Professional Documents
Culture Documents
ლგბტქი საკითხების გაშუქება - მედია სახელმძღვანელო
ლგბტქი საკითხების გაშუქება - მედია სახელმძღვანელო
მედიის სახელმძღვანელო
თბილისი პრაიდი
აპრილი, 2023
სარჩევი
შესავალი.................................................................................... 5
დამოკიდებულება....................................................................... 6
ტერმინოლოგია.......................................................................... 8
პრაქტიკული მაგალითები......................................................... 16
რესპონდენტების შერჩევა......................................................... 17
ინტერვიუ.................................................................................. 21
შინაარსი................................................................................... 25
შეჯამება.................................................................................... 29
გამოყენებული ლიტერატურა..................................................... 30
შესავალი
მედიას უდიდესი ძალა აქვს. მას შეუძლია გააძლიეროს სტერეო
ტიპები, ჰომოფობია, წაახ
ალისოს ძალადობა, ან პირიქით, იყოს
ადამიანის უფლებების სადარაჯოზე. კარგი ჟურნალისტიკა სწორედ
მეორეს გულისხმობს.
ს
ანამ ლგბტქი საკითხებზე მასალის მომზადებას დაიწყებთ,
დაფიქრდით, თავადაც ხომ არ გაქვთ ჰომოფობიური შეხე
დულებები – ამისთვის ყველაზე მარტივი ტესტი შეიძლება იყოს
გულწრ ფელი პასუხი კითხვებზე: არსებობს რომელიმე უფლება,
რომელიც არ უნდა ჰქონდეს ლგბტქი ადამიანს და უნდა ჰქონ
დეთ სხვებს? ჰეტეროსექსუალებს უნდა ჰქონდეთ გარკვ ეულ
ი უპი
რატესობები? გგონიათ თუ არა, რომ ლგბტქი ადამიან ები ქუჩაში
თამამად არ უნდა გამოდიოდნენ? გგონიათ თუ არა, რომ სექსუა
ლური ორიენტაცია ან გენდერული იდენტობა „გადამდებია“? ეწი
ნააღმდ ეგებით თუ არა ლგბტქი „პროპაგანდას“? თუ ამ და მსგავს
კითხვებზე პასუხი დადებითია, მგრძნობიარ
ე და ჰომოფობიისგან
დაცლილი ჟურნალისტური მასალის მომზადება გაგიჭირდებათ.
ამიტომ, თავდაპირველად, უმჯობესია, გაეცნოთ ლიტერატურას,
კვლევებს, უფლებადამცველების მოსაზრებებს და საკუთარ თავში
დაამარცხოთ ჰომოფობია.
ნ
უ წარმოაჩენთ ლგბტქი ადამიან ებს, როგორც ერთგვარო
ვან ჯგუფს – პრობლემურია ლგბტქი ადამიან ების ისე წარმოჩენა,
თითქოს საუბარია კონკრეტული იდეის გარშემო გაერთიან ებულ
ჯგუფზე, როგორიც შეიძლება იყოს პოლიტიკური პარტია ან რომე
ლიმე ორგანიზაცია. უნდა გახსოვდეთ, რომ თემის წევრები ერთ
მანეთისგან განსხვავდებიან, მათ აქვთ სხვადასხვა შეხედულებები
და მათი სექსუალური ორიენტაცია თუ გენდერული იდენტობა არ
არის პოლიტიკური მიმდინარეობ ა, რომ ამის მიხედვით რომელი
მე ჯგუფში გააერთიანოთ.
სქესი
სქესი საწყისი პოზიციაა, რომლითაც ადამიანი იბადება; მას ბიო
ლოგიური ფაქტორები განაპირობებენ. ესენია: ჰორმონალური სის
ტემა, ბიოქიმიური პროცესების მიმდინარეობის თავისებურება, გი
ნეკოლოგიური და ანატომიური განსხვ
ავება და სხვა.
გენდერული იდენტობა
გენდერული იდენტობა არის განცდა, რომელიც დაკავშირებულია
რომელიმე გენდერთან მიკუთვნ ებულობის შეგრძნებასთან. ადამი
ანი საკუთარ თავს შეიძლება აღიქვამდეს კაცად ან ქალად, მიუხ ე
დავად დაბადებისას მინიჭებული სქესისა. შესაძლებელია ადამიან ი
თავს როგორც ქალად, ისე კაცად მიიჩნევდეს, ან კიდევ ორივეს
უარყოფდეს (“non-binary“ ადამიანები). მაგალითად, შესაძლებე
ლია ადამიანის ბიოლოგიური სქესი იყოს კაცი, მაგრამ მისი გენდე
რული იდენტობა ქალი და პირიქით.
სექსუალური ორიენტაცია
ემოციური, რომანტიკული, სექსუალური და ეროტიკული ლტოლვა რო
მელიმე სქესის ადამიანის მიმართ. მაგალითად, სექსუალური ორიენ
ტაციაა ჰეტეროსექსუალი, ლესბოსელი, გეი, ბისექსუალი, ასექსუალი.
ლგბტქი
აბრევიატურა, რომელიც აღნიშნავს ლესბოსელ, გეი, ბისექსუალ,
ტრანსგენდერ, ქვიარ და ინტერსექს ადამიანებს. შესაძლებელია
უფრო მოკლე (ლგბტ) ან უფრო დიდი (ლგბტქი+) აბრევიატ ურის
გამოყენებაც.
გეი
კაცი, რომელსაც ფიზიკური, რომანტიკული და/ან ემოციური მიზი
დულობა აქვს სხვა კაცების მიმართ.
ბისექსუალი
ადამიანი, რომელსაც ფიზიკური, რომანტიკული და/ან ემოციურ
ი
მიზიდულობა აქვს როგორც ქალის, ისე კაცის მიმართ.
ჰეტეროსექსუალი
ადამიანი, რომელსაც ფიზიკური, რომანტიკული და/ან ემოციურ ი
მიზიდულობა აქვს საპირისპირო სქესის ადამიან
ების მიმართ.
ასექსუალი
ადამიანი, რომელსაც სხვების მიმართ ლტოლვა აქვს ნაკლებად ან
საერთოდ არ აქვს.
ქვიარი
კრებითი ტერმინი სექსუალური და გენდერული ჯგუფებისთვის, რომ
ლებიც არ არიან ჰეტეროსექსუალები და სისგენდერები. წარსულში
იგი ჰომოსექსუალობისთვის შეურაცხმყოფელ ტერმინად გამოიყენე
ბოდა, თუმცა 1980-იანი წლების აქტივისტებისა და თეორეტიკოსების
დამსახურებით, რომელთა მიზანიც სექსუალობისა და გენდერული
იდენტობის შესახებ არსებულ ნორმებთან შეწინააღმდეგება იყო, ტერ
მინმა პოზიტიურ
ი და კონფრონტაციული მნიშვნელობა შეიძინა. ტერ
მინი „ქვიარი“ გამოიყენება ზოგადად ლგბტ+ თემის აღსანიშნად და
ასევე ასოცირებულია კრიტიკული თეორიის კონკრეტულ მიმართულე
ბასთან (ქვიარ-თეორია), რომელიც ეჭვქ ვ
ეშ აყენებს იდენტობის კატე
გორიების, მაგალითად „ლესბოსელის“ ან „გეის“ მართებულობას.
სისგენდერი
ადამიანი, რომლის გენდერული იდენტობა და გენდერული თვით
გამოხატვა თანხვედრაშია დაბადებისას მისთვ
ის მინიჭებულ ბიო
ლოგიურ სქესთან.
ინტერსექსი
ადამიანი, რომელიც ისეთი რეპროდუქციულ ი ან სექსუალ
ური ანა
ტომიით და/ან ქრომოსომის ნიმუშით დაიბადა, რომელიც არ შეიძ
ლება, კლასიფიცირებული იყოს როგორც ტიპურად მამრობითი ან
მდედრობითი სქესი.
ტრანზიცია
პროცესი, როცა ადამიანს თავისი გენდერული თვითგამოხატვა შე
საბამისობაში მოჰყავს გენდერულ იდენტობასთან. ეს კომპლ ექსუ
რი და ხანგრძლივი პროცესია და შეიძლება მოიცავდეს სოციალ ურ
ტრანზიციას (ოჯახთან, მეგობრებთან კომუნიკაცია, სახელის, სამო
სის შეცვლა და ა.შ.), იურიდიულ ტრანზიციას (სახელის ცვლილება
დოკუმენტებში, იქნება ეს პირადობის მოწმობა, პასპორტი თუ სხვა),
სამედიცინო ტრანზიციას (ჰორმონალური თერაპია, ქირურგიულ ი
ოპერაცია). ტრანზიცია შეიძლება შეიცავდეს ჩამოთვლილთაგან
ყველას ან მხოლოდ რამდენიმეს.
ჰომოფობია
ირაციონ ალური შიში, ზიზღი და სიძულვილი ლგბტქი ადამიან ე
ბის მიმართ, რომელიც ეფუძნება წინასწარგანწყობებს და აზიან ებს
ლგბტქი ადამიანებს. ჰომოფობია შეიძლება იყოს გამოხატული
სიტყვიერადაც და ქმედებითაც, მოიცავდეს ძალადობას, დისკრიმი
ნაციას, განსხვავებულ მოპყრობას და ა.შ.
ტრანსფობია
ირაციონ ალური შიში, ზიზღი და სიძულვილი ტრანსგ
ენდერი ადამი
ანების მიმართ.
ქამინგაუთი
სექსუალური ორიენტაციის, გენდერული იდენტობის საჯაროდ, მე
გობრებთან, ოჯახის წევრებთან და ა.შ. გაცხადება.
ტრანსგენდერი ადამიან
ის მიერ არჩეული სახელი მი
სი ნამდვილი სახელია და ეს უნდა იქნას აღიარებული
ჟურნალისტების მიერ, მიუხედავად იმისა, იყო თუ არა
ეს სახელი მის საბუთებში შეცვლილი. ხშირად, სხვა
დასხვა მიზეზის გამო, ტრანსგ ენდერ ადამიანებს არ
დ
არწმ უნდით, რომ ელაპარაკებით სწორ ადამიანს – ბევრი
პოზიციონირებს, როგორც ექსპერტი, მაგრამ ვერ ერკვევა ნიუან
სებში, მიუხედავად იმისა, რამხელა აუდიტორია ჰყავს სოციალ
ურ
ქსელებში. ქვიარ ადამიანების პრობლემებზე, გამოწვევებსა თუ
წარმატებებზე, პირველ რიგში, თავად ქვიარ ადამიანებმა უნდა
ისაუბრონ.
ს
ხვაობა ტირაჟირებასა და აუდიტორიის ინფორმირებას შო
რის – იმ შემთხვევაში, თუ დისკრ იმინაციულ განცხადებას აკეთებს
ხელისუფლების წარმომადგენელი ან მაღალი საზოგადოებრივი
ნდობის მქონე ადამიან ი, არსებობს ლეგიტიმური საჯარო ინტერე
ა
რასდრ
ოს გამოიყენოთ შეურაცხმყოფელი ენა ჟურნალისტურ მა
სალაში;
თ
ქვენი ჟურნალისტური მასალის შედეგად მაყურებელს/მკითხ
ველს არ უნდა დარჩეს შთაბეჭდილება, რომ ლგბტქი ადამიან ე
ბი ძალადობის სამართლიანი სამიზნეებ
ი არიან, „გამოიწვიეს“
მოძალადე და ა.შ. გახსოვდეთ – ძალადობაზე პასუხისმგ
ებელია
მოძალადე. ჟურნალისტურ მასალაში აჩვენეთ, რომ ლგბტქი ადა
მიანებზე ძალადობა არის დანაშაული;
„
კარგი თემა“ არ არის ეთიკაზე და მორალზე უარის თქმის მიზე
ზი. გარდა იმისა, რომ ასე შეიძლება დააზიანოთ სხვა ადამიან
ები,
ნ
უ დაას
ახელებთ ადამიან
ის ორიენტაციასა თუ გენდერულ იდენ
ტობას მაშინ, როცა საუბრის მთავარი თემა ეს არ არის. დაფიქრ
დით, იზამდით თუ არა იმავეს ჰეტეროსექსუალ ი რესპონდენტის
შემთხვევაში. მაგალითად, თუ თქვენი რესპონდენტი გეი აქტივის
ტი საუბრობს რომელიმე სამინისტროს ბიუჯეტზე, მის ორიენტაცი
აზე ხაზგასმა არ არის საჭირო;
თ
უ არ არის აუცილებლობა, თქვით „წყვილი“ და არა „გეი/
ლესბოსელი წყვილი“. ცხადია, საუბ არია იმ შემთხვევებზე, როცა
ჟურნალისტური მასალის ფოკუსი არ არის იდენტობა;
ი
მისთვის, რომ აჩვენოთ კონტექსტ ი, გამოიყენეთ სტატისტიკა,
მაგრამ არ დაკარგოთ ადამიანური ისტორიები;
დ
აუშვებელია იძულებითი ქამინგაუთ
ი – ლგბქტი ადამიან ების ნა
წილი მთელი ცხოვრების განმავლობაში არ/ვერ აკეთებს ქამინგა
უთს. ამაში დამნაშავეა ჰომოფობიურ ი გარემო და ის საფრთხეე
ბი, რომელიც თემის წევრებს საჯაროობის შემთხვევაში შეიძლება
დაემუქროთ. არასდროს გაამჟღავნოთ თემის წევრების სექსუა
ლური ორიენტაცია თუ გენდერული იდენტობა მათი გააზრებული
თანხმობის გარეშე;
ნ
უ გააკეთებთ აქცენტს იმაზე, გავლილი აქვს თუ არა ტრანზიცია
ტრანსგენდერ ადამიანს, თუ ეს არ არის ჟურნალისტური მასალის
მთავარი თემა. ტრანსგენდერი ადამიანები თავად წყვეტენ, შეიც
ვალონ თუ არა სხეული ჰორმონული ან/დ ა ქირურგიულ
ი გზით.
სამედიცინო ისტორიას არ აქვს მნიშვნელობა იმის განსასაზღვ
რად, არის თუ არა ადამიან ი ტრანსგენდერი.
თ
უ გყავთ კონფიდენციალური წყარო, მასალაში განმარტეთ, რა
ტომ არის ამის საჭიროება. იმუშავეთ ცნობიერ
ების ამაღლებაზე;
მ
ნიშვნელოვანია, ლგბტქი ადამიანები, აქტივისტები ალაპარაკოთ
სხვა საკითხებზეც – ქვეყანაში არსებული პრობლემები, სიღარიბე,
ინფლაცია, ოკუპაცია. გამოწვევები თუ მიღწევები ყველას გვეხება;
ტრანსგენდერ ადამიან
ებთან დაკავშირებული თემის გაშუქება, სა
ქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია