Για τα καπέλα

Τα καπέλα και τα κάθε είδους προστατευτικά περιβλήματα της

κεφαλής χρησιμοποιήθηκαν, πιθανόν, από τα πρώτα στάδια της εξέλιξης
του ανθρώπου. Αποτέλεσαν συνοδευτικά και απαραίτητα εξαρτήματα
στην πάλη του με τις καιρικές συνθήκες και γενικότερα με τις
απειλητικές καταστάσεις που συναντούσε στη ζωή. Αργότερα έγιναν
σύμβολά εξουσίας, θρησκευτικών πεποιθήσεων, πολιτισμικών
ταυτοτήτων, ταξικών ή επαγγελματικών προσδιορισμών ή απλά έγιναν
αντικείμενα μόδας. Πάνω τους αποτυπώνεται η εγγενής ανθρώπινη
εφευρετικότητα και η πολυπλοκότητα στην ενδυματολογική εξέλιξη των
λαών του κόσμου.
Ένα καπέλο που το φορεί κάποια ή κάποιος σημαίνει πως ο
κάτοχός του ή η κοινωνική σύμβαση που τον προσδιορίζει δηλώνει μια
ταυτότητα ή συναρτάται με μια ανάγκη. Στη νεωτερικότητα το καπέλο
υποδηλώνει, κυρίως, την ταξική προέλευση αλλά και την δημιουργική
ιδιαιτερότητα καθενός που το φορεί. Οι εργάτες στη διάρκεια της
βιομηχανικής επανάστασης φορούσαν τραγιάσκα, ενώ οι αστοί
ρεπούμπλικα. Οι στρατιώτες φορούν τα κράνη τους και οι μεγαλοαστοί
ή οι ευγενείς τα ημίψηλα και τ’ άλλα είδη καπέλων που τους κάνουν να
ξεχωρίζουν από το λαό. Οι Γάλλοι αντιστασιακοί στη διάρκεια του β’
παγκόσμιου πολέμου φορούσαν μπερέδες και οι . Το καπέλο σημαίνει
ποιος είμαι, τι κάνω ή ποιος θα ήθελα να είμαι ή τι θα ήθελα να κάνω αν
αυτό δεν το έχω αυτό ήδη κατακτήσει.
Το πρώτο καπέλο στην ανθρώπινη ιστορία ήταν, πιθανόν, ένα
μεγάλο φύλλο ή ένα κομμάτι από δέρμα. Μία από τις πρώτες
απεικονίσεις καπέλων προέρχεται από ένα θηβαϊκό τάφο στην Αίγυπτο,
όπου ένας άνδρας φορά ένα κωνικό περίβλημα στο κεφάλι του φτιαγμένο
από άχυρα. 
 Στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη όταν απελευθερωνόταν κάποιος
δούλος, του έδιναν να φορά στο κεφάλι του ένα μαλακό φρυγικό πώμα
(σκούφο) με την πάνω κορυφή του λυγισμένη σαν σύμβολο
απελευθέρωσης. 

Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο τα φρυγικά καλύμματα της
κεφαλής ονομάστηκαν Liberty από το όνομα μιας αντίστοιχης ρωμαϊκής
θέας στη διάρκεια της γαλλικής επανάστασης αποτελώντας ένα από τα
σύμβολά της. Τα φορούσαν ιδιαίτερα οι Ιακωβίνοι.

Στον περίφημο πίνακα του Ντελακρουά (1798-1863) «Η ελευθερία

οδηγεί το λαό», η πρωταγωνίστρια Ελευθερία φορά ένα τέτοιο κάλυμμα
στην κεφαλή της σαν σήμα κατατεθέν στην απελευθέρωση του λαού από
τους δυνάστες!
Ο πίνακας απεικονίζει την λαϊκή εξέγερση στο Παρίσι τον Ιούλιο
του 1830. Ο λαός μην αντέχοντας στην αφόρητη καταπίεση
επαναστάτησε. Με τα όπλα στα χέρια ορμάει απαιτώντας το δίκιο του. Οι
πρώτοι δέχτηκαν τα πυρά και σωριάστηκαν. Νεκροί έπεσαν και
στρατιώτες. Ο λαός δεν έχει αρχηγό. Έχει όμως ένα όραμα. Την
Ελευθερία. Αυτή τον οδηγεί. Ξυπόλητη και με γυμνό το στήθος μοιάζει
με αρχαία ελληνική θεά, ή με την ρωμαϊκή προσωποποίηση της
Ελευθερίας, την Λιμπερτάς. Φοράει την φρυγική σκούφια των Ιακωβίνων
στο κεφάλι. Κρατάει ντουφέκι με ξιφολόγχη στο αριστερό και υψώνει
την απαγορευμένη σημαία της Γαλλικής Επανάστασης, την Τρικολόρ
στο δεξί. Στρέφει το κεφάλι της στο λαό που την ακολουθεί και του δίνει
θάρρος να πολεμήσει.
Είναι χαρακτηριστικό στον πίνακα ότι όλα τα όρθια δρώντα
πρόσωπα σε πρώτο πλάνο φορούν καπέλα τριών διαφορετικών τύπων. Η
ελευθερία ένα λίμπερτι, ο άνδρας αριστερά της ένα ημίψηλο και αυτός
στα δεξιά ένα κασκέτο. Δεν είναι μάλλον τυχαίο αυτό. Πιθανόν οι
διαφορετικές επιλογές υπαγορεύονται από τον αντίστοιχο κοινωνικό
ρόλο του κάθε προσώπου. Ένας αστός και ένας προλετάριος κι ανάμεσα
τους η Ελευθερία που στο ένα χέρι της κρατά τη γαλλική σημαία και στο
άλλο ένα όπλο με ξιφολόγχη, όπως όπλα κρατούν και τα εκατέρωθεν
αυτής σε πρώτο πλάνο πρόσωπα όπως και στο βάθος ο εξεγερμένος λαός.
 Η δύναμη του έργου μοιάζει ν’ αποκορυφώνεται στο νοητό
σχηματισμό ενός τριγώνου μεταξύ της ξιφολόγχης, του λίμπερτι και της
σημαίας, ή μεταξύ του ημίψηλου, του κασκέτου και του λίμπερτι σε ένα
άλλο τρίγωνο χαμηλότερου από το πρώτο. Σα να θέλει ο ζωγράφος να
τριγωνοποιήσει το σύνθημα της ελευθερίας, της ισότητας και της
αδελφότητας που κυριάρχησε στη διάρκεια της μεγάλης γαλλικής
επανάστασης (1789) έχει διαψευστεί!
Μεγάλο βήμα στην εξέλιξη της ιστορίας των καπέλων ήταν η
ανακάλυψη της αισθητικής σημασίας τους η οποία δημιούργησε από τα
μέσα του 19ου ως τα μέσα πάνω κάτω του 20αιωνα μια αξιόλογη μορφή
δραστηριότητας την πιλοποιεία.  

Για το πώς και ποιος ανακάλυψε το καπέλο υπάρχουν

διαφορετικές εκτιμήσεις είναι όμως σαφές πως ανακαλύφθηκε είτε μέσω
επιρροών είτε και ανεξάρτητα στα διάφορα μέρη του κόσμου σε
διαφορετικές χρονικές εποχές. Μερικά από τα πιο διάσημα καπέλα της
σύγχρονης εποχής είναι το Stetson, το Sombrero, το Fedora, το Hard Hat
και το Bowler.