Kişilik, Tutumlar, Duygular ve Değerler

1
KİŞİLİK:
 Tutarlı davranışlar ortaya çıkmasına neden olan
özellikler
 Doğuştan mı, sonradan mı ??
 Çevresel etmenler.. (aile, okul, arkadaş, sosyal
ortam…)

2
KİŞİLİK KURAMLARI
 Bilimsel Kurallar Koymaya Çalışan Yaklaşımlar
(nomoetik)
 Kişiye Dönük Kuramlar
 Diğer Bireysel Farklılıklar Kuramı

3
BİLİMSEL KURALLAR KOYMAYA ÇALIŞAN YAKLAŞIMLAR

 Eysenck ve Kişilik Tipleri Çalışması (1965):

 Hareket (içe ve dışa ) ve denge önemlidir.
 Dört tip kişilik:
 Canlı, hareketli ve iyimser tip
 Ağırkanlı kişilik
 Melankolik kişilik
 Öfkeli kişilik

Kişilik değişmesi iki temel boyutta olabilir

 Dışa dönük-içedönük
 Sinirli- durağan

4
23

5
 Cattel ve kişilik özellikleri
 16 kişilik etmeni anketi (1965)
 Endişe
 Exvia (iki aşırı uç anlamındadır)
 Köktencilik (saldırganlık, bağımsızlık ve kendini
yönlendirme derecesi
 Yumuşak fikirlilik

6
7
KİŞİYE DÖNÜK KURAMLAR
 Cooley’in “BAŞKALARININ Gözlüğüne
Yansıyan İmge” Kuramı
 Davranışlar etkileşimsel niteliktedir.
 Birey diğerlerinden aldığı tepkilere göre, kendini
değerlendirir.
 “Tersine bakan ayna, gözlük” metaforu

8
GENELLEŞTİRİLMİŞ DİĞERLERİ MODELİ (MEAD’)

 Deneyim yolu ile kişisel ve toplumsal bendeki değişimler

sonucu, kişilik de değişebilir.
 Kişiliğin ana amacı:bireylerin gizil güçlerini
gerçekleştirmesi, ortaya çıkarması
 İç ben: bireyin benzersiz, kendiliğinden oluşan ve bilinçli
parçası
 Dış ben:toplumdan deneyimler yolu ile elde edilen kural
ve değerler
 Genelleştirilmiş diğerleri: bireyin geliştirdiği toplumun
kendinden beklentileri

9
YAŞAM EVRELERİ KURAMI
 Kişilik yaşam boyunca sürekli değişim içindedir.
 Yaşam evreleri: sekize ayrılır
 1. 0-1.5 yaş:güvene karşı güvensizlik
 2. 2-3 yaş: özerklik, utanç ve kararsızlık
 3. 3-5 yaş: girişim ya da suçluluk
 4. 6-11 yaş: beceri ya da aşağılık duygusu
 5. 12-18 yaş: kimlik ile rol karmaşası
 6. 18-25 yakın ilişkiler ya da soyutlanma
 7. 25- 65 yaş üretkenlik ya da kısırlık
 8. 65+: ümitsizliğe karşı bilgelik devri

10
DİĞER BİREYSEL FARKLILIKLAR KURAMI
 Ruhsal Analiz Kuramı (Freud)
 Bilinçaltı (davranışları güdüleyen bölge)
 Bilinç öncesi-eşiği (gerekli olduğunda
ulaşılabilen bilgi, anı ve becerilerin deposu)
 Bilinç: bilgi, düşünce ve fikir düzeyi
 Alt ben (İd), ben(ego), üst ben (superego)
 Kişiliğin gelişim aşamaları

11
BİLİŞSEL MODEL (JUNG)
 Kişiliği oluşturan sistemler: bilinç, bilinç dışı ve
kollektif bilinç dışı (bireyin üyesi olduğu
toplum,kalıtsal ırk özellikleri )
 Biliş tarzı boyutu: bilgi toplama ve
değerlendirmede 4 farklı yaklaşım:
 Anlayan
 Sezen
 Düşünen
 Hisseden

12
SOSYAL İLİŞKİLER KURAMI (KAREN HORNEY)

 Kişilik gelişimi toplumsal ilişkilerin ürünüdür.

 Ebeveyn davranışı önemlidir.
 Temel kişilik türleri
 İnsanlara sevgi ve yakınlık duyanlar
 İnsanlardan uzak duran ve bağımsız davrananlar
 İnsanlara karşı güçlü çatışmalara girenler

13
KİŞİSEL YAPI MODELİ (KEELY)
 Kişisel yapı, bir beklenti ve ilişkiler ağı içinde
birbirleri ile ilişkilendirilerek hiyerarşik bir
sisteme dönüşür.
 Anlayışlı sınıflamasına giren bireyden beklenti..
 Bireyler çevreleri ile iletişim ve etkileşim
yeteneğini geliştirdiği oranda etkilidirler.

14
KİŞİLİK BOYUTLARI (MYERS –BRIGGS GÖSTERGESİ)

 Dışa dönüklük
 Uyumluluk
 Dikkatlilik ve çalışkanlık
 Duygusal durağanlık
 Deneyimlere açıklık

15
BÜYÜK BEŞ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ MODELİNİN
ÖRGÜTSEL DAVRANIŞLARI ETKİLEME ÖLÇÜTÜ

16
 DUYGUSAL KARARLILIK

 Daha mutlular, yaşam ve iş tatmini yüksek iş

stresi düşük
 Puanları düşük olanlar aşırı tedbirli, stersin
etkilerine karşı savunmasız..

17
 DIŞA DÖNÜKLÜK

 Daha mutlular
 Kişilerarası etkileşimli işlerde performansları
yüksek
 Liderlik becerileri yüksek, sosyal olarak
baskın
 Daha fazla işe gelmeme, dürtüsel eylemlere
eğilim

18
 DENEYİMLERE AÇIKLIK

 Bilim ve sanatta yaratıcı

 Liderliğe yatkın
 Rahat tavırlı
 Örgütsel değişim ile başa çıkabilen
 İş kazalarına yatkın

19
 UYUMLU

 Mutlu
 Daha fazla sevilme
 Kişisel ilişkilere dayalı işlerde daha başarılı
 İşbirlikçi, kurallara uyan
 Örgütsel beklentilere uyumlu
 Kendi istek ve ihtiyaçlarını öteleyen

20
 SORUMLU

 Daha uzun yaşayan

 Değişen ortama uyumsuz
 Performans odaklı
 Öğrenmekten ziyade yapmaya odaklı
 Daha az yaratıcı

21
ÖRGÜTSEL DAVRANIŞI ETKİLEYEN TEMEL KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ

 Denetimin kaynağı
 Öz saygınlık
 Öz yeterlik
 Öz izleme
 Narsizm
 Makyavelizm
 Risk üstlenme
 A tipi, B tipi kişilik
 Proaktif kişilik
 Otoriter kişilik

22
TUTUMLAR VE DAVRANIŞ
 Bir bireye yüklenen ve onun psikolojik bir nesne ile ilgili
düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli biçimde
oluşturan eğilimdir.
 Tutumların ögeleri: duygusal, davranışsal, bilişsel
 Tutumların işlevleri:
 Belirli bir nedensellik çerçevesi sağlama
 Pekiştirme
 Değer açıklama
 Benlik koruma görevi
 Çelişkileri uzlaştırma görevi

23
TUTUM VE DAVRANIŞLAR

 Nedene dayalı eylem (Fishbein, Azjen)

 Kişinin davranışları davranışa ilişkin niyetlerinden
anlaşılır
 Davranışsal niyet, davranışa yönelik tutumdan ve
toplumsal kuralları yorumlamadan oluşur
 Davranışa yönelik tutum ve beklenti
 Toplumsal kurallar, birey için önemli olan kişilerin
beklentilerinden ve bunlara uyma konusunda
bireyin güdülenme derecesinden algılanır.

24
TUTUM DAVRANIŞ UYUMSUZLUĞU
BİLİŞSEL UYUMSUZLUK KURAMI

 Denge kuramı (Heider)

 Bilişsel dengeleme kuramı (Rosenberg ve Abelson)
 Uygunluk kuramı (Osgood ve Tannebaum)
 Objektif Denge yaklaşımı (Newcomb)
 Bilişsel Çelişki (Festinger) bireyler kendi kişisel
tutumları ile çelişen bir şey yapmak ya da söylemek
zorunda kalırlarsa bu söylem ve işlemlere uygun
tutum değişikliğine giderler.

25
TUTUMLAR VE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ
 İş tatmini
 İşe sarılma
 Örgütsel bağlılık
 Duygusal bağlılık
 Zorunlu bağlılık
 Normatif bağlılık
 Algılanan örgütsel destek

26
DUYGU
 Affect (tüm duygular)
 Emotion (bir nesneye karşı)
 Mood (ruh hali)
 Duygusal Olaylar Kuramı (Weiss ve Cropanzano)

27
DUYGULAR VE DUYGU DURUMLARI
 Duygulanım: insanların yaşadığı farklı duyguları
ve duygu durumlarını içeren birçok deneyimi
kapsayan geniş kapsamlı terim
 Duygu: doğrudan birine veya bir şeye
yönelttiğimiz güçlü hisler
 Duygu Durumları: her zaman olmasa da sıklıkla
içinde bulunduğumuz durumdan bağımsız olarak
yaşadığımız ruh halleri

28
TEMEL DUYGULAR
 “Altı çeşit basit duygu vardır” Descartes
 (merak, sevgi, nefret, özlem, neşe, üzüntü)
 Diğer araştırmacıların üzerinde birleştikleri
duygular
 (öfke, korku, üzüntü, mutluluk, iğrenme, şaşırma)

29
OLUMLU VE OLUMSUZ DUYGULAR
 Duygular nötr değildir, olumlu ya da olumsuzdur.
 Olumlu duygulanım: en yüksek seviyesinde heyecan,
kendine güven, neşe gibi duygulardan, en düşük seviyede
sıkıntı, cansızlık, yorgunluktan oluşan bir duygu durum
boyutu
 Olumsuz duygulanım: en yüksek seviyesinde endişe,
stres ve sinirlilikten, en düşük seviyede ise rahatlama,
dinginlik ve dengeden oluşan duygu durum durumu
 Olumluluk dengesi: hiçbir girdi olmadığında, bireylerin
çoğunlukla olumlu bir duygu durumunda olma eğilimi

30
DUYGULARIN İŞLEVİ
 Duygular ne denli güçlü ise, kendini kandırma
ihtimali da o denli yüksektir. “Sagan”
 Mantıklı düşünebilmek içi n duyguların kritik
önemi vardır.
 İyi karar vermek için, hem düşünce hem de
duygular göz önünde tutulmalıdır.

31
DUYGULARIN VE DUYGU DURUMLARININ KAYNAKLARI

 Kişilik: Duygulanım yoğunluğu yüksek olan insanlar olumlu

ve olumsuz duyguları daha yoğun yaşarlar…
 Haftanın gün ve saatleri:
 Hava durumu: (aldatıcı bağlantı)
 Stres
 Sosyal aktiviteler
 Uyku
 Egzersiz
 Yaş
 Cinsiyet

32
DUYGUSAL ÇALIŞMA:
 İş sırasında etkileşimde bulunulan kişiler ile ilişki sırasında
kurumun istediği davranışları sergilemek
 Duygusal uyumsuzluk: insanların nasıl hissettiği ve hislerini
nasıl dışa vurduğu arasındaki tutarsızlık
 Duygusal çalışma, bazen çalışanların içinde çeşitli etik
ikilemler yaratır. Hissedilen ve gösterilen duygular…
 Yüzeysel rol: dışa vurulması gereken duyguyu gösterebilmek
için gerçek duyguyu ve bunun getireceği mimikleri saklama
 Derin rol: dışa vurulması gereken duyguyu gösterebilmek için
gerçek duyguları değiştirmeye çalışmak..

33
DUYGUSAL OLAYLAR TEORİSİ
 Çalışanların iş yerinde gerçekleşen olaylara verdikleri
duygusal tepkileri ve bu tepkilerin iş performansı ile
memnuniyeti nasıl etkilediğini gösterir.
 Teori, duyguların çalışma ortamında gerçekleşen bir
olaya tepki olduğunu kabul etmekle başlar.
 İşyerinde gerçekleşen olaylar, karakterlere göre az veya
çok yoğunlukta hissedeceği olumlu veya olumsuz
duygusal tepkileri tetikler. Duygusal denge testlerinde
düşük dereceli işgörenler olumsuz olaylara daha güçlü
tepki verebilir.
34
DUYGUSAL OLAYLAR TEORİSİ

35
 İşyerindeki mücadele ve sevincin iş
performansını ve tatminini nasıl etkilediğini
anlamak için duygular bize önemli bir bilgi
kaynağı sağlarlar.
 Çalışanların ve yöneticilerin duyguları ve onları
yaratan olayları hiçbir zaman gözardı etmemesi
gerekir, zira duygular birikir…

36
DUYGUSAL ZEKA
 Duygusal işaretleri ve bilgileri anlayabilme ve
yönetebilme yeteneğidir.
 Duygusal zekayı destekleyen unsurlar:
 Sezgisel çekicilik
 Duygusal zekanın asıl işe yarayan kriterleri öngörmesi
 Duygusal zeka biyolojik kaynaklıdır.

37
DUYGUSAL ZEKAYA KARŞIT GÖRÜŞLER
 Belirsiz bir kavramdır
 Ölçülemez
 Geçerliliği şüphelidir.

38
DUYGULARIN ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ ALANINDAKİ
UYGULAMALARI

 Seçim: duygusal z. yüksek olanları alma eğilimi

 Karar alma: duygusal durumu iyi olanların
kararları da daha isabetli
 Yaratıcılık : iyi hissedenler diğerlerine nazaran
daha yaratıcı
 Motivasyon: iyi hissedenler daha motive
 Liderlik: duygularını iyi ifade eden liderlerin
mesajları daha fazla kabul edilir.

39
DUYGULARIN ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ ALANINDAKİ
UYGULAMALARI

 Arabuluculuk : poker yüzlü olmanın olumlu

getirisi
 Çalışma tutumları
 İşyerinde sapkın davranışlar :
 İş güvenliği ve yaralanmalar
 Yöneticilerin duyguları etkileme durumu

40
KÜRESEL KARŞILAŞTIRMALAR
 Bireylerin duygularını deneyimleme derecesi
kültürlere göre farklılık gösterir.
 Bireylerin duyguları yorumlama şekli kültürlere
göre farklılık gösterir.
 Duyguların dışa durumu ile ilgili normlar kültüre
göre farklılık gösterir.

41
DEĞERLER
 Bireysel farklılıkların kaynağı
 Derin, temel ve genel değerler
 Neyin doğru neyin yanlış olduğunu gösteren
inançlar
 Araçsal ve amaçsal değerler
 İş değerleri
 Değerlerde kültürel farklılıklar

42