Professional Documents
Culture Documents
EĞİTİMDE DENETİM
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ASLAN
1
DENETİMİN ÖNEMİ VE AMACI EĞİTİMDE DENETİM
Denetim Kavramı Denetimin Tanımı
Kavram karışıklıklarına neden olmamak için;
• teftiş yerine denetim,
Bu anlamda denetim örgütlerin • müfettiş yerine denetçi-denetmen
devamlılığını sağlamaları konusunda önemli kavramları kullanılacaktır.
bir işleve sahiptir
Bazı kaynaklarda teftiş ile denetimin farkı olmadığı
ve birbirlerinin yerine kullanılabileceğini
belirtmektedirler.
2
EĞİTİMDE DENETİM EĞİTİMDE DENETİM
Denetimin Tanımı Denetimin Tanımı
Müfettiş için ise; Denetim,
denetçi denetmen, muin, muhakkik, kontrolör ve • kamu yararına davranışları kontrol etme
murakıp sözcüklerinin kullanıldığını süreci;
belirtmişlerdir. • örgütsel eylemlerin kabul edilen amaçlar
doğrultusunda saptanan ilke ve kurallara
Teftiş ve denetim ayrımına girilmeyecek her ikisi de uygun olup olmadığının anlaşılması süreci;
aynı anlamda kullanılacaktır. • durumu belirleme, değerlendirme, düzeltme
ve geliştirme öğelerinden oluşan etkinlikler
bütünü
biçiminde tanımları yapılmıştır.
3
EĞİTİMDE DENETİM EĞİTİMDE DENETİM
Denetimin Tanımı Denetimin Tanımı
Aydın (1993) denetimi, Rue ve Byars (1990) denetimi,
örgütsel eylemlerin kabul edilen amaçlar örgütün amaçlarını gerçekleştirmeye olumlu
doğrultusunda saptanan ilke ve kurallara uygun şekilde katkıda bulunmaları için, çalışanları
olup olmadığının anlaşılması süreci olarak; teşvik etmek olarak;
4
EĞİTİMDE DENETİM EĞİTİMDE DENETİM
Eğitimde Denetimin Önemi Eğitimde Denetimin Önemi
Eğitimde denetimin önemini üç ana başlıkta Çağdaş ve bilimsel denetim anlayışına göre
incelenebilir: denetim, sadece kontrol amaçlı değil, aynı
1) işgöreni geliştirme, zamanda sistemi ve eğitim öğretim sürecini
2) örgütü geliştirme ve geliştirmek amacıyla yapılır.
3) eğitim öğretimi geliştirme
Denetimin sürecinin geliştirme işlevi, denetim
sürecinin olmazsa olmaz bir parçası olarak varlığını
Çağdaş denetim anlayışı; korumak durumundadır
denetimi eğitim işgörenlerinin mesleksel
gelişmelerini teşvik eden, onları eğiten ve
değerlendiren bir sosyal süreç olarak görür.
5
EĞİTİMDE DENETİM EĞİTİMDE DENETİM
Eğitimde Denetimin Önemi Denetimin Gerekliliği
Düzeltici Etki: Denetimi zorunlu kılan sebepler:
Sistemin normlarla uyumlu halde çalışması içindir. 1) Devlet kurumlarının yaptığı işlerin orantısız
Bunun için de teftiş sürecinin işletilmesi gerekir. bir şekilde genişleme eğilimine engel olma
2) Bürokrasi mensubu kişilerce, kamuoyunun
eleştirilerinin dikkate alınması
3) Devlet memurlarının hukuki metinlerin keyfi
yorumlamalarını önleme
4) Bürokratların ilgili makamları kişisel çıkarları
için kullanmalarına engel olma
5) Bürokratların otoriter ve tek başına söz
sahibi olmalarının önüne geçme
6
EĞİTİMDE DENETİM EĞİTİMDE DENETİM
Denetimin Amaçları Denetimin Amaçları
Eğitim açısından bakıldığında ise; Eğitim açısından bakıldığında ise;
• Eğitim-öğretimi geliştirmek, • Öğrencilerle öğretme-öğrenme metodundaki
• Personel gelişimini teşvik etmek, en iyi sonuçları elde etmek için izlemek,
• Öğretmenlerin öğretme yeteneklerini • Teftiş resmi anlamda yukarıdaki amaçları
geliştirmeye yardımcı olmak, gerçekleştirirken, gayri resmi anlamda,
• Öğretmenlerin yeni öğretim tekniklerini sisteminin varlığını koruyucu, düzeltici ve
güvenli ve destekleyici bir çevrede disipline edici birçok gizli işlevi de yerine
denemelerini sağlamak, getirmektedir.
• İnsan ilişkilerini desteklemek,
• Öğretmen motivasyonunun artmasını
sağlamak,
1930-1950 yıllarında insan ilişkileri ve demokratik 20. yüzyılın başında denetim, uzman eğitimciler
yönetim sürecine uygun olarak öğretimin tarafından yapılmaya başlandı. 1920–30 arasında
iyileştirilmesi temelinde bir anlayış doğrultusunda denetim süreci bilimsel bir nitelik kazandı.
yapılmıştır (Aydın, 2005). 1930–40 arasında denetim, demokratik insan
ilişkileri açısından uygulandı.
7
DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Dünyada Denetimin Tarihsel Gelişimi Dünyada Denetimin Tarihsel Gelişimi
Bu dönem de öğretmenleri eyleme geçirebilmek Tracy (1995) denetim uygulamalarının gelişim
için, onların duygu ve heyecanlarını dikkate almak evrelerini,
gerektiği anlaşıldı. • toplumsal sorumluluk evresi,
• profesyonelleşme evresi,
Aynı zamanda denetimde yaratıcılık ve arınma • bilimsel evre,
dönemi olmuştur. Denetimde katılımcı, demokratik • insan ilişkileri evresi,
yaklaşımlar ayrıntılı bir şekilde incelenmiş, hizmet içi
eğitime ve insan ilişkilerine önem verilmiştir. • ikinci dalga bilimsel evre,
• ikinci dalga insan ilişkileri evresi
• insani gelişim evresi
olmak üzere yedi basamakta incelemiştir.
8
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Osmanlı Devletinde Denetim Osmanlı Devletinde Denetim
Osmanlı devletinde, Devlet okulları şeyhülislam,
kadı ya da görevlendirilen birisi tarafından kontrol Mektebi Umumiye Nezareti’nin kurulduğu 1846
edilirdi. tarihinde “Rüştiye Okulları Muinliği” ile ‘’Sıbyan
okulları Muinliği’’ olmak üzere iki tür müfettişlik
Mahalle mektepleriyle ilgili 1838 tarihli layihada, bulunmaktadır.
öğretmenlerin mesleki yeteneklerini geliştirme ve
öğretim aksaklıklarının giderilmesi için görevli Denetim, öğretmene yardım işi olarak görülmüş ve
memurlar tarafından denetim edilmeleri müfettişe de rehber anlamına gelen “muin” unvanı
öngörülmüştür. ilk kez verilmiştir.
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Osmanlı Devletinde Denetim Osmanlı Devletinde Denetim
1862 tarihine kadar “muin” ve “müfettiş” kelimeleri İlk defa, 1869 tarihli, Maarif-i Umumiye
birlikte kullanılırken, bu tarihten sonra, “muin” Nizamnamesi’nde, denetimin bir yönetim süreci
sözcüğü bırakılıp, “müfettiş” sözcüğü kullanılır olduğu ve taşrada öğretim işlerinin denetim yolu ile
olmuştur. izlenip, denetlenmesinin de resmi görevlilerin
sürekli sorumluluğuna bırakıldığı belirtilmiştir.
Tanzimat döneminde 1846 tarihli “Sıbyan Mekatibi
Hocaları Efendilerine İta Olunacak Talimat” 1889 yılında denetmenler bir dairede
yönetmeliğinde “Mekatibi Muin” olarak ilkokullar toplanmışlardır.
müfettişliğinden bahsedilmektedir.
1911’de Maarif Nezareti Merkez Teşkilâtını gösteren
Bunların günümüzdeki müfettişlere benzer kişiler Nizamnamede, merkez hizmetleri, idarî ve denetim
olduğu söylenebilir. Bu durumda denetim olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
öğretmene bir yardım olarak düşünülmüştür.
9
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Osmanlı Devletinde Denetim Osmanlı Devletinde Denetim
1913 yılında çıkarılan Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-u 1912 yılında bu yönetmelikle Merkez Örgütünde
Muvakkati (Geçici İlköğretim Yasası) ile ilköğretim “Genel Müfettişlik Dairesi” kurulmuştur.
müfettişliği kurulmuştur.
1920 yılında Bakan adına görev yapan “ Teftiş
Bunu 1914 yılında Maarif-i Umumiye Teşkilat Dairesi” kurulmuş ve 1922 yılında bu dairenin ismi
Nizamnamesi (Genel Eğitim Örgütü Tüzüğü) ile “Teftiş Kurulu” olarak değiştirilmiştir .
Bakanlık müfettişliği izlemiştir.
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
Cumhuriyet dönemine gelindiğinde Milli eğitim işleri 1923 yılında bir Talimatname hazırlanmıştır. 1923
Maarif Vekâletine verilmiştir. Bu sırada denetim yılından sonra müdürlük olan Denetim birimi
kadrosu Bakan adına vazife gören üç müfettişten Başkanlık olarak değişmiş ve Tevfik Bey başkan
oluşmaktadır. sıfatıyla bu görevi sürdürmüştür.
İlk defa toplanan Heyet-i İlmiye gündeminde 1923’te yayımlanan “İlköğretim Müfettişlerinin
Denetim Heyeti Tüzüğü yer almıştır. Görevlerine İlişkin Yönetmelik”in daha önceki
yönetmeliklerden farklı olmadığı ve bir yenilik
getirmediği görülmektedir.
10
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
Cumhuriyet yönetimi ile birlikte 1927 yılında
yürürlüğe giren “İlk Tedrisat Müfettişleri 1949 yılında yurt düzeyinde “Teftiş Bölgeleri”
Talimatnamesi”nde İlköğretim Müfettişlerinin oluşturulmuş ancak 1950 yılında bu
Teftişe, Öğretim ve Yol Göstermeye, Soruşturmayı uygulamadan vazgeçilmiş ve müfettişler Ankara,
ilişkin görevleri ile görevlerinin yerine getiriliş biçimi İstanbul ve İzmir merkezlerinde toplanmışlardır.
ve sonuçları belirtilmiştir.
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
11
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
1967 yılında yayımlanan “Milli Eğitim Bakanlığı 1967 yılında yayımlanan “Milli Eğitim Bakanlığı
Teftiş Kurulu Yönetmeliği resmi ve özel Teftiş Kurulu Yönetmeliği 2014’e kadar denetim
ortaokullar, liseler ve diğer kuruluşlar ile uygulamalarını yönlendirmiştir.
bunlarda görevli öğretmenlerin denetlenmesi
görevini Bakanlık Teftiş kuruluna vermiştir.
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
Milli Eğitim Bakanlığında 14 Mart 2014 tarihine • Bakanlık müfettişleri il, ilçe milli eğitim
kadar iki başlı denetim sistemi devam etmiştir. müdürlükleri ile özel ve resmi liselerin
Bakanlık Merkez de bakanlık müfettişleri, denetimini yaparken,
taşrada ise ilköğretim müfettişleri şeklinde • ilköğretim müfettişleri de özel ve resmi okul
örgütlenmiştir. Bakanlık müfettişleri bakan onayı öncesi ve ilköğretim kurumlarının denetimini
ile görev yaparken ilköğretim müfettişleri valilik yapıyorlardı.
oluru ile görev yapmakta idi.
