2.1 Hàm nhiều biến

CHƯƠNG 2
Đạo hàm
riêng
Hàm nhiều biến

2.1
utexlms.hcmute.edu.vn 1
MỤC TIÊU CỦA BÀI HỌC
Nhận dạng được

hàm n biến 01
Tìm được tập xác định,

giá trị hàm nhiều biến 02
Mô tả được đồ thị
của hàm hai biến 03
NỘI DUNG BÀI HỌC
Khái niệm hàm nhiều biến

01
02 Đồ thị của hàm hai biến
2.1.1. Khái niệm hàm hai biến
Hàm hai biến
𝑓: 𝐷 ⊂ ℝ2 → 𝐸 ⊂ ℝ
𝑥, 𝑦 ↦ 𝑧 = 𝑓(𝑥, 𝑦)
trong đó
 𝑥, 𝑦 là các biến độc lập
 Tập 𝐷 được gọi là tập xác định
(TXĐ) của hàm 𝑓
 Tập hợp tất cả các giá trị tương ứng
𝑓(𝑥, 𝑦) là tập giá trị của hàm 𝑓.
Thí dụ 1: Quy tắc 𝑓: ℝ2 → ℝ

𝑥, 𝑦 ↦ 𝑥 + 𝑦
là một hàm hai biến từ ℝ2 đến ℝ.
Hàm hai biến 𝑓: 𝐷 ⊂ ℝ2 → 𝐸 ⊂ ℝ
𝑥, 𝑦 ↦ 𝑧 = 𝑓(𝑥, 𝑦)
Chú ý!
Khi cho một hàm hai biến 𝑓, ta thường cho biểu thức 𝑓(𝑥, 𝑦)
của nó. Tập xác định của 𝑓 lúc này được hiểu là tập tất cả các
𝑥, 𝑦 ∈ ℝ2 làm cho biểu thức 𝑓(𝑥, 𝑦) có nghĩa.
Ví dụ 1 Giải
Cho hàm hai biến a) Tập xác định của hàm 𝑓 là
𝑓 𝑥, 𝑦 = 𝑥 2 𝑦 + 3𝑥 − 2𝑦 𝐷 = ℝ2 .
b) Ta có
a) Tìm tập xác định của  𝑓 −1, 2
hàm hai biến 𝑓 𝑥, 𝑦 ?
= −1 2 . 2 + 3. −1 − 2.2= −𝟓
b) Tính 𝑓 −1, 2 , 𝑓 2, −1 ,
 𝑓 2, −1
𝑓 0, 1 ?
= 22 . (−1) + 3. 2 − 2. (−1)= 𝟒
 𝑓 0, 1 = 02 . 1 + 3.0 − 2.1 = −𝟐
Ví dụ 2 Giải
Cho khối trụ tròn có bán  Thể tích của khối trụ tròn
kính đáy 𝑟 = 2𝑐𝑚, chiều cao 𝑉 = 𝜋𝑟 2 ℎ
 Thể tích của khối trụ tròn là hàm
ℎ = 5𝑐𝑚. Hãy tính thể tích theo hai biến 𝑟 và ℎ
của khối trụ? 𝑉 𝑟, ℎ = 𝜋𝑟 2 ℎ
 Do vậy với 𝑟 = 2𝑐𝑚, ℎ = 5𝑐𝑚, thể
tích của khối trụ là
𝑉 2, 5 = 𝜋. 22 . 5 = 20𝜋 (𝑐𝑚3 )
2.1.2. Khái niệm hàm nhiều biến
Hàm n biến
𝑓: 𝐷 ⊂ ℝ𝑛 → 𝐸 ⊂ ℝ
𝑥1 , 𝑥2 , … , 𝑥𝑛 ↦ 𝑢 = 𝑓 𝑥1 , 𝑥2 , … , 𝑥𝑛
trong đó
 𝑥1 , 𝑥2 , … , 𝑥𝑛 là các biến độc lập
 Tập 𝐷 được gọi là tập xác định (TXĐ) của hàm 𝑓
 Tập hợp tất cả các giá trị tương ứng 𝑓 𝑥1 , 𝑥2 , … , 𝑥𝑛 là tập giá
trị
của hàm.
Ví dụ 3
Cho hàm ba biến 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 = 𝑥 ln(3𝑦 2 + 1) + 𝑦𝑧 3 − 𝑦 4 + 2.
Tính 𝑓 3, −2, 1 và 𝑓 𝑥, 𝑦, 2𝑦 ?
Giải
Tập xác định D =ℝ3 .

 𝑓 3, −2, 1 = 3 ln 13 − 2 − 16 + 2 = 3 ln 13 − 16
 𝑓 𝑥, 𝑦, 2𝑦 = 𝑥 ln 3𝑦 2 + 1 + 𝑦. 2𝑦 3 − 𝑦 4 + 2
𝑓 𝑥, 𝑦, 2𝑦 = 𝑥 ln 3𝑦 2 + 1 + 7𝑦 4 + 2 = 𝑔(𝑥, 𝑦)
Ví dụ 4
Phương trình trạng thái Clayperon-Mendeleev
𝑃𝑉 = 𝑛𝑅𝑇, với 𝑅 là hằng số.
Từ phương trình trên ta có thể tích 𝑉 là hàm theo ba biến áp

suất 𝑃, số mol 𝑛 và nhiệt độ 𝑇
𝑛𝑅𝑇
𝑉 𝑃, 𝑛, 𝑇 =
𝑃
2.1.3. Các phép toán với hàm hai biến
Cho 𝑓 𝑥, 𝑦 và 𝑔 𝑥, 𝑦 là các hàm hai biến xác định trên miền 𝐷,
khi đó
1 𝑓 + 𝑔 𝑥, 𝑦 = 𝑓 𝑥, 𝑦 + 𝑔 𝑥, 𝑦
2 𝑓 − 𝑔 𝑥, 𝑦 = 𝑓 𝑥, 𝑦 − 𝑔 𝑥, 𝑦
3 𝑓. 𝑔 𝑥, 𝑦 = 𝑓 𝑥, 𝑦 . 𝑔 𝑥, 𝑦
𝑓 𝑓(𝑥,𝑦)
4 𝑥, 𝑦 = , 𝑔 𝑥, 𝑦 ≠ 0
𝑔 𝑔(𝑥,𝑦)
Ví dụ 5
Cho hàm 𝑓 𝑥, 𝑦 = 𝑥 2 − 6𝑥𝑦 và hàm 𝑔 𝑥, 𝑦 = 𝑥𝑦 3 − 2𝑦.
𝑓
Tìm 𝑓 + 𝑔, 𝑓 − 𝑔, 𝑓. 𝑔, theo hai biến 𝑥 và 𝑦.
𝑔
Giải
Ta có
 (𝑓 + 𝑔) 𝑥, 𝑦 = 𝑓 𝑥, 𝑦 + 𝑔 𝑥, 𝑦 = 𝑥 2 − 6𝑥𝑦 + 𝑥𝑦 3 − 2𝑦
 (𝑓 − 𝑔)(𝑥, 𝑦) = 𝑥 2 − 6𝑥𝑦 − 𝑥𝑦 3 + 2𝑦
 (𝑓. 𝑔)(𝑥, 𝑦) = 𝑥 2 − 6𝑥𝑦 . 𝑥𝑦 3 − 2𝑦 = 𝑥 3 𝑦 3 − 6𝑥 2 𝑦 4 − 2𝑦𝑥 2 + 12𝑥𝑦 2
𝑓 𝑥 2 −6𝑥𝑦
 (𝑥, 𝑦) = , 𝑔 𝑥, 𝑦 ≠ 0
𝑔 𝑥𝑦 3 −2𝑦
2.1.4. Đồ thị của hàm hai biến
1 Đồ thị của hàm hai biến 𝑓 𝑥, 𝑦 là tập hợp các điểm

𝑥, 𝑦, 𝑧 trong không gian O𝑥𝑦𝑧 sao cho (𝑥, 𝑦) thuộc tập xác định
của hàm 𝑓 và 𝑧 = 𝑓 𝑥, 𝑦 .
2 Đồ thị của hàm hai biến 𝑓 𝑥, 𝑦 là mặt cong trong không

gian O𝑥𝑦𝑧 có phương trình 𝑧 = 𝑓(𝑥, 𝑦) và có hình chiếu lên mặt
phẳng O𝑥𝑦 là miền xác định 𝐷.
Ví dụ 5 Giải
Cho hàm hai biến a) Hàm 𝑓(𝑥, 𝑦) = 9 − 𝑥 2 − 𝑦 2 xác
𝑓(𝑥, 𝑦) = 9 − 𝑥2 − 𝑦2 định khi 9 − 𝑥 2 − 𝑦 2 ≥ 0.
a) Tìm tập xác định của hàm  Vậy tập xác định của hàm 𝑓 là
𝑓? 𝐷 = { 𝑥, 𝑦 ∈ ℝ2 : 𝑥 2 + 𝑦 2 ≤ 9}
b) Tìm tập giá trị của hàm 𝑓?
c) Vẽ đồ thị của hàm 𝑓 𝑥, 𝑦 . b) Ta có 0 ≤ 9 − 𝑥 2 − 𝑦 2 ≤ 3 ,
∀ 𝑥, 𝑦 ∈ 𝐷
 Vậy tập giá trị của hàm 𝑓 là
𝑇 = [0, 3]
Ví dụ 5 Giải
Cho hàm hai biến Đồ thị của hàm hai biến
𝑓(𝑥, 𝑦) = 9 − 𝑥 2 − 𝑦 2 𝑓(𝑥, 𝑦) = 9 − 𝑥 2 − 𝑦 2
là nửa mặt cầu 𝑧 = 9 − 𝑥 2 − 𝑦 2 có
c) Vẽ đồ thị của hàm 𝑓 𝑥, 𝑦 . hình chiếu lên mặt phẳng O𝑥𝑦
là hình tròn.

2.1 Hàm nhiều biến

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2.1 Hàm nhiều biến

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHƯƠNG 2

Hàm nhiều biến

Nhận dạng được

Tìm được tập xác định,

Khái niệm hàm nhiều biến

02 Đồ thị của hàm hai biến

Thí dụ 1: Quy tắc 𝑓: ℝ2 → ℝ

Tập xác định D =ℝ3 .

Từ phương trình trên ta có thể tích 𝑉 là hàm theo ba biến áp

1 Đồ thị của hàm hai biến 𝑓 𝑥, 𝑦 là tập hợp các điểm

2 Đồ thị của hàm hai biến 𝑓 𝑥, 𝑦 là mặt cong trong không

You might also like