BAØI TAÄP BUOÅI 9

TÖÔNG QUAN VAØ HOÀI QUY

A. TOÙM TAÉT LÍ THUYEÁT
1. Töông quan giöõa caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân
Giaû söû hai ñaïi löôïng ngaãu nhieân X vaø Y laø hai daáu hieäu treân cuøng moät toång theå. Ñeå ño möùc
ñoä töông quan giöõa X vaø Y ngöôøi ta xeùt soá
E (XY)  E (X )E (Y )
RXY = ,
( X ) ( Y )
ñöôïc goïi laø heä soá töông quan giöõa X vaø Y.
Vôùi moïi ñaïi löôïng ngaãu nhieân, ta coù
-1  RXY  1.
Tröôøng hôïp RXY = 0 ta noùi X vaø Y khoâng töông quan vôùi nhau.
Tröôøng hôïp RXY =  1 ta noùi X vaø Y coù töông quan tuyeán tính.
Ñaët f(x) = E(Y/X = x) laø kì voïng cuûa Y khi X nhaän giaù trò x, ta ñöôïc haøm f(x) xaùc ñònh treân
taäp hôïp caùc giaù trò cuûa X vaø goïi noù laø haøm hoài quy cuûa Y theo X. Haøm hoài quy f(x) cho ta bieát trung
bình cuûa Y theo caùc giaù trò cuûa X.
Töông töï, ta coù haøm hoài quy cuûa X theo Y laø g(y) = E(X/Y = y).
2. Baûng töông quan maãu
Cho moät maãu kích thöôùc n. Quan saùt ñoàng thôøi X vaø Y ta ñöôïc baûng sau ñaây, ñöôïc goïi laø baûng
töông quan maãu

Y y1 y2 ... yh ni
X
x1 n11 n12 ... n1h n1
x2 n21 n22 ... n2h n2
  ...  
xk nk1 nk2 ... nkh nk
mj m1 m2 ... mh =n
Trong baûng naøy
xi(i = 1, k ) laø caùc giaù trò cuûa X,
yj(j = 1, h ) laø caùc giaù trò cuûa Y,
ni(i = 1, k ) laø soá laàn X nhaän giaù trò xi,
mj(j = 1, h ) laø soá laàn Y nhaän giaù trò yj,
mij(i = 1, k , j = 1, h ) laø soá laàn ñoàng thôøi X nhaän giaù trò x i, Y nhaän giaù trò yj.
Ta coù
k h h k
 n i   m j   n ij  n ;  n ij = ni ,  n ij = mj.
i 1 j1 i, j j1 i 1

Caùc ñaëc tröng cuûa maãu laø


1 k 1 k
X   xini , X2   x i2 n i , S2X  X 2  (X) 2 ;
n i 1 n i 1
h h 
1 1
Y
n
 yi m j , Y 2  n
 y 2j m j , S2Y  Y 2  (Y) 2 ;
j1 j1

1
 k h
1
XY 
n
  x i y j n ij .
i 1 j1

3. Heä soá töông quan maãu

Ta goïi
XY  X.Y
rXY =  
S X .S Y
laø heä soá töông quan maãu giöõa X vaø Y.
Nhö vaäy, heä soá töông quan maãu laø moät öôùc löôïng cuûa heä soá töông quan RXY. Ta cuõng coù
-1  rXY  1.
4. Ñöôøng hoài quy maãu
Ñaët
1 h
Y xi  (Y / X  xi )   nij y j
ni j 1
laø kì voïng cuûa Y khi X = xi.
Khi bieåu dieãn caùc ñieåm (xi, Y x i ) leân maët phaúng toïa ñoä vaø noái caùc ñieåm lieân tieáp
(xi, Y x i ) vôùi (xi + 1, Y x i 1 ) baèng moät ñoaïn thaúng (i = 1, k ), ta ñöôïc moät ñöôøng gaáp khuùc, ñöôïc goïi
laø ñöôøng hoài quy maãu Y theo X. Ñöôøng hoài quy naøy seõ xaáp xæ vôùi ñöôøn g hoài quy f(x) = E(Y/X = x).
Töông töï, ta coù ñöôøng hoài quy maãu X theo Y.
5. Ñöôøng hoài quy tuyeán tính maãu
Ñöôøng hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X laø ñöôøng thaúng coù phöông trình y = ax + b “gaàn” vôùi
ñöôøng hoài quy maãu Y theo X nhaát, theo nghóa
k

 n (Y
i 1
i xi  (axi  b)) 2

ñaït giaù trò nhoû nhaát.

Phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X laø y = ax + b, trong ñoù
XY  X .Y
a= 
, b = Y  aX .
2
SX
Phöông trình naøy coøn ñöôïc vieát ôû daïng “ñoái xöùng”
yY xX

 rXY  .
SY SX
Ñoåi vai troø cuûa X vaø Y ta coù coâng thöùc tìm ñöôøng hoài quy tuyeán tính maãu X theo Y.
Tröôøng hôïp X vaø Y coù töông quan “xaáp xæ” tuyeán tính thì ñöôøng hoài quy tuyeán tính cho ta cô
sôû ñeå döï baùo.

B. CAÙC BAØI GIAÛI MAÃU

1. Tính caùc ñaëc tröng maãu
Baøi 1. Cho löôïng nöôùc möa ôû hai ñòa phöông quan saùt taïi 10 thôøi ñieåm khaùc nhau, ta ñöôïc baûng
soá lieäu sau ñaây

xi 87 47 74 86 38 15 41 8 79 75
yj 86 56 84 72 47 17 43 19 88 78
 Haõy tính caùc ñaëc tröng maãu.
Giaûi
Ta coù kích thöôùc maãu n = 10.
. Ñoái vôùi ñaïi löôïng ngaãu nhieân X, ta tính ñöôïc
1 87  47  ...  75
X   xi   55 ;
n 10
1 87 2  47 2  ...  75 2
X 2   x i2   3793 ;
n 10

S 2X  X 2  (X) 2 = 3793 – 552 = 768 ;

S X  768 = 27,7128.
. Ñoái vôùi ñaïi löôïng ngaãu nhieân Y, ta tính ñöôïc
1 86  56  ....  78
Y  yj   59 ;
n 10
1 86 2  56 2  ...  78 2
Y 2   y 2j   4130,8 ;
n 10

S 2Y  Y 2  (Y) 2 = 4130,8 – 592 = 649,8 ;

S Y  649,8 = 25,4912.
. Ñoái vôùi tích XY, ta coù
1 87.86  47.56  ...  75.78
XY   xi y i   3928 .
n 10
Baøi 2. Cho baûng soá lieäu sau ñaây.
Haõy tính caùc ñaëc tröng maãu cuûa boä soá lieäu ñoù.

Y 10 15 20 25 30 35
X
1 4 7
2 10 15
3 26 35 3
4 10 8 18 6
5 2 5 6 1
Giaûi
Ta laäp moät baûng môùi ñeå tính toaùn caùc toång caàn thieát cho vieäc tính caùc ñaëc tröng maãu.

yj 10 15 20 25 30 35 ni xini x 2i n i
xi
1 4 7 11 11 11
40 105
2 10 15 25 50 100
300 600
3 26 35 3 64 192 576
1560 2625 270
4 10 8 18 6 42 168 672
800 800 2160 840
5 2 5 6 1 14 70 350
200 625 900 175

3
 mj 4 17 53 48 27 7 156 491 1709
yjmj 40 255 1060 1200 810 245 3610
y 2j m j 400 3825 21200 30000 24300 8575 88300 12000
Trong baûng treân
- Caùc oâ boâi ñen ôû goùc cuoái beân phaûi ghi caùc toång caàn thieát cho vieäc tính caùc ñaëc tröng maãu.
- Moãi oâ ôû baûng ban ñaàu goàm hai soá :
. Soá treân laø nij ;
. Soá döôùi laø tích xiyjnij (toång cuûa taát caû caùc tích naøy ñöôïc ghi ôû oâ boâi ñen thuoäc doøng
cuoái, coät cuoái).
Ta tính caùc ñaëc tröng maãu.
1 491
X   xini   3,1474 ;
n 156
1 1709
X 2   x i2 n i   10,9551 ;
n 156
 
S 2X = 1,0660 ; S X = 1,0325.
1 3610
Y   y jm j   23,1410 ;
n 156
1 88300
Y 2   y 2j m j   566,0256 ;
n 156
 
= 30,5198 ; S Y = 5,5245.
S 2Y
1 12000
XY   x i y j n ij   76,9321 .
n 156
2. Tính heä soá töông quan maãu
Baøi 3. Tính heä soá töông quan maãu cuûa boä soá lieäu cho ôû Baøi 2.
Giaûi
XY  X.Y 76,9231  3,1474.23,1410
Ta coù : rXY =    = 0,7169.
1,0325.5,5245
S X .S Y
3. Tìm phöôøng trình hoài quy tuyeán tính maãu
Baøi 4. Ño chieàu cao X vaø khoái löôïng Y cuûa 5 hoïc sinh, ta ñöôïc keát quaû cho ôû baûng sau.

X(m) 1,45 1,60 1,50 1,65 1,55

Y(kg) 50 55 45 65 60

a) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.

b) Döï ñoaùn khoái löôïng trung bình cuûa nhöõng hoïc sinh coù chieàu cao 1,52m.
c) Sai soá döï ñoaùn cuûa Y khi X = 1,45m laø bao nhieâu ?
Giaûi
a) Tröôùc heát, ta tính caùc ñaëc tröng maãu .
1,45  1,60  ...  1,55
X  1,55 ;
5
1,45 2  1,60 2  ...  1,55 2
X2   2,4075 ;
5

S 2X  2,4075  1,55 2  0,005 ;
 50  55  ...  60
Y  55 ;
5
1,45.50  1,60.55  ...  1,55.60
XY   85,65 .
5
Suy ra caùc heä soá cuûa phöông trình caàn tìm laø

XY  X.Y 85,65  1,55.55

a= 
  80 ;
0,005
S 2X

b = Y  a X  55  80.1,55  69 .

Vaäy, phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X coù daïng
y = 80x – 69.
b) Trong phöông trình treân x coù ñôn vò laø m, y coù ñôn vò laø kg.
Ñeå döï ñoaùn khoái löôïng trung bình cuûa nhöõng hoïc sinh coù chieàu cao 1,52m, ta thay
x = 1,52 vaøo phöông trình vaø tìm ñöôïc
y = 80.1,52 – 69 = 52,6 (kg).
c) Töông töï, thay x = 1,45m vaøo phöông trình, ta döï ñoaùn ñöôïc khoái löôïng trung bình laø
y = 80.1,45 – 69 = 47 (kg).
Treân maãu, hoïc sinh cao 1,45m laïi coù khoái löôïng 50 kg (xem coät 1 cuûa maãu). Vaäy sai soá khi
döï ñoaùn laø : 50 – 47 = 3 (kg).
Baøi 5. Ñeå nghieân cöùu söï phaùt trieån cuûa moät loaïi caây troàng, ngöôøi ta tieán haønh ño chieàu cao
Y(m) vaø ñöôøng kính X(cm) cuûa moät soá caây. Keát quaû ñöôïc ghi ôû baûng sau ñaây.

Y 3 4 5 6 7 8
X
21 2 5
23 3 11
25 8 15 10
27 4 17 3
29 7 12
a) Tìm heä soá töông quan maãu vaø phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X vaø X theo Y.
b) Neáu Y ñöôïc tính theo ñôn vò laø cm thì caùc haøm soá ôû caâu a) seõ thay ñoåi theá naøo ? Töø keát quaû
caâu a), haõy suy ra caùc phöông trình hoài quy töông öùng khi ñôn vò cuûa Y laø cm.
Giaûi
a) Tröôùc heát ta tính caùc ñaëc tröng maãu. Ta coù theå laäp baûng döôùi daïng sau

yj 3 4 5 6 7 8 ni
xi
21 2 5 7
23 3 11 14
25 8 15 10 33
27 4 17 3 24
29 7 12 19
mj 2 8 23 32 20 12 n = 97

5
Khi ñoù
21.7  23.14  25.33  27.24  29.19
X  25,7010 ;
97
212.7  232.14  25 2.33  27 2.24  29 2.19
X 
2
 665,9072 ;
97
 
S 2X  5,3658 ; S x  2,3164 .
3.2  4.8  5.23  6.32  7.20  8.12
Y  5,9897 ;
97
3 2.2  4 2.8  5 2.23  6 2.32  7 2.20  8 2.12
Y 2
 37,3299 ;
97
 
S 2Y = 1,4534 ; S Y = 1,2056.
21.3.2  21.4.5  23.4.3  23.5.11  ...  29.7.7  29.8.12
XY   156,2165
97
. Tính heä soá töông quan maãu
XY  X.Y
rXY =   = 0,8147.
S X .S Y
. Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.

Caùch thöù nhaát.

XY  X.Y
a= 
= 0,4240 ;
S 2X
b = Y  a X = - 4,9075.
Do ñoù y = ax + b = 0,4240x – 4,9075.

Caùch thöù hai. AÙp duïng coâng thöùc “ñoái xöùng” ta ñöôïc
yY xX

 rXY  ,
Sy SX
hay
y  5,9897 x  25,7010
 0,8147 .
1,2056 2,3164
Ruùt goïn ta ñöôïc phöông trình y = 0,4240x – 4,9075.

. Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu X theo Y.

Caùch thöù nhaát. Ñoåi vai troø cuûa X vaø Y ta ñöôïc

XY  X.Y
a= 
= 1,5654 ;
S 2Y
b = X  a Y = 16,3247.
Do ñoù ta coù phöông trình x = ay + b = 1,5654y + 16,3247.
Caùch thöù hai. AÙp duïng coâng thöùc “ñoái xöùng” ta coù
xX yY

 rXY  ,
SX SY
hay
 x  25,7010 y  5,9897
 0,8147 .
2,3164 1,2056
Ruùt goïn ta ñöôïc x = 1,5653y + 16,3251.

b) Neáu y ñöôïc tính theo ñôn vò laø cm thì veá traùi cuûa phöông trình y = 0,4240x – 4,9075 seõ taêng
leân 100 laàn. Suy ra veá phaûi cuõng phaûi taêng 100 laàn. Do ñôn vò cuûa x khoâng thay ñoåi neân heä soá a vaø
b phaûi taêng 100 laàn. Vaäy phöông trình môùi coù daïng y = 42,40x – 490,75.
. Xeùt phöông trình x = 1,5653y + 16,3251.
Neáu y taêng 100 laàn vaø x giöõ nguyeân thì heä soá cuûa y phaûi giaûm 100 laàn. Vaäy, phöông trình
môùi coù daïng
x = 0,015653y + 16,3251.
4. Baøi taäp toång hôïp
Baøi 6. Ñeå nghieân cöùu söï phaùt trieån cuûa moät loaïi caây troàng, ngöôøi ta tieán haønh ño ñöôøng kính
X(cm) vaø chieàu cao Y(m) cuûa moät soá caây. Keát quaû ñöôïc ghi trong baûng sau ñaây .

Y 2 3 4 5 6 7
X
20 3 5
22 2 10
24 8 12 15 5
26 4 16 7
28 8 5

a) Nhöõng caây cao 6m trôû leân ñöôïc goïi laø caây loaïi moät. Haõy öôùc löôïng tæ leä caây loaïi moät vôùi ñoä
tin caäy 89%.
b) Haõy öôùc löôïng ñöôøng kính trung bình cuûa nhöõng caây loaïi moät vôùi ñoä tin caäy 98%, cho bieát
ñöôøng kính coù phaân phoái chuaån.
c) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu cuûa chieàu cao ñoái vôùi ñöôøng kính caây.
d) Giaû söû tröôùc ñoù chieàu cao trung bình cuûa loaïi caây naøy ôû cuøng ñoä tuoåi laø 5,1m. Soá lieäu treân
ñöôïc laáy ôû nhöõng caây ñaõ ñöôïc aùp duïng moät bieän phaùp chaêm boùn môùi. Vôùi möùc yù nghóa 5%, haõy nhaän
xeùt veà taùc duïng cuûa vieäc chaêm boùn ñoù.
Giaûi
a) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng tæ leä toång theå.
Ta xem toång theå laø loaïi caây troàng ñang ñöôïc nghieân cöùu.
Goïi p laø tæ leä caây loaïi moät cuûa toång theå. Ta caàn öôùc löôïng p vôùi ñoä tin caäy  = 80%.
Ta coù kích thöôùc maãu ñònh tính
n = 3 + 5 + 2 + 10 + ... + 8 + 5 = 100.
Soá caây loaïi moät trong maãu
k = 5 + 7 + 8 + 5 = 25.
Do ñoù tæ leä maãu laø
k 25
f=  = 0,25.
n 100
Tra baûng haøm soá Laplace, ta thaáy
0,89
(1,6) = = 0,445 neân Z = 1,6.
2
Ñoä chính xaùc
f (1  f ) 0,25.0,75
 = Z  1,6 = 0,0693.
n 100

7
 Vaäy, tæ leä caây loaïi moät cuûa toång theå laø
p = f   = 0,25  0,0693 ;
hay 18,07%  p  31,93%.
b) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng kì voïng cuûa toång theå.
Ta xem toång theå laø caây loaïi moät. Goïi  laø ñöôøng kính trung bình cuûa toång theå. Ta caàn öôùc
löôïng  vôùi ñoä tin caäy  = 98%.
Maãu ñònh löôïng coù kích thöôùc
n = 5 + 7 + 8 + 5 = 25.
Ta coù
24.5  26.7  28(8  5)
X  26,64 ;
25
24 2.5  26 2.7  28 2 (8  5)
X2   712,16 ;
25

S 2X = 2,4704 ; S2 = 2,5733 ; S = 1,6042.
Vì n = 25 < 30 neân tra baûng phaân phoái Student doøng 24 coät 0,02 ta ñöôïc T  = 2,492.
Tính ñoä chính xaùc
S 1,604
 = T  2,492. = 0,8045.
n 25
Vaäy, ñöôøng kính trung bình cuûa caây loaïi moät laø
 = 26,64  0,8045 (cm).
c) Ñaây laø baøi toaùn tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu.
Ta tính ñöôïc caùc ñaëc tröng maãu sau ñaây.

X = 24,5 ; Y = 4,65 ; S 2X = 4,67 ; XY = 115,92.
Do ñoù
115,92  24,5.4,65
a= = 0,0915 ;
4,67
b = Y - a X = 2,40825.
Vaäy, phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X laø
y = 0,0915x + 2,40825.
Trong phöông trình naøy x tính baèng cm, y tính baèng m.
d) Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà giaù trò trung bình cuûa toång theå.
Ta laïi xem toång theå laø toaøn boä caây troàng ñang nghieân cöùu. Goïi  laø chieàu cao trung bình cuûa
toång theå. Sau khi coù cheá ñoä chaêm boùn môùi thì  chöa bieát. Coøn tröôùc khi coù cheá ñoä naøy thì chieàu
cao ñoù laø 5,1m. Ta giaû thieát H : “ = 5,1”. Neáu giaû thieát ñuùng thì cheá ñoä chaêm boùn môùi khoâng coù
taùc duïng. Neáu giaû thieát sai thì cheá ñoä naøy ñaõ laøm thay ñoåi chieàu cao trung bình cuûa caây.
Ta tieán haønh kieåm ñònh H vôùi n = 100, Y = 4,65.
Ta caàn tính theâm phöông sai maãu hieäu chænh.
Theo maãu ôû caâu c) ta coù Y 2 = 23,03 neân

S 2Y = 23,03 – 4,652 = 1,4075 ;
100
S2 = .1,4075 = 1,4217.
99
Suy ra
S = 1,4217 = 1,1924.
Vì n > 30 neân tra baûng haøm soá Laplace ta tìm ñöôïc Z = Z0,05 = 1,96.
Tính thoáng keâ
 Y  o 4,65 - 5,1
Zo = n 100  3,8 .
S 1,1924
Suy ra Zo > Z neân H bò baùc boû, töùc laø cheá ñoä chaêm boùn môùi ñaõ laøm thay ñoåi chieàu cao cuûa
caây.
Maët khaùc, chieàu cao trung bình cuûa maãu hieän nay laø Y = 4,54m nhoû hôn chieàu cao trung bình
cuûa toång theå tröôùc kia. Vaäy cheá ñoä chaêm boùn môùi ñaõ laøm giaûm chieàu cao trung bình cuûa caây.
C. BAØI TAÄP
1. Theo keát quaû thöû nghieäm ñoä beàn cuûa caùc loaïi daây ñieän coù ñöôøng kính khaùc nhau, ngöôøi ta
coù baûng soá lieäu sau ñaây.
Ñöôøng kính (X) 0,6 2 2,2 2,45 2,6
Löïc toái ña (Y) 500 560 690 760 850
a) Haõy xaùc ñònh heä soá töông quan maãu giöõa X vaø Y.
b) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.
2. Ñieåm kieåm tra hai moân Toaùn vaø Lí cuûa moät nhoùm sinh vieân ñöôïc cho trong baûng sau
Ñieåm Toaùn (X) 7 6 7 10 4 5 7 8 8 9
Ñieåm Lyù (Y) 8 7 7 9 5 3 8 9 6 7
a) Haõy öôùc löôïng heä soá töông quan giöõa khaû naêng hoïc Toaùn vaø khaû naêng hoïc Lí cuûa sinh vieân.
b) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X vaø X theo Y.

3. Baûng döôùi ñaây cho ta keát quaû thu hoaïch Y (taán/ha) theo löôïng phaân boùn X (taï/ha) treân 100
ha ruoäng.

1 2 3 4 5
a) Tìm heä soá töông quan maãu.
14 10 8
b) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính
15 12 7
maãu Y theo X.
16 28 6
17 8 9
18 12
4. Nghieân cöùu moái lieân heä giöõa X (ngaøn ñoàng) laø soá tieàn ñaàu tö cho vieäc phoøng beänh tính treân
ñaàu ngöôøi vaø Y (%) laø tæ leä ngöôøi maéc beänh ôû 50 ñòa phöông, ta thu ñöôïc baûng soá lieäu sau ñaây .
Y 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0
X
100 - - - 2 3
200 - - 3 6 2
300 - 4 6 3 -
400 1 6 4 1 -
500 6 3 - - -

a) Tính heä soá töông quan maãu.

b) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.
5. Ño chieàu cao Y (m) vaø ñöôøng kính X (cm) cuûa moät loaïi caây, ta ñöôïc keát quaû cho trong baûng
sau ñaây.

Y 6 8 10 12 14
X
30 2 17 9 3

9
 a)35Xaùc ñònh heä soá
10 töông17quan maã 9 u.
b)40Tìm caùc phöông 3 trình24hoài quy 16 tuyeán13tính
45u.
maã 6 24 12
c)50Haõy öôùc löôïng tæ leä caâ2y cao 11
treân 10m22vôùi
ñoä tin caäy 95%.

6. Quan saùt X vaø Y ta coù baûng sau.

Giaû söû X vaø Y phuï thuoäc töông quan tuyeán tính.
Y trình4 töông 8 quan 12tuyeán16
a) Tìm phöông tính Y theo
X
X.
1 c–löôï
b) Öôù 5 ng trung
16 bình 7 cuûa Y khi X = 4 vôùi ñoä
5y–10
tin caä 95%. 18 21 30 3
10 –15 4 5 17

7. Cho X (%) vaø Y (g) laø hai chæ tieâu cuûa moät loaïi saûn phaåm. Ñieàu tra ôû moät soá saûn phaåm ta ñöôïc
keát quaû sau.
a) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu X
X 2 4 8 10
theo Y.
Y
b) Giaû söû tröôùc khi ñieàu tra, giaù trò trung bình cuûa
21,2 18 4 chæ tieâu Y laø 21,5kg.
22,5 5 30 9 Soá lieäu treân ñöôïc laáy sau moät caûi tieán kyõ thuaät.
23,7 7 16 15 6 Cho nhaän xeùt veà aûnh höôûng cuûa vieäc caûi tieán ñoù
30 1 ñoái vôùi chæ tieâu Y cuûa saûn phaåm vôùi möùc yù nghóa
0,05.

c) Haõy döï ñoaùn chæ tieâu Y cuûa saûn phaåm vôùi ñieàu kieän X = 7%.
d) Ñeå öôùc löôïng trung bình cuûa chæ tieâu X vôùi ñoä tin caäy 90% thì ñaûm baûo ñoä chính xaùc laø bao
nhieâu ?
8. Khaûo saùt veà thu nhaäp vaø tæ leä thu nhaäp chi cho giaùo duïc ôû 400 hoä gia ñình, ta thu ñöôïc baûng
caùc soá lieäu sau.

Trong baûng naøy :

X 10 20 30 40 50
Y . X laø tæ leä thu nhaäp chi cho giaùo duïc
(ñôn vò tính :%),
550 – 650 10 40 20
650 – 750 40 60 20 . Y laø thu nhaäp bình quaân moãi
750 – 850 20 80 40 ngöôøi/thaùng (ñôn vò tính : ngaøn ñoàng).
850 – 950 30 30 10

a) Öôùc löôïng tæ leä thu nhaäp chi cho giaùo duïc trung bình cuûa moät gia ñình vôùi ñoä tin caäy 95%.
b) Nhöõng gia ñình coù thu nhaäp bình quaân moät ngöôøi treân 850 ngaøn ñoàng/thaùng laø hoä coù thu
nhaäp khaù cao.
Neáu noùi raèng : tæ leä hoä coù thu nhaäp khaù cao trong toaøn vuøng laø 17,5% thì coù chaáp nhaän ñöôïc
khoâng vôùi möùc yù nghóa  = 5% ?
c) Ñeå öôùc löôïng tæ leä thu nhaäp chi cho giaùo duïc vôùi ñoä chính xaùc  = 0,8% (vôùi soá lieäu cuûa
baûng treân) thì ñaûm baûo ñoä tin caäy laø bao nhieâu ?
 d) Giaû thieát X, Y coù söï phuï thuoäc töông quan tuyeán tính. Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính
maãu X theo Y.
9. Ño ñoä beàn vaø tæ leä caùcbon moät soá maãu theùp cuûa moät nhaø maùy luyeän theùp, ta coù baûng sau
ñaây.

X 3–5 5–9 9 – 15 15 – 20
Y
80 – 100 5 3
100 –120 8 17 20
120 – 140 2 7 15 11
140 – 160 8 10 5 trong ñoù :
160 – 200 7 3 . X laø tæ leä caùcbon (ñôn
vò tính : %) ,
. Y laø ñoä beàn cuûa theùp (ñôn vò tính : kg/cm 2).
a) Haõy öôùc löôïng ñoä beàn trung bình cuûa theùp do nhaø maùy saûn xuaát vôùi ñoä tin caäy 99%.
b) Theo baùo caùo cuûa nhaø maùy thì vôùi tæ leä caùcbon trong khoaûng 15 – 20% thì theùp coù ñoä beàn
trung bình laø 150 kg/cm2. Vôùi möùc yù nghóa 5%, haõy cho keát luaän veà baùo caùo ñoù. (Giaû thieát Y coù
phaân phoái chuaån).
c) Tìm caùc phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu.
10. Quan saùt moät maãu, ta coù baûng thoáng keâ löôïng phaân boùn X (kg/ha) vaø naêng suaát luùa
Y(taán/ha) sau ñaây.

X 120 140 160 180 200

Y
2,0 – 2,4 2
2,4 – 2,8 5 3
2,8 – 3,2 14 8 4
3,2 – 3,6 15 17
3,6 – 4,0 10 6 7
4,0 – 4,4 12

a) Laäp phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.

b) Haõy öôùc löôïng naêng suaát luùa trung bình cuûa vuøng ñoù vôùi ñoä tin caäy 95%.
c) Haõy öôùc löôïng naêng suaát luùa trung bình cuûa nhöõng thöûa ruoäng ñaõ duøng löôïng phaâ n boùn
180kg/ha vôùi ñoä tin caäy 99%.
d) Ñeå öôùc löôïng naêng suaát luùa trung bình cuûa caû vuøng vôùi ñoä tin caäy 99% vaø ñoä chính xaùc
0,05 taán thì caàn ñieàu tra bao nhieâu ha ruoäng nöõa ?

11
 CAÙC BAÛNG SOÁ

a ke  a
Baûng 1 : GIAÙ TRÒ CUÛA HAØM Pk(a) 
k!

a 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

k
0 0.904837 0.818731 0.740818 0,670320 0,606531 0,548812
1 0.090481 0.163746 0.222245 0.268128 0,303265 0,329287
2 0.001521 0.016375 0.033337 0,053626 0,075817 0,098786
3 0.000151 0.001091 0.033334 0,007150 0,012636 0,019757
4 0.000004 0.000055 0.000250 0,000715 0,001580 0,002964
5 0.000002 0.000015 0,000057 0,000158 0,000356
6 0.000001 0,000004 0,000013 0,000035
7 0.000001 0,000003

a 0,7 0,8 0,9 1,0 2,0 3,0

k
0 0,496585 0,449329 0,406570 0,367877 0,135335 0,049787
1 0,347610 0,359463 0,365913 0,367879 0,270671 0,149361
2 0,121663 0,113785 0,164661 0,483940 0,270671 0,224042
3 0,028388 0,038343 0,049398 0,0611313 0,180447 0,224042
4 0,004968 0,007669 0,011115 0,015328 0,090224 0,168031
5 0,000695 0,001227 0,002001 0,003066 0,036089 0,100819
6 0,000081 0,000164 0,000300 0,000511 0,012030 0,050409
7 0,000008 0,000019 0,000039 0,000073 0,003137 0,021604
8 0,000002 0,000004 0,000009 0,000859 0,008101
9 0,000001 0,000191 0,002701
10 0,000038 0,000810
11 0,000007 0,000221
12 0,000001 0,000055
13 0,000013
14 0,000003
15 0,000001
 a 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0
k
0 0,018316 0,006738 0,002479 0,000912 0,000335 0,000123
1 0,073263 0,033690 0,014873 0,006383 0,002684 0,001111
2 0,146525 0,084224 0,044618 0,022341 0,010735 0,004998
3 0,195367 0,140374 0,089235 0,052129 0,028626 0,014994
4 0,195367 0,175467 0,133853 0,091226 0,057252 0,033737
5 0,156293 0,175467 0,160623 0,127717 0,091604 0,060727
6 0,104194 0,146223 0,160623 0,149003 0,122138 0,091090
7 0,059540 0,104445 0,137677 0,149003 0,139587 0,117116
8 0,029770 0,065278 0,103258 0,130377 0,139587 0,131756
9 0,013231 0,036266 0,068838 0,101405 0,124077 0,131756
10 0,005292 0,018133 0,041303 0.070983 0,099262 0,118580
11 0,001925 0,008242 0,022529 0,045171 0,072190 0,097020
12 0,000642 0,003434 0,011262 0,026350 0,048127 0,072765
13 0,000197 0,001321 0,005199 0,014188 0,029616 0,050376
14 0,000056 0,000472 0,002228 0,007094 0,016924 0,032384
15 0,000015 0,000157 0,000891 0,003311 0,009026 0,019431
16 0,000004 0,000049 0,000334 0,001448 0,004513 0,010930
17 0,000001 0,000014 0,000118 0,000596 0,002124 0,005786
18 0,000004 0,000039 0,000232 0,000944 0,002893
19 0,000001 0,000012 0,000085 0,000397 0,001370
20 0,000004 0,000030 0,000159 0,000617
21 0,000001 0,000010 0,000061 0,000264
22 0,000003 0,000022 0,000108
23 0,000001 0,000008 0,000042
24 0,000003 0,000016
25 0,000001 0,000006
26 0,000002
27 0,000001

13
 x2
1 
Baûng 2 : GIAÙ TRÒ HAØM GAUSSE f (x)  e 2

2π

x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

0,0 0,3989 3989 3989 3986 3986 3984 3982 3980 3977 3973
0,1 3970 3965 3961 3956 3951 3945 3939 3932 3925 3918
0,2 3910 3902 3894 3885 3876 3867 3857 3847 3836 3825
0,3 3814 3802 3790 3778 3765 3752 3739 3726 3712 3697
0,4 3683 3668 9653 3637 3621 3605 3589 3572 3555 3538

0,5 3521 3503 3485 3467 3448 3929 3410 3391 3372 3352
0,6 3332 3312 3292 3271 3251 3230 3209 3187 3166 3144
0,7 3123 3101 3079 3056 3034 3011 2989 2966 2943 2920
0,8 2897 2874 2850 2827 2803 2780 2756 2732 2709 2685
0,9 2661 2637 2613 2589 2565 2541 1516 2492 2468 2444

1,0 0,2420 2396 2371 2347 2323 2299 2275 2251 2227 2203
1,1 2179 2155 2131 2107 2083 2059 2036 2012 1989 1965
1,2 1942 1919 1895 1872 1849 1826 1804 1781 1758 1736
1,3 1714 1691 1669 1647 1626 1604 1582 1561 1539 1518
1,4 1497 1476 1456 1435 1415 1394 1374 1354 1334 1315

1,5 1295 1276 1257 1238 1219 1200 1182 1163 1145 1127
1,6 1109 1092 1074 1057 1040 1023 1006 0989 0973 0957
1,7 0940 0925 0909 0893 0878 0863 0848 0833 0818 0804
1,8 0790 0775 0761 0748 0734 0721 0707 0694 0681 0669
1,9 0656 0644 0632 0620 0608 0596 0584 0573 0562 0551

2,0 0,0540 0529 0519 0508 0498 0488 0478 0468 0459 0449
2,1 0440 0431 0422 0413 0404 0396 0388 0379 0371 0363
2,2 0355 0347 0339 0332 0325 0317 0310 0303 0297 0290
2,3 0283 0277 0270 0264 0258 0252 0246 0241 0235 0229
2,4 0224 0219 0213 0208 0203 0198 0194 0189 0184 0180

2,5 0175 0171 0167 0163 0158 0154 0151 0147 0143 0139
2,6 0136 0132 0129 0126 0122 0119 0116 0113 0110 0107
2,7 0104 0101 0099 0096 0093 0091 0088 0086 0084 0081
2,8 0079 0077 0075 0073 0071 0069 0067 0065 0063 0061
2,9 0060 0058 0056 0055 0053 0051 0050 0048 0047 0046
 3,0 0,0044 0043 0042 0040 0039 0038 0037 0036 0035 0034
3,1 0033 0031 0031 0030 0029 0028 0027 0026 0025 0025
3,2 0024 0023 0022 0022 0021 0020 0020 0019 0018 0018
3,3 0017 0017 0016 0016 0015 0015 0014 0014 0013 0013
3,4 0012 0012 0012 0011 0011 0010 0010 0010 0009 0009

3,5 0009 0008 0008 0008 0008 0007 0007 0007 0007 0006
3,6 0006 0006 0006 0006 0006 0005 0005 0005 0005 0004
3,7 0004 0004 0004 0004 0004 0004 0003 0003 0003 0003
3,8 0003 0003 0003 0003 0003 0002 0002 0002 0002 0002
3,9 0002 0002 0002 0002 0002 0002 0002 0002 0001 0001
x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

15
 t2
x 
1 2
Baûng 3 : HAØM LAPLACE Φ(x) 
2π
e
0
dt

x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0,0 0,00000 00399 00798 01197 01595 01994 02392 02790 03188 03586
0.1 03983 04380 04776 05172 05567 05962 06356 06749 07142 07535
0.2 07926 08317 08706 09095 09483 09871 10257 10642 11026 11409
0.3 11791 12172 12556 12930 13307 13683 14058 14431 14803 15173
0.4 15542 15910 16276 16640 17003 17364 17724 18082 18439 18793
0.5 19146 19497 19847 20194 20194 20884 21226 21566 21904 22240
0.6 22575 22907 23237 23565 23891 24215 24537 24857 25175 25490
0.7 25804 26115 26424 26730 27035 27337 27637 27935 28230 28524
0.8 28814 29103 29389 29673 29955 30234 30511 30785 31057 31327
0.9 31594 31859 32121 32881 32639 32894 33147 33398 33646 33891

1,0 34143 34375 34614 34850 35083 35314 35543 35769 35993 36214
1.1 36433 36650 36864 37076 37286 37493 37698 37900 38100 38298
1,2 38493 38686 38877 39065 39251 39435 39617 39796 39973 40147
1.3 40320 40490 40658 40824 40988 41149 41309 41466 41621 41774
1,4 41924 42073 42220 42364 42507 42647 42786 42922 43056 43189
1.5 43319 43448 43574 43699 43822 43943 44062 44179 44295 44408
1.6 44520 44630 44738 44815 44950 45053 45154 45254 45352 45449
1.7 45543 45637 45728 45818 45907 45994 46080 46164 46246 46327
1.8 46407 46485 46562 46638 46712 46784 46856 46926 46995 47062
1.9 47128 47193 47257 47320 47381 47441 47500 47558 47615 47670

2,0 47725 47778 47831 47882 47932 47982 48030 48077 48124 48169
2.1 48214 48257 48300 48341 48382 48422 48461 48500 48537 48574
2.2 48610 48645 48679 48713 48745 48778 48809 48840 48870 48899
2.3 48928 48956 48983 49010 49036 49061 49086 49111 49134 49158
2.4 49180 49202 49224 49245 49266 49285 49305 49324 49343 49361
2.5 49379 49396 49413 49430 49446 49261 49477 49492 49506 49520
2.6 49534 49547 49560 49573 49585 49598 49609 49621 49632 49643
2.7 49653 49664 49674 49683 49693 49702 49711 49720 49728 49763
2.8 49744 49752 49760 49767 49774 49781 49788 49795 49801 49807
2.9 49813 49819 49825 49831 49836 49841 49846 49851 49856 49861

3,0 0,49865 3,1 48903 3,2 49931 3,3 49952 3,4 49966
3.5 49977 3,6 49984 3,7 49989 3,8 49993 3,9 49995
4,0 499968
4.5 499997
5,0 49999997
Baûng 4 : PHAÂN PHOÁI KHI BÌNH PHÖÔNG 2, P(X > 2 (n, )) VÔÙI X  2 (n)


n 0,995 0,99 0,975 0,95 0,05 0,025 0,01 0,005
1 0,0000393 0,000157 0,000982 0,00393 3,841 5,024 6,635 7,879
2 0,0100 0,0201 0,0506 0,103 5,991 7,378 9,210 10,597
3 0,0717 0,115 0,216 0,352 7,815 9,348 11,345 12,838
4 0,207 0,297 0,484 0,711 9,488 11,143 13,277 14,860
5 0,412 0,554 0,831 1,145 11,071 12,833 15,086 16,749

