IV.

Początki średniowiecza
IV.1. Bizancjum w czasach świetności
zadanie odpowiedź
1 Przykładowe wyjaśnienie:
HASŁO: Cesarz – tytuł władcy Imperium Rzymskiego posiadającego nieograniczoną władzę.
2 a), b)

3 P, F, F, F, P
4 B, C
5 Przykładowa odpowiedź:
Droga Rodzino,
Konstantynopol to miasto położone na dwóch kontynentach – w Europie i w Azji, na styku
dwóch mórz: Morza Śródziemnego i Morza Czarnego. Jest olbrzymie, bogate i pełno w nim
ludzi ze wszystkich stron świata. Otaczają je potężne, podwójne mury, a zdobi wiele
wspaniałych budowli: pałac cesarski, kościoły, forum, akwedukty, hipodrom. Ma także port
morski. Miasto robi ogromne wrażenie swoim przepychem budynków i ufortyfikowaniem.
Ślę Wam wszystkim pozdrowienia
6 Przykładowe odpowiedzi:
 zebranie i spisanie prawa rzymskiego (Kodeks Justyniana)
 tworzenie wspaniałych fresków i mozaik
 [rozwój różnych dziedzin nauki (matematyka, geografia, historia, astronomia)]
 [stosowanie kopuł i arkad w budownictwie]
 [wznoszenie wspaniałych budowli (Hagia Sofia, hipodrom)]
 [zachowanie dzieł antycznych autorów]
7 a) Przykładowa odpowiedź:
Cesarz Justynian I Wielki chciał usprawnić działanie sądów oraz uporządkować przepisy
prawne, dostosowując je do ówczesnych realiów.
b) Przykładowe wyjaśnienie:
Zmiany w prawie miały na celu usunięcie przepisów prawnych, które powtarzały się, były
sprzeczne z innymi lub nieaktualne. Pozostałe obowiązujące przepisy miały zostać
odpowiednio uporządkowane i spisane w czytelny sposób.
8 A2
*9 W godle cesarstwa bizantyjskiego znajdował się dwugłowy orzeł.

IV.2. Arabowie i początki islamu

zadanie odpowiedź
1 B, A
2 a), b)
 3 632 – 622 = 10 lat
4  publiczne wyznanie wiary: Nie ma Boga oprócz Allacha, a Mahomet jest jego
wysłannikiem
 regularna modlitwa odmawiana pięć razy dziennie
 jałmużna
 post
 pielgrzymka do Mekki
5 a) Medyna, b) Morze Arabskie, Morze Czerwone, Morze Śródziemne, Morze Czarne i Morze
Kaspijskie, c) Afryka Północna

6 dżihad – wojna prowadzona w celu umacniania wiary.

oaza – miejsce na pustyni, w którym występuje woda pitna.
arabeska – element zdobienia wykorzystujący wzory roślinne i geometryczne.
kalif – tytuł nadawany przywódcom muzułmanów.
7 Określenie Boga – Allach, Twórca religii – Mahomet, Święta księga – Koran, Nazwa świątyni
– meczet, Święte miejsce – Mekka
8 Przykładowa odpowiedź:
Dużym osiągnięciem Arabów było rozwinięcie matematyki i korzystanie w tej dziedzinie z
osiągnięć innych cywilizacji. Dzięki temu przyczynili się do rozpowszechnienia cyfr
pochodzących z Indii, a zwanych obecnie arabskimi.
9 A2
*10  Kruszyniany
 Białystok
 [Gdańsk, Warszawa, Poznań, Bohoniki]

IV.3. Nowe państwa w Europie

zadanie odpowiedź

1 Przykładowe wyjaśnienie:
HASŁO: Frankowie – barbarzyński germański lud, który osiedlił się w Galii.
2 Dziedzina Dokonania Karola Wielkiego
 Polityka Przekształcenie przygranicznych obszarów imperium w marchie i postawienie
na ich czele margrabiów walczących z najazdami sąsiednich ludów. [Przyjęcie
przez Karola Wielkiego tytułu cesarskiego i zawarcie przymierza z Kościołem
katolickim.]
Wojsko Zorganizowanie silnej armii, która była w stanie podbić prawie całą Europę
Zachodnią.
Nauka Tworzenie szkół przy klasztorach i kościołach, w których uczono głównie
czytania i pisania po łacinie oraz znajomości Biblii.
3 a) VIII wiek, b) 800 rok, c) 843 rok, d) 962 rok

4 a) 1 Karol Łysy, 2 Lotar, 3 Ludwik Niemiecki

b) Francja
5 F, P, F

IV.4. Konflikt papiestwa z cesarstwem

zadanie odpowiedź
1 a) 1054 rok, b) 1122 rok

2 Cechy wyznania Katolicyzm Prawosławie

Najwyższy dostojnik kościelny papież patriarcha
Nazwa świątyni kościół cerkiew
Język używany podczas mszy łacina greka
*3 Przykładowe wyjaśnienie:
Wyznawcy prawosławia obchodzą Boże Narodzenie później niż katolicy ze względu na
posługiwaniem się przez nich wcześniejszą wersją kalendarza – kalendarzem juliańskim.
Natomiast w katolicyzmie od XVI wieku obowiązuje kalendarz gregoriański.
4 a) C
b) Przykładowa odpowiedź:
Postać oznaczona numerem 1 klęczy z pochyloną głową przed papieżem i jest ubrana w
szatę pokutną, co ma wyrażać pokorę i prośbę o przebaczenie.
5 1. Inwestytura, 2. Cesarz, 3. Wschodni, 4. Ekskomunika, 5. Rzym, 6. Dekalog, 7. Konkordat
Przykładowe wyjaśnienie:
HASŁO: Schizma – rozłam dotyczący religii, na przykład z powodu różnic w interpretacji
prawd wiary.

IV.5. Wyprawy krzyżowe

zadanie odpowiedź

1 Ziemia Święta

2 1 – wezwanie papieża Urbana II do odbicia Ziemi Świętej z rąk Turków

2 – wyruszenie pierwszej wyprawy krzyżowej
3 – utworzenie Królestwa Jerozolimskiego
4 – zdobycie przez muzułmanów Akki, ostatniej twierdzy krzyżowców
 3 a), b)

4 a) Królestwo Jerozolimskie, Hrabstwo Edessy, Księstwo Antiochii, Hrabstwo Trypolisu,

b) F, P, F

*5 Przykładowe wyjaśnienie:
Saladyn był sułtanem i wybitnym wodzem, który w XII wieku zjednoczył muzułmanów we
wspólnej walce przeciwko krzyżowcom. Pokonał armię chrześcijan w bitwie pod Hattin w
1187 roku i zdobył Jerozolimę.

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Skarb templariuszy

zadanie odpowiedź
1 Przykładowe wyjaśnienie:
Zakon templariuszy zyskał duże znaczenie w średniowieczu dzięki bitności i odwadze
swoich członków walczących w Ziemi Świętej oraz bogactwu. Za swoje zasługi wspólnota
templariuszy otrzymywała liczne ziemie. Uzyskane pieniądze często pożyczali książętom i
królom, co umacniało ich znaczenie.
2 1. Chwarszczany, 2. Pielgrzymi, 3. Jerozolima, 4. Klemens, 5. Azja, 6. Joannici, 7. Europa
Przykładowe wyjaśnienie:
HASŁO: Herezja – poglądy niezgodne z naukami Kościoła.
3 1312 – 1119 = 193 lata
4 F, P, F, P
 5 C
6 a) król Francji Filip IV Piękny
b) Ukazane wydarzenie nastąpiło w XIV wieku.

Podsumowanie rozdziału IV
Sprawdź, czy potrafisz
zadanie odpowiedź
1 Mahomet, Justynian I Wielki, Otton I, Grzegorz VII
2 1 – koronacja Karola Wielkiego na cesarza
2 – zawarcie traktatu w Verdun
3 – wielka schizma wschodnia
4 – podpisanie konkordatu w Wormacji
5 – upadek cesarstwa bizantyjskiego
3 Przykładowa odpowiedź:
Karol Wielki zasłużył na swój przydomek, ponieważ stworzył silne i sprawnie zarządzane
państwo. Był także wybitnym wodzem, który podbił większość terenów w Europie
Zachodniej. Przyczynił się również do rozwoju kultury i nauki, które były w głębokiej zapaści
po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego.
4 B
5 patriarcha – najwyższy dostojnik kościelny w kościołach wschodnich
synod – zjazd dostojników kościelnych
Koran – święta księga islamu
mozaika – obraz wykonany z drobnych różnokolorowych kamyków
6 814 – 395 = 419 lat
7 F, P, P, F
8 Przykładowe odpowiedzi:
 Przejęcie od Arabów takich osiągnięć jak: papier, cyfry, szklane lustra, dywany,
kunsztowne tkaniny.
 Nasilenie wrogości pomiędzy chrześcijanami a muzułmanami.
 Rozwój handlu, szczególnie włoskich miast pośredniczących w wymianie handlowej z
Bliskim Wschodem (Wenecja, Genua).
 [Zapoznanie się Europejczyków z kulturą Bliskiego Wschodu.]
 [Osłabienie pozycji Bizancjum.]
 [Wzniesienie przez krzyżowców głównie budowli obronnych na Bliskim Wschodzie.]