Filozofia Młodej Polski

Filozofia Młodej Polski (modernizmu) zwróciła się w stronę pozanaukowych i pozarozumowych

teorii poznania. Popularność zyskały na nowo metafizyka, transcendencja, a nawet parapsychologia,
praktyki okultystyczne. Wzrosło zainteresowanie religiami, w tym chrześcijaństwem i buddyzmem.
Najbardziej znaczące koncepcje tego okresu stworzyli:
 Arthur Schopenhauer;
 Friedrich Nietzsche;
 Henri Bergson.

Arthur Schopenhauer – pesymizm

Arthur Schopenhauer jest twórcą koncepcji pesymistycznej. Założenia filozofii Schopenhauera

(schopenhaueryzm):
 siłą napędową świata jest wola życia – ślepy, bezrozumny, wiecznie niezaspokojony popęd.
 Cczłowiek pragnie szczęścia, ale nigdy go nie osiągnie:
 lepiej nie żyć niż żyć:
 drogi do wyzwolenia:
o śmierć lub nirwana;
o świadome wyzbycie się pragnień na rzecz bezinteresownej miłości i współczucia dla
innych cierpiących;
o sztuka.

Arthur Schopenhauer

Friedrich Nietzsche – nadczłowiek

Friedrich Nietzsche jest twórcą koncepcji nadczłowieka – wybitnej, ponadprzeciętnej jednostki,

która może przekraczać istniejące prawa. Założenia filozofii Nietzschego (nietzscheanizm):
 romantyczny bunt przeciwko teorii dziedziczenia, przeciętności.

1
  odrzucenie słabości, demokracji (preferuje przeciętność i równa w dół), moralności
chrześcijańskiej (religia słabych, wyznających miłosierdzie i litość);
 wolność jednostek silnych;
 człowiek współczesny to forma przejściowa skazana na zagładę;
 nadczłowiek to wielka nadzieja ludzkości, jej cel; to mędrzec, twórca, bohater.

Friedrich Nietzsche

Henri Bergson – siła życiowa

Henri Bergson postulował, że narzędziem poznania świata jest intuicja, która pozwala przeniknąć
istotę rzeczy. Założenia filozofii Bergsona (bergsonizm):
 istnienie to wieczny ruch powodowany siłą życiową/witalną (élan vital), która przenika
wszechświat;
 rzeczywistość jest różnorodna, zmienna, twórcza, nieograniczona.

Henri Bergson

2
 FILOZOF Artur Schopenhauer Fryderyk Nietzsche Henri Bergson
NAZWA SYSTEMU schopenhaueryzm nietzscheanizm bergsonizm
DZIEŁO Świat jako wola Tako rzecze Zaratustra Ewolucja twórcza
PROGRAMOWE i wyobrażenie
Poza dobrem i złem
GŁÓWNE – życie jest pasmem – filozofia siły – intuicjonizm (intuicja
ZAŁOŻENIA cierpień, a człowiek wymierzona najlepszym środkiem
pragnie szczęścia; w przeciętność poznania);
i słabość;
– stąd pesymizm, – élan vital = siła
– Nietzsche dzieli
negacja, nihilizm, ludzi na nadludzi twórcza, siła życia,
poczucie bezsensu i podludzi; moc, energia dana
świata i życia; – kryterium człowiekowi.
– jedyną ucieczką przynależność do
może być sztuka, grupy nadludzi jest
nirwana (termin posiadanie w sobie
„woli mocy”, czyli siły
z filozofii
wewnętrznej;
buddyjskiej, oznacza – nadludzie są poza
‘niebyt’) i natura – dobrem i złem i mają
tylko one dają prawo wykorzystywać
ukojenie. podludzi.