Niwelacja precyzyjna

Czynniki wpływające na dokładność niwelacji

techniki pomiaru
błędów osobowych obserwatora
wpływu czynników zewnętrznych
doboru odpowiednich instrumentów i łat

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 1

Klasyfikacja pomiarów wysokościowych

1 Niwelacja geometryczna precyzyjna

2 Niwelacja geometryczna techniczna
I Niwelacja techniczna reperów
I Niwelacja podłużna
I Niwelacja poprzeczna
I Niwelacja powierzