Eenvoudige technieken voor pijnbestrijding

Chris McLaughlin

Waarom hebben we pijn

Via de pijnsensoren in het lichaam worden pijnlijke prikkels naar de ruggenmerg gestuurd. Dit
gebeurt door elektrische prikkels tussen de zenuwcellen die daarna in de hersenen worden
ontvangen. De communicatie tussen de zenuwcellen werkt door middel van neurotransmitters, dit
zijn chemische stoffen die door de zenuwuiteinden worden vrijgegeven en opnieuw ontvangen
door een andere zenuwcel. In de hersenen worden deze prikkels als pijn of een ander gevoel
geïnterpreteerd. De meeste pijnsensoren zitten in de huid, die als een soort barrière voor de
buitenwereld fungeert.

De functie van pijn is leren welke prikkels of situaties een mogelijk gevaar voor ons lichaam
zouden kunnen zijn zodat wij deze situaties kunnen vermijden. Tevens, als er iets in ons lichaam al
geblesseerd of niet in orde is, zorgt pijn ervoor dat we de nodige rust nemen zodat de blessure
weer kan herstellen of wij van een ziekte kunnen genezen.

Soms werkt pijn niet als waarschuwing, bijvoorbeeld met ernstige gevallen van kanker waar er
geen pijn wordt gevoeld totdat het te laat is. Tevens, kan pijn chronisch worden of gevoeld
worden na genezing zonder een duidelijke oorzaak. De reactie van pijn kan ook vertraagd worden
in stresssituaties door de blokkade van een adrenalinestoot.

Pijn is een subjectief gevoel dat per persoon en situatie varieert en niet op een objectieve manier
te meten is. Pijn die in de huid gevoeld wordt is makkelijker te herkennen en te beschrijven dan
pijn die dieper in het lichaam zit.

Spierpijn komt na sporten door het niet kunnen afvoeren van giftige stoffen via de bloedsomloop.
Dit gebeurt bij een slechte warming-up, door te veel te inspanning of wanneer de bloedsomloop
niet goed werkt.

De cellen die bij een verwonding beschadigd zijn scheiden prostaglandine af. Deze stof maakt dat
bloedvaten bij de wond wijder worden zodat er zwelling ontstaat en pijn gevoeld wordt. Er
ontstaat dus een ontsteking dat geremd kan worden door ontstekingsremmende middelen of
wanneer de wond geneest. Soms krijgen we ontstekingen zonder verwonding, zoals bij
gewrichtsreuma.

Bij veel behandelingen voor pijnbestrijding is ontspanning van essentieel belang.

Indien iemand een alternatieve therapie voor pijnbestrijding zoekt, is het aanbevolen om na te
gaan dat het door een serieuze therapeut uitgevoerd wordt die informatie over de ziekte-
geschiedenis heeft en informeert over lopende behandelingen bij de desbetreffende arts.

Aanbevolen therapieën afhankelijk van de pijn

Artritis: Homeopathie, TENS, wateraerobics, zwemmen, fytotherapie, voedingssupplementen,

aromatherapie, ontspanning, visualisatie, hypnotherapie, therapeutische aanraking, lachtherapie.

Buikpijn: Massage, shiatsu, reflexzonetherapie, fytotherapie, aromatherapie.

Heupen en knieën: Reflexzonetherapie, zwemmen, wateraerobics, Alexander-techniek,

fytotherapie.

Hoofdpijn: Shiatsu, aromatherapie, hydrotherapie, yoga, fytotherapie, Bach-remedies,

homeopathie, lachtherapie, biofeedback.

Ischias: Shiatsu, homeopathie, therapeutische aanraking, visualisatie, hypnotherapie.

Menstruatiepijn: Massage, shiatsu, hydrotherapie, tai chi, fytotherapie, homeopathie, Bach-

remedies, aromatherapie, ontspanning, voedingssupplementen.

Migraine: Yoga, fytotherapie, ontspanning, visualisatie, hypnotherapie, healing, biofeedback.

Neuralgie: Fytotherapie, Bach-remedies, aromatherapie.

(neus)Bijholtontsteking: Shiatsu, reflexzonetherapie, hydrotherapie, homeopathie.

Reuma en spierstijfheid: Massage, hydrotherapie, TENS, lichaamsoefeningen, Alexander-

techniek, tai chi, zwemmen, fytotherapie, aromatherapie, homeopathie, Bach-remedies.

Rugpijn: Massage, shiatsu, reflexzonetherapie, homeopathie, TENS, lichaamsoefeningen,

Alexander-techniek, yoga, tai chi, hypnose, biofeedback.

Schouder- en nekpijn: Massage, shiatsu, reflexzonetherapie, yoga, Alexander-techniek,

lichaamsoefeningen, ontspanning, tai chi, hypnotherapie, TENS, biofeedback.

Spataderen: Massage, homeopathie, aromatherapie, reflexzonetherapie.

Verstuiking en verrekking: Massage, hydrotherapie, fytotherapie, Bach-remedies,

aromatherapie.

Met de handen
Massage als pijnverlichting kan helpen door het ontspannende effect dat bereikt wordt. Massage
verbetert de bloedsomloop en helpt zo om giftige stoffen af te voeren. Een direct effect is het
stimuleren van de afscheiding van endorfinen en het kalmeren van de zenuwen die de pijn
veroorzaken.

Massage wordt meestal gegeven met het op de huid smeren van een warme olie gemengd met
een paar druppels olie-essence. Zelfmassage kan makkelijk gedaan worden bij klachten van
schouders nek en armen met druk- en cirkelbewegingen. Bij thuismassage is het aan te raden om
op een stevige oppervlakte te liggen, in een warme kamer. Een basismassage bevat vier
bewegingen: strijken; vingers tegen elkaar maken lange bewegingen in de richting van het hart,
kneden; stevige ritmische bewegingen met de hele hand geschikt voor borst, rug, billen en
benen, drukken; draaiende bewegingen met beide handen op elkaar en hakken; zacht slaan met
de handen naar elkaar toe.

Shiatsu (vingerdruk) is een holistische therapie waar het evenwicht van de chi (energie) wordt
hersteld met drukpuntmassage op energiekanalen of meridianen (tsubo’s). Iedere pijn heeft
specifieke tsubo’s waar er gedrukt moet worden voor verlichting, bijvoorbeeld een drukpunt tegen
ischias ligt aan de buitenkant van de enkel. De druk wordt meestal uitgeoefend met de
vingertoppen, vooral van de duim.

Warmte en koude kunnen ook pijn verlichten, bijvoorbeeld een warm bad helpt met zijn
ontspannend werking bij spierstijfheid en verbetert ook de bloedsomloop. Aromatherapie kan in
dit geval tegelijk gebruikt worden. Kou bevordert de bloeddoorstroming in diepliggende vaten en
is aan te raden bij verstuikingen en verrekkingen. Warmte helpt bij doffe pijn zoals bij menstruatie
of reumatische pijn en ook bij een verstuiking wanneer er geen zwelling meer is.

Hydrotherapie gebruikt de afwisseling van warm en koud water om pijn te verlichten. Er zijn
verschillende hydrotherapeutische middelen zoals een hete pakking voor spierpijn, stijfheid en
menstruatiepijn, een hoofdkoeler voor het verlichten van hoofdpijn, bijholteontsteking en
vermoeide ogen, een warmtekussen voor spierstijfheid, reumatische pijn en een voetsauna voor
pijnlijke voeten.

Bij reflexzonetherapie wordt er druk uitgeoefend op reflexpunten op handen en voeten die

corresponderen met lichaamsfuncties. Specifieke lichaamsdelen worden weerspiegeld in deze
reflexpunten. Het doel van de behandeling, die de algehele ontspanning bevordert, is de
verbetering op drie punten: verstopping, ontsteking en spanning, zodat het zelfgenezend
vermogen van het lichaam wordt hersteld.

Met een TENS (Transcutane Electro Neuro Stimulatie) behandeling worden stroomstootjes op of
dichtbij de pijnlijke plek gegeven. Deze stimulatie wordt gegeven met een apparaatje waarmee je
de kracht van de stoten kan regelen. Wat de patiënt voelt is alleen maar een tinteling. Het meest
effectief is om deze behandeling drie keer per dag te gebruiken steeds maximaal één uur. Er zijn
twee theorieën die de werking van TENS verklaren: de beïnvloeding van de zenuwbanen, waar de
werking van TENS wordt verklaard door het bemoeilijken van de overdracht van pijnprikkels aan
de hersenen, en de stimulering van endorfinen, waar de werking wordt verklaart door het
aanmaken van grotere hoeveelheden endorfinen. TENS kan verlichting geven bij hardnekkige
aandoeningen zoals chronische pijn, artritis, pijnlijke spieren, hoofdpijn veroorzaakt door
nekklachten, enz.

Meer bewegen
Lichaamsbeweging zorgt ervoor dat endorfinen vrij komen, de stoffen die pijn bestrijden en een
goed gevoel geven. Bovendien, regelmatig bewegen of sporten verbetert ook de capaciteit van
hart en longen, stimuleert de bloedsomloop en spieren en gewrichten worden sterker. Het is aan
te raden om een arts te raadplegen of een bepaalde sport goed is voor een bepaalde klacht.

Bij het sporten is het belangrijk om altijd een warming-up als vast onderdeel van de training toe te
voegen voor het voorkomen van blessures. Ook een cooling down is aan te raden na elke training.
Het is belangrijk om een sport te kiezen die bij de persoon en de mogelijke klacht past.

Wandelen is ideaal om te beginnen voor mensen met een slechte conditie. Deze activiteit kan
geleidelijk opgebouwd worden tot meerdere keren per week en met een hogere tempo. Ook
stepaerobics voor beginners is aan te raden wanneer de conditie niet echt goed is. Dit kan bij
een sportschool of thuis gedaan worden.

De Alexander-Techniek is ontwikkeld om lichamelijke en geestelijke spanning op te heffen. Dit

wordt bereikt door goed te staan, zitten en bewegen. Deze techniek wordt begeleidt door een
instructeur zodat er gezien wordt waar er verbetering nodig is en de juiste bewegingen geleerd
worden.

Yoga is een manier om onze lichamelijke, geestelijke en spirituele aspecten in balans te brengen.
Naast de filosofie van yoga, worden er cursussen gedaan voor oefeningen en lichaamshouding.
Een belangrijk element bij yoga is beheerst ontspannen en ademhalen. Hier wordt aandacht aan
besteed aan het begin of eind van elke training. Met yogatherapie kunnen bepaalde soorten pijn
verlicht worden zoals pijn in de rug, menstruatiepijn, hoofdpijn, nek- en schouderpijn en stijve
schouders.

Tai Chi is een Chinese therapie die harmonie zoekt met behulp van specifieke bewegingen die op
een dans in slowmotion lijken. Het is een uitstekende methode om spanning te verlichten, het
verbeteren van de bloedsomloop en het losmaken van stijve gewrichten.

Bij zwemmen worden alles spieren van het lichaam in beweging gebruikt. De bloedsomloop, hart
en longen hebben hier baat bij als er goed wordt getraind. Gewrichten en wervelkolom worden
met zwemmen niet belast. Om alle spiergroepen te gebruiken is het van belang om van slag te
wisselen. Met de schoolslag worden spieren in de borst, armen en benen getraind, met de
borstcrawl alle spieren in romp, armen en benen en is goed voor spierkracht en coördinatie, met
de rugslag worden armen schouders en benen getraind en met de vlinderslag worden vooral
spieren in de borst en de schouders gebruikt. De vlinderslag is de moeilijkste slag en
gewrichtsbanden kunnen overbelast raken. Oefeningen in het water worden geadviseerd aan
mensen met rugklachten of artritis.

Huismiddeltjes
Supplementen kunnen soms pijn verlichten, maar wij moeten oppassen met het gebruik ervan en
vooral een evenwichtige voeding gebruiken. Tussen de vitaminen en mineralen die pijnverlichting
kunnen geven vinden we: Vitamine B5 (pantotheenzuur) bij gewrichtsreuma. Deze vinden we in
lever, gist, zalm, zuivelproducten, eieren, granen vlees en groente. Vitamine B6 (pyridoxine) kan
helpen tegen het carpaal-tunnelsyndroom en vinden we in aardappelen, bananen, linzen, lever,
kalkoen en tonijn. Magnesium tegen hoofdpijn en migraine vinden we in noten, granen, bonen,
donkergroene bladgroenten, vis en vlees. Borium kan helpen tegen artritis en we vinden het in
rozijnen, pruimen en amandelen. Kalium helpt tegen kramp en is te vinden in bananen en ander
fruit.

Extract van groene mosselen uit Nieuw-Zeeland bevat een stof die als smeermiddel voor de
gewrichten werkt en mensen met artritis verlichting kan geven.

In visolie zit de vetzuur EPA die verlichting geeft voor pijnlijke gewrichten. EPA zit in vette vis
zoals sardientjes of makreel.

Teunisbloemolie bevat gammalinoleenzuur die helpt bij premenstruele klachten (PMS),

menstruatiepijn en pijnlijke borsten tijdens de menstruatiecyclus.

Bij artritis of klachten van gezwollen en pijnlijke gewrichten is het aan te raden om geleidelijk
overgewicht kwijt te raken.

Fytotherapie is gebaseerd om de geneeskracht van kruiden te gebruiken en wordt als sinds de

prehistorie toegepast. De kruidengeneeskunde gebruikt verse of gedroogde bladeren, gemalen
wortels, stam, zaden of de bast van de planten. De gekozen middelen pakken de oorzaak van de
pijn aan en niet alleen de symptomen.

De volgende kruiden zijn werkzaam voor pijnverlichting in de vorm van kruidenthee:

- Basilicum - tegen maagkrampen

- Betonie - voor zenuwpijn

- Dragon - voor tandpijn

- Gember (wortel)- tegen menstruatiepijn

- Koriander (zaad) - helpt tegen artritis

- Moederkruid - tegen migraine

- Paardebloem - voor pijnlijke gewrichten

- Rozemarijn - voor hoofdpijn

- Valeriaan - tegen spierkramp

- Wilde tijm - voor reuma

Kruiden kunnen ook lokaal direct op de pijnlijke plek toegepast worden. Hiervoor wordt er een
kompres van verse bladeren van gemaakt of gedrenkt in een kruidenaftreksel. Ook zijn er kant-en-
klare smeersels te koop bij de apotheek of de drogist.

Lokaal toegepaste kruiden:

- Hysop - voor blauwe plekken

- Pepermunt - helpt hoofdpijn te verlichten

- Peterselie, Sint-janskruid - voor verstuikingen

- Smeerwortel - voor kneuzingen en verstuikingen

- Steentijm - verkrampte spieren

- Lijnzaad - verrekkingen en ontstekingen

- Toverhazelaar - snij- en schaafwondjes, verstuikingen en kneuzingen

- Salie - ontstekingen in mond, keel en bij zweren.

Homeopathie is een holistische alternatieve therapie ontwikkeld door de Duitse arts Hanneman.
Om de klachten te verlichten wordt een behandeling aangegaan die dezelfde symptoom
veroorzaakt. Homeopatische middelen worden bereid van plantaardige of minerale oertincturen
die een aantal keren verdund zijn. Hoe groter de verdunning hoe krachtiger werkt het
geneesmiddel. Het homeopatische middel stimuleert het natuurlijke genezingsvermogen van het
lichaam. Het is aan te raden om niet te eten of drinken een kwartier voor en na de inname en de
pilletjes niet aan te raken met de handen.

Een overzicht van een paar homeopatische middelen voor pijnverlichting:

- Bij hoodpijn : Gelsemium, Belladona en Nux vomica

- Bij krampen: Cuprum metallicum

- Bij menstruatiepijn: Chamomilla, Lachesis en Magnesimphos

- Bij oorpijn: Aconiet en Hepar sulphur

- Bij rugpijn: Rhus toxicodendrum, Arnica en Bryonia

- Bij spier- en gewrichtspjn: Rhus toxicodendrum, Causticum en Ruta

- Bij tandpijn: Chamomilla en Arnica

- Bij zwangerschap: Kali carb Sepia en Haamelis.

Bach-bloesemremedies worden gemaakt nadat verse bloemen in het volle zonlicht in bronwater
hebben gedreven. Er bestaan 38 bloemenessences - 12 healers en 26 helpers - die vooral effect
hebben op gedachten en gevoelens. Dr. Bach dacht dat deze behandeling een positief effect
heeft op de geest en dus ook het lichaam gunstig beïnvloedt. De 12 healers zijn: zonneroosje
(helpt bij pijn en paniek), mimulus (angst, verlegenheid), cerato (onzekerheid), verbena (groot
enthousiasme), impatiens (ongeduldigheid), sclerantus (besluiteloosheid, stemmingswisselingen),
gentiaan (wanhoop, moedeloosheid), clematis (dromerigheid, vermijdingsgedrag), waterviooltje
(gereserveerdheid, afstandelijkheid), agrimonie (verdrongen bezorgheid), centaurie (gebrek aan
zelverzekerheid en wilskracht) en cichorei (overbezorgheid om anderen). Daarnaast bestaat ook
een eerstehulp-remedie die kan ingenomen worden na een emotionele shock, letsel of trauma of
na een angstige ervaring. Deze kunnen we ook vinden als smeersel voor huidaandoeningen.

Bij aromatherapie worden olie-essences gebruikt en hebben een uitwerking op geestelijk en

lichamelijk gebied. Deze olie-essences kunnen we inhaleren in een doekje of met een
stoombehandeling, wij kunnen ook een aromabrander gebruiken, kompressen maken en deze
direct op de huid leggen of een paar druppels in een bad doen. Oliën inslikken moet altijd onder
toezicht van een bevoegde therapeut gebeuren.

Hieronder volgt een overzicht van olie-essences en voor welke pijn aanbevolen zijn:

- cipres - voor artritis en gezwollen gewrichten

- eucalyptus - hoofdpijn, spierpijn, reuma en artritis

- jeneverbes - buikpijn, spataderen en spierpijn

- Kamille - spierpijn, kramp en ontstoken gewrichten

- Lavendel - bijholteontsteking, verstuiking en spierpijn

- Marjolein - kramp, verstuiking, zenuwpijn en mestruatiepijn

- Rozemarijn - dikke darmontsteking, verstuiking en andere pijntjes

- Salie - menstruatiepijn

Denken en voelen
Wanneer we ons geestelijk niet goed voelen lijkt pijn nog erger omdat wij daar ons op focussen.
Een manier om dit te veranderen is technieken te leren die ons helpen stress en spanning te
verminderen in combinatie met technieken om pijn te verlichten.

Ontspanningstechnieken zijn dus belangrijk om met pijn om te kunnen gaan en deze nog minder
te voelen. Één belangrijke techniek om ontspanning te bereiken is door ons te concentreren op
onze ademhaling; langzaam en regelmatig ademen en focussen op de ervaring van de lucht die
in- en uitgeademd wordt. Ook ontspanningshoudingen kunnen helpen in momenten waarbij wij
stress en spanning voelen in ons lichaam. De progressieve relaxatie waar de spieren in steeds
andere lichaamsdelen worden aangespannen en ontspannen is een goed voorbeeld van een
techniek die ons kan helpen om het lichaam te kunnen ontspannen.

Bij visualisatietherapie wordt het geleerd om gedachten te concentreren op positieve beelden.

Een simpele techniek om pijn te verlichten door middel van visualisatie zou zijn het zich
concentreren op het in- en uitstromen van de geademde lucht, de lucht die ingeademd wordt
sturen naar de bron van de pijnlijke plek en daar een aangenamen warmte verspreiden, daarna de
uitgeademde lucht zou pijn wegnemen en het lichaam verlaten. Visualisatie voor langdurig
verlichting heeft oefening nodig zodat wij ons kunnen voorstellen ergens te zijn waar wij ons goed
voelen op ieder gewenst moment.

Hypnotherapie kan ook bij pijnverlichting toegepast worden. De patiënt wordt in een toestand
gebracht waar hij ontvankelijker is voor suggesties en creativiteit. De therapeut gebruikt de
geestelijke krachten van de patiënt bij het verlichten van pijn of om de beste manier om met de
aandoening om te kunnen gaan. Zelfhypnose kan aangeleerd worden om het effect van de
sessies te vergroten. Hypnotherapie werkt goed wanneer de patiënt een actieve rol neemt.

Aanraking of handoplegging als therapie richt zich op het energieveld van de patiënt om deze
weer in balans te brengen. De healer probeert dan onevenwichtigheden te herstellen door zijn
eigen energie naar het lichaam van de patiënt te sturen. De meeste healers bewegen de handen
over het lichaam maar raken het niet aan. De patiënt kan de warmte van de handen voelen of een
tintelend gevoel krijgen.

Met lachtherapie krijgen mensen door het lachen meer zuurstof, een snellere hartslag en
daardoor een betere bloedsomloop. Tevens wordt de persoon ontspannen, krijgt een beter zicht
op problemen en een band met mensen met wie er gelachen wordt. Bij het lachen komen er
endorfinen vrij wat maakt dat wij een betere stemming en alle voordelen van dien krijgen. Zelfs
een bewuste poging om te glimlachen kan geestelijk en lichamelijk zo heilzaam zijn als het lachen
zelf.

De biofeedback therapie wordt gedaan met een instrument dat lichaamsreacties aangeeft om
deze te begrijpen en te beheersen. Een biofeedback apparaat meet bijvoorbeeld de temperatuur
van de huid of hersengolven, met deze metingen kunnen mensen technieken leren om deze
reacties te beheersen. Biofeedback helpt voor de verlichting van pijn waarbij stress en angst een
rol speelt door het bevorderen van ontspanning.

Er zijn verschillende strategieën om met pijn om te gaan: bezig blijven, zodat de geest bezig
gehouden wordt, afleiding zoeken met iets dat een positief, prettig gevoel geeft, positief denken,
ontspannen, zelfhulpbehandelingen volgen voor meer zelfvertrouwen, zich afremmen als er minder
pijn wordt gevoeld om geen grenzen te overschrijden, steun zoeken bij vrienden en familieleden
om gevoelens van eenzaamheid te verminderen of te voorkomen en het zoeken naar medische
hulp indien nodig.

Bij chronische pijn is het aan te raden om steun te zoeken bij een praatgroep. Mensen die bij de
praatgroep horen hebben meestal dezelfde problemen en begrijpen beter wat de persoon
meemaakt en hoe die zich voelt. Bovendien kunnen de groepsleden ook tips geven over
alternatieve (nieuwe) behandelmethoden en ontwikkelingen.

Hoe uw arts u kan helpen

Bij een aandoening waar er pijn voorkomt, is het aanbevolen om goed geïnformeerd te zijn en bij
de arts goed na te gaan naar de diagnose, wat de oorzaak van de pijn is, hoe lang er gewacht
moet worden op het effect van een behandeling, onderzoeken die gedaan kunnen worden,
alternatieve behandel-methoden, nieuwe ontwikkelingen en mogelijke verwijzing naar een
specialist. Ook de verwijzing naar een pijnkliniek is mogelijk bij chronische pijn om met deze om te
leren gaan.

Pijnstillers kunnen een uitkomst zijn als kortetermijnoplossing bij pijnproblemen. Het is altijd aan
te raden om de instructies van de dokter wat betreft de dosering en frequentie te volgen en op de
hoogte zijn van de bijwerkingen.

Ook verschillende operatietechnieken kunnen pijnverlichting bieden, zoals plaatselijke verdoving

(ruggenprik bij bevallingen) of het vervangen van een ernstig beschadigd gewricht als gevolg van
artrose.

Manuele therapie zoals fysiotherapie, osteopathie of chiropraxie kan een uitkomst bieden bij
pijn of beschadiging aan spieren, gewrichten of botten. Myotherapie is een drukmassage dat
klachten kan verlichten die ontstaan in spieren en ook bij artritis en multiple sclerose.

Als er niets werkt nadat alle mogelijke behandeling zijn geraadpleegd, kan een persoon naar een
pijnkliniek verwezen worden. Hier wordt uitsluitend gekeken naar het probleem van de pijn en
niet naar de oorzaak. Men concentreert zich op het vinden van manieren om pijn te beheersen. In
een pijnwerkgroep werken specialisten zoals anesthesisten, neurologen, psychologen,
fysiotherapeuten, revalidatie- en bezigheids- en alternatieve therapeuten bij het vinden van
nieuwe manieren om met pijn om te gaan.

Bij elke methode die gekozen wordt om pijn te bestrijden is het altijd beter dat de patiënt actief
deelneemt in de behandeling. Dit vergroot de kans op succes en de patiënt is beter betrokken bij
wat er gebeurt en waarom. Een pijndagboek kan ook helpen om klachten beter te begrijpen.