Chương 3. Euclide: GV. Nguyễn Hữu Hiệp

Chương 3.
Euclide
GV. Nguyễn Hữu Hiệp
Bộ môn toán Ứng dụng, Khoa Khoa học Ứng dụng, Trường Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh, 268 Lý Thường Kiệt,
Quận 10, TP. Hồ Chí Minh.
E-mail: nguyenhuuhiep@hcmut.edu.vn
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp)

3rdChương
April 2023
3. Euclide 3rd April 2023 1 / 38
Tích vô hướng
1 Tích vô hướng
2 Không gian bù vuông góc (trực giao)
3 Hình chiếu vuông góc
4 Phương pháp bình phương cực tiểu
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 3. Euclide 3rd April 2023 2 / 38
Tích vô hướng
Tích vô hướng
Cho X là KGVT trên R. Xét phép nhân 2 véc tơ (., .) : X × X → R thỏa 4 tiên đề sau:
i) (∀u ∈ X ) : (u, u) ≥ 0; (u, u) = 0 ⇐⇒ u = 0.
ii) (∀u, v ∈ X ) : (u, v ) = (v , u).
iii) (∀α ∈ R, ∀u, v ∈ X ) : (αu, v ) = α(u, v ).
iv) (∀u, v , w ∈ X ) : (u + v , w ) = (u, w ) + (v , w ).
Khi đó, (., .) gọi là 1 tích vô hướng. KGVT X với phép toán tích vô hướng gọi là không
gian tích vô hướng.
Nếu X hữu hạn chiều gọi là không gian euclide.
Tích vô hướng trên phức thì điều kiện thứ 3 là
(u, v ) = (v , u).
Tích vô hướng
Ví dụ 1 (về tích vô hướng)
1/ R2 : (x, y ) = x1 y1 + x2 y2 là tích vô hướng chính tắc trên R2

2/ R3 : (x, y ) = x1 y1 + x2 y2 + x3 y3 là tích vô hướng chính tắc trên R3
3/ R2 : (x, y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2
4/ R2 : (x, y ) = 3x1 y1 + 4x2 y2 − 2x1 y2 − 2x2 y1
5/ R3 : (x, y ) = 3x1 y1 + 4x2 y2 + 7x3 y3 − x1 y2 − x2 y1 + 2x1 y3 + 2x3 y1 + x2 y3 + x3 y2
! !
1 −2 y 1
6/ R2 : (x, y ) = x1 x2
−2 5 y2
Rb
7/ C [a, b] : (f , g ) = f (x).g (x)dx
a
Tích vô hướng
Các khái niệm liên quan

p
1/ Độ dài véc tơ ∥u∥ = (u, u)
2/ Khoảng cách giữa 2 véc tơ d(u, v ) = ∥u − v ∥
Nếu ∥u∥ = 1 thì ta nói u là véc tơ đơn vị.
(u, v )
3/ Góc cos(u, v ) =
∥u∥∥v ∥
4/ Pythagone: ∥u∥2 +∥v ∥2 = ∥u + v ∥2 ⇐⇒ u ⊥ v ⇐⇒ (u, v ) = 0
5/ Đẳng thức hình bình hành

∥u + v ∥2 +∥u − v ∥2 = 2 ∥u∥2 +∥v ∥2
Tích vô hướng
Bất đẳng thức tam giác

∥u + v ∥ ≤ ∥u∥ +∥v ∥
Bất đẳng thức Cauchy-Schwatz

(u, v ) ≤ ∥u∥ .∥v ∥ .
Đẳng thức xảy ra khi u và v cùng hướng
∃α ≥ 0 : u = αv .
Tích vô hướng
Ví dụ 2
Trong R2 , cho tích vô hướng (x, y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2 − x1 y2 − x2 y1 và 2 véc tơ
u = (1; 2), v = (2, −1).
Tính (u, v ),∥u∥ ,∥v ∥ , cos(u, v ).
Tích vô hướng
Ví dụ 2
Trong R2 , cho tích vô hướng (x, y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2 − x1 y2 − x2 y1 và 2 véc tơ
u = (1; 2), v = (2, −1).
Tính (u, v ),∥u∥ ,∥v ∥ , cos(u, v ).
1/ (u, v ) = 2.1.2 + 3.2.(−1) − 1(−1) − 2.2 = −5

Cách khác:
! !
2 −1 y1
(x, y ) = 2x1 y1 +3x2 y2 −x1 y2 −x2 y1 = x1 x2 ⇐⇒ (x, y ) = x.M.y T .
−1 3 y2
! !
2 −1 2
Áp dụng (u, v ) = uMv T = 1 2
−1 3 −1
p √ √ √ √
2/ ∥u∥ = (u, u) = uMu T = 10. ∥v ∥ = vMv T = 15.
√
(u, v ) −5 6
cos(u,
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp)
v ) = = √
Chương 3. Euclide
√ = − . 3rd April 2023 7 / 38
Tích vô hướng
Ví dụ 3.
Trong R 3 : x = (x1 ; x2 ; x3 ), y = (y1 ; y2 ; y3 ). Cho tích vô hướng
(x, y ) = 5x1 y1 + 4x2 y2 + 3x3 y3 + 2x1 y2 + 2x2 y1 + x1 y3 + x3 y1 − x2 y3 − x3 y2
u = (1; 2; 3), v = (3; −1, −2). Tính cos(u, v ), d(u, v ), d(u − 2v , 3u + v ).
Tích vô hướng
Ví dụ 3.
(x, y ) = 5x1 y1 + 4x2 y2 + 3x3 y3 + 2x1 y2 + 2x2 y1 + x1 y3 + x3 y1 − x2 y3 − x3 y2
u = (1; 2; 3), v = (3; −1, −2). Tính cos(u, v ), d(u, v ), d(u − 2v , 3u + v ).

 
5 2 1
Ma trận của tích vô hướng M = 2 4 −1 , (x, y ) = xMv T .
 
1 −1 3
√ √ √ √
1/ (u, v ) = uMv T = 13, ∥u∥ = uMu T = 5 2,∥v ∥ = vMv T = 33.
13
cos(u, v ) = √ √ .
5 2 33
p √
2/ d(u, v ) = ∥u − v ∥ = (u − v )M.(u − v )T = 57 √
3/ d(u
Nguyễn Hữu− 2v(Th.S.Nguyễn
Hiệp , 3u + vHữu)= ∥u − 2v − 3u −
Hiệp) v ∥ 3.=Euclide
Chương ∥−2u − 3v ∥ = 653. 3rd April 2023 8 / 38
Tích vô hướng
Ví dụ 4.
(x, y ) = x1 y1 + 3x2 y2 + 7x3 y3 + x1 y2 + x2 y1 − 2x2 y3 − 2x3 y2
u = (1; 2; 3), v = (3; −1, −2). Tính cos(u, v ), d(u, v ), ||2u − 3v ||.
Tích vô hướng
Ví dụ 4.
(x, y ) = x1 y1 + 3x2 y2 + 7x3 y3 + x1 y2 + x2 y1 − 2x2 y3 − 2x3 y2
u = (1; 2; 3), v = (3; −1, −2). Tính cos(u, v ), d(u, v ), ||2u − 3v ||.
√
−26 − 91
cos(u, v ) = √ √ =
√ 56. 26 14
d(u, v ) = 134 √
||2u − 3v || = 770.
Tích vô hướng
Ví dụ 5
R1
Trong P2 [x], cho tích vô hướng (p, q) = p(x)q(x)dx; ∀p(x), q(x) ∈ P2 [x].
−1
Tính tích vô hướng giữa p(x) = 2x 2 − 3x + 1 và q(x) = x − 3 và độ dài véc tơ q
Tích vô hướng
Ví dụ 5
R1
Trong P2 [x], cho tích vô hướng (p, q) = p(x)q(x)dx; ∀p(x), q(x) ∈ P2 [x].
−1
Tính tích vô hướng giữa p(x) = 2x 2 − 3x + 1 và q(x) = x − 3 và độ dài véc tơ q
Z1 Z1
(p, q) = p(x)q(x)dx = (2x 2 − 3x + 1)(x − 3)dx = −12
−1 −1
v v
uZ1 uZ1 r
62
p u u
||q|| = (q, q) = t q(x)2 dx = t (x − 3)2 dx = .
u u
3
−1 −1
Không gian bù vuông góc (trực giao)

Trong không gian Euclide X , cho không gian con F . Tập hợp
F ⊥ = {x ∈ X |x⊥F }
gọi là bù vuông góc của không gian con F .
Tính chất
Cho không gian con F =< f1 , f2 , . . . , fm >
1/x⊥F ⇐⇒ x⊥fk , ∀k = 1, 2, . . . , m.
2/ X = F ⊕ F ⊥ .
Ví dụ 6
Trong R 3 , cho tích vô hướng (x; y ) = x1 y1 + 3x2 y2 − x2 y3 − x3 y2 + x3 y3 và
F =< f = (1; 2; 3) >. Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ .
Ví dụ 6
Trong R 3 , cho tích vô hướng (x; y ) = x1 y1 + 3x2 y2 − x2 y3 − x3 y2 + x3 y3 và
F =< f = (1; 2; 3) >. Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ .
Xét x = (x1 , x2 , x3 ) ∈ F ⊥
⇐⇒ (x, f ) = 0 ⇐⇒ 1.x1 + 2.3.x2 − 3x2 − 2x3 + 3x3 = 0 ⇐⇒ x1 − 3x2 + x3 = 0
⇐⇒ x1 = 3x2 − x3 ⇒ x = (3x2 − x3 , x2 , x3 ) = x2 (3, 1, 0) + x3 (−1, 0, 1)

Suy ra cơ sở của F ⊥ là {(3; −1; 0), (1; 0; −1)}, dim(F ⊥ ) 
= 2. 
1 0 0
Cách 2: ta có thể dùng ma trận của tích vô hướng: M = 0 3 1
 
0 1 1
x ∈ F ⊥ ⇐⇒ (f , x) = 0 ⇐⇒ fMx T = 0 ⇐⇒ x1 − 3x2 + x3 = 0...

Ví dụ 7
Trong R 3 , cho tích vô hướng
(x; y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2 + 4x3 y3 + x1 y2 + x2 y1 − 2x2 y3 − 2x3 y2 và
F =< f1 = (1; 2; −1), f2 = (2; 1; 0) >. Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ .
Ví dụ 7
Trong R 3 , cho tích vô hướng
(x; y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2 + 4x3 y3 + x1 y2 + x2 y1 − 2x2 y3 − 2x3 y2 và
F =< f1 = (1; 2; −1), f2 = (2; 1; 0) >. Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ .
 
2 1 0 (
(f1 , x) = 0
Ma trận tvh M = 1 3 −2 ⇒ (x, y ) = xMy T . Xét x ∈ F ⊥ ⇐⇒
 
0 −2 4 (f2 , x) = 0
  
! ! 2 1 0 x1
f1 1 2 −1 
⇐⇒ Mx = 0 ⇐⇒ 1 3 −2  x 2  = 0
 
f2 2 1 0

0 −2 4 x3

x1 = −22t
" # 

4 9 −8 0
⇐⇒ ⇐⇒ x2 = 32t ⇒ x = (−22, 32, 25)t. CS của F ⊥ là
5 5 −2 0 
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) 
 Chương 3. Euclide 3rd April 2023 14 / 38
Ví dụ 8
TrongR3 , cho tích vô hướng (x, y ) = x1 y1 + 
2x2 y2 + 3x3 y3 và không gian con

x + x2 − x3 = 0
 
F = (x1 ; x2 ; x3 ) ∈ R 3 1 . Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ .
 2x1 + 3x2 + x3 = 0 
Ví dụ 8
TrongR3 , cho tích vô hướng (x, y ) = x1 y1 + 
2x2 y2 + 3x3 y3 và không gian con

x + x2 − x3 = 0
 
F = (x1 ; x2 ; x3 ) ∈ R 3 1 . Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ .
 2x1 + 3x2 + x3 = 0 
Cơ sở của F là {v = (4; −3; 1)}.

