OBRADLJIVOST LEGURA NA BAZI NIKLA

SADRŽAJ

PREDGOVOR............................................................................................................................................... 2

1. OBRADLJIVOST................................................................................................................................. 3

2. NIKAL .................................................................................................................................................. 3

Korozijska otpornost ................................................................................................................................. 5

Primjena .................................................................................................................................................... 5

3. LEGURE NIKLA ................................................................................................................................. 5

Legure nikla i željeza ................................................................................................................................ 6

Legure nikl-bakar ...................................................................................................................................... 6

Legure nikl-molibdena .............................................................................................................................. 6

Legure nikla i kroma ................................................................................................................................. 7

Legure nikl-krom-željezo .......................................................................................................................... 7

Legure nikl-krom-molibden ...................................................................................................................... 7

Legure nikl-krom-kobalt ........................................................................................................................... 8

Legure nikl-titanijuma............................................................................................................................... 8

4. OBRADLJIVOST LEGURA NIKLA .................................................................................................. 9

Postojanost alata...................................................................................................................................... 10

Sile rezanja .............................................................................................................................................. 11

Kvalitet obrađene površine ..................................................................................................................... 12

- Hrapavost površine ...................................................................................................................... 13

- Zaostalo naprezanje ..................................................................................................................... 13

5. ZAKLJUČAK ..................................................................................................................................... 14

6. LITERATURA ................................................................................................................................... 15

1
PREDGOVOR

Cilj seminarskog rada je da se uradi sveobuhvatan pregled obradljivosti legura na bazi nikla,
takozvanih superlegura.

U prvom dijelu je obrađen sam pojam obradljivosti te načini na koji se definiše. Takođe su
prikazani i parametri pomoću kojih se može odrediti obradljivost.

Zatim je prikazan pregled osobina i značaja metala nikla kao elementa, sa fizičko hemijskim
osobinama ( temperature na kojima mijenja stanja kao i vrsta kristalne rešetke ) , kao i primjena
nikla u praksi.

Nakon ovog dijela imamo pregled i detaljna objašenjena o samim legurama nikla, njihovim
osobinama i vrstama, kao i primjeni i trgovačkim nazivima koji se koriste u industiji.

Na kraju je izvršen i sam pregled obradljivosti legura na bazi nikla uzimajući u obzir postojanost
alata, sila rezanja i kvaliteta obrađene površine.

2
 1. OBRADLJIVOST

Pojam obradljivosti prestavlja jedan od najvažnijih pojmova u metalo-prerađivačkoj industriji, i

može se shvatiti kao lahkoća ili težina kojom se određeni mašinski dio može obrađivati.

Međutim, ne postoji specifična osobina materijala koja se može koristiti kao mjera obradljivosti.
Kada kažemo obradljivost mislimo na skup faktora kojima se može opisati određena sposobnost
materijala (zavarljivost, kovnost, livnost, rezivnost).

Jedna od definicija obradljivost definiše se i kao stepen poteškoća koje nastaju kao posljedica
obrade materijala nekom od proizvodnih metoda.

Materijal za koji možemo reći da je najbolje obradljiv smatramo onaj materijal kod kojeg se
dozvoljava najbrže skidanje najveće količine materijala sa zadovoljavajučim kvalitetom obrađene
površine, sa što manjim trošenjem alata, primjenjujući što manje sile rezanja.

Obradljivost materijala je tehnološka osobina kojom se izražava podobnost obrade nekog

materijala, a ocjenjuje se nizom parametara obradljivosti koristeći se metodama provjere
obradljivosti.

Može se desiti da kod određenog materijala se pokaže dobra postojanost alata, ali da se usljed
pojave kidanja dijelova materijala obrađena površina nije dovoljno dobra. Zbog toga se
obardljivost ne može definisati jednim parametrom, nego se uzima više njih, i što više pozitivnih
ocjena materijal ima to se smatra da mu je obradljivost bolja.

Obradljivost materijala prikazuje se kroz četiri osnovna parametra:

 Postojanost alata
 Sile rezanja
 Kvalitet obrađene površine
 Oblik odvođenih čestica (strugotine)

Prethodno nabrojani faktori nisu podjednako značajni u različitim proizvodnim procesima i

tehnološkim postupcima obrade nekog materijala. Prema tome, potrebno je za svaki pojedini
slučaj rangirati kriterijume shodno tehničkim zahtjevima. Posmatrajući proces obrade sa
finansijske strane postojanost alata uveliko utiče na same trokove proizvodnje.

2. NIKAL

Nikal je hemijski element 10. skupine periodnoga sistema elemenata. To je srebrnastobijeli metal,
blistavo-sjajan i tvrd. Žilav je, plastičan i teško topiv metal. Plastičnom deformacijom može se
obrađivati u tanke folije, cijevi i trake. Dobra svojstva nikla su antikorozivnost, vatrootpornost,

3
čvrstoća na visokoj temperaturi i dobra otpornost puzanju, te dobro provođenje topline i
električne energije.

Može se, kao i srodno mu željezo, lahko polirati, kovati, zavarivati, valjati i izvlačiti u žicu.

Talište mu je, ovisno o čistoći, u području temperatura od 1435 - 1445°C. Na temperaturi od oko
1453°C prelazi u tečno stanje i ključa na 2732°C.

Zbog spore oksidacije na zraku nikal se smatra korozijski postojanim materijalom, i zato se preko
10 % ukupne godišnje proizvodnje nikla koristi za postupke platiranja.[12]

Većina proizvodnje nikla odlazi na niklove legure (oko 60 %), dio na superlegure, a dio za
hemijsku primjenu (3 %), kao na primjer katalizator za hidrogenizaciju. Nikal pri sobnoj
temperaturi ima feromagnetična svojstva, što ga svrstava u rijetku skupinu od četiri elementa
(željezo, kobalt, gadolinium i nikal). Curieva temperatura feromagnetičnog nikla je, ovisno o
stupnju čistoče, između 358 °C i 362 °C. Iznad te temperature nikal gubi feromagnetična
svojstva.

Nikal ima plošno centriranu kubičnu rešetku, odnosno austenitnu strukturu, pa su mu svojstva
donekle slična svojstvima austenitnih čelika.

Slika 1: Površinski centrirana kubna kristalna struktura nikla

Osnovne karakteristike nikla, koje ga čine pogodnom osnovom za izradu superlegura, vezane su
prije svega za činjenicu da nikl ima stabilnu (od sobne do temperature topljenja) PCK kristalnu
rešetku, što ga čini žilavim i duktilnim, a što je opet povezano sa značajnom kohezionom
energijom koja prioizilazi iz metalne veze ostvarene vanjskim d elektronima.[13] Zahvaljujući
austenitnoj strukturi nikal posjeduje dobru istezljivost i zavarljivost.[12]

4
Korozijska otpornost

Nikal je prilično otporan prema koroziji u raznim medijima. Pri sobnoj temperaturi otporan je na
djelovanje atmosferskih plinova, vode, halogenih elemenata i sumpora (na zraku tamni vrlo
polako), ali zagrijan reagira kako s halogenim elementima, sumporom i fosforom, tako i s
arsenom, selenom i drugim. S kisikom daje niklov(II)-oksid, a zagrijan do crvenog žara s
vodenom parom daje niklov(I)-oksid uz oslobađanje vodika. Možemo reći da je nikal postojan u
vrućim oksidirajućim plinovima do 1000°C, iako njegova mehanička svojstva slabe nakon
800°C. Praškasti je nikal piroforan i zapali se zagrijavanjem na zraku. Lako upija veće količine
plinova (kao CO, H₂). Vrlo je otporan prema lužinama. U neoksidirajućim kiselinama otapa se
vrlo sporo, dok ga razrijeđene oksidirajuće kiseline otapaju vrlo brzo. Koncentrirana dušična
kiselina pasivizira površinu, ali dugotrajnijim djelovanjem ipak dolazi do postupnog otapanja. U
reakcijama nikla s kiselinama stvaraju se soli nikla(II) koje su zelene boje kada su hidratizirane, a
isto tako i njihove otopine.[12]

Primjena

Nikal se koristi za razne primjene. Oko 46 % proizvedenog nikla koristi se u proizvodnji niklovih
čelika (8-12 % Ni), 34 % za ostale legure i superlegure, 14 % za postupke elektoplatiranja, i 6 %
za ostale svrhe. Zbog velike otpornosti na koroziju nikal se upotrebljava za izradu opreme za
prehrambenu i kemijsku industriju, konstrukcijskih dijelova u brodogradnji, metalnog kovanog
novca i posuda te za prekrivanje površina mnogih metala elektrolitičkim niklanjem (aluminija,
magnezija i željeza, odnosno čelika). Također, koristi se i za nakit, za izradu pribora za jelo, za
žice električnih gitara i dijelove mikrofona. Koristi se i u elektroničkoj industriji, primjerice za
dijelove sustava punjivih baterija (NiMH baterije). Upotreba nikla raste godišnje otprilike 4 %, a
zanimljivo je da je jedan od najčešće recikliranih materijala.[12]

Jedan od nedostaka nikla predstavlja činjenica da se čisti nikl ne nalazi u prirodi. Dobija se
skupim tehnologijama, što utiče na njegovu cijenu.

3. LEGURE NIKLA

Nikal se uglavnom u tehnici upotrebljava u obliku mnogobrojnih legura, koje se još nazivaju i
superlegure, gdje nikal predstavlja osnovni element legiran sa drugim metalima ili se koristi kao
legirni element u legurama drugih metala.

Superlegure na bazi nikla su najšire korištene superlegure. Najčešće se primjenjuju za izradu

turbinskih lopatica mlaznih motora, ali i za proizvodnju drugih manje termički opterećenih
dijelova tako da se i do 50 težinskih % turbomlaznog avio motora sastoji iz dijelova izrađenih od
superlegura na bazi nikla.[13]

5
Nikal kao legirajući element u mnogim legurama određuje njihove, kako fizičko-hemijske tako i
mehaničke osobine. Nikal gradi neprekidan niz čvrstih rastvora u binarnim sistemima sa
željezom, manganom, kobaltom, bakrom, platinom i ostalim platinskim metalima. Danas je
poznat veliki broj binarnih i višekomponentnih legura nikla, ne računajući legure drugih metala u
kojima je nikal legirni element.

Legure nikla i željeza

Legure nikla i željeza se koriste tamo gde je željeno svojstvo niska stopa termičkog širenja.

Legura Invar 36, koja se takođe prodaje sa trgovačkim imenima Nilo 6 ili Pernifer 6, pokazuje
koeficijent toplinske ekspanzije koji je oko 1/10 od ugljičnog čelika. Ova legura je jedinstvena po
tome što ima gotovo nulti koeficijent toplotnog širenja oko sobne temperature. To je čini
dragocjenom tamo gdje je potrebna visoka dimenzijska stabilnost, kao što su precizni mjerni
instrumenti i termostatske šipke.

Druge legure nikla i željeza sa još većim koncentracijama nikla se koriste u aplikacijama gdje su
mekana magnetska svojstva važna, kao što su transformatori, induktori ili memorija uređaja.
Legure koje sadrže 72-83% nikla imaju najbolja mehka magnetna svojstva.

Takođe se koristi na kriogenim temperaturama zbog vrlo niskih brzina toplotnog širenja.

Legure nikl-bakar

Legure nikl-bakar vrlo su otporne na koroziju alkalnim otopinama, neoksidirajućim solima, te

prema slanoj ili morskoj vodi i stoga nalaze primjenu u pomorskoj industriji. Na primjer, legura
Monel 400, koji se također prodaje pod trgovačkim nazivima Nickelvac 400 ili Nicorros 400,
može naći primjenu u pomorskim cijevnim sistemima, oknima pumpi i ventilima u moru. Ova
legura se sastoji od 63% nikla i 28-34% bakra.

Legure nikl-molibdena

Legure nikla i molibdena pokazuju visoku hemijsku otpornost na jake kiseline i druga hemijska
redukciona sredstva kao što su hlorovodonična kiselina, klorovodik, sumporni kiselina i fosforna
kiselina. Hemijski sastav za leguru ovog tipa, kao što je legura B-2, ima koncentraciju molibdena
od 29-30% i koncentracija nikla između 66-74%. Primjene za izradu pumpi i ventila, brtvi,
posuda pod pritiskom, izmjenjivača topline i proizvoda za cijevi.

6
Legure nikla i kroma

Nikl-krom legure su cijenjene zbog svoje visoke otpornosti na koroziju, čvrstoće na visokim
temperaturama i visoke električne otpornosti. Na primjer, legura NiCr 70/30, također označena
kao Ni70Cr30, Nikrothal 70, Resistohm 70 i X30H70, ima tačku topljenja od 1380°C i električnu
otpornost od 1,18 μΩ-m. Proizvodi za zagrijavanje kao što su tosteri i drugi električni otporni
grijači koriste legure nikla i kroma.

