbox (hộp công cụ). Ví dụ Student Edition của Matlab
bao gồm cả Toolbox điều khiển tự động, Toolbox xử lí số liệu, Toolbox biểu tượng toán
học. Ngoài ra bạn cũng có thể tạo Toolbox cho riêng mình.
2. Các phép tính cơ bản trong Matlab
Với những khả năng mạnh mẽ, rộng lớn của Matlab nên nó rất cần thiết cho bạn bắt đầu
từ phần cơ bản. Sau đây chúng tôi xin trình bày một số phép tính cơ bản trong Matlab.
• Một số phép tính cơ bản
Phép cộng +
Phép trừ –
Phép nhân *
Lũy thừa ^
Lấy giá trị tuyệt đối hoặc độ lớn của số phức abs
Trang 17
Khóa luận tốt nghiệp
Cú pháp:
o g = solve(eq): giải phương trình eq = 0 theo biến x.
o g = solve(eq, y): giải phương trình eq = 0 theo biến y.
Giải hệ phương trình
Cú pháp:
o g = solve(eq1, eq2, ..., eqn): giải hệ phương trình eq1= 0,
eq2 = 0, ..., eqn = 0 theo biến x.
o g = solve(eq1, eq2, ..., eqn, var1, var2, ..., varn): giải hệ
phương trình eq1 = 0, eq2 = 0, ..., eqn = 0 theo các biến
var1, var2, ..., varn.
¾ Hàm plot
Hàm plot cho phép vẽ đồ thị trong mặt phẳng tọa độ x, y
Ví dụ: vẽ đồ thị y = sin x
Cho các giá trị của x từ − π đến π , các giá trị cách nhau 0.05π
>> x=[-pi:0.05*pi:pi];
>> y=sin(x);
>> plot(x,y);
Muốn vẽ thêm đồ thị y1 = cos x ta dùng lệnh hold on. Lệnh hold on cho
phép giữ lại tất cả những hình vẽ đã được vẽ trước đó. Lệnh plot kế tiếp
sẽ vẽ thêm vào đó. Nếu ta không sử dụng lệnh hold on thì cụ thể trong
trường hợp này, ta sẽ mất đồ thị y = sin x . Khi đã hoàn thành hình vẽ, ta
sử dụng lệnh hold off để bỏ hình cũ khi ta vẽ tiếp hình khác.
¾ Cấu trúc if-else-end
Cú pháp của cấu trúc:
if biểu thức điều kiện
khối các lệnh…
end
Khối các lệnh giữa hai trạng thái if và end được thực hiện khi tất cả biểu
thức điều kiện là đúng.
Trong trường hợp có hai điều kiện thay đổi, cấu trúc if- else- end là:
if biểu thức điều kiện
khối các lệnh được thực hiện nếu điều kiện là đúng
else khối các lệnh được thực hiện nếu điều kiện là sai
end
Khi có ba hoặc nhiều điều kiện thay đổi cấu trúc của nó sẽ là:
if biểu thức điều kiện 1
khối các lệnh được thực hiện nếu điều kiện 1 là đúng
Trang 18
Khóa luận tốt nghiệp
select
Push Button Slider
Radio Button Check Box
Edit Text Static Text
Po-up Menu List Boxes
Toggle Button Axes
Panel Button Group
ActiveX Control
Trang 19
Khóa luận tốt nghiệp
• Push Buttons
Push buttons tạo ra một hành động khi nó được ấn, khi ta ấn một push button, nó
sụp xuống; khi được nhả ra, sự kiện được đáp bằng cách gọi một chương trình
con trong đoạn lệnh callback tương ứng với sự kiện nút được ấn.
• Toggle Buttons
Toggle buttons tạo ra một tác động theo kiểu công tắc (on hoặc off).
Thủ tục callback cho biết trạng thái sau khi được ấn của đối tượng này.
Có thể đọc trạng thái này trong đối tượng đồ họa hiện hành (gcbo) bằng câu lệnh
get(gcbo,'Value')
Để lập trạng thái cho một đối tượng Holdoff dạng toggle ta dùng lệnh:
set(handles.Holdoff,'Value',1);
MATLAB đảo giá trị thuộc tính Value sau mỗi lần ấn.
• Check Boxes
Dùng để xác định xem một mục văn bản đã được đánh dấu chọn hay chưa.
Thuộc tính Value cho biết trạng thái của đề mục bằng cách gán trị 1 hoặc 0
Value = 1, mục được chọn Value = 0, không được chọn.
Để tham chiếu đến giá trị của đối tượng ta dùng lệnh get tương tự như trên.
• Radio Boxes
Tương tự như check boxes, nhưng trong một nhóm radio boxes một mục được
chọn sẽ loại trừ lẫn nhau và chỉ có một radio box được chọn và được đặt giá trị
lên 1.
Để thiết lập loại trừ, trong trình con của mỗi radio box phải set các thuộc tính
Value của các radio box khác trong nhóm về 0.
• Edit Text
Đối tượng này tạo ra một phạm vi để người dùng thêm dữ liệu dạng văn bản vào
hoặc sửa đổi một nội dung đang có.
Nội dung của đối tượng được ghi ở thuộc tính String và có loại là chuỗi ký tự.
Dùng Edit Text để đưa vào một dữ liệu dạng ký tự, nếu là số thì phải dùng kèm
hàm chuyển dạng ký tự số:
SputterYield=str2num(get(handles.SputterYield_edit,'String'));
Dòng lệnh trên đọc nội dung ở khung SputterYield_edit chuyển thành số và gán
vào biến SputterYield. Nếu ký tự số là thập phân thì phải dùng hàm
str2double().
• Sliders
Dùng để nhập dữ liệu dạng số trong một miền giá trị xác định bằng cách để
người dùng trượt một thanh con. Vị trí của thanh thể hiện giá trị cần nhập vào.
Cần thiết phải thiết lập giá trị hiện hành, các cận và kích cỡ bước cho thanh
(Current Value, Range, and Step size)
Trang 20
Khóa luận tốt nghiệp
Trang 21
Khóa luận tốt nghiệp
Mặc định, mục đầu tiên sẽ được highlight khi List Boxes xuất hiện. Nếu không
muốn highlight mục nào cả, đặt giá trị thuộc tính Value bằng rỗng.
Trị trả về của đối tượng này là số thứ tự của mục chọn.
• Popup Menus
Hiển thị một danh sách chọn dạng mở xuống khi người dùng click vào dấu mũi
tên, nội dung hiển thị chứa trong thuộc tính String.
Khi không mở ra, popup menu hiển thị nội dung hiện hành đã chọn trước đó.
Thuộc tính Value chứa kết quả chọn là số thứ tự của mục chọn.
Có thể dùng thay cho Radio Buttons.
Thí dụ câu lệnh sau sẽ gán giá trị trả về từ SelectTarget_popupmenu vào biến
SelectTarget là một giá trị nguyên. Xử lý tiếp theo có thể dùng cấu trúc if hoặc
switch.
SelectTarget=get(handles.SelectTarget_popupmenu,'Value');
4. Các bước giải bài toán về mạch điện bằng Matlab
Để giải một bài toán về mạch điện bằng cách sử dụng Matlab cần tiến hành các bước
sau:
Kết thúc
Trang 22
Khóa luận tốt nghiệp
CHƯƠNG II. MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP MẠCH ĐIỆN BA PHA VÀ PHƯƠNG
PHÁP GIẢI
I. Mạch ba pha đối xứng
1. Nguồn nối sao – tải nối sao
Đường dây không có tổng trở
Sơ đồ mạch điện:
E1 ZA
a A
±
E2
b B ZB
n N
±
E3 ZC
± c C
U& U&
I&bB = I&BN = BN = bn
ZB ZY
U& U&
I&cC = I&CN = CN = cn
ZC ZY
Điện áp trên các pha của tải:
U& AN = I&AN × ZA = I&AN × ZY
Trang 23
Khóa luận tốt nghiệp
E1 Zd ZA
a A
±
E2 Zd
b B ZB
n N
±
E3 Zd ZC
c C
±
Chọn chiều dòng điện như hình vẽ
Vì mạch đối xứng nên ta có: Z A = Z B = Z C = ZY , U& Nn = 0
Dòng điện dây bằng dòng điện pha:
U& U& an
I&aA = I&AN = AN =
ZA Zd + Z Y
U& U& bn
I&bB = I&BN = BN =
ZB Zd + Z Y
U& U& cn
I&cC = I&CN = CN =
ZC Zd + Z Y
Điện áp trên các pha của tải:
U& AN = I&AN × ZA = I&AN × ZY
Trang 24
Khóa luận tốt nghiệp
E1
a A
±
E2 Z AB
b B
n Z CA
±
E3 Z BC
c C
±
Chọn chiều dòng điện như hình vẽ
Ta có: Z AB = Z BC = Z CA = Z ∆
Dòng điện pha:
U& U& 3 × U& an × ∠300
I&AB = AB = ab =
ZAB Z∆ Z∆
U& ab
= × ⎡⎣1 − ( cos1200 − j sin1200 ) ⎤⎦
Z∆
⎛3 3⎞ ⎛ 3 1⎞
= I&AB × ⎜⎜ − j ⎟⎟ = 3 × I&AB × ⎜⎜ − j ⎟⎟
⎝2 2 ⎠ ⎝ 2 2⎠
= 3 × I&AB × ∠ − 300
Tương tự ta có:
U& U&
I&bB = I&BC − I&AB = bc − ab = 3 × I&BC × ∠ − 300
Z∆ Z∆
U& U&
I&cC = I&CA − I&BC = ca − bc = 3 × I&CA × ∠ − 300
Z∆ Z∆
Điện áp pha bằng điện áp dây:
U& AB = I&AB × ZAB = I&AB × Z∆
Trang 25
Khóa luận tốt nghiệp
±
E2 Zd Z AB
b B
n Z CA
±
E3 Z BC
Zd
± c C
Z∆
Chuyển tải ∆ → Y với ZY = , khi đó sơ đồ mạch điện được vẽ lai như sau:
3
E1 Zd ZY
a A
±
b B ZY
n N
±
E3 Zd ZY
c C
±
U& U& bn
I&bB = BN =
ZY Zd + Z Y
U& U& cn
I&cC = CN =
ZY Zd + Z Y
Dòng điện pha:
1
I&AB = × ∠300 × I&aA
3
Trang 26
Khóa luận tốt nghiệp
1
I&BC = × ∠300 × I&bB
3
1
I&CA = × ∠300 × I&cC
3
Điện áp dây bằng điện áp pha:
U& AB = I&AB × ZAB = I&AB × Z∆
a A
± E1 Z AB
b B
E3 Z CA
± E2 Z BC
c C
U& ax U& ⎡ ⎛ 1 3 ⎞⎤
= × ⎣⎡1 − ( cos1200 − j sin1200 ) ⎦⎤ = ax × ⎢1 − ⎜⎜ − + j ⎟⎥
Z∆ Z ∆ ⎢⎣ ⎝ 2 2 ⎟⎠ ⎥⎦
Trang 27
Khóa luận tốt nghiệp
⎛ 3 1⎞
= I&AB 3 ⎜⎜ − j ⎟⎟ = I&AB × 3 × ∠ − 300
⎝ 2 2⎠
Tương tự ta có:
U& U&
I&bB = I&BC − I&AB = by − cz = I&BC × 3 × ∠ − 300
Z∆ Z∆
U& U&
I&cC = I&CA − I&BC = cz − by = I&CA × 3 × ∠ − 300
Z∆ Z∆
Điện áp dây bằng điện áp pha:
U& AB = I&AB × ZAB = I&AB × Z∆
Zd
a A
I&I &
± E1
Zd Z AB I III
b B
E3 Z CA
I&II
± E2 Z BC
Zd
c C
Trang 28
Khóa luận tốt nghiệp
a Zd A ZA
± E1
b Zd ZB
B
E3
± E2
c Zd C ZC
Chuyển tải Y → ∆ sau đó giải mạch điện giống như giải mạch điện nguồn nối tam giác
– tải nối tam giác.
5. Thí dụ
Cho mạch điện ba pha
Trang 29
Khóa luận tốt nghiệp
E1 Zd
a A
±
E2 Zd Z AB
b B
n Z CA
±
E3 Z BC
Zd C
c
±
Điện áp pha của nguồn là 100V , Z AB = Z BC = Z CA = ( 9 + j 9 ) Ω , Z d = 1Ω
1/ Tính giá trị của dòng điện dây và dòng điện pha.
2/ Tìm trị hiệu dụng điện áp dây của nguồn và điện áp pha của tải.
3/ Tính công suất tiêu thụ trên tải và tổn hao trên đường dây.
Giải
Vì đây là mạch đối xứng nên ta chuyển tải ∆ → Y
Z ∆ 9 + j9
Với ZY = = = ( 3 + j 3) Ω , khi đó sơ đồ mạch điện được vẽ lai như sau:
3 3
E1 Zd ZY
a A
±
E2 Zd
b B ZY
n N
±
E3 Zd ZY
c C
±
= 20 × ∠ − 156, 7 0 (A)
Trang 30
Khóa luận tốt nghiệp
= 20 × ∠87,30 (A)
• Trị hiệu dụng của dòng điện dây:
I aA = I bB = I cC = 20 (A)
• Dòng điện pha:
1 20
I&AB = × ∠300 × I&aA = × ∠ − 36, 7 0 × ∠300
3 3
20
= × ∠ − 6, 7 0
3
• Tương tự ta có trị hiệu dụng của dòng điện pha:
20
I AB = I BC = I CA = (A)
3
2/ Trị hiệu dụng điện áp dây của nguồn và điện áp pha của tải.
• Trị hiệu dụng điện áp dây của nguồn:
U& ab = U& AN × 3 × ∠300 = 100 × 3 × ∠300
⇒ R = 9 (Ω)
2
⎛ 20 ⎞
P = 3 × R × I AB
2
= 3× 9 × ⎜ ⎟ = 3600 (W)
⎝ 3⎠
• Công suất tổn hao trên đường dây:
Ta có: Z d = r + jX = 1( Ω )
⇒ r = 1( Ω )
Ph = 3 × r × I aA
2
= 3 × 1× 202 = 1200 (W)
Trang 31
Khóa luận tốt nghiệp
±
E2 ZB
b B
±
n E3
N
C ZC
c
±
Zn
Trang 32
Khóa luận tốt nghiệp
±
E2 Zd ZB
b B
±
n E3
N
Zd C ZC
c
± Zn
Trang 33
Khóa luận tốt nghiệp
±
E2 Z AB
b B
n Z CA
±
E3 Z BC
c C
Trang 34
Khóa luận tốt nghiệp
E1 Zd
a A
±
E2 I&I Zd Z AB
b B
n I&III Z CA
±
E3 I&II Z BC
Zd
c C
±
Chọn chiều dòng điện cho vòng như hình vẽ, khi đó ta có hệ phương trình:
⎧ I&I × ( Z d + Z AB + Z d ) − I&II × Z d − I&III × Z AB + U& bn − U& an = 0
⎪⎪
⎨− I&I × Z d + I&II × ( Z d + Z BC + Z d ) − I&III × Z BC + U& cn − U& bn = 0
⎪ &
⎪⎩− I I × Z AB − I&II × Z BC + I&III × ( Z AB + Z BC + Z CA ) = 0
Trang 35
Khóa luận tốt nghiệp
a A
± E1 Z AB
b B
E3 Z CA
± E2 Z BC
c C
Zd
a A
± E1
Zd Z AB
b B
E3 Z CA
± E2 Z BC
Zd
c C
Trang 36
Khóa luận tốt nghiệp
Áp dụng phương pháp dòng điện vòng để giải tương tự như giải mạch điện nguồn nối
tam giác – tải nối tam giác đối xứng có tổng trở trên đường dây.
4. Nguồn nối tam giác – tải nối sao
Sơ đồ mạch điện:
a Zd A ZA
±
I&I
E1
b Zd ZB
B
E3 N
±
I&II
E2
c Zd C ZC
Chọn chiều dòng điện vòng như hình vẽ, khi đó ta có hệ phương trình:
⎪⎧ I I × ( Z d + Z A + Z d + Z B ) − I II × ( Z d + Z B ) − U ab = 0
& & &
⎨ &
⎪⎩− I I × ( Z d + Z B ) + I&II × ( Z d + Z B + Z d + Z C ) − U& bc = 0
Trang 37
Khóa luận tốt nghiệp
E1 ZA
a A
±
E2 ZB
b B
±
n E3
N
C ZC
c
±
Zn
E2 ZB
b B
±
n E3
N
C ZC
c
±
Zn
Trang 38
Khóa luận tốt nghiệp
220 ⎡ ⎛ 1 3⎞ ⎛ 1 3 ⎞⎤
× ⎢8 − j 4 + ⎜ − − j ⎟ ( 8 + j 4 ) + 16 ⎜ − + j ⎟⎥
80 ⎣⎢ ⎝ 2 2 ⎠ ⎝ 2 2 ⎠ ⎦⎥
=
1
× ( 8 − j 4 + 8 + j 4 + 172 )
180
=
220
192
(
× 8 − j 4 − 4 − j 2 − j 4 3 + 2 3 − 8 + j8 3 )
= −0.6 + j1 = 1, 2 × ∠121,50 (V)
1/ Điện áp và dòng điện trên các pha của tải:
• Dòng điện trên các pha của tải
U& U& − U& Nn
I&AN = AN = an
ZA ZA
220 − ( −0, 6 + j1)
=
8+j4
=
( 220, 6 + j1) × (8 − j 4 )
8+j4
= 22,1 − j10,9 = 22, 2 × ∠ − 24, 20 (A)
Trang 39
Khóa luận tốt nghiệp
U& AN = I&AN × ZA
= ( 22,1 − j10,9 ) × ( 8 + j 4 )
= 220, 4 + j1, 2
= 220, 4 × ∠0,30 (V)
U& BN = I&BN × ZB
= ( −1, 4 − j 24, 6 ) × ( 8 − j 4 )
= −109, 6 + j191, 2
= 220, 4 × ∠ − 1200 (V)
U& CN = I&CN × ZC
= ( −21,9 − j 37,9 ) × 5
= −109,5 + j189,5
⇒ RA = 8(Ω)
ZB = RB + jX B = ( 8 − j 4 ) Ω
⇒ RB = 8(Ω)
ZC = RC + jX C = 5 ( Ω )
⇒ RC = 5(Ω)
PA = RA × I AN
2
= 8 × 24, 22
= 4685,1 (W)
Trang 40
Khóa luận tốt nghiệp
PB = RB × I BN
2
= 8 × 24, 7 2
= 4880, 7 (W)
PC = RC × I CN
2
= 5 × 43,82
= 9592, 2 (W)
• Công suất hao phí trên đường dây trung tính
Ta có: Zn = Rn + jX n = 0,5 ( Ω )
⇒ Rn = 0,5(Ω)
Ph = Rn × I&nN
2
= 0,5 × 2,32
= 2, 6 (W)
Trang 41
Khóa luận tốt nghiệp
CHƯƠNG III. SỬ DỤNG MATLAB ĐỂ GIẢI BÀI TẬP MẠCH ĐIỆN BA PHA
1. Nguồn nối sao – tải nối sao
Sử dụng Matlab để hỗ trợ giải bài toán mạch điện ba pha nguồn nối sao – tải nối sao ta
thực hiện các bước sau:
1.1. Mở file có tên: MACHDIENBAPHA
Sau khi khởi động chương trình Matlab, từ của sổ GUIDE Quick Start clik vào nút lệnh
‘Open Existing GUI’, sau đó click vào nút lệnh ‘Browse’ để mở file có tên:
MACHDIENBAPHA.fig, trên màn hình sẽ xuất hiện giao diện làm việc của chương
trình.
1.2. Chọn mạch điện và nhập các dữ kiện của bài toán
Chọn mạch điện ‘sao – sao’ trong vùng ‘chọn mạch điện’ và nhập các dữ kiện của bài
toán bằng cách click vào nút lệnh ‘Mặc nhiên’ để hiển thị số liệu mẫu hoặc có thể nhập
trực tiếp trên các dữ kiện trong các bảng nhập số liệu.
Dưới đây là giao diện của chương trình sau khi chọn mạch điện và nhập các dữ kiện của
bài toán.
Trang 42
Khóa luận tốt nghiệp
Trang 43
Khóa luận tốt nghiệp
Vẽ đồ thị điện áp
Trang 44
Khóa luận tốt nghiệp
Tìm điện áp
Trang 45
Khóa luận tốt nghiệp
Trang 46
Khóa luận tốt nghiệp
Trang 47
Khóa luận tốt nghiệp
• Thanh trượt dùng để nhập tần số, khi kéo thanh trượt trên ô dữ kiện f sẽ
nhận các giá trị tương ứng từ 1 – 100.
• Một số qui ước của chương trình:
) Khi nhập dữ kiện trên các ô nhập liệu thì sử dụng dấu chấm (.) để
phân cách giữa phần nguyên và phần thập phân.
) XC = 0 khi nhập giá trị C = 0.
) Khi tổng trở trên một nhánh nào đó bằng không tương ứng với
trường hợp ngắn mạch trên nhánh đó.
) Đối với mạch điện nguồn nối sao – tải nối sao nếu nhập R1 = 0,
L1 = 0, C1 = 0, Zd = 0 và ZnN = 0 thì mạch điện tương ứng không
có đường dây trung tính và tương tự cho các trường hợp còn lại.
) Các góc pha được cố định và quy ước như sau:
¾ Góc pha thứ nhất: Ep1 = 00
¾ Góc pha thứ hai: Ep2 = – 1200
¾ Góc pha thứ ba: Ep3 = 1200
Trang 48
Khóa luận tốt nghiệp
Trang 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Đặng Văn Đào. 1997. Kỹ thuật điện, nhà xuất bản Giáo dục.
[2] Nguyễn Kim Đính. 2003. Bài tập kỹ thuật điện, nhà xuất bản ĐHQG TP. Hồ
Chí Minh.
[3] Nguyễn Hoài Sơn. 2000. Ứng dụng Matlab trong tính toán kỹ thuật (tập 1),
nhà xuất bản ĐHQG TP. Hồ Chí Minh.
[4] Nguyễn Chí Ngôn. 2003. Thí nghiệm CAD (Computer-Aided Design), Đại
học Cần Thơ đọc từ nguồn: http://www.cit.ctu.vn/department/ac/ncngon.html
[5] Nguyễn Lân Tráng. 1999. Kỹ thuật điện 1, nhà xuất bản Giáo dục.
[6] Phạm Thế Bảo, Ebook Sử dụng công cụ Guide Layout thiết kế giao diện
trong Matlab đọc từ nguồn: http://www.matlab.com.vn.
[7] Trương Tri Ngộ. 1997. Bài tập kỹ thuật điện, nhà xuất bản Xây dựng.
[8] Vương Tấn Sĩ. 2000. Giáo trình Matlab, Đại học Cần Thơ.
[9] Phần mềm Matlab Version 7.0.1 Service Pack 2 của MatWork.
[10] Bài tập đồ họa Matlab lớp cao học vật lý k16 Đại học Khoa Học Tự Nhiên
TP. HCM. 2007.