PLAN ODVODNJAVANJE JAME

1. Provjera kapaciteta višestepenih centrifugalnih pumpi instaliranih na glavnom

vodosabirniku
Voda se iz jamskih prostorija pumpa centrifugalnim pumpama u glavni vodosabirnik odakle
se višestepenim centrifugalnim pumpama tip CVNR 6/6 transportuje vani. Na glavnom
vodosabirniku instalirane su dvije višestepene centrifugalne pumpe tip CVNR 6/6.
Za pomenute višestepene centrifugalne pumpe izvršena je provjera napora i protoka za
sljedeće tehničke podatke:
Tehnički podaci za pumpe i cjevovod:
 l=700 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=166 m, - visina dizanja,
 d=150 mm, - prečnik cjevovoda željeznih cijevi,
 k=2.5, - koeficijent hrapavosti željeznih cijevi,
 ρ=998.2 kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 µ=1.005*10-3 Pa*s, - koficijent dinamičke viskoznosti za vodu pri
temperaturi t=20oC,
 Q=1500-2500, - kapacitet pumpe dat od proizvođača
 H= 180-220 m, - napor pumpe dat od proizvođača,
 Nem=132 kW: - snaga elektromotora
Snaga pumpe računa se prema obrascu.
N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pu mpe ,

Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodetske visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici u cjevovodu računaju se prema izrazu:

2
v l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:

8Q2 l
H lin =λ ∙ 4 2 ∙ ,.....................................................................4
d π g d
gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovodu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
 8Q
H lok = 4 2
∙ ξ ,.......................................................................5
d π g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otpora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu napisati:

H uk =
8 Q2
4 2
d π g (
l
)
∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................6
d

Koeficijent otpora računa se prema formuli za vrijednsot Rejnoldsovog broja

3 8 k −2 −6
Re =4 ∙ 10 … . 10 i vrijednosti =10 …..5 ∙ 10 sa pogreškom od 6 %
d
0,25
λ=

[ )] ..........................................................................7
2

log
(
15
ℜ
k
+0,269 ∙ ❑
d

gdje je:
v ∙d∙ ρ
Re = −Rejnoldsov broj ,...................................................8
μ
Brzina strujanja tekućine za protok od 1500 l/min (0,025m3/s) računa se pomoću izraza:
4Q m
v= =1,41 ,
2
d π s

za v=1,41 m/s vrijednost Rejnoldsovog broja iznosi:

1,41∙ 0,15 ∙ 998,2 5
Re = −3
=2,1∙ 10
1,005 ∙ 10
Uvrštavajući Rejnoldosv broj u (7) dobijamo da koeficijent otpora u cjevovodu iznosi:
0,25
λ≈ =0,045

[ ( )]
2
15 k
log +0,269
ℜ d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 6 kom. koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu su ugrađena 2 kom.ventila)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo jednačinu parabole gubitaka u cjevovodu:

( )
2
8∙Q 700
H uk = ∙ 0,044 ∙ +6 ∙1,10+ 2∙ 10+0,5
4∙ 2
0,15 3,14 ∙ 9,81 0,15
 2
H p=166 +38738,88Q

Parabola gubitaka u cjevovodu za različite vrijednosti protoka prikazana je u tabeli br.1 i slici
br.1:

Tabela 1. Parabola gubitaka cjevovda

Q (l/s) 1500 1700 (0,028 1900 (0,031 2000 2200
(0,025m3/s) m3/s) m3/s) (0,033 m3/s) (0,036 m3/s)
H (m) 190 196 203 208 216

Sl.1 Radna karakteristika višestepene centrifugalne pumpe tip CVNR 6/6

U presjeku parabole gubitaka u cjevovodu i radne karakteristike pumpe tip CVNR 6/6, datoj
od proizvođača, određena je radna tačka pumpe:
Q=1800 l/min,
H=210 m
Na osnovu navedenog snaga pumpe je:
998,2 ∙ 0,03∙ 210 ∙ 9,81
N p= =61kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 19
em=¿ = =123 kW ¿
η 0,55

gdje je:
η=0,5−stepen iskorištenja pumpe

Na osnovu navedenog sa dvije višestepene centrifugalne pumpe tip CVNR 6/6 sa glavnog
vodosabirnika bi se izbacivalo 3600 l/min vode.
Obzirom da bi se voda do glavnog vodosabirnika ispumpavala iz potopljenih jamskih
prostorija izvršen je proračun kapaciteta za različite tipove centrifugalnih pumpi za različite
lokacije:
a) Pumpanje vode višestepenom centrifugalnom pumpom tip CVNR 6/6 direktno iz
vodosabirnika Grivice u glavni vodosabirnik:
Tehnički podaci za pumpu i cjevovod:
 l=945 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=101 m, - visina dizanja,
 d=100 mm, - prečnik cjevovoda alkaten cijevi,
 k=0,020, - koeficijent hrapavosti alkaten cijevi,
 ρ=998,. kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 µ=1,005*10-3 Pa*s, - koficijent dinamičke viskoznosti za vodu pri
temperaturi t=20oC,
 Q=1500-2500, - kapacitet pumpe dat od proizvođača (usvaja se
1500 l/min=0,025m3/s)
 H= 180-220 m, - napor pumpe,

Snaga pumpe računa se prema obrascu.

N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pumpe ,

Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodetske visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici računaju se prema izrazu:

v2 l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:
 2
8Q l
H lin =λ ∙ 4 2
∙ ,.....................................................................4
d π g d

gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovodu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
8Q
H lok = 4 2
∙ ξ ,.......................................................................5
d π g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otpora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu izračunati
preko izraza:

H uk =
8 Q2
4 2
d π g
l
( )
∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................5
d

Koeficijent otpora računa se prema formuli za vrijednsot Rejnoldsovog broja

3 8 k −2 −6
Re =4 ∙ 10 … . 10 i vrijednosti =10 …..5 ∙ 10 sa pogre š kom od 6 %
d
0,25
λ=

[ )] ..........................................................................6
2

log
(
15
ℜ
k
+0,269 ∙ ❑
d

gdje je:
v ∙d∙ ρ
Re = −Rejnoldsov broj ,...................................................7
μ
Brzina strujanja tekućine za protok od 1500 l/min (0,025m3/s) računa se pomoću izraza:
4Q m
v= =3,18 ,
2
d π s

za v=3,18 m/s vrijednost Rejnoldsovog broja iznosi:

3,18 ∙0,1 ∙ 998,2
Re = −3
=3,15∙ 105
1,005 ∙ 10
Uvrštavajući Rejnoldosv broj u (7) dobijamo da koeficijent otpora cjevovoda iznosi:
0,25
λ= =0,015

[ ( )]
2
15 k
log +0,269
ℜ d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 4 kom. koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu je ugrađen 1 ventil)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo da ukupni gubici u cjevovdu iznose:

( )
2
8∙Q 945
H uk = 4 ∙ ∙ 0,015∙ + 4 ∙ 1,10+10+0,5
2
0,1 3,14 ∙ 9,81 0,1
2
H p=101+122666,6 Q

Parabola gubitaka u cjevovodu za različite vrijednosti protoka prikazana je u tabeli br.2 i slici
br.2:

Tabela 2. Parabola gubitaka cjevovoda

Q (l/s) 1500 1700 (0,028 1900 (0,031 2000 2200
(0,025m3/s) m3/s) m3/s) (0,033 m3/s) (0,036 m3/s)
H (m) 188,2 197,17 219 234,5 260

Sl.2 Radna karakteristika višestepene centrifugalne pumpe tip CVNR 6/6

U presjeku parabole gubitaka u cjevovodu i radne karakteristike pumpe tip CVNR 6/6, datoj
od proizvođača, određena je radna tačka pumpe:
Q=1900 l/min,
H=210 m
Snaga na vratilu pumpe iznosila bi:
998,2 ∙ 0,031∙ 210 ∙9,81
N p= =63 kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 19
em=¿ = =127 kW ¿
η 0,55

gdje je:
η=0,5−stepen iskorištenja pumpe(uzet sa dijagrama za radnu tačku)

b) Pumpanje vode centrifugalnom pumpom tip KK 27-8/2 direktno iz

vodosabirnika Grivice u glavni vodosabirnik:
Tehnički podaci za pumpu i cjevovod:
 l=945 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=101 m, - visina dizanja,
 d=100 mm, - prečnik cjevovoda alkaten cijevi,
 k=0,020, - koeficijent hrapavosti alakaten cijevi,
 ρ=998,. kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 µ=1,005*10-3 Pa*s, - koficijent dinamičke viskoznosti za vodu pri
temperaturi t=20oC,
 Q=336-1908, - kapacitet pumpe dat od proizvođača (usvaja se
900 l/min=0,015m3/s)
 H= 85-135 m, - napor pumpe,

Snaga pumpe računa se prema obrascu.

N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pumpe ,

Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodetske visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici računaju se prema izrazu:

v2 l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:

8Q2 l
H lin =λ ∙ 4 2
∙ ,......................................................................4
d π g d
gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovodu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
8Q
H lok = ∙ ξ ,.......................................................................5
d4 π2 g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otpora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu izračunati
preko izraza:

( )
2
8Q l
H uk = ∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................6
4 2
d π g d

Koeficijent otpora računa se prema formuli za vrijednsot Rejnoldsovog broja

k
Re =4 ∙ 103 … . 108 i vrijednosti =10−2 …..5 ∙ 10−6 sa pogre š kom od 6 %
d
0,25
λ=

[ )] ..........................................................................7
2

log
(
15
ℜ
k
+0,269 ∙ ❑
d

gdje je:
v ∙d∙ ρ
Re = −Rejnoldsov broj ,...................................................8
μ
Brzina strujanja tekućine za protok od 900 l/min (0,015m3/s) računa se pomoću izraza:
4Q m
v= =1,91 ,
2
d π s

za v=3,18 m/s vrijednost Rejnoldsovog broja iznosi:

1,91∙ 0,1 ∙ 998,2
Re = −3
=1,89 ∙ 105
1,005 ∙ 10
uvrštavajući Rejnoldosv broj u (7) dobijamo da koeficijent otpora iznosi.
0,25
λ= =0,016

[ ( )]
2
15 k
log +0,269
ℜ d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 4 kom. koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu je ugrađen 1 ventil)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo da ukupni gubici u cjevovdu iznose:

H uk = 4∙
8 ∙ Q2
2
0,1 3,14 ∙ 9,81 (
∙ 0,016∙
945
0,1
+ 4 ∙ 1,10+10+0,5 )
2
H p=101+122666,6 Q

Parabola gubitaka u cjevovodu za različite vrijednosti protoka prikazana je u tabeli br.3 i slici
br.3:
Tabela 3. Parabola gubitaka cjevovoda
Q (l/s) 700 900 1100
(0,011m3/s) (0,015m3/s) (0,031 m3/s)
H (m) 117 132 139
 Sl.3 Radna karakteristika centrifugalne pumpe tip KK 27-8/2
U presjeku parabole gubitaka u cjevovodu i radne karakteristike pumpe tip KK 27-8/2t, datoj
od proizvođača, određena je radna tačka pumpe:
Q=900 l/min,
H=132 m
Snaga na vratilu pumpe iznosila bi:
998,2 ∙ 0,015∙ 132∙ 9,81
N p= =19,38 kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 19
em=¿ = =35 kW ¿
η 0,55

gdje je:
η=0,55−stepen iskorištenja pumpe(uzet sa dijagrama za radnu tačku)
c) Ispumpavanje vode iz vodosabirnika Grivice do glavnog vodosabirnika sa dvije
centrifugalne pumpe tip KK 27-8/2
Na ovaj način bi se voda iz vodosabirnika Grivice ispumpavala do privremenog
vodosabirnika u GTN ZAPAD (pogon T-10) i dalje drugom pumpom do glavnog
vodosabirnika.
- Dionica do pogona T-10
Tehnički podaci za pumpu i cjevovod:
 l=484 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=54 m, - visina dizanja,
 d=100 mm, - prečnik cjevovoda alkaten cijevi,
 λ=0.016, - koeficijent gubitaka u cjevovodu,
 ρ=998,. kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 Q=336-1908, - kapacitet pumpe dat od proizvođača
 H= 85-135 m, - napor pumpe dat od proizvođača,
Snaga pumpe računa se prema obrascu.
N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pumpe ,

Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodestke visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici računaju se prema izrazu:

 2
v l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:

8Q2 l
H lin =λ ∙ ∙ ,.....................................................................4
d4 π2 g d
gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovodu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
8Q
H lok = 4 2
∙ ξ ,.......................................................................5
d π g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otpora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu izračunati
preko izraza:

( )
2
8Q l
H uk = ∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................6
4 2
d π g d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 2 koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu je ugrađen 1 ventil)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo da ukupni gubici u cjevovodu iznose:

( )
2
8∙Q 484
H uk = 4 ∙ ∙ 0,016∙ +2 ∙1,10+ 10+ 0,5
2
0,1 3,14 ∙ 9,81 0,1
2 2
H uk =827 ∙ 90,3 ∙Q =74678,1∙ Q m
2
H p=54 +174678,1∙ Q

Parabola gubitaka u cjevovodu za različite vrijednosti protoka prikazana je u tabeli br.4 i slici
br.4:
Tabela 4. Parabola gubitaka u cjevovodu
Q (l/s) 900 1100 1300 1500 1700
(0,015m3/s) (0,018m3/s) (0,021 m3/s) (0,025 m3/s) (0,028 m3/s)
H (m) 71 78 87 101 112
 Sl.4 Radna karakteristika centrifugalne pumpe tip KK 27-8/2
U presjeku parabole gubitaka u cjevovodu i radne karakteristike pumpe tip KK 27-8/2t, datoj
od proizvođača, određena je radna tačka pumpe:

Q=1596 l/min,
H=106 m
Snaga na vratilu pumpe iznosila bi:
998,2 ∙ 0,026 ∙106 ∙ 9,81
N p= =27 kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 27
em=¿ = =43 kW ¿
η 0,62

gdje je:
η=0,62−stepeniskorištenja pumpe(uzet sa dijagrama za radnu tačku)
 Dionica od pogona T-10 do glavnog vovodsabirnika
- Dionica do pogona T-10
Tehnički podaci za pumpu i cjevovod:
 l=461 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=47 m, - visina dizanja,
 d=100 mm, - prečnik cjevovoda alkaten cijevi,
 λ=0.016, - koeficijent gubitaka alakten cijevi,
 ρ=998.2 kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 Q=336-1908, - kapacitet pumpe dat od proizvođača
  H= 85-135 m, - napor pumpe dat od proizvođača,
Snaga pumpe računa se prema obrascu.
N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pumpe ,

Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodestke visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici računaju se prema izrazu:

v2 l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:
2
8Q l
H lin =λ ∙ 4 2 ∙ ,.....................................................................4
d π g d
gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovdu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
8Q
H lok = 4 2
∙ ξ ,.......................................................................5
d π g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otpora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu izračunati
preko izraza:

H uk =
8 Q2
4 2
d π g
l
( )
∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................6
d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 4 koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu je ugrađen 1 ventil)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo da ukupni gubici u cjevovdu iznose:

( )
2
8∙Q 461
H uk = ∙ 0,016∙ + 4 ∙ 1,10+10+0,5
4∙ 2
0,1 3,14 ∙ 9,81 0,1
 2 2
H uk =827 ∙ 88,66 ∙Q =73321,8∙ Q m
2
H p=47+73321,8 ∙Q

Parabola gubitaka u cjevovodu za različite vrijednosti protoka prikazana je u tabeli br.5 i slici
br.5:
Tabela 5. Parabola gubitaka cjevovoda
Q (l/s) 900 1100 1300 1500 1700
(0,015m3/s) (0,018m3/s) (0,021 m3/s) (0,025 m3/s) (0,028 m3/s)
H (m) 61,5 69 77 91 102,5

Sl.4 Radna karakteristika centrifugalne pumpe tip KK 27-8/2

U presjeku parabole gubitaka u cjevovodu i radne karakteristike pumpe tip KK 27-8/2t, datoj
od proizvođača, određena je radna tačka pumpe:
Q=1680 l/min,
H=102 m
Snaga na vratilu pumpe iznosila bi:
 998,2 ∙ 0,028∙ 102∙ 9,81
N p= =27,6 kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 27
em=¿ = =46 kW ¿
η 0,60

gdje je:
η=0,60−stepen iskorištenja pumpe(uzet sa dijagrama za radnu tačku)

a) Ispumpavanje vode sa vodosabirnika 54 do glavnog vodosabirnika direktno

centrifugalnom pumpom tip KK 27-8/2
Tehnički podaci za pumpu i cjevovod:
 l=980 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=109 m, - visina dizanja,
 d=100 mm, - prečnik cjevovoda alkaten cijevi,
 λ=0.016, - koeficijent gubitaka u cjevovodu,
 ρ=998,. kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 Q=336-1908, - kapacitet pumpe dat od proizvođača
 H= 85-135 m, - napor pumpe dat od proizvođača,
Snaga pumpe računa se prema obrascu.
N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pumpe ,

Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodestke visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici računaju se prema izrazu:

v2 l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:

8Q2 l
H lin =λ ∙ 4 2 ∙ ,.....................................................................4
d π g d
gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovodu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
8Q
H lok = 4 2
∙ ξ ,.......................................................................5
d π g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otpora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu izračunati
preko izraza:

( )
2
8Q l
H uk = 4 2
∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................6
d π g d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 3 koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu je ugrađen 1 ventil)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo da ukupni gubici u cjevovodu iznose:

( )
2
8∙Q 980
H uk = ∙ 0,016∙ + 3∙ 1,10+10+0,5
4∙ 2
0,1 3,14 ∙ 9,81 0,1
2 2
H uk =827 ∙ 155,9∙ Q =128929,3 ∙ Q m
2
H p=107 +128929,3∙ Q

Parabola gubitaka u cjevovodu za različite vrijednosti protoka prikazana je u tabeli br.4 i slici
br.5:
Tabela 5. Parabola gubitaka u cjevovodu
Q 700 900 1100 1300 1500 1700
(l/min) (0,011) (0,015m3/s) (0,018m3/s) (0,021 m3/s) (0,025 m /s) (0,028 m3/s)
3

H (m) 136 148,77 168,85 187,58 208,08

U presjeku parabole gubitaka u cjevovodu i radne karakteristike pumpe tip KK 27-8/2t, datoj
od proizvođača, određena je radna tačka pumpe:
Q=900 l/min,
H=132 m
Snaga na vratilu pumpe iznosila bi:
 998,2 ∙ 0,015∙ 132∙ 9,81
N p= =19,4 kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 19,4
em=¿ = =34 kW ¿
η 0,57

gdje je:
η=0,57−stepen iskorištenja pumpe(uzet sa dijagrama za radnu tačku)

d) Pumpanje vode višestepenom centrifugalnom pumpom tip CVNR 6/6 GVN JUG
3 vani

Tehnički podaci za pumpu i cjevovod:

 l=550 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=169 m, - visina dizanja,
 d=100 mm, - prečnik cjevovoda alkaten cijevi,
 k=0,020, - koeficijent hrapavosti alkaten cijevi,
 ρ=998,. kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 µ=1,005*10-3 Pa*s, - koficijent dinamičke viskoznosti za vodu pri
temperaturi t=20oC,
 Q=1500-2500, - kapacitet pumpe dat od proizvođača (usvaja se
1500 l/min=0,025m3/s zbog proračuna koeficijenta
otpora u cjevovodu)
 H= 180-224 m, - napor pumpe,

Snaga pumpe računa se prema obrascu.

N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pumpe ,
Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodetske visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici računaju se prema izrazu:

2
v l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:

8Q2 l
H lin =λ ∙ ∙ ,.....................................................................4
d4 π2 g d
gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovodu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
8Q
H lok = ∙ ξ ,.......................................................................5
d4 π2 g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otpora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu izračunati
preko izraza:

( )
2
8Q l
H uk = ∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................5
4 2
d π g d

Koeficijent otpora računa se prema formuli za vrijednsot Rejnoldsovog broja

k
Re =4 ∙ 103 … . 108 i vrijednosti =10−2 …..5 ∙ 10−6 sa pogre š kom od 6 %
d
0,25
λ=

[ )] ..........................................................................6
2

log
( 15
ℜ
k
+0,269 ∙ ❑
d

gdje je:
v ∙d∙ ρ
Re = −Rejnoldsov broj ,...................................................7
μ
Brzina strujanja tekućine za protok od 1500 l/min (0,025m3/s) računa se pomoću izraza:
4Q m
v= =3,18 ,
2
d π s

za v=3,18 m/s vrijednost Rejnoldsovog broja iznosi:

 3,18 ∙0,1 ∙ 998,2
Re = −3
=3,15∙ 105
1,005 ∙ 10
Uvrštavajući Rejnoldosv broj u (7) dobijamo da koeficijent otpora cjevovoda iznosi:
0,25
λ= =0,015

[ ( )]
2
15 k
log +0,269
ℜ d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 1 kom. koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu je ugrađen 1 ventil)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo da ukupni gubici u cjevovdu iznose:

( )
2
8∙Q 550
H uk = ∙ 0,015∙ +1,10+10+ 0,5
4∙ 2
0,1 3,14 ∙ 9,81 0,1
2
H p=169+ 71697Q

na osnovu dobijenog napora pumpe iz tehničke dokumentacije proizvođača za datu pumpu

može se vidjeti da kapacitet pumpe za dobijeni napor H=218 m iznosi:
Q=1500 l/min,
H=218 m
Snaga na vratilu pumpe iznosila bi:
998,2 ∙ 0,031∙ 218 ∙9,81
N p= =63 kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 19
em=¿ = =127 kW ¿
η 0,55

gdje je:
η=0,5−stepen iskorištenja pumpe(uzet sa dijagrama za radnu tačku)

e) Pumpanje vode centrifugalnom pumpom tip KK 27-8/2 iz vodosabirnika u VVP-

1(54) u GVN JUG-3 (150 m od kace):
Tehnički podaci za pumpu i cjevovod:
 l=770 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=109 m, - visina dizanja,
 d=100 mm, - prečnik cjevovoda alkaten cijevi,
 k=0,020, - koeficijent hrapavosti alakaten cijevi,
  ρ=998,. kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 µ=1,005*10-3 Pa*s, - koficijent dinamičke viskoznosti za vodu pri
temperaturi t=20oC,
 Q=336-1908, - kapacitet pumpe dat od proizvođača (usvaja se
900 l/min=0,015m3/s)
 H= 85-135 m, - napor pumpe,

Snaga pumpe računa se prema obrascu.

N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pumpe ,

Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodetske visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici računaju se prema izrazu:

v2 l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:
2
8Q l
H lin =λ ∙ 4 2 ∙ ,......................................................................4
d π g d
gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovodu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
8Q
H lok = 4 2
∙ ξ ,.......................................................................5
d π g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otpora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu izračunati
preko izraza:

( )
2
8Q l
H uk = ∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................6
4 2
d π g d

Koeficijent otpora računa

se prema formuli za vrijednsot Rejnoldsovog broja
3 8k −2 −6
Re =4 ∙ 10 … . 10 i vrijednosti =10 …..5 ∙ 10 sa pogre š kom od 6 %
d
 0,25
λ=

[ )] ..........................................................................7
2

log
(
15
ℜ
k
+0,269 ∙ ❑
d

gdje je:
v ∙d∙ ρ
Re = −Rejnoldsov broj ,...................................................8
μ
Brzina strujanja tekućine za protok od 900 l/min (0,015m3/s) računa se pomoću izraza:
4Q m
v= =1,91 ,
2
d π s

za v=3,18 m/s vrijednost Rejnoldsovog broja iznosi:

1,91∙ 0,1 ∙ 998,2
Re = −3
=1,89 ∙ 105
1,005 ∙ 10
uvrštavajući Rejnoldosv broj u (7) dobijamo da koeficijent otpora iznosi.
0,25
λ= =0,016

[ ( )]
2
15 k
log +0,269
ℜ d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 4 kom. koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu je ugrađen 1 ventil)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo da ukupni gubici u cjevovdu iznose:

( )
2
8∙Q 750
H uk = 4 ∙ ∙ 0,016∙ + 4 ∙ 1,10+ 10+0,5
2
0,1 3,14 ∙ 9,81 0,1
2
H p=101+111685 ∙ Q

Parabola gubitaka u cjevovodu za različite vrijednosti protoka prikazana je u tabeli br.3 i slici
br.6:
Tabela 6. Parabola gubitaka cjevovoda
Q 700 900 1100
(l/min) (0,011m3/s) (0,015m3/s) (0,018 m3/s)
H (m) 122 134 139

U presjeku parabole gubitaka u cjevovodu i radne karakteristike pumpe tip KK 27-8/2, datoj
od proizvođača, određena je radna tačka pumpe:
Q=900 l/min,
H=134 m
Snaga na vratilu pumpe iznosila bi:
998,2 ∙ 0,015∙ 132∙ 9,81
N p= =19,38 kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 19
em=¿ = =35 kW ¿
η 0,55

gdje je:
η=0,55−stepen iskorištenja pumpe ¿

f) Pumpanje vode centrifugalnom pumpom tip KK 27-8/2 sa povratne piome u IP-1

Tehnički podaci za pumpu i cjevovod:
 l=500 m, - dužina cjevovoda,
 Hg=35 m, - visina dizanja,
 d=100 mm, - prečnik cjevovoda alkaten cijevi,
 k=0,020, - koeficijent hrapavosti alakaten cijevi,
 ρ=998,. kg/m3 , - gustoća vode pri temperaturi t=20oC,
 µ=1,005*10-3 Pa*s, - koficijent dinamičke viskoznosti za vodu pri
temperaturi t=20oC,
 Q=336-1908, - kapacitet pumpe dat od proizvođača (usvaja se
900 l/min=0,015m3/s)
 H= 85-135 m, - napor pumpe,

Snaga pumpe računa se prema obrascu.

N p= ρ∙ Q ∙ H p ∙ g ,.......................................................................1

gdje je:
H p−ukupni napor pumpe ,

Ukupni napor pumpe računa se kao zbir geodetske visine na koju se pumpa voda i linijskih i
lokalnih gubitaka u cjevovodu:
H p=H g + H lin + H lok ,..............................................................2

Linijski gubici računaju se prema izrazu:

v2 l
H lin =λ ∙ ∙ ,...........................................................................3
2g d
odnosno:

8Q2 l
H lin =λ ∙ 4 2
∙ ,......................................................................4
d π g d
gdje je:
λ−koeficjent otpora u cjevovodu
Lokalni gubici računaju se prema izrazu:
8Q
H lok = ∙ ξ ,.......................................................................5
d4 π2 g
gdje je:
ξ−koeficijent lokalnog otp ora
Na osnovu navedenog može se napisati da se ukupni gubici u cjevovodu mogu izračunati
preko izraza:

( )
2
8Q l
H uk = ∙ λ ∙ +ξ ,...........................................................6
4 2
d π g d

Koeficijent otpora računa se prema formuli za vrijednsot Rejnoldsovog broja

k
Re =4 ∙ 103 … . 108 i vrijednosti =10−2 …..5 ∙ 10−6 sa pogre š kom od 6 %
d
0,25
λ=

[ )] ..........................................................................7
2

log
(
15
ℜ
k
+0,269 ∙ ❑
d

gdje je:
v ∙d∙ ρ
Re = −Rejnoldsov broj ,...................................................8
μ
Brzina strujanja tekućine za protok od 900 l/min (0,015m3/s) računa se pomoću izraza:
4Q m
v= =1,91 ,
2
d π s

za v=3,18 m/s vrijednost Rejnoldsovog broja iznosi:

1,91∙ 0,1 ∙ 998,2
Re = −3
=1,89 ∙ 105
1,005 ∙ 10
uvrštavajući Rejnoldosv broj u (7) dobijamo da koeficijent otpora iznosi.
0,25
λ= =0,016

[ ( )]
2
15 k
log +0,269
ℜ d

Koeficijent lokalnih gubitaka uzimaju se iz tablica za iste:

- za koljeno od 90o ξ=1,10 (na cjevodu su ugrađena 3 kom. koljena)
- ventil sa pladnjem ξ=10 , (na cjevodu je ugrađen 1 ventil)
- usisna korpa ξ=0,5 (na cjevodu je ugrađena 1 usisna korpa)
Uvrštavajući λ i ξ u (6) dobijamo da ukupni gubici u cjevovdu iznose:

H uk = 4∙
8 ∙ Q2
2
0,1 3,14 ∙ 9,81 (
∙ 0,015∙
500
0,1
+3 ∙ 1,10+ 10+0,5 )
2
H uk =827,91 ∙Q ∙ 88,8

2
H p=35+ 73518,4 ∙Q

Parabola gubitaka u cjevovodu za različite vrijednosti protoka prikazana je u tabeli br.3 i slici
br.7:
Tabela 7. Parabola gubitaka cjevovoda
Q 900 1100 1500 1700 1900
(l/min) (0,015m3/s) (0,018 m3/s) (0,025 m3/s) (0,028 m3/s) (0,031 m3/s)
H (m) 51 58 81 92 109

U presjeku parabole gubitaka u cjevovodu i radne karakteristike pumpe tip KK 27-8/2, datoj
od proizvođača, određena je radna tačka pumpe:
Q=1740 l/min,
H=97 m
Snaga na vratilu pumpe iznosila bi:
998,2 ∙ 0,015∙ 97 ∙ 9,81
N p= =14,24 kW
1000
Snaga elektromotora se računa:
N N p 19
em=¿ = =24 kW ¿
η 0,55

gdje je:
η=0,60−stepen iskorištenja pumpe¿
- KOTE PROSTORIJA I DUŽINE CJEVOVODA IZ KOJIH BI SE PUMPALA
VODA-
 Pogon T-10 do vodosabirnik Grivice
-dužina cjevovoda 484 m, visinska razlika 53.55 m,
  Od vodosabirnika Grivice do glavnog vodosabirnika
- dužina cjevovoda 945 m visinska razlika 100.73 m,

 Od vodosabirnika Grivice do KACE

- dužina cjevovoda 556 m visinska razlika 58.82 m,

 Od pogona T-10 do glavnog vodosabirnika

- dužina cjevovoda 461 m visinska razlika 47.18 m

 Od vodosabirnika na 54 do pogona T-10

- dužina cjevovoda 695 m visinska razlika 53 m,

 Od povratne piome do kace

- dužina cjevovoda 500 m visinska razlika 63 m

 Od povratne piome do IP-1

- dužina cjevovoda 500 m visinska razlika 35 m

 Od IP-1 do kace
- dužina cjevovoda 370 visinska razlika 30 m

 Od kace do jug 2 (križište VN zapad i JUG 2)

