3.komórka - Podstawowa Jednostka Życia PDF

Komórka: podstawowa jednostka życia
Porównanie rozmiarów niektórych komórek

Cytologia – cytos – komórka, logos – nauka  nauka o komórkach
Teoria komórkowa Robert Hooke (Angilk)
• rośliny i zwierzęta to skupiska komórek odkrył komórkę (XVII w)
• komórka to podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna
każdego organizmu
• komórka wykazuje wszystkie cechy żywych organizmów
Cechy życia
• Wzrost i różnicowanie się
• Rozwój
• Przemiana materii i energii
• Pobieranie substancji z otoczenia
• Ruch
• Wrażliwość i adaptacja do środowiska
• Wydzielanie i wydalanie
• Przekazywanie informacji komórkom
potomnym
• Procesy płciowe
• Syntetyzują własne związki
Organizmy jednokomórkowe
Ziarniaki (coccus) Pałeczki Krętki

f. KULISTA f. CYLINDRYCZNA f. SPIRALNA
Komórki różnią się wielkością i pełnioną funkcją
Organizmy wielokomórkowe
0,2 µm
Komórki ze ścianą komórkową lub

wzmocnioną błoną mają stały kształt
Mycoplasma 0,1 -0,15 µm Włókna ramii 25- 50 cm Jajo strusia Komórka nerwowa
do 15 cm do 3m
Zależność transportu substancji z i do komórki od powierzchni i objętości
WIELKA komórka:
• WIELKA objętość 
• MAŁA powierzchnia  wymiany
substancji
• komórki nie mogą być zbyt duże
Wydłużony kształt komórki !

• DUŻA powierzchnia do objętości
• EFEKTYWNA wymiany substancji
Odbiór i przekazywanie sygnałów przez komórki Klasyfikacja komórek
• prokariotyczne
(przedjądrowe, bezjądrowe)
– bakterie
– sinice
• eukariotyczne (jądrowe)
– zwierzęta
– grzyby
– rośliny
Budowa komórki prokariotycznej
https://www.facebook.com/AmoebaSisters/videos/2041677096062066/
MUREINA Budowa komórki sinicy (bakteria autotroficzna)
Rzęska lub
lipidy/ wić
glikogen/ FIMBRIE
wolutyna
BAKTERIOCHLOROFIL
70s POLISACHARYD
1. Nukleoid -zawiera genofor

(chromosom bakteryjny) nagie, koliste dsDNA
2. Rybosomy - małe 70s (30s + 50s)
3. Wpuklenia błony komórkowej - ODDYCHANIE komórkowe
4. Otoczka śluzowa
5. Substancja zapasowa: wolutyna/ lipidy/ glikogen lub skrobia sinicowa
6. Ściana komórkowa – mureina
7. Barwniki (TYLAKOIDY)
– Bakteriochlorofil
– Chlorofil a
Komórka zwierzęca
Komórka roślinna
Skład komórki eukariotycznej
Składniki plazmatyczne – PROTOPLAST Składniki nieplazmatyczne
(aktywna metabolicznie część) • ściana komórkowa
• błona komórkowa - plazmalemma (kom. roślinna i grzyba)
• cytoplazma (cytozol) • wakuola (wodniczka) - TONOPLAST
• jądro (jąderko) Składniki metaplazmatyczme
• mitochondrium • elementy cytoszkieletu:
• retikulum endoplazmayczne szorstkie (np.: CENTRIOLE -kom. zwierzęca)!
i gładkie
• lizosomy (brak u roślin)!
• Aparat Golgiego (diktiosom)
• Plastydy (kom. roślinna)
• Peroksysomy (utleniają związki organiczne)
• Proteasomy
• Glioksysomy (rozkładają kwasy tłuszczowe -
rośliny)
• rybosomy 80s (60s + 40s)
Budowa komórki grzyba
CHITYNA
GLIKOGEN/ TŁUSZCZE
Cecha Komórka Komórka Komórka Komórka
prokariotyczna zwierzęca roślinna grzyba
Jądro komórkowe
Cytoplazma
Błona komórkowa
Ściana komórkowa
Chloroplasty
Mitochondrium
Siateczka
wewnątrzplazmatyczna
Rybosomy
Wodniczki/ wakuole
Rodzaj materiału
zapasowego
Cecha Komórka Komórka Komórka Komórka
prokariotyczna zwierzęca roślinna grzyba
Jądro komórkowe Brak + + +
(odpowiednikiem
jest nukleoid)
Cytoplazma + + + +
Błona komórkowa + + + +
Ściana komórkowa + (z mureiny) - + (z celulozy) + (z chityny)
Chloroplasty - (funkcję pełni - + -
wpuklenie błony)
Mitochondrium - (funkcję pełni + + +
wpuklenie błony)
Siateczka - + + +
wewnątrzplazmatyczna
Rybosomy + 70s (30s +50s) 80s (60s + 40s) 80s (60s + 40s) 80s (60s + 40s)
Wodniczki/ wakuole - + liczne, małe + 1-2 duże +