12
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
İlköğretim müfettişlerinin adı 2010 yılında Eğitim Özellikle öğretmenevleri, dershaneler gibi resmi ve
Müfettişi olarak değiştirildi. 2011 yılında Bakanlık özel bazı kurumların üst üste her iki denetim
Müfettişleri Eğitim Denetçisi, Eğitim Müfettişleri de elemanı tarafından da denetlendiği oluyordu.
İl Eğitim Denetmeni olarak adlandırıldı.
2014 yılında iki başlı denetim sistemi Maarif
Görevlerinin binişik olması ve birbirlerinden Müfettişleri adı altında birleştirildi. Taşradaki maarif
bağımsız çalışmaları nedeniyle bazı kurumlar hem müfettişleri halen valilik onayı ile çalışmalarını
denetçi hem de denetmenler tarafından sürdürmektedir.
denetlenebilmekte idi.
13
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
Rehberlik ve Denetim Başkanlığı Rehberlik ve Denetim Başkanlığı
Rehberlik ve denetim başkanlığı bakanlık merkez Kapsamı:
teşkilatında örgütlenmiştir. Ayrıca Rehberlik ve Rehberlik ve Denetim Başkanı, maarif
Denetim Başkanlığına bağlı olarak il merkezlerinde il müfettişleri başkanları ve başkan yardımcıları,
milli eğitim müdürlüğüne bağlı maarif müfettişleri maarif müfettişleri, maarif müfettiş yardımcıları
başkanlığı oluşturulmuştur. ile Rehberlik ve Denetim Başkanlığı ve maarif
müfettişleri başkanlıklarında görevli diğer
Rehberlik ve denetim başkanlığına bağlı olarak personeli kapsar.
çalışan denetim elemanlarına gerek merkezde
gerekse illerde maarif müfettişi denmektedir. İl, ilçe, MEB merkez teşkilatı ve taşra teşkilatına bağlı
okullar, ve MEB’e bağlı her tür eğitim kurumlarının tüm kurum ve kuruluşlarda, inceleme, araştırma,
denetim, rehberlik, inceleme, soruşturma ve soruşturma, rehberlik ve işbaşında yetiştirme iş
araştırma işleri maarif müfettişlerince yapılmaktadır. ve işlemlerini kapsar.
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
İç Denetim Birimi Başkanlığı İç Denetim Birimi Başkanlığı
İç denetimin amacı: İç denetim birimi başkanlığı, risk yönetimi, iç kontrol
İç denetim, Bakanlığın faaliyet ve çalışmalarına ve yönetim süreçlerinin etkinliği ve yeterliliğinin
değer katmak ve geliştirmek için kaynakların değerlendirilmesi ve geliştirilmesi suretiyle
ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre Bakanlığın amaçlarının gerçekleştirilmesine yardımcı
yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek olur.
amacıyla yapılan bağımsız, tarafsız bir güvence
sağlama ve danışmanlık faaliyetidir.
14
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Cumhuriyet Döneminde Denetim Cumhuriyet Döneminde Denetim
İç Denetim Birimi Başkanlığı İç Denetim Birimi Başkanlığı
İç denetim faaliyeti; İç denetimin kapsamı:
Bakanlık faaliyetlerinin amaç ve politikalara, Bakanlığın merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatı
kalkınma planına, programlara, stratejik dahil tüm birimlerinin faaliyet ve işlemleri iç
planlara, performans programlarına ve denetim kapsamındadır. İç denetim, faaliyet,
mevzuata uygun olarak planlanmasını ve süreç veya birimlerin risk düzeyi esas alınarak
yürütülmesini; kaynakların etkili, ekonomik ve sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla iç
verimli kullanılmasını; bilgilerin güvenilirliğini, denetim standartlarına uygun olarak yapılır.
bütünlüğünü ve zamanında elde edilebilirliğini
sağlamayı amaçlar.
15