- dužina cjevovoda 360 m visinska razlika 43

 TP OPZ4/3 najniža tačka do pogona T-10

- dužina cjevovoda 977 m visinska razlika 81 m,

 VP OPZ4/3 najniža tačka do T-10

- dužina cjevovoda do T-10 700 m visinska razlika 80 m,

 Od vodosabirnika na 54 do KACE
- dužina cjevovoda 620 m visinska razlika 63 m,

 TP OPZ4/3 najniža tačka do KACE

- dužina cjevovoda 902 m visinska razlika 84 m,

 VP OPZ4/3 najniža tačka do KACE

- dužina cjevovoda do 750 m visinska razlika 82 m,

ZAKLJUČAK
Na osnovu predhodnog proračuna možemo konstatovati da je ukupni kapacitet višestepenih
centrifugalnih pumpi tip CVNR 6/6 koje su instalisane na glavnom vodosabirniku:
Q= 2x1800 l/min =3600 l/min.
Prema ovom kapacitetu trebao bi se planirati i kapacitet koji bi se pumpao do glavnog
vodosabirnika.
Predhodnim proračunom obrađeno je nekoliko mogućih načina crpanja vode do glavnog
vodosabirnika:
1. Ukoliko se voda bude pumpala iz vodosabirnika Grivice ili IP-1 do glavnog
vodosabirnika višestepenom pumpom tip CVNR 6/6 njen kapacitet bi u tom slučaju
bio:
Q= 1900 l/min.
Na osnovu navedenog sa dvije pumpe tip CVNR 6/6 koje bi bile instalisane u
vodosabirniku Grivice (ili jedna u IP-1) bi se postigao kapacitet pumpi na glavnom
vodosabirniku,

2. Ukoliko se voda bude pumpala iz vodosabirnika Grivice sa centrifugalnim pumpama

tip KK 27-8/2 direktno do glavnog vodosabirnika kapacitet pomenute pumpe bio bi:
Q= 900 l/min.
Na osnovu navedenog da bi se postigao kapacitet pumpi sa glavnog vodosabirnika
trebale bi 4 pumpe tip KK 27-8/2 sa 4 odvojena cjevovoda.

3. Ukoliko se voda bude pumpala sa dvije centrifugalne pumpe tip KK 27-8/2 (jedna na
vodosabirniku Grivice a jedna kod pogona T-10 ili u KACI) kapacitet kojim bi se
voda pumpala u glavni vodosabirnik bi bila:
Q=1600 l/min.
Na osnovu navedenog da bi se postigao kapacitet pumpi sa glavnog vodosabirnika
trebale bi četri pumpe tip KK 27-8/2 i dva cjevovoda.
Treba uzeti u obzir da bi se voda iz VVP-1 OPZ 4/3 i TP OPZ4/3 i VP OPZ4/3 (za koje se smatra
da su potopljeni) takođe pumpala sa dvije centrifugalne pumpe tip KK 27-8/2 u vodosabirnik
Grivice ili u IP-1.
Takođe postoji mogućnost pumpanja vode direktno iz VVP-1 do glavnog vodosabirnika u
tom slučaju:
4. Ukoliko se voda bude pumpala iz VVP-1 direktno u glavni vodosabirnik sa
centrifugalnim pumpama tip KK 27-8/2 direktno do glavnog vodosabirnika kapacitet
pomenute pumpe bio bi:
Q= 900 l/min.
Na osnovu navedenog da bi se postigao kapacitet pumpi sa glavnog vodosabirnika
trebale bi 4 pumpe tip KK 27-8/2 sa 4 odvojena cjevovoda.

Iz predhodno navedenog može se zaključiti da bi za pumpanje vode do glavnog

vodosabirnika bio najpovoljniji zadnji način (sa četri centrifugalne pumpe sa privremnim
vodosabirnicima kod T-10 ili u KACI) obzirom da bi se iste pumpe mogle instalirati i u VVP-
1 OPZ4/3, u TP OPZ4/3 i VP OPZ4/3 i iste bi mogle izbacivati vodu do privremenih
vodosabirnika (T-10 ili u KACI) obzirom da bi visinka razlika i dužina cjevovoda u ovom
slučaju bili približni onim kada bi iste bile instalisane na vodosabirnik Grivice i z akoje je
izvršena računska provjera.
U ovom slučaju ne bi bilo potrebno vodu pumpati u vodosabirnik Grivice.
ANALIZA PUMPANJA VODE:
 PUMPA SA PIOME DO KAZANA U GVN ZAPAD I IZ KAZANA DO
GLAVNOG VODOSABIRNIKA RADILE (MALO VIŠE BACALA PUMPA SA
PIOME)- PUMPE KK-2, KAZAN DIMENZIJA 3mx1,5mx1m (DxVxŠ)
 PUMPA SA VODOSABIRNIKA GRIVICE KOJA BACA U IP-1 RADILA BEZ
PROBLEMA,
 KV 34-15/6 INSTALIRANA U IP-1 I KOJA BACA U GLAVNI
VODOSABIRNIK IMALA PROBLEME U RADU, IZBACIVO BIMETAL
SVAKIH 5 MIN, NA ISTU UGRAĐEN MOTOR 110 KW, I CJEVOVOD NA
POČETKU ŽELJEZNI 150 MM, A KASNIJE ALKATEN FI 100.,
 KK-2 SA PIOME BACALA U IP-1 BEZ PROBLEMA,