Rodzaj materiału wolutyna, glikogen, Glikogen, tłuszcze Skrobia Glikogen
zapasowego skrobia sinicowa
Matura Czerwiec 2010, Poziom
rozszerzony (stary)- Zadanie 1. (3 pkt)
Matura Maj 2016, Poziom

Błona komórkowa i błony cytoplazmatyczne Funkcje błony biologicznej:
1. Plazmalemma - otacza komórkę
• stałości wewnętrznego środowiska
• selektywna wymiana substancji
• półprzepuszczalność
2. Tonoplast – otacza wakuolę 1. Selektywna bariera
3. Kariolemma – otacza jądro
• Błony tworzą przedziały komórki

– tylko u eukariota!
1. Plazmalemma zawiera glikolipidy, fosfolipidy i
cholesterol (prawidłowa płynności błony i zmniejsza 2. Kontrola transportu i odbiór informacji
przepuszczalność)
Rodzaje białek błonowych:
• Budulcowe, transportowe (PORYNY) i receptorowe
3. Tworzenie przedziałów wewnątrz komórki

(PORYNY) KOMPARTMENTACJA KOMÓRKI
Umieszczenie białek w błonie
GLIKOPROTEINA
(GLIKOKALIKS)
BRAK w błonach roślinnych

i bakteryjnych
BIAŁKA BIAŁKA
PERYFERYCZNE INTEGRALNE
BIAŁKA TRANSBŁONOWE
α- HELISA β- BECZUŁKA
Funkcje białek
Spektryna Syntetaza ATP
Pompa Na+ /K+

i kanał białkowy Receptor wzrostu
ASYMETRIA BŁONY KOMÓRKOWEJ Glikokaliks
rozpoznawanie komórek
Struktura płynnej mozaiki – ciągły ruch lipidów w obrębie płaszczyzny
Przemieszczenie Przemieszczenie Kołysanie się
boczne boczne
Przemieszczenie
poprzeczne
(flip-flop)
Rozpychanie się
Kręcenie się
SELEKTYWNA PRZEPUSZCZALNOŚĆ
Kanały wodne
(AKWAPORYNY)
PLAZMALEMMA nie jest przepuszczalna
dla białek i DNA/RNA https://www.facebook.com/uzairyousaff/videos/1082608625174171/
Matura Czerwiec 2014, Poziom rozszerzony
(stary)- Zadanie 2. (2 pkt)
Matura Czerwiec 2011,

Poziom rozszerzony (stary)-
Zadanie 3. (2 pkt)
Matura Maj 2013, Poziom rozszerzony
Matura Sierpień 2011, Poziom rozszerzony

Selektywna przepuszczalność błony lipidowej
Każdy typ błony ma charakterystyczny zestaw

białek transportujących
Transport przez błony
Dyfuzja prosta: gazy, H2O*,

Zmiana konformacji
alkohol nośnika!
Dyfuzja wspomagana : H2O,
glukoza, aminokwasy, jony
Transport aktywny: pompa

Na+/K+
Permeaza
Zamknięty/Otwarty
Transport aktywny pompa Na+/K+ Inny podział transportu w komórce*
Błona neuronu
Hydroliza cząsteczki ATP Antyport Pompa Na+/K+
Symport w kosmkach jelitowych
https://www.facebook.com/AAMB.UK/videos/1343283022355331/
https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/originals/78/cc/e4/78cce491d8ece0f6a9c55ae06295dd42.gif

rozszerzony (nowy)- Zadanie 1. (2 pkt)
rozszerzony (nowy) (2 pkt)
Rodzaje transportu pęcherzykowego
OSMOZA
EGZOCYTOZA ENDOCYTOZA TRANSCYTOZA
Rodzaje endocytozy
Etapy fagocytozy
Fagocytoza
Pinocytoza
Kanalik pinocytarny
Osmoza
(odmiana dyfuzji prostej)
Skutki osmozy dla komórki Wodniczka

tętniąca usuwa
nadmiar wody
roztwór 0,9% NaCl
Plazmoliza - odstawania protoplastu od ściany komórkowej

Rodzaje plazmolizy Deplazmoliza
KĄTOWA WKLĘSŁA WYPUKŁA

rozszerzony (stary)- Zadanie
2. (2 pkt)
Zadanie: Opisz poniższej doświadczenie i podaj nazwę dwóch zaobserwowanych zjawisk
10. (2 pkt)


Zadanie 2. (1 pkt)
Matura Sierpień 2011, Poziom rozszerzony
Matura Maj 2012, Poziom rozszerzony (stary)-

Zadanie 2. (2 pkt)

Poziom rozszerzony


(nowy)- Zadanie 3. (3 pkt)
Rola jądra komórkowego - NUKLEUS Od 1 do kilkuset w komórce
zależnie od metabolizmu
• Protoplast (protoplazma) = cytoplazma
z jądrem komórkowym
• Przechowywanie informacji w DNA (oddzielenie od
cytoplazmy)
• Powielanie DNA – REPLIKACJA Średnica 5-8µm
• Kontrola metabolizmu komórki Położenie: w środku lub przy
błonie komórki
Stany jądra komórkowego:
• Interfazowe (między podziałami)
• Mitotyczne (w czasie podziału - widoczne chromosomy)
• Metaboliczne (wyspecjalizowane)
Brak
w dojrzałych
erytrocytach
SYNCYTIUM
SYNCYTIUM – zlanie się komórek

w jedną (WIELOJĄDRZASTĄ)
Kariolemma – otoczka jądrowa
Kariolimfa (nukleoplazma, macierz jądrowa)

Skład soku podobny do cytoplazmy
• 30% DNA, RNA (różne klasy)
• 70% białka:
• histonowe (H1, H2A,H2B, H3, H4)
• niehistonowe enzymy syntezy DNA i RNA
Nukleopory (pory jądowe)

Kariolemma – otoczka
jądrowa
BLASZKA JĄDROWA (LAMINA) Heterochromatyna
Euchromatyna
Rodzaje chromatyny:
Euchromatyna (ROZPROSZONA)
– Luźne DNA, aktywne transkrypcyjnie i replikacyjnie
Heterochromatyna (SKONDENSOWANA)
– Pofałdowane i upakowane w pętle DNA, nieaktywne
transkrypcyjnie i replikacyjnie
• Fakultatywna (chromatyna płciowa - ciałko Barra)
• Konstytutywna (centromer i telomery)
Euchromatyna Heterochromatyna
Jąderko - fragmenty rDNA - informacja o rRNA

(budowa rybosomów)
• Organizator jąderka (NOR – nucleus organizer region)
Jąderko - rDNA
Upakowanie DNA – łączna długość genomu to 2m
Nawinięcie DNA 1 i ¾ razy

Histon H1
Nukleosom
OKTAMER
HISTONOWY
(H2A,H2B, H3, H4) x2
Białko opłaszczające DNA

Nukleosom
Solenoid (superspirala)
Upakowanie materiału genetycznego
https://www.dnalc.org/resources/3d/07-how-dna-is-packaged-basic.html
Chromosom- budowa Komórka Komórka
diploidalna haploidalna
Trabant (odtworzenie jąderka)
Chromosomy
Chromosomy
Przewężenia homologiczne
homologiczne
pierwotne
Centromer Replikacja
Chromatydy Chromatydy
siostrzane siostrzane
Kariotyp i rodzaje chromosomów
Brak u człowieka
Autosomy Heterosomy
Allosomy
Znaczenie jądra komórkowego i DNA
w przekazywaniu informacji
genetycznej
Doświadczenie Hammerlinga
Doświadczenie Griffitha i Avery’ego

Doświadczenie Hershey’a i Chase’a
https://pl.khanacademy.org/science/biology/dna-as-the-genetic-material/dna-discovery-and-structure/a/classic-experiments-dna-as-the-genetic-
material
Matura Maj 2015, Poziom podstawowy
(stary) - Zadanie 2. (2 pkt)

Matura Sierpień 2010, Poziom

10. (2 pkt)

Składniki cytoplazmy (cytozol 55% + 45% organelle) półpłynna, galaretowata
• Protoplast (protoplazma) = cytoplazma
z jądrem komórkowym
• Skład cytozolu:
– woda 60-90%
– związki organiczne (białka 60%, cukry 20%, lipidy 20%)
– związki nieorganiczne (Ca2+, Mg 2+, Cl-, Na+)
• Znaczenie cytozolu
– wytrzymałość i elastyczność
– miejsce reakcji chemicznych (np. translacji)
– transport substancji
W cytoplazmie znajduje się

CYTOSZKIELET – struktura
dynamiczna!
Elementy cytoszkieletu
Filament aktynowy (białkowe włókienka/ mikrofilamenty)
mikrokosmki pęczki kurczliwe składnik nibynóżek pierścienie kurczliwe

ruch pełzakowaty
Filamenty pośrednie Tworzą DESMOSOMY i blaszkę jądrową (LAMINA jądrowa)
• Stabilizują:
• nabłonki (KERATYNA)
• neurony i kom. glejowe
(NEUROFILAMENTY)
Tetramer 2 tetramery
Mikrotubule (mikrorureczki)
Zbudowane z tubuliny
Tworzą wrzeciono kariokinetyczne

(PODZIAŁ KOMÓRKI)
Centrosom (2 centriole –mikrotubule) jest miejscem tworzenia

kolejnych mikrotubul – głownie u ZWIERZĄT!
Funkcja mikrotubul Drogi transportu
Budowa wrzeciona podziałowego

Rozmieszczenie organelli
wić – 1 długa, Wici i rzęski zbudowane są

rzęski – wiele krótkich
z tubuliny i dyneiny
Biegun wrzeciona
Budowa wici i rzęsek

Dyneiny i kinezyny
https://www.youtube.com/watch?v=y-uuk4Pr2i8
Ruchy cytozolu Proteasom- ubikwitynacja
i degradacja białek
Rybosomy –translacja, wolne lub związane z RE
(rRNA) + białka
Ich masa stanowi 25% masy

komórki! Brak błon!
POLIRYBOSOM
(POLISOM)
https://www.youtube.com/watch?v=BB5rvjZzgFU
PODZIAŁ komórki na przedziały
Retikulum endoplazmatyczne – RE - (siateczka śródplazmatyczna)
Spłaszczone worki (cysterny)

Teoria powstania RE (inwaginacja błony)
Siateczka śródplazmatyczna - funkcje
• RER (RE szorstkie) :
– Synteza, fałdowanie, segregacja, eksport,
kontrola jakości, modyfikacje potranslacyjne
białek (glikozylacja, fosforylacja)
– Metabolizm hemu
• SER (RE gładkie):
– Synteza lipidów
(błon, steroidów, osłonki jądrowej)
– Metabolizm trucizn
– Magazyn Ca2+, H+
Stosunek RER/ SER jest zależny od metabolizmu komórki
• RER: trzustka (enzymy trawienne),
• plazmocyty (przeciwciała),
• fibroblasty (kolagen),
• neurony (neuroprzekaźniki i wysoki metabolizm),
• brak: erytrocyty ssaków i plemniki
• SER: steroidowe gruczoły dokrewne, komórki
i gruczoły śluzowe (np. żołądek, jelita), tkanka tłuszczowa,
• wątroba– DETOKSYKACJA,
• mięśnie - magazynowanie Ca2+
• brak – erytrocyty ssaków
Aparat Golgiego
– DIKTIOSOM - FABRYKA ŚCIANY KOMÓRKOWEJ! i FRAGMOPLASTU!
https://www.facebook.com/allthingsmicrobial/videos/1745919175418152/
• obróbka białek i lipidów (glikoproteiny i glikolipidy)
• segregacja białek
• TRANSPORT PĘCHERZYKOWY
endosomy
Ściana
komórkowa
• produkcja celulozy!
• dojrzewanie CUKRÓW
Aparat Golgiego uczestniczy w transporcie substancji i tworzy endosomy
endosomy
https://www.facebook.com/uzairyousaff/videos/750262095075494/
Lizosomy – trawią pokarm (tylko u zwierząt!)
Degradacja organelli
komórkowych
(APOPTOZA)!
Liza komórek w czasie nekrozy Pojedyncza

błona
Mikrociałka (relikty)
• Brak u Prokaryota
• Podobne do lizosomów (lecz specyficzne enzymy)
– Glioksysomy (u roślin wyższych)
– Peroksysomy (u roślin i zwierząt)
• Wątroba, nerki, u roślin komórki fotosyntetyczne katalaza
2H2O2 O2 + 2H2O
Usuwają ROS (reaktywne formy tlenu np. H2O2) (rozkład katalityczny
 produkt utleniania lipidów
Liczne w wątrobie  neutralizacja etanolu
Glioksysomy (nietrwałe)
• Zamiana lipidów w cukry
(kiełkowanie nasion roślin oleistych)
• Uruchomienie niewęglowych rezerw
energetycznych
https://www.facebook.com/saved/?cref=28





Matura Maj 2014, Poziom Matura Czerwiec 2016,
rozszerzony (stary)- Zadanie Poziom rozszerzony (stary)-
5. (2 pkt) Zadanie 16. (2 pkt)

rozszerzony (stary)-
Zadanie 5. (1 pkt)

Poziom rozszerzony
(stary)- Zadanie 5. (1
pkt)
rozszerzony (stary)- Zadanie 6. (2
pkt)
EGZAMIN MATURALNY - BIOLOGIA

Poziom rozszerzony- ZBIÓR ZADAŃ
rozszerzony (stary) Zadanie 4. (1 pkt)
Składniki cytoplazmy otoczone 2 błonami – MITOCHONDRIA I PLASTYDY - struktury
półautonomiczne
Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów – teoria pierwotnej ENDOSYMBIOZY
• Powstały z symbiotycznych bakterii

• Genom podobny do bakteryjnego
(kolisty dsDNA) bez intronów
• Rybosomy podobne do bakteryjnych 70s
• 2 błony
MITOCHONDRIUM – PRAWIE we wszystkich kom. eukariotycznych
CENTRUM ENERGETYCZNE KOMÓRKI
(produkcja ATP – oddychanie
tlenowe) i APOPTOZA
Alternatywne podejście * C6H12O6 + 6O2  6CO2 + 6H2O + energia (ATP)
(organella jako wpuklenia błony)
Wielkość, kształt,
lokalizacja nie
jest stała
Budowa mitochondrium
Ilość zależy od intensywności oddychania Liczne mitochondria
i zapotrzebowania na energię w mięśniach i plemnikach
Mitochondria nie powstają „de novo”,

tylko w wyniku podziału
(nie przemieszczają się)
BŁONA ZEWNĘTRZNA- przenikliwa
• Sito molekularne - (kanały i białka
transbłonowe – PORYNY)
BŁONA WEWNĘTRZNA- nieprzenikliwa
• Grzebień mitochondrialny – synteza ATP –
łańcuch oddechowy, kształt zależny od
intensywności oddychania
MATRIKS (macierz) – białkowy żel, w nim:
rybosomy 70s, koliste mtDNA
mtDNA zawiera informacje o budowie:

• rRNA, tRNA mtDNA
• białek potrzebnych do syntezy ATP
• GENY ZACHODZĄCE
• BRAK INTRONÓW
Plastydy
• Synteza i magazynowanie skrobi
• Zabarwienie organów roślinnych
• FOTOSYNTEZA
wiązanie CO2
i synteza skrobi
Dojrzewanie plastydów
• ETIOPLASTY - syntetyzowane u roślin bez światła -
rośliny ETIOLOWE
rośliny ETIOLOWE
Białe szparagi
Cykoria sałatowa
Leukoplasty Chloroplasty Chromoplasty - Karotenoidy
1. Karoteny
2. Ksantofile
W świetle leukoplasty wytwarzają chlorofil i

przekształcają się w chloroplasty.
Proteinoplasty- białka Elajoloplasty- tłuszcze Amyloplasty- ziarna skrobi
(AMYLOZA +
AMYLOPEKTYNA)
Budowa chloroplastu i mitochondrium
Matura Sierpień 2010, Poziom
rozszerzony (stary). Zadanie
11. (2 pkt)

rozszerzony (stary)-
Zadanie 1. (1 pkt)

podstawowy (stary) - Zadanie
1. (3 pkt)

Zadanie 5. (2 pkt)

Zadanie 27. (1 pkt)

2. (1 pkt)
Matura Sierpień 2011,
Poziom podstawowy



podstawowy (stary)- Zadanie 25. (1 pkt)

Pozostałe składniki komórki i połączenia międzykomórkowe
• Nieplazmatyczne (martwe):
– WODNICZKI (WAKUOLE)
– ŚCIANA KOMÓRKOWA
• Plazmatyczne (protoplast) - Jądro komórkowe + cytoplazma z organellami
Wakuola – vacuum – próżnia i odkurzacz 
• Utrzymuje TURGOR komórki
• Trawienie wewnątrzkomórkowe
(enzymy hydrolityczne) - degradacja komórki
• Magazyn związków organicznych
• Gromadzi metabolity wtórne SOK
– Glikozydy KOMÓRKOWY
– Alkaloidy do 90% zawartości komórki

– Garbniki
• Wodniczki pokarmowe
i tętniące u protistów
• Utrzymuje niskie stężenie Na+
w cytozolu (pompa tonoplastu) Gromadzenie
wody
Pojedyncza błona wakuoli -

TONOPLAST
Rola wakuoli i wodniczki Kryształy kwasów organicznych
Ziarna aleuronowe
Wygląd skrobi zapasowej

Druzy
Styloidy
Cystolity
Rafidy
Szczawian wapnia
CaCO3– statolit i cystolity
CaSO4
Metabolity wtórne gromadzone w wakuolach
1. Glikozydy
• FLAWONY
• ANTOCYJANY
Glikozydy
nasercowe
2. Garbniki
Przykładem
garbnika są taniny
3. Alkaloidy • Rośliny – CELULOZA
• Grzyby – CHITYNA
(trójwarstwowa)
Nikotyna
Morfina
Kokaina
Chinina
Kofeina
Ściana komórkowa
• Nadaje kształt
• Pozwala na wzrost komórki
Bakterie – MUREINA
• Chroni przed uszkodzeniami
i stratą wody
• Zabezpiecza przed drobnoustrojami
• Transport H2O
• MOŻE gromadzić substancje zapasowe
• Kontakt z komórkami
i przepływ cytoplazmy
Matura Czerwiec
2018, Poziom
rozszerzony (nowy)-
Zadanie 2. (1 pkt)

Budowa pierwotnej ściany komórkowej roślin Skład ściany komórkowej:
• CELULOZA
• HEMICELULOZA
• PEKTYNY
• WODA
H2O
H2O
H2O
H2O H2O
H2O
H2O
Włókna celulozowe
Celuloza
Porównanie pierwotnej i wtórnej ściany komórkowej FIBRYLE CELULOZOWE:
Ściana pierwotna:
• 30% masy
• Cienkie, nieuporządkowane
• Mało skrystalizowanych
miceli
Ściana wtórna:
• Do 90% masy
• Grube, uporządkowane
• DUŻO skrystalizowanych
miceli
Układ fibryli w rosnącej ścianie

Połączenia komórkowe u roślin PLAZMODESMY!
Fragmoplast – tworzenie ściany pierwotnej z Aparatu Golgiego
Zmiany ściany komórkowej

udział Aparatu Golgiego Inkrustacja (WYSYCENIE) - odkładanie do środka wtórnej
ściany komórkowej
• Lignina (drzewnik) – LIGNIFIKACJA (drewnienie)
• Sole mineralne – MINERALIZACJA (CaCO3, SiO2)
• Żywice i olejki, suberyna*
Adkrustacja (POWLEKANIE) - odkładanie na

powierzchni wtórnej ściany komórkowej
• Kutyna - KUTYNIZACJA
• Suberyna – SUBERYNIZACJA (KORKOWACENIE)
• Woski, śluzy i gumy
https://www.youtube.com/watch?v=nq80cJOk_Io Powtórzenie
Główne 3 rodzaje połączeń międzykomórkowych zamykające
• Zamykające – nieprzepuszczalna bariera
• DESMOSOMY - odporność mechaniczna zwierające *
• komunikacyjne jonowo- metaboliczne (szczelinowe)
NEKSUS - przechodzenie cząsteczek między
komórkami DESMOSOM
komunikacyjne/
szczelinowe
Połączenie
zamykające
Desmosomy
Połączenie komunikacyjne/ szczelinowe
KANAŁY BIAŁKOWE (koneksony)
Jony i małe cząsteczki

Białka
Połączenie zwierające* Półdesmosom (hemidesmosom)*

6. (2 pkt)


3. (1 pkt)


(stary). Zadanie 1. (2 pkt)

(stary) Zadanie 1. (1 pkt)

Podziały komórkowe siostrzane
• E. coli 20 min
Cykl komórkowy:
• Interfaza:
• Faza G1
• Faza S
• Faza G2
Erytrocyty i komórki mięśni
• Kariokineza
po uzyskaniu dojrzałości nie
• Cytokineza
dzielą się
Kariokineza: podział jądra Cytokineza: podział cytoplazmy
Przykłady kariokinezy i cytokinezy:

• Mitoza
• Mejoza (R!)
• Amitoza
• Endomitoza
Amitoza (rozdział amitotyczny)- rozdział
Endomitoza –podział chromosomów
przypadkowy! bakterie i protisty
w obrębie jądra komórkowego
Chromosomy
olbrzymie
Chromosomy
POLIteniczne
• Brak zaniku błony jądrowej

• Brak podziału jądra i cytoplazmy
• Brak udziału wrzeciona podziałowego
Przewężenie (septum)
Ssaki: komórki serca

i wątroby
Podział ten przeważnie jest objawem
Często nić DNA nie ulega replikacji! (u haplontów) starzenia się i degeneracji
5 faz cyklu komórkowego
1. INTERFAZA – wzrost komórki i przygotowanie do podziału - do 90% czasu cyklu
• G0 (ang. growth)- specjalizacja komórki, zazwyczaj traci zdolność do podziału
• G1 synteza białek budulcowych (więc i RNA - transkrypcja i translacja) i enzymatycznych oraz
białek budulcowych potrzebnych do replikacji (np. histonów)
• S (ang. synthesis) – synteza DNA
• G2- synteza elementów wrzeciona kariokinetycznego (podwojenie centrioli w 2 centrosomach
u zwierząt, u roślin tworzenie wrzeciona bez udziału centrioli!) i białek do podziału
(poza histonami)
2. MITOZA (KARIOKINEZA i CYTOKINEZA)
Kontrola cyklu komórkowego
Cykliny Cdk
Regulacja ilości komórek

w tkankach i narządach
Przebieg i znaczenie mitozy
• Wzrost i rozwój organizmu
(kom. somatyczne)
• Regeneracja uszkodzonych komórek
• Tworzenie:
– jednokomórkowych osobników 1n
(ameba/zielenice/ drożdże)
– gamet roślin i grzybów
Fazy mitozy *ProMATeusz :

1. Profaza
2. Metafaza
3. Anafaza
4. Telofaza
• Ilość chromosomów nie zmienia się

• Powstają 2 identyczne kom. potomne
• 1 podział
Podwojenie ilości materiału genetycznego w fazie S interfazy INTERFAZA
(2c 4c) „c- chain – łańcuch DNA”
telomer
1c (1n)
Przewężenie wtórne
1c (1n) 2c (1n) 2c (1n) 1c (1n) 1c (1n)

2c (1n)
2c (2n) 4c (2n) 4c (2n)
1. PROFAZA
• kondensacja chromatyny – są widoczne chromosomy
• zanik jąderka i otoczki jądrowej
• formuje się wrzeciono podziałowe (kariokinetyczne)
• przyłączanie wrzeciona do kinetochor centromeru
chromosomu kończy profazę
U roślin wrzeciono podziałowe powstaje bez użycia centrioli

(płytka metafazowa)
2. METAFAZA
• całkowity rozpad błony jądrowej
• największa kondensacja chromosomów
• ustawienie chromosomów w płaszczyźnie
równikowej komórki (płytka metafazowa)
4c (2n) 2c (2n) 2c (2n)
3. ANAFAZA
Rozdzielanie chromatyd siostrzanych w chromosomie i powstanie chromosomów potomnych
poprzez skracanie wrzeciona
4. TELOFAZA
• powstaje błona jądrowa i jąderko
• despiralizacji chromosomów
• powstają 2 komórki potomne (2n)
• cytokineza
Pierścień kurczliwy (AKTYNA) tworzy bruzdę

podziałową
Pierścień kurczliwy występuje tylko w komórkach zwierzęcych!
W komórce roślinnej tworzy się FRAGMOPLAST – wrzeciono CYTOKINETYCZNE
https://www.youtube.com/watch?v=oboBRNVhhxI
https://www.facebook.com/LBMBdz/videos/1276022205836258/
Mejoza- podział redukcyjny (R!)
Tylko u organizmów rozmnażających
się płciowo!
Znaczenie mejozy
• Rekombinacja materiału genetycznego
• Wytwarzanie zarodników (1n) u roślin
i grzybów
• Uzyskanie komórek HAPLOIDALNYCH
Redukcja materiału genetycznego w gametach

(stała liczba chromosomów w zygocie)
Podział I mejozy – Profaza I
Kondensacja, koniugacja chromosomów i tworzenie biwalentu

2c (1n)
Tetrada
4c (2n)
2c (1n) • Biwalent = 2 chromosomy homologiczne
• Tetrada = 4 chromatydy
Etapy profazy I:*
1. Leptoten (kondensacja)
2. Zygoten (koniugacja)
3. Pachyten (Rekombinacja –C-O)
4. Diploten (Chiazmy widoczne)
5. Diakineza
Crossing –over – czyli przejście na drugą stronę 
CHIAZMY
Rekombinacja genetyczna = zmienność !

Metafaza I Anafaza I
4c (2n)
Chromosomy homologiczne
R!
2c (1n) 2c (1n) mają nowe allele
Tetrada chromosomów
(biwalenty) I podział mejotyczny – jest
2c (1n) 2c (1n) podziałem redukcyjnym (R!)
Niezależna segregacja chromosomów w czasie Telofaza I
anafazy I
2c (1n) 2c (1n)
Porównanie metafazy w mitozie i mejozie
Zmiany ilości DNA w komórce

ulegającej mejozie
Losowy rozdział chromosomów

homologicznych do gamet -zmienność!
Mejoza – 1 podział
Mejoza – 2 podział
Mejoza i mitoza (zestawienie)
rozszerzony (stary)- Zadanie 2. (2
pkt)


4. (2 pkt)

podstawowy (stary)-
Zadanie 21. (1 pkt)

(stary). Zadanie 6. (2 pkt)

Poziom rozszerzony
podstawowy (stary)- Zadanie 27. (3
pkt)

rozszerzony (stary). Zadanie 3. (1 pkt)

EGZAMIN MATURALNY 2018 - BIOLOGIA
Poziom rozszerzony 5 pkt
Programowana śmierć komórki Apoptoza
Komórka Komórka Fragmentacja Ciałka

kurczy się apoptyczne
• Spada ilość wody

• Komórka kurczy się
• Cytoszkielet się rozpada
• Powstają ciałka APOPTYCZNE
• Zanika otoczka jądrowa
• DNA ulega fragmentacji
• Zapobiega nadmiernemu rozrostowi organizmu
Apoptoza: programowana śmierć komórki Transformacja nowotworowa
https://www.youtube.com/watch?v=MUkHPyvWcYs
https://www.youtube.com/watch?v=dqj8u-SBDSM
Mechanizm
powstawania
nowotworu
Zadanie 7. (1 pkt)


3.komórka - Podstawowa Jednostka Życia PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3.komórka - Podstawowa Jednostka Życia PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Komórka: podstawowa jednostka życia

Porównanie rozmiarów niektórych komórek

Ziarniaki (coccus) Pałeczki Krętki

Komórki różnią się wielkością i pełnioną funkcją

Komórki ze ścianą komórkową lub

Wydłużony kształt komórki !

Budowa komórki prokariotycznej

1. Nukleoid -zawiera genofor

Wodniczki/ wakuole - + liczne, małe + 1-2 duże +

Matura Maj 2016, Poziom

• Błony tworzą przedziały komórki

3. Tworzenie przedziałów wewnątrz komórki

BRAK w błonach roślinnych

Spektryna Syntetaza ATP

Pompa Na+ /K+

Matura Czerwiec 2011,

Matura Sierpień 2011, Poziom rozszerzony

Każdy typ błony ma charakterystyczny zestaw

Dyfuzja prosta: gazy, H2O*,

Transport aktywny: pompa

Matura Czerwiec 2015, Poziom

Skutki osmozy dla komórki Wodniczka

Plazmoliza - odstawania protoplastu od ściany komórkowej

KĄTOWA WKLĘSŁA WYPUKŁA

Matura Maj 2017, Poziom

Matura Czerwiec 2014, Poziom rozszerzony

Matura Czerwiec 2013,

Matura Maj 2012, Poziom rozszerzony (stary)-

Matura Czerwiec 2012,

Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony

Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony

SYNCYTIUM – zlanie się komórek

Kariolimfa (nukleoplazma, macierz jądrowa)

Nukleopory (pory jądowe)

BLASZKA JĄDROWA (LAMINA) Heterochromatyna

Jąderko - fragmenty rDNA - informacja o rRNA

Nawinięcie DNA 1 i ¾ razy

(H2A,H2B, H3, H4) x2

Białko opłaszczające DNA

Doświadczenie Griffitha i Avery’ego

Matura Maj 2011, Poziom rozszerzony

Matura Sierpień 2010, Poziom

Matura Maj 2013, Poziom

W cytoplazmie znajduje się

mikrokosmki pęczki kurczliwe składnik nibynóżek pierścienie kurczliwe

Tworzą wrzeciono kariokinetyczne

Centrosom (2 centriole –mikrotubule) jest miejscem tworzenia

Budowa wrzeciona podziałowego

wić – 1 długa, Wici i rzęski zbudowane są

Budowa wici i rzęsek

Rybosomy –translacja, wolne lub związane z RE

Ich masa stanowi 25% masy

Spłaszczone worki (cysterny)

Liza komórek w czasie nekrozy Pojedyncza

Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony

Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony

Matura Czerwiec 2015, Poziom

Matura Maj 2011, Poziom rozszerzony

Matura Maj 2014, Poziom

Matura Maj 2015, Poziom

Matura Czerwiec 2012,

EGZAMIN MATURALNY - BIOLOGIA

• Powstały z symbiotycznych bakterii