Örgütsel Davranış

2. Bölüm - Birey ve Kişilik

 BİREY ve KİŞİLİK

• İnsan, “bireysel” bir yaratıktır. Ona bu bireyselliğini

kazandıran özellikler “kişilik” dediğimiz, onun kendisi
ve çevresiyle, başkalarına benzemeyen kendine özgün
biçimde geliştirdiği ilişkilerin yapısıdır.

• Bir diğer ifade ile kişilik, bireyin belirgin, değişmeyen

ve tutarlı olan özelliklerinin tümünü ifade eder.
 Kişilik Özellikleri

• Her bireyin olaylar karşısındaki tutum ve davranışları

birbirinden farklıdır.
• Hepimizin ortak biyolojik yapıları olmasına karşın, hiç
birbirimize benzemediğimiz gibi, olaylar karşısındaki
davranışlarımız da farklılık taşır.
• Düşüncelerimiz, duygularımız, çevremizdeki olaylara
yaklaşım tanılarımız farklıdır.
• İşte bu faktörlere bireysel ayrılıklar diyoruz ve genelde de
bunları kişilik kavramı altında topluyoruz.
 Kişiliği Belirleyen Faktörler
• Kişiliğin oluşumunda üç temel faktörün etkisi
bulunmaktadır. Bunlar;
• Biyolojik faktörler; Diğer insanlara benzediğini
ve benzer davrandığını
• Kültür; Bazı insanlara benzediğini ve onlar gibi
davrandığını
• Sosyal faktörler; Hiç kimseye benzemeyen,
özgün bir davranış biçimi olduğunu ileri sürerler
 Örgütsel Davranışı Etkileyen Temel
Kişilik Özellikleri
• Kendilik kontrolü
• Başarıya Yönelim
• Otoriter Kişilik
• Makyavellist Kişilik
• Kendine Güven
• Risk Alma
• A ve B Tipi Kişilik
İçsel Kendilik Kontrolü

• İçsel kendilik kontrolü, bireyin herhangi bir

davranışının ortaya çıkmasında veya sonuçlarında
kendisinin belirli bir katkısının olduğuna inanması
şeklinde tanımlanır. Bu insanlar zor olan işleri
başarma konusunda ustadırlar. Bağımsız hareket etme
ve karar almayı gerektiren işler bu tip insanlara daha
uygundur.
Dışsal Kendilik Kontrolü

• Dışsal kendilik kontrolü olan bireyler her işi kendi

dışındaki faktörlere bağlarlar. Bu kişiler işlerinden
fazla tatmin olmayan, devamsızlık oranı yüksek, işe
yabancılaşmış kişilerdir. Tatminsizliklerinin nedeni
olarak örgütü suçlarlar. Emirlere daha çabuk uyarlar,
rutin işlerde daha başarılıdırlar, ancak yönetim ve
çalışma şartları ile ilgili olarak sürekli şikayet ederler.
Başarıya Yönelim

• Başarma ihtiyacı tüm insanlarda mevcuttur. Bu

ihtiyacı yüksek olan kişiler işlerini daha iyi yapma
durumundadırlar. Bunlar, başarılarını engelleyen her
şeyi ortadan kaldırmak ve bunu da kendi çabalarıyla
yapmak isterler. Başarı ihtiyacı yüksek olanlar
rekabetçi, geri bildirimi yüksek, sorumluluğu olan
işlere verilirlerse bu tür kişilik yapısı iş performansını
da olumlu yönde etkileyecektir.
Otoriter Kişilik

• Otoriter kişiliğe sahip olan insanlar, örgüt içinde

çalışan insanlar arasında statü ve güç farklılığının
olması gerektiğine inanırlar. Bu tip kişiler katı
kuralları olan, insanları yargılayan ve herkese tepeden
bakan, altındakileri ezen, güvenilir olmayan, gücünü
otoritesinden alan bireylerdir. Çalışanların iş
kurallarına aşırı uyumlu davranmalarını
gerektiren hiyerarşik bir yapıya sahip örgütlerde
otoriter kişilik tipi başarılı olabilir.
Makyavellist Kişilik

• Bu özelliğe sahip bireyler, diğer insanlarla arasına

mesafe koyar ve sonuçlarına göre hareket ederler.
Başkalarını kullanmasını severler, içinde bulundukları
duruma göre hareket ederler. Pazarlık durumunda
son derece başarıdırlar.
Kendini Yansıtma

• Birey, başkalarının davranışlarını gözleyerek onlara

benzer davranış gösterir. Kendini yansıtma gücü
yüksek olan kişiler, davranışlarını çevresine göre
düzenleyebilirler. Bu insanların uyum gücü yüksektir,
başkalarının davranışlarına yakın ilgi
gösterirler. Farklı konumlarda farklı şekilde
davranabildikleri için yöneticilik görevini başarıyla
yürütebilirler.
Kendine Güven

• Kendine güveni olan kişiler başkalarını memnun

etmek isteyen, başarı için yeteneklerinin varlığına
inanan, yaptıkları işten tatmin olan insanlardır. Risk
almayı severler.
• Güveni düşük olanlar ise etrafına karşı şüpheci,
başkalarına bağımlı olan tatmin düzeyi son derece
düşük insanlardır.
Risk Alma

• Riske girme eğilimi yüksek olan kişiler bazı

mesleklerde son derece başarılı olabilirler. Örneğin
yöneticilik, borsacılık mesleği bu kişilere uygun olup
bazı avantajlar sağlayabilir. Ani kararlar verilmesi
gereken bazı durumlarda yöneticilere ve işletmeye
önemli faydalar sağlanabilir.
A Tipi Kişilik

• A Tipi kişilikli biri saldırgan bir tutumla kronik bir

şekilde sürekli daha ve daha az zamanda, daha ve
daha fazla başarmak ve gerekiyorsa, diğer şeylerin
ona engel oluşuna veya diğer kişilerin ona karşı
çabalarına da karşı koymak için bir gayret içindedir.
A Tipi Kişilik

• Her zaman hareket halindedirler, yürürler ve hızlı yerler

• İşlerin çoğunun ilerleme hızı konusunda sabırsız
hissederler
• Aynı iki veya daha fazla şeyi düşünmeye ve yapmaya
çalışırlar
• Boş zamanlarıyla başa çıkamazlar (onlara göre değildir)
• Sayılara takıntılıdırlar, edindikleri her şeyin kaç tane veya
ne kadar olduğu üzerinden başarılarını ölçerler.
B Tipi Kişilik

• B Tipi A Tipinin tam tersidir, nadiren vahşice artan

sayıda şeyleri elde etme veya daima azalan bir zaman
süresi içinde bitmeyecek gibi artan olaylar dizisine
katılma arzusu ile yanıp tutuşurlar.
• B Tipleri hiçbir zaman zamana karşı yarışıyormuş
hissi ve o hissin yanında gelen sabırsızlık
duygusundan dolayı ıstırap çekmezler, suçluluk
duymadan rahat davranabilirler ve buna benzer tutum
ve davranışları vardır.
 TUTUMLAR

• Tutumlar, bireylerin belirli objelere karşı yaşadığı

deneyimler sonucunda düzenli tavır alışları , davranış
biçimleridir.

• Tutumlar, Nesneler, insanlar ya da olaylar hakkında

değerlendirici yargılar ya da ifadelerdir.
 Tutumun Bileşenleri

• Bir tutumun duygusal bileşeni: Bir tutumun

duygusal ya da hislere bağlı birimidir.

• Bir tutumun bilişsel bileşeni: Bir tutumun düşünce

ya da inanç birimidir.

• Bir tutumun davranışsal bileşeni: Birisine ya da bir

şeye karşı belli bir şekilde davranma niyetidir
 Duygular ve Tutumlar Arasındaki
Farklar

• Duygular tecrübelidir, tutumlar kararlıdır.

• Duygular hissedilir, tutumlar düşünülür

• Duygular kısa sürelidir, tutumlar uzun sürelidir.

Tutum-Davranış Modeli
Duygusal Süreç

İnançlar

Tutum Hisler
Duygu
Safhaları

Davranışsal
Niyetler

Davranış
Tutum-Davranış Modeli

• İnançlar: deneyimlerden elde edilen algılar (şirket

birleşmeleri iş güvencesini azaltır)
• Hisler: Olumlu-olumsuz bilinçli değerlendirmeler
(şirket birleşmesi olumsuz bir şeydir)
• Davranış Niyetleri: Hislerin tetiklediği davranışlar
(başka bir iş arama)
Tutumlar güçlü olduğunda davranış üzerinde daha etkilidir.
 Algılar

• Algı, bireylerin çevrelerini anlamlandırabilmek adına

duyumsal izlenimlerini düzenleme ve yorumlama
süreçlerine verilen isimdir. Ancak algıladığımız şey
somut gerçeklikten önemli derecede farklı olabilir.
Uzaktan bir ses duymak, bir duyumdur . Bu sesin
Ali’ye ait olduğunu düşünmek ise bir algı oluştuğunu
gösterir.
 Algılama Süreci

• Algılama süreci bir uyarının algılayan için bir anlam

ifade edecek biçimde seçilmesi ve örgütlenmesidir.

• Algıda seçicilik: Bireylerin kendileri için önemli

uyarılara dikkatini çevirerek diğer birçoğunu bir
kenara atması sürecidir. Kişinin daha önce yaşadığı
deneyimlerin, önyargıların ve benzer her türlü
duygulanımın o anki algılama düzeyinde etkili
olduğunu ifade eder.
Algının Örgütsel Davranış Açısından
Önemi

• Davranışlarımız neyin gerçek olduğunu algıladığımıza

göre şekillenir; gerçekliğin kendisine göre değil.

• Davranışsal açıdan önemli olan dünya, algılanan

dünyadır. Yöneten ve yönetilen açısından bakış açısı
değiştiğinden algı farklılıkları ortaya çıkmaktadır. Bu
farkın azaltılması yönetim açısından önemlidir.
Algıyı Etkileyen Faktörler
 Değerler
• Değerler, belirli bir davranış biçiminin veya bir duruşun,
kişisel veya sosyal olarak karşı veya zıt bir davranış
biçimine veya bir duruşa tercih edilmesine sebep olan
temel inançlardır. Bir bireyin neyin doğru, iyi veya arzu
edilen olduğuna dair fikirleri taşıyan yargılarıdır

• Değerler Sistemi, bir bireyin değerlerinin yoğunlukları

açısından derecelendirilmesi ile oluşan hiyerarşidir.
Özgürlük, zevk, öz saygınlık, dürüstlük, itaat ve eşitlik gibi
değerlere verdiğimiz göreceli önem
• Değerler insanların davranışlarını ve motivasyonlarını
anlamamız için gerekli temeli belirler ve algılarımızı,
tutum ve davranışlarımızı etkiler.
 Değerlerin Sınıflandırılması

• Amaç Değerler: Arzulanan sonuçlar; bir bireyin

hayatı boyunca başarmayı istediği hedeflerdir.

• Araç Değerler: Amaç değerlere ulaşmada tercih

edilen davranışlar veya kullanılacak araçlardır.
2. Bölüm Bitmiştir