Tri su glavne grupe legura:

 Legure Ni-Cr (a takođe i Ni-Cr-Fe) sa visokim električnim otporom za grejne elemente.

 Ni-Cr legure (sa Fe i drugim legirajućim elementima) sa dobrom otpornošću na koroziju.
Najpoznatiji su Legura 600 i Legura 601.
 Ni-Cr legure čvrstoće na visokim temperaturama i otpornosti na puzanje, uglavnom
otvrdnjavajuće od starenja, poput legure X-750.

Legure nikl-krom-željezo

Legure nikl-krom-željezo kombinuju ove materijale da bi se dobile legure koje su otporne na

oksidaciju i koroziju pri visokim temperaturama.

U osnovi postoje dvije skupine legura:

 Legure Ni - Cr - Fe odlične čvrstoće na visokim temperaturama i sposobnosti da se

odupru oksidaciji, karburaciji i drugim vrstama visokotemperaturne korozije. Visoka
koncentracija željeza dovela je do reklasifikacije ovih legura u nehrđajući čelik.
 Legure Ni - Cr - Fe (sa Mo i Cu) sa odličnom otpornošću na koroziju u određenim
primenama. Vjerovatno je najpoznatija legura 825 koja pruža izuzetnu otpornost na
sumpornu kiselinu.

Legura 800, prodaje se i pod trgovačkim nazivivima Incoloy 800, Ferrochronin 800, Nickelvac
800 i Nicrofer 3220, koristi se u komponentama peći, te kao materijal za oblaganje električnih
grijačih elemenata. Sastav ovih legura je tipično 30-35% nikla, 19-23% kroma i najmanje 39,5%
željeza.

Legure nikl-krom-molibden

Uz slične primjene kao i legure nikl-molibdena, legure nikl-krom-molibdena također pokazuju

visoku otpornost na koroziju, posebno u pogledu reducirajućih kiselina kao što su hlorovodonična
kiselina i sumporna kiselina. Jedna od najpoznatijih od ovih legura je legura C-276, koja se

7
takođe prodaje pod trgovačkim nazivima Hastelloy C276®, Nickelvac® HC-276, Inconel® 276 i
Nicrofer® 5716.

Ova legura se koristi za kontrolu zagađenja u dimnjacima, kanalima , kao i u komponentama za

hemijsku obradu kao što su izmjenjivači topline, isparivači ili reakcione posude. Sastav ove
legure je prvenstveno nikl sa 15-17% molibdena, 14,5-16,5% kroma, 4-7% željeza, 3-4,5%
volframa i manjim koncentracijama drugih elemenata kao što je mangan.

Legure nikl-krom-kobalt

Kod ovih legura nikla dodaju se krom i molibden kako bi se leguri dodao visok nivo čvrstoće na
puzanje. Legura 617 na primjer, koja se prodaje pod trgovačkim nazivima Inconel 617® i
Nicrofer® 617, koja ima sastav od 20-24% kroma, 10-15% kobalta i 8-10% molibdena sa
minimalnim sadržajem nikla od 44,5%. Primjene za ove legure uključuju komponente
industrijskih peći, plinske turbine, nosače katalizatora za proizvodnju azotne kiseline i postrojenja
za proizvodnju fosilnih goriva.

Legure nikl-titanijuma

Legure nikl-titanijuma karakterišu zadržavanje oblika i svojstva pamćenja oblika.

Formiranjem oblika od ove legure na višoj temperaturi i njihovim deformiranjem iz tog

formiranog oblika na nižoj temperaturi, legura će zapamtiti početni oblik i reformirati se u taj
oblik kada se zagrije na ovu takozvanu prijelaznu temperaturu. Kontrolom sastava legure,
temperatura prijelaza se može mijenjati. Medicinski uređaji i specijalizirani konektori dvije su
specifične primjene.

Ove legure imaju superelastična svojstva koja se mogu iskoristiti da, između ostalog, omoguće
amortizaciju protiv oštećenja od potresa kako bi se zaštitile kamene zgrade.

U slijedećoj tabeli prikazani su neki od najčešćih trgovačkih naziva za vrste legura nikla koji se
prodaju na tržištu.

8
Tabela 2 – Uobičajeni tipovi legura nikla i trgovački nazivi

4. OBRADLJIVOST LEGURA NIKLA

Obrada legura na bazi nikla znatno je zahtjevnija u usporedbi s konvencionalnim materijalima.

Visoka zatezna čvrstoća materijala u kombinaciji s posebnom tvrdoćom primjetno ubrzava
trošenje alata.

Niska toplotna provodljivost legura doprinosi veoma visokoj temperaturi u zoni rezanja. Na
visokim temperaturama materijali alata omekšaju, tako da se mogu lakše erodirati abrazijom.
Osim toga, visoka temperatura potiče difuzijsko trošenje i može uzrokovati toplinske udare i
zamor. [14]

Takođe, obradivost legura na bazi nikla je loša zbog njihove unutrašnje metalurške prirode.
Kristalna struktura materijala je austenitna i kao kod nehrđajućeg čelika dolazi do brzog
stvrdnjavanja tokom obrade. Ovaj efekat stvrdnjavanja smanjuje obradljivost za dalje operacije
obrade i ponekad može uzrokovati izobličenje površine obratka. Prisustvo čvrstih faza kao što su
karbidi, nitridi, oksidi, silikati, sklonost zavarivanju sa materijalom alata i velika količina toplote
koja se stvara tokom obrade predstavljaju druge uzroke loše obradljivosti. U cilju poboljšanja

9
obradljivosti legura nikla, u posljednjih nekoliko godina provedeno je nekoliko istraživanja:
upotreba novih materijala za alate, poboljšanja prevlaka, optimizacija geometrije alata,
nekonvencionalni procesi obrade. [7]

Postojanost alata

Prekomjerno trošenje alata jedan je od glavnih problema u obradi superlegura na bazi nikla. Zbog
niske toplotne provodljivosti, većina toplote proizvedene tokom obrade se prenosi na alat. Nakon
toga, visoke temperature vrha alata uzrokuju prekomjerno trošenje alata, što može ograničiti
brzinu rezanja i smanjiti produktivnost. Ove temperature se mogu kretati i do 1100°C do 1300°C,
a zauzvrat mogu uzrokovati ozbiljno habanje i plastičnu deformaciju ruba reznog alata. Pri tome
treba osigurati kontrolu trošenja alata kroz optimalne procesne parametre, odgovarajući materijal
reznog alata i geometriju. [5]

Jedan od načina da se poveća efikasnost u mašinskoj obradi niklovih legura je upotreba

naprednijih alatnih materijala.

Najčešći alatni materijali za obradu legura na bazi nikla su presvučeni karbidi, CBN (kubičnog
bor nitrida) i Whisker-ojačana rezna keramika.

U obradi legura na bazi nikla, keramički rezni alati su postali popularni i često su ekonomičniji
izbor. Keramika je vrlo tvrda i ima dobru otpornost na habanje. Njihova tačka topljenja je vrlo
visoka, pa se tvrdoća zadržava na povišenim temperaturama. Shodno tome, mogu se koristiti veće
brzine rezanja, obično 200-300 m/min kod tokarenja Inconela 718.[14]

Kako bi se postigao razuman vijek trajanja alata i kako bi se izbjegli drugi problemi uzrokovani
visokom temperaturom, legure otporne na toplinu često se obrađuju pri brzinama rezanja od 30-
100 m/min kada se koriste karbidni alati.[14]

Kako su Coelho i suradnici 2004.godine zaključili pri usporedbi između keramičkih alata i CBN
alata za visokobrzinsku obradu legura na bazi nikla, i vijek trajanja alata i hrapavost površine
dobiveni keramičkim alatima bili su bolji od onih dobivenih CBN alatima.

Optimizacija geometrije alata je također vrlo zanimljivo polje istraživanja. Kako su pokazala
istraživanja Altin-a i Pawade na učinak geometrije alata na CBN alate na obradljivost,
preporučuje se izvođenje testova habanja alata za određivanje najbolje geometrije za svaku
primjenu, jer su u oba slučaja uvjeti rezanja uticali na optimalnu geometriju.

Prema zapažanjima Costes-a, koji je 2007. godine objavio rezultate istraživanja o utjecaju sastava
CBN alata, veličine zrna i vrste veziva na mehanizme trošenja alata i vijek trajanja alata, glavni

10
mehanizam trošenja alata bila je difuzija, a duži vijek trajanja alata je postignut uz niski sadržaj
CBN (45-60%), malu veličinu zrna i keramičko vezivo.[7]

Posljednjih godina postignuto je nekoliko značajnih poboljšanja razvojem novih tehnologija

premazivanja alata.

