TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP.

HCM

11.5 ĐẠO HÀM HÀM HỢP

Giảng viên: NGUYỄN MINH HẢI

 Đạo hàm riêng của hàm hợp

Trường hợp 1. Giả sử 𝑧 = 𝑓(𝑥, 𝑦) khả vi theo x và y, trong đó

𝑥 = 𝑥 𝑡 và 𝑦 = 𝑦(𝑡) khả vi theo t.
z
dz z dx z dy
= + x y
dt x dt y dt

t t
 Ví dụ 1
Cho 𝑧 = 𝑥 2 𝑦 + 3𝑥𝑦 4 , trong đó 𝑥 = sin 2𝑡 và 𝑦 = cos 𝑡.
𝑑𝑧
Tính và 𝑧′(0).
𝑑𝑡
 Ví dụ 2

Cho 𝑧 = 𝑥 2 𝑦 3 + 𝑦 cos 𝑥, trong đó 𝑥 = ln(𝜃 2 ) và 𝑦 = sin(4𝜃).

𝑑𝑧
Tính .
𝑑𝜃
 Đạo hàm riêng của hàm hợp

Trường hợp 2. Giả sử 𝑧 = 𝑓(𝑥, 𝑦) khả vi theo 𝑥, 𝑦, trong đó

𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) và 𝑦 = 𝑦(𝑢, 𝑣) khả vi theo u, v.

z
z z x z y
= +
u x u y u x y
z z x z y
= +
v x v y v u v u v
 Ví dụ 3
𝜕𝑧 𝜕𝑧
1) Cho 𝑧 = 𝑒𝑥 sin 𝑦, trong đó 𝑥 = 𝑠𝑡 2 và 𝑦 = 𝑠 2 𝑡. Tính và .
𝜕𝑠 𝜕𝑡
2. Cho 𝑧 = 𝑒 2𝑟 sin(3𝜃), trong đó 𝑟 = 𝑠𝑡 − 𝑡 2 và 𝜃 = 𝑠 2 + 𝑡 2 .
𝜕𝑧 𝜕𝑧
Tính và .
𝜕𝑠 𝜕𝑡
3. Cho 𝑤 = 𝑥 2 𝑦 + 𝑦 2 𝑧 3 trong đó
𝑥 = 𝑟 cos 𝜃, 𝑦 = 𝑟 sin 𝜃 , 𝑧 = 𝑟𝑒 𝜃

𝜕𝑤
Tính khi 𝑟 = 1, 𝜃 = 0.
𝜕𝜃
 Ví dụ 4

1. Cho 𝑤 = 𝑓(𝑥 2 − 𝑦 2 , 𝑦 2 − 𝑥 2 ). Chứng minh rằng:

𝜕𝑤 𝜕𝑤
𝑦 +𝑥 =0
𝜕𝑥 𝜕𝑦
2)(HK1-2020-2021). Cho 𝑤 = 𝑓(𝑡), trong đó 𝑓(𝑡) là hàm khả

𝜕𝑤 𝑑𝑤 2 𝜕𝑤 2
vi và 𝑡 = 𝑥 + 𝑦. Tính và tìm hằng số 𝑐 để = 𝑐𝑡 2
𝜕𝑥 𝑑𝑡 𝜕𝑥
 Đạo hàm hàm ẩn

Trường hợp 1. Hàm ẩn 𝑦 = 𝑦(𝑥) xác định từ 𝐹 𝑥, 𝑦 = 0. Khi đó

Fx
y (x )
Fy

Trường hợp 2. Hàm ẩn 𝑧 = 𝑧(𝑥, 𝑦) xác định từ 𝐹 𝑥, 𝑦, 𝑧 = 0.

Khi đó:

z Fx z Fy
x Fz y Fz
 Ví dụ 1

Cho hàm ẩn 𝑦 = 𝑦 𝑥 xác định từ phương trình:

𝑥 cos 3𝑦 + 𝑥 3 𝑦 5 = 3𝑥 − 𝑒 𝑥𝑦

Tính 𝑦 ′ 𝑥 .
 Ví dụ 2

Cho đường cong (𝐶) trong mặt phẳng Oxy xác định bởi
2𝑥 2 + 𝑦 3 − 5𝑥𝑦 + 3𝑥 + 5𝑦 + 3 = 0

Viết phương trình tiếp tuyến với (C) tại điểm có hoành độ 𝑥 = 1.
 Ví dụ 3

Cho hàm ẩn 𝑧 = 𝑧 𝑥, 𝑦 được xác định từ

𝑥 2 sin 2𝑦 − 5𝑧 = 1 + 𝑦 cos(6𝑥𝑧)

Tính các đạo hàm riêng của hàm ẩn z.

 Ví dụ 4

Cho hàm ẩn 𝑧 = 𝑧(𝑥, 𝑦) xác định từ 𝑥 − 2𝑧 + 2 = 𝑦𝑒 𝑥𝑧 .

Tính 𝑑𝑧 và 𝑑𝑧(0,0).