  
1 0 0 x1
x ∈ F⊥ T
⇐⇒ (v , x) = vMx = 0 ⇐⇒ 4 −3 1 0 2 0 x2  = 0
  
0 0 3 x3
⇐⇒ 4x1 − 6x2 + 3x3 = 0
Suy ra cơ sở của F ⊥ là {(3; 2; 0), (0; 1; 2)} và dim(F ⊥ ) = 2.

Ví dụ 9
Trong R3 , chotích vô hướng (x, y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2 + 4x3 y3 − x1 y2 − x2 y1 và không
gian con F = (x1 ; x2 ; x3 ) ∈ R 3 |x1 + 2x2 − 3x3 = 0 . Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ .
Ví dụ 9
Trong R3 , chotích vô hướng (x, y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2 + 4x3 y3 − x1 y2 − x2 y1 và không
gian con F = (x1 ; x2 ; x3 ) ∈ R 3 |x1 + 2x2 − 3x3 = 0 . Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ .
Cơ sở của F là {(3; 0; 1); (2; −1; 0)}.
Cơ sở của F ⊥ là {(4; 4; −3)}.
Hình chiếu vuông góc
Định lý(Hình chiếu vuông góc)

Trong KG Euclide X , cho không gian con F và véc tơ z.
Véc tơ z được biểu diễn duy nhất dưới dạng
z = x + y ; x ∈ F , y ∈ F ⊥.
Véc tơ x được gọi là hình chiếu vuông góc của z xuống F , ký hiệu:
x = PrF (z)
Khoảng cách từ z xuống F là
d(z, F ) = ||y || = ||z − PrF (z)||.
Ví dụ 10
Trong R 3 với tích vô hướng chính tắc, cho không gian con
F =< f1 = (1; 2; 1), f2 = (−1; 1; 2) >, z = (2; 1; 8). Tìm PrF (z) và d(z, F ).
Ví dụ 10
Ví dụ 10
Ta viết z = x + y , x ∈ F , y ∈ F ⊥ .
Vì PrF (z) = x ∈ F =< f1 , f2 > nên x = αf1 + βf2 .
Suy ra
z = αf1 + βf2 + y (∗).
Để tìm x, ta cần tìm α, β. Muốn vậy, ta nhân 2 vế của (*) lần lượt với f1 và f2 với chú
ý y ⊥F =< f1 , f2 >.
( ( (
(z, f1 ) = α(f1 , f1 ) + β(f1 , f2 ) + 0 6α + 3β = 12 α=1
⇐⇒ ⇐⇒
(z, f2 ) = α(f2 , f1 ) + β(f2 , f2 ) + 0 3α + 6β = 15 β=2
Vậy x = PrF (z) = 1f1 + 2f2 = (−1; 4; 5). √
y = z − x = (3; −3; 3) =⇒ d(z, F ) = ||y || = 3 3.
Ví dụ 11
Ví dụ 11
Tìm cơ sở của F là {f1 ; f2 }. Ta viết z = x + y , x ∈ F , y ∈ F ⊥ .

!
a
1
Vì PrF (z) = x ∈ F =< f1 , f2 > nên x = a1 f1 + a2 f2 = f1 f2 := F .a
a2
z = F .a + y ⇐⇒ F T .z = F T Fa ⇐⇒ a = (F T F )−1 F T z.
Nhân 2 vế với [f1 , f2 ]
Suy ra
T
x = PrF (z) = F (F T F )−1 F T z = −1 4 5
(các véc tơ trong công thức đều viết theo cột.)

Ví dụ 12
Trong R 3 , cho (x, y ) = x1 y1 + x1 y2 + x2 y1 + 3x2 y2 − 2x2 y3 − 2x3 y2 + 3x3 y3 và không
gian con F =< (1; 1; 2), (2; −1; 1) >. Tìm hình chiếu của z = (−8; 7; 3) xuống F và
khoảng cách từ z đến F .
Ví dụ 12
 
1 1 0
Ma trận của tích vô hướng M = 1 3 −2 =⇒ (x, y ) = x T My .
 
0 −2 3
Ví dụ 12
 
1 1 0
 
0 −2 3
Ví dụ 12
 
1 1 0
 
0 −2 3
Công thức hình chiếu x = PrF (z) = F (F T MF )−1 F T Mz ,
     
1 2 −8 −4
với F = 1 −1 , z =  7  ⇒ x =  5 
     
2 1 3 1
√
Khoảng cách d(z, F ) = ||z − x|| = ||(−4; 2; 2)|| = 2 2.
Ví dụ 13
Trong R 3 , cho (x, y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2 + 2x3 y3 + x1 y2 + x2 y1 − x2 y3 − x3 y2 và không gian
con F =< (1; 1; 2), (2; 1; 1) >. Tìm cơ sở của F ⊥ và hình chiếu của z = (−9; 5; 2)
xuống F và khoảng cách từ z đến F .
Ví dụ 13
Trong R 3 , cho (x, y ) = 2x1 y1 + 3x2 y2 + 2x3 y3 + x1 y2 + x2 y1 − x2 y3 − x3 y2 và không gian
con F =< (1; 1; 2), (2; 1; 1) >. Tìm cơ sở của F ⊥ và hình chiếu của z = (−9; 5; 2)
xuống F và khoảng cách từ z đến F .
Cơ sở của F ⊥ là {(−5; 6; 1)}.

√
Hình chiếu PrF (z) = (−4; −1; 1) và khoảng cách d(x, F ) = 2 22.
Phương pháp bình phương cực tiểu
Bài toán

x + 2y = 2


Xét hệ phương trình tuyến tính Ax = b : 2x + y = 1

3x + 2y = −1

   
1 2 2 1 2 2
 2 1 1  →  0 −3 −3  ⇒ hệ vô nghiệm.
   
3 2 −1 0 0 −3
Ta cần tìm phương án bình phương cực tiểu (BPCT) x ∗ ∈ R 3 sao cho sai số
∥Ax − b∥ → min = ∥Ax ∗ − b∥ .
Chuẩn tính theo tích vô hướng chính tắc.
∥Ax − b∥ → min = ∥Ax ∗ − b∥ .
!
x
1
Đặt y = Ax = A1 A2 = x1 A1 + x2 A2 ∈ F = Span{A1 ; A2 } ⊂ R3 .
x2
Bài toán trở thành tìm véc tơ y = Ax ∈ F gần b nhất .

⇒ Ax ∗ là hình chiếu của b xuống F
b = Ax ∗ + y , y ∈ F ⊥ ⇐⇒ AT Ax ∗ = AT b.
∥Ax − b∥ → min = ∥Ax ∗ − b∥ .
!
x
1
Đặt y = Ax = A1 A2 = x1 A1 + x2 A2 ∈ F = Span{A1 ; A2 } ⊂ R3 .
x2
Bài toán trở thành tìm véc tơ y = Ax ∈ F gần b nhất .

⇒ Ax ∗ là hình chiếu của b xuống F
b = Ax ∗ + y , y ∈ F ⊥ ⇐⇒ AT Ax ∗ = AT b.

Nghiệm bình phương cực tiểu của hệ hệ Ax = b là nghiệm của hệ phương trình
AT Ax ∗ = AT b
Nghiệm bình phương cực tiểu (còn gọi là phương án tối ưu) luôn tồn tại.
Nếu r (A) = n (các véc tơ cột ĐLTT) thì bài toán có duy nhất nghiệm bình phương
cực tiểu.
Ví dụ 14

x + 2y = 2



3x + 2y = −1

Ví dụ 14

x + 2y = 2



3x + 2y = −1

   
1 2 2
Có A = 2 1 và b =  1 . Nghiệm bình phương cực tiểu x ∗ thoả
   
3 2 −1
! ! !
14 10 ∗ 1 −21/26
AT Ax ∗ = AT b ⇐⇒ x = ⇐⇒ x ∗ =
10 9 3 16/13
9
và sai số ∥Ax ∗ − b∥ = √
26
Ví dụ 15

2x + y = 1


Tìm nghiệm BPCT của hệ x − y = 3 .

3x + 2y = 5

Ví dụ 15

2x + y = 1


Tìm nghiệm BPCT của hệ x − y = 3 .

3x + 2y = 5

   
2 1 1
Ta có A = 1 −2 , b = 3. Nghiệm bình phương cực tiểu x ∗ thoả
   
3 2 5
! ! !
14 7 ∗ 20 64/35
AT Ax ∗ = AT b ⇐⇒ x = ⇐⇒ x ∗ =
7 6 8 −4/5
Ví dụ 16

x + y + z = 0


Tìm nghiệm BPCT của hệ x − y + 3z = 1 .

2x − 3y + 7z = 2

   
0 1 1 1
Ta có b = 1 , A = 1 −1 3.
   
2 2 −3 7
Ví dụ 16

x + y + z = 0


Tìm nghiệm BPCT của hệ x − y + 3z = 1 .

2x − 3y + 7z = 2

   
0 1 1 1
Ta có b = 1 , A = 1 −1 3. Nghiệm BPCT x ∗ thoả
   
2 2 −3 7
     
13
6 −6 18 5 − 2t
 20
AT Ax ∗ = AT b ⇐⇒ −6 11 −23 x ∗ = −7 ⇐⇒ x ∗ =  −2 + t  , t ∈ R.
    
5
18 −23 59 17 t
Ví dụ 17
Trong (Oxy ), Cho các điểm A1 = (1; 2), A2 = (−1; 3), A3 = (0; 1). Hãy viết phương
trình đường thẳng d gần các điểm A1 , A2 , A3 nhất (theo nghĩa BPCT).
Ví dụ 17
Trong (Oxy ), Cho các điểm A1 = (1; 2), A2 = (−1; 3), A3 = (0; 1). Hãy viết phương
trình đường thẳng d gần các điểm A1 , A2 , A3 nhất (theo nghĩa BPCT).

a + b = 2


Gọi d : y = a + bx. Thế A1 , A2 , A3 vào phương trình d, ta được hệ a − b = 3 . Có

a + 0b = 1

   
1 1 2
A = 1 −1 , b = 3. Giải hệ AT Ax ∗ = AT b
   
1 0 1
! ! ! ! !
3 0 a 6 a 2
= ⇐⇒ =
0 2 b −1 b −1/2
x
Vậy
Nguyễn đường thẳng cần
Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn − 3. Euclide
tìm là d : y = 2 Chương
Hữu Hiệp) 3rd April 2023 30 / 38
Ví dụ 18
Trong (Oxy ), Cho A1 = (1; 2), A2 = (−1; 3), A3 = (0; 1), A4 = (2, 5). Hãy viết phương
trình Parabol (P) gần các điểm A1 , A2 , A3 , A4 đến (P)nhất.
Ví dụ 18
Trong (Oxy ), Cho A1 = (1; 2), A2 = (−1; 3), A3 = (0; 1), A4 = (2, 5). Hãy viết phương
trình Parabol (P) gần các điểm A1 , A2 , A3 , A4 đến (P)nhất.
2
Gọi
 (P) : y = a + bx + cx . Thế Ak , k = 1, 2, 3, 4 vào pt (P),


 a + 1b + 12 c = 2
a − 1b + (−1)2 c = 3

2
,


 a + 0b + 0 c = 1
a + 2b + 22 c = 5

   
1 1 1 2  
a
1 −1 1 3
   
T ∗ T
A= , b = , X =   . Giải hệ A Ax = A b
b
 
1 0 0 1
  
c
1 2 4 5
Bài tập 1
Trong R2 : x = (x1 , x2 ), y = (y1 , y2 ), cho u = (1; −1), v = (2, 3) tích vô hướng
(x, y ) = x1 y1 − 2x1 y2 − 2x2 y1 + 5x2 y2 .
[
a/ Tính cos (u, v ).
b/ Tính ||u + v ||, d(u, v ).
c/ Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ , F = span{u}
d/ Tìm hình chiếu vuông góc của v xuống F
Bài tập 2
Trong R3 : x = (x1 ; x2 ; x3 ), y = (y1 ; y2 ; y3 ), cho u = (1; 1; 1), v = (2; 1; −1) và tích vô
hướng
(x, y ) = x1 y1 + 5x2 y2 + 4x3 y3 − x1 y2 − x2 y1 + 2x1 y3 + 2x3 y1 .
[
a/ Tính cos (u, v ).
b/ Tính ||u + v ||, d(u, v ).
c/ Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ , F = spanu, v .
d/ Tìm hình chiếu vuông góc của z = (2; −1; −3) xuống F .
Bài tập 3
Trong R3 : x = (x1 ; x2 ; x3 ), y = (y1 ; y2 ; y3 ), cho tích vô hướng
(x, y ) = 3x1 y1 + 4x2 y2 + 2x3 y3 − x1 y2 − x2 y1 + x2 y3 + x3 y2 .
và không gian con F = {(x1 ; x2 ; x3 ) ∈ R3 |x1 − x2 − 2x3 = 0}. a/ Tìm cơ sở và số chiều

của F ⊥
d/ Tìm hình chiếu vuông góc của z = (−1; 3; 2) xuống F
Bài tập 4
Tìm nghiệm bình phương cực tiểu của hệ phương trình sau

3x1 − x2 = 1
 
x + 2x = 5
 


 1 2 
2x + 3x = −2
1 2
a/ 2x1 + x2 = −1 . b/ .

3x1 + x2 = 0
 

 4x 1 + x2 = 1
−x + x = 1

1 2

x1 + 2x2 + x3 = 2
 

 x 1 + x 2 + x 3 = 5

x − x + 2x = 1 
1 2 3
c/ . d/ 2x1 + x2 − 2x3 = 1 .
 2x 1 + 3x2 − x3 = 1 

 3x1 + x2 − 5x3 = 6

−x + x + 2x = 5

1 2 3
Bài tập 5
Trong mặt phẳng (Oxy ), viết phương trình đường thẳng d gần nhất với các điểm sau
đây (theo nghĩa bình phương cực tiểu)
a/ A1 (1; −2), A2 (2; −1), A3 = (3; −4)
b/ A1 (−1; −3), A2 (0; 1), A3 = (1; 2), A4 = (2; 4)
Bài tập 6
Trong mặt phẳng (Oxy ), viết phương trình Parabol (P) gần nhất với các điểm sau đây
(theo nghĩa bình phương cực tiểu)
a/ A1 (0; 0), A2 (1; −1), A3 (2; −2), A4 (−1; 3)
b/ A1 (−2; 0), A2 (−1; 1), A3 = (0; 3), A4 = (1; 5)
THANK YOU FOR ATTENTION

Chương 3. Euclide: GV. Nguyễn Hữu Hiệp

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 3. Euclide: GV. Nguyễn Hữu Hiệp

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 3.

GV. Nguyễn Hữu Hiệp

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp)

2 Không gian bù vuông góc (trực giao)

3 Hình chiếu vuông góc

4 Phương pháp bình phương cực tiểu

Ví dụ 1 (về tích vô hướng)

1/ R2 : (x, y ) = x1 y1 + x2 y2 là tích vô hướng chính tắc trên R2

Các khái niệm liên quan

Bất đẳng thức tam giác

Bất đẳng thức Cauchy-Schwatz

Đẳng thức xảy ra khi u và v cùng hướng

1/ (u, v ) = 2.1.2 + 3.2.(−1) − 1(−1) − 2.2 = −5

(x, y ) = 5x1 y1 + 4x2 y2 + 3x3 y3 + 2x1 y2 + 2x2 y1 + x1 y3 + x3 y1 − x2 y3 − x3 y2

u = (1; 2; 3), v = (3; −1, −2). Tính cos(u, v ), d(u, v ), d(u − 2v , 3u + v ).

(x, y ) = 5x1 y1 + 4x2 y2 + 3x3 y3 + 2x1 y2 + 2x2 y1 + x1 y3 + x3 y1 − x2 y3 − x3 y2

u = (1; 2; 3), v = (3; −1, −2). Tính cos(u, v ), d(u, v ), d(u − 2v , 3u + v ).

(x, y ) = x1 y1 + 3x2 y2 + 7x3 y3 + x1 y2 + x2 y1 − 2x2 y3 − 2x3 y2

(x, y ) = x1 y1 + 3x2 y2 + 7x3 y3 + x1 y2 + x2 y1 − 2x2 y3 − 2x3 y2

2 Không gian bù vuông góc (trực giao)

3 Hình chiếu vuông góc

4 Phương pháp bình phương cực tiểu

Không gian bù vuông góc (trực giao)

gọi là bù vuông góc của không gian con F .

⇐⇒ x1 = 3x2 − x3 ⇒ x = (3x2 − x3 , x2 , x3 ) = x2 (3, 1, 0) + x3 (−1, 0, 1)

x ∈ F ⊥ ⇐⇒ (f , x) = 0 ⇐⇒ fMx T = 0 ⇐⇒ x1 − 3x2 + x3 = 0...

Cơ sở của F là {v = (4; −3; 1)}.

⇐⇒ 4x1 − 6x2 + 3x3 = 0

Suy ra cơ sở của F ⊥ là {(3; 2; 0), (0; 1; 2)} và dim(F ⊥ ) = 2.

Cơ sở của F là {(3; 0; 1); (2; −1; 0)}.

Cơ sở của F ⊥ là {(4; 4; −3)}.

2 Không gian bù vuông góc (trực giao)

3 Hình chiếu vuông góc

4 Phương pháp bình phương cực tiểu

Định lý(Hình chiếu vuông góc)

Khoảng cách từ z xuống F là

d(z, F ) = ||y || = ||z − PrF (z)||.

Tìm cơ sở của F là {f1 ; f2 }. Ta viết z = x + y , x ∈ F , y ∈ F ⊥ .

(các véc tơ trong công thức đều viết theo cột.)

Cơ sở của F ⊥ là {(−5; 6; 1)}.

2 Không gian bù vuông góc (trực giao)

3 Hình chiếu vuông góc

4 Phương pháp bình phương cực tiểu

Bài toán trở thành tìm véc tơ y = Ax ∈ F gần b nhất .

Bài toán trở thành tìm véc tơ y = Ax ∈ F gần b nhất .

Phương pháp bình phương cực tiểu

(x, y ) = x1 y1 − 2x1 y2 − 2x2 y1 + 5x2 y2 .

b/ Tính ||u + v ||, d(u, v ).

c/ Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ , F = span{u}

d/ Tìm hình chiếu vuông góc của v xuống F

b/ Tính ||u + v ||, d(u, v ).

c/ Tìm cơ sở và số chiều của F ⊥ , F = spanu, v .

(x, y ) = 3x1 y1 + 4x2 y2 + 2x3 y3 − x1 y2 − x2 y1 + x2 y3 + x3 y2 .

và không gian con F = {(x1 ; x2 ; x3 ) ∈ R3 |x1 − x2 − 2x3 = 0}. a/ Tìm cơ sở và số chiều

d/ Tìm hình chiếu vuông góc của z = (−1; 3; 2) xuống F

a/ A1 (1; −2), A2 (2; −1), A3 = (3; −4)

b/ A1 (−1; −3), A2 (0; 1), A3 = (1; 2), A4 = (2; 4)

a/ A1 (0; 0), A2 (1; −1), A3 (2; −2), A4 (−1; 3)

b/ A1 (−2; 0), A2 (−1; 1), A3 = (0; 3), A4 = (1; 5)

THANK YOU FOR ATTENTION

You might also like