6 0,676 0,872 1,237 1,635 12,592 14,449 16,812 18,548

7 0,989 1,239 1,690 2,167 14.067 16,013 18,475 20,278
8 1,344 1,646 2,180 2,733 15,507 17,535 20,090 21,955
9 1,735 2,088 2,700 3,325 16,919 19,023 21,666 13,590
10 2,156 2,558 3,247 3,940 18,307 20,483 23,209 25,188

11 2,603 3,053 3,816 4,575 19,675 21,920 24,725 26,758

12 3,074 3,571 4,404 5,226 21,026 23,337 26,217 28,299
13 3,565 4,107 5,009 5,892 22,362 24,736 27,688 29,820
14 4,075 4,660 5,629 6,571 23,685 26,119 29,142 31,320
15 4,601 5,229 6,262 7,261 24,996 27,489 30,578 32,801

16 5,142 5,812 6,908 7,962 26,296 28,845 32,000 34,268

17 5,697 6,408 7,564 8,672 27,587 30,191 33,409 35,717
18 6,265 7,015 8,231 9,390 28,869 31,526 34,805 37,156
19 6,844 7,633 8,907 10,117 30,144 32,853 36,191 38,581
20 7,434 8,260 9,591 10,851 31,410 34,170 37,566 39,997

21 8,034 8,897 10,283 11,591 32,671 35,479 38,932 41,400

22 8,643 9,542 10,982 12,338 33,926 36,781 40,289 42,796
23 9,260 10,196 11,689 13,091 35,172 38,075 41,638 44,184
24 9,886 10,856 12,401 13,848 36,415 39,364 42,980 45,559
25 10,520 11,524 13,120 14,611 37,652 40,646 44,314 46,930

26 11,160 12,198 13,844 15,379 38,885 41,924 45,643 48,290

27 11,808 12,878 14,573 16,151 40,113 43,195 46,963 49,647
28 12,461 13,565 15,308 16,928 41,337 44,461 48,278 50,994
29 13,121 14,256 16,047 17,708 42,557 45,722 49,588 52,338
30 13,787 14,953 16,791 18,493 43,773 46,979 50,892 53,673

17
Baûng 5 : PHAÂN PHOÁI STUDENT t : P( X > t(n, )) =  VÔÙI X  t(n)


n 0,20 0,10 0,05 0,02 0,01 0,001
1 3,078 6,314 12,706 31,820 63,526 363,6
2 1,886 2,920 4,303 6,965 9,925 31,600
3 1,638 2,353 3,182 4,541 5,841 12,922
4 1,533 2,132 2,776 3,747 4,604 8,610
5 1,476 2,015 2,571 3,365 4,032 6,869

6 1,440 1,943 2,447 3,143 3,707 5,959

7 1,415 1,895 2,365 2,998 3,499 5,408
8 1,397 1,860 2,306 2,896 3,355 5,041
9 1,383 1,833 2,262 2,821 3,250 4,781
10 1,372 1,812 2,228 2,764 3,169 4,587

11 1,363 1,796 2,201 2,718 3,106 4,437

12 1,356 1,782 2,179 2,681 3,055 4,318
13 1,350 1,771 2,160 2,650 3,012 4,221
14 1,345 1,761 2,145 2,624 2,977 4,140
15 1,341 1,753 2,131 2,602 2,947 4,073

16 1,337 1,746 2,120 2,583 2,921 4,015

17 1,333 1,740 2,110 2,567 2,898 3,965
18 1,330 1,734 2,101 2,552 2,878 3,922
19 1,328 1,729 2,093 2,539 2,861 3,883
20 1,325 1,725 2,086 2,528 2,845 3,850

21 1,323 1,721 2,080 2,518 2,831 3,819

22 1,321 1,717 2,074 2,508 2,819 3,792
23 1,319 1,714 2,069 2,500 2,807 3,767
24 1,318 1,711 2,064 2,492 2,797 3,745
25 1,316 1,708 2,060 2,485 2,787 3,725

26 1,315 1,706 2,056 2,479 2,779 3,707

27 1,314 1,703 2,052 2,473 2,771 3,690
28 1,313 1,701 2,048 2,467 2,763 3,674
29 1,311 1,699 2,045 2,462 2,756 3,659
+ 1,282 1,645 1,960 2,326 2,576 3,291
 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Ñaäu Theá Caáp, Leâ Thieân Höông. Lyù thuyeát xaùc suaát vaø Thoáng keâ toaùn hoïc.
Tröôøng Ñaïi hoïc kó thuaät coâng ngheä (Löu haønh noäi boä), 1998.

2. Ñinh Vaên Gaéng. Baøi taäp xaùc suaát vaø thoáng keâ. NXB Giaùo duïc, 2000.

3. Ñaëng Haán. Baøi taäp xaùc suaát thoáng keâ. Tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá TP.Hoà Chí Minh
(Löu haønh noäi boä), 1994.

4. Hoaøng Ngoïc Nhaäm. Baøi taäp xaùc suaát thoáng keâ. NXB Thoáng keâ, 1996.

5. Ñaëng Huøng Thaéng. Baøi taäp xaùc suaát. NXB Giaùo duïc, 1998.

6. Toáng Ñình Quyø. Höôùng daãn giaûi baøi taäp Xaùc suaát Thoáng keâ. NXB Giaùo duïc,
1998.

19