Na primjer, primjenu PVD premaza (CrN i TiAlN) na keramičkim alatima na bazi aluminija, gdje
su rezultati pokazali da je učinak termalne barijere premaza bio koristan za vijek trajanja alata i
da su CrN premazi poželjniji od TiAlN premaza.

Nanoslojni premazi (posebno TiN/AlTiN) značajno povećavaju produktivnost kada je abrazivno

habanje glavni uzrok kvara alata.[7]

Sile rezanja

Sile rezanja su od najveće važnosti jer direktno utiču na potrošnju energije, što takođe utiče i na
okoliš i finansije. Osim toga, poznato je da sile rezanja utiču na izlaze drugih procesa kao što su:
zaostalo naprezanje, temperatura rezanja,stopa trošenja itd.

Više različitih istraživanja su pokazala da brzina rezanja ima značajan utjecaj na sile rezanja.
Očekuje se da se sile rezanja smanjuju pri većim brzinama, jer površinska tvrdoća izratka opada
zbog povišenih temperatura rezanja (toplinsko omekšavanje).

Kako su Hao i saradnici zaključili [5] pri istraživanju učinka brzine rezanja na sile rezanja pri
glodanju Inconela 718, sa samoojačanim SiAlON keramičkim alatima, povećana brzina rezanja
rezultirala je smanjenom silom rezanja. U studiji su pokusi provedeni pri različitim brzinama
rezanja (tj. 50, 100, 200, 250 i 500 m/min) s vrijednostima fiksnog posmaka po zubu, dubine
rezanja i širine glodanja od 0,09 mm/z, 1 mm odnosno 30 mm.

Na slici 2 prikazan je uticaj brzina rezanja na sile rezanja.

11
 Slika 2. Uticaj brzine rezanja na sile rezanja [5]

Istraživanja su pokazala da održavajući brzinu posmaka konstantnom na 0,08 mm/okretaju i

održavajući raspon brzine rezanja od 45 do 55 m/min, glavna sila rezanja i sila posmaka pokazuju
linearni pad s povećanjem brzine rezanja. [5]

Kao jedan od uticaja na silu rezanja pokazao se i površinski premaz alata za obradu. Kod
korištenja alata s premazom očekuje se niža sila zbog nižeg koeficijenta trenja i više temperature
rezanja.

Prema istraživanjima koja su proveli Thakur i Gangopadhyay[5] na učinak površinskog premaza

na sile rezanja pri mašinskoj obradi Incoloya 825, alat s premazom pokazao je 40% odnosno 16%
manje sile rezanja, u usporedbi s neobloženim alatom u uvjetima standardnog hlađenja i
minimalne količine podmazivanja (MQL). U studiji je izvedba nepresvučenih pločica od
cementiranog karbida kvalitete ISO K20 uspoređena s njihovim parnjakom s višeslojnim PVD
premazom (TiN/TiAlN) u završnoj i gruboj obradi.

Kvalitet obrađene površine

Zahtjevi integriteta površine imaju važnu ulogu u mašinskoj obradi super legura i imaju direktan
uticaj na kvalitet i performanse gotovog proizvoda. Kvalitativni i kvantitativni parametri za
definisanje i kontrolu integriteta površinskog sloja mogu se navesti na sljedeći način:

 mehanička svojstva (npr. plastične deformacije, promjene tvrdoće, raspodjela zaostalih

naprezanja i formiranje uključaka),
 metalurška svojstva (npr. transformacija faza, veličina zrna i distribucija, rekristalizacija i fazne
transformacije) i
 topološke karakteristike (npr. površinska hrapavost i tekstura).

12
Integritet površine jedan je od najkritičnijih parametara u ocjeni kvaliteta obrađenih dijelova,
posebno u avio-industriji, s obzirom na činjenicu da obrađeni dio treba da radi veoma pouzdano.
Koncentrirana toplina i niski temperaturni gradijenti također uzrokuju mikrostrukturne promjene
formirajući bijeli sloj/površinsko oštećenje unutar dubinskog smjera materijala, što može
uzrokovati neželjene efekte na performanse obrađenog dijela. Stoga je površinski integritet
izazvan obradom legura na bazi nikla vrlo kritičan zbog zahtjeva za sigurnost i održivost [5].

- Hrapavost površine

Mjerenje hrapavosti površine jedno je od najraširenijih korištenih metoda za kvantificiranje

integriteta površine dijela. Smatra se primarnim pokazateljem kvalitete završne obrade površine.

Tradicionalni procesi mašinske obrade možda neće zadovoljiti željene konačne vrijednosti
hrapavosti površine u superlegurama na bazi nikla. Stoga će u praksi možda biti potrebne neke
posebne metode završne obrade površine.

Brzina rezanja se pokazala kao značajan odlučujući parametar hrapavosti površine. Povećanje
brzine rezanja za bolju hrapavost površine je najprihvaćenija metoda u literaturi.

Rezultati istraživanja koja su proveli D’Addona i saradnici [5], koji su analizirali kvalitetu
površine Inconela 718 pri različitim brzinama rezanja, su pokazali da se hrapavost površine
smanjila s povećanjem brzine rezanja, osim za 225 m/min gdje je uočeno pogoršanje površine.
Istraživači su to pripisali zarezima zbog velikih brzina.

Kod istraživanja su koristili različite brzine rezanja (tj. 60, 90, 190 i 225 m/min) koristeći CVD
obložene karbidne pločice.

Kod rezultata istraživanja koja su proveli Tian i saradnici zabilježeno je da hrapavost površine
pokazuje tendenciju smanjenja s povećanjem brzine rezanja, osim za V = 3000 m/min. Ova se
iznimka pripisuje gubitku mehaničkih svojstava alata pod vrlo visokim temperaturama rezanja.
Istraživanje je vršeno pri brzom glodanju Inconela 718 s keramičkim alatima, sa različitim
vrijednostima brzina rezanja (tj. između 600 i 3000 m/min).

- Zaostalo naprezanje

Zaostalo naprezanje ispod mašinski obrađene površine još je jedna značajna komponenta
integriteta površine. Nakon procesa mašinske obrade, obradom se oslobađaju termomehanička
opterećenja uzrokovana obradom. Međutim, dio opterećenja uzrokuje da podzemni materijal
zadrži određeni stres. Ova pojava se naziva zaostalo naprezanje.

Pojedina istraživanja[5] su pokazala da radijus ivice ima veliki uticaj na zaostala naprezanja.

13
 Radijus vrha alata je još jedna geometrijska karakteristika za koju su određena istraživanja
pokazala da je utjecajan geometrijski parametar za zaostala naprezanja.

5. ZAKLJUČAK

Legure na bazi nikla poznate su kao neke od najtežih za mašinsku obradu superlegura. Može se
zaključiti da je problematika obrade odvajanjem čestica legura nikla veoma složena. Postoji čitav
niz faktora i parametara na koje je potrebno obratiti pažnju. Ukoliko bismo zanemarili neke od
faktora za rezultat bismo mogli imati greške kod obrade, a kao posljedicu bismo imali povećan
trošak obrade. Legure nikla se koriste se sve više i više, i neizbježne su u današnjem svijetu.
Cijena obrade legura nikla relativno je visoka, što je direktna posljedica cijena alata koji su
neizbježni kod obrade odvajanjem čestica.

Sa pojavama novijih tehnologija obrade dolazi i do povećanja produktivnost reznih alata,

produžava se vijek trajanja alata, što za posljedicu ima i veću produktivnost obrade. Habanje
alata koje se dešava tokom obrade se može smanjiti pomoću premaza alata, materijala alata,
optimizacije parametara rezanja i poboljšanja okruženja rezanja.

Osobine legura na bazi Ni koje doprinose lošoj obradivosti mogu se sažeti na sljedeći način :

 Veliki dio njihove čvrstoće se održava tokom obrade zbog njihovih visokih temperaturnih
svojstava;
 Očvršćavanje se dešava brzo tokom obrade, što je glavni faktor koji doprinosi trošenju vrhova
alata;

14
  Rezni alati pate od visokog abrazivnog trošenja zbog prisustva tvrdih abrazivnih karbida u
superleguri;
 Hemijska reakcija se dešava na visokim temperaturama rezanja kada se obrađuje sa
komercijalno dostupnim materijalima reznog alata, što dovodi do visoke stope difuzionog
trošenja;
 Zavarivanje/adhezija legura nikla na rezni alat se često dešava tokom obrade, uzrokujući
značajno urezivanje, kao i ljuštenje na prednjoj strani alata zbog posljedičnog izvlačenja
materijala alata;
 Proizvodnja čvrste i kontinuirane strugotine, koju je teško kontrolisati tokom mašinske
obrade, čime se doprinosi degradaciji reznog alata; i
 Loša termička difuzivnost legura na bazi nikla često stvara visoku temperaturu na vrhu alata,
kao i visoke termičke gradijente u alatu za sečenje.

Niske brzine rezanja i velika količina sredstava za hlađenje i podmazivanje veoma poskupljuju
obradu ovih legura, a kako ekološki zahtjevi postaju sve strožiji tako je i obrada sve skuplja.

Trenutno, glavni problem u obradi superlegura na bazi nikla, je taj što se velika količina toplote
koja se stvara tokom rezanja ne može ukloniti odgovarajućom brzinom, što uzrokuje fatalna
oštećenja alata.

6. LITERATURA

1. Jeyapandiarajan.Pa, Anthony Xavior Mb, Evaluating the Machinability of Inconel 718

under Different Machining Conditions, ScienceDirect, Procedia Manufacturing 30 (2019)
253–260, 2019
2. Bushlya, Volodymyr; Zhou, Jinming; Ståhl, Jan-Eric, Effect of Cutting Conditions on
Machinability of Superalloy Inconel 718 During High Speed Turning with Coated and
Uncoated PCBN Tools, 45th CIRP Conference on Manufacturing Systems 2012, 2012
3. P.Petkar, S.S Karidkar, Optimization of Machining Parameters for Turning on CNC
Machine of Inconel-718 alloy, International Journal of Engineering Research &
Technology (IJERT), Vol. 8 Issue 06, June-2019, 2019
4. A. Arlyapov, S.Volkov, V. Promakhov, A. Matveev,A. Babaev,A.Vorozhtsov, A.
Zhukov, Study of the Machinability of an Inconel 625 Composite with Added NiTi-TiB2
Fabricated by Direct Laser Deposition, Metals 2022, 12, 1956.
https://doi.org/10.3390/met12111956, 2022
5. E. Kaya,B. Akyüz, Effects of cutting parameters on machinability characteristics of Ni-
based superalloys: a review, De Gruyter Open, Open Eng. 2017; 7:330–342, 2017

15
6. W.Bai1, A.Bisht, A.Roy, S.Suwas, R.Sun, V.V.Silberschmidt ,Improvements of
machinability of aerospace-grade Inconel alloys with ultrasonically assisted hybrid
machining, The International Journal of Advanced Manufacturing Technology (2019)
101:1143–1156, 2019
7. E. Kuljanic, M. Sortino, G. Totis , Machinability of difficult machining materials, 14th
International Research/Expert Conference ”Trends in the development of Machinery and
Associated Technology” TMT 2010, Mediterranean Cruise, 11-18 September 2010, 2010
8. H. Prcanović, Prilog istraživanju obradljivosti super legure na bazi nikla korištenjem
postupaka suhe i polusuhe mašinske obrade, magistarski rad, Mašinski fakultet u Zenici,
2014
9. G. Denis , Specifičnosti obrade odvajanjem čestica pri obradi legura nikla, Završni rad br.
345/PS/2020, Sveučilište Sjever, Varaždin, 2020
10. R.Wang, D.Yang , W.Wang, F.Wei, Y.Lu, Y.Li , Tool Wear in Nickel-Based Superalloy
Machining: An Overview, Processes 2022, 10, 2380. https://doi.org/10.3390/pr10112380,
2022
11. B.Dora, Trendovi kod postupaka obrade odvajanjem čestica, Završni rad, Sveučilište u
Zagrebu, Fakultet strojarstva i brodogradnje, 2019
12. J.Radić, Mikrostrukturna analiza zavarenog spoja Ni-Cu legure, završni rad, Sveučilište u
Zagrebu, Fakultet strojarstva i brodogradnje, 2012
13. R. Sunulahpašić, M. Oruč, Superlegure, Metalurško-tehnološki fakultet, Univerzitet u
Zenici, 2020
14. K.Sørbya, Z.Vagnorius , High-Pressure Cooling in Turning of Inconel 625 with Ceramic
Cutting Tools, ScienceDirect, Procedia CIRP 00 (2018) 000–000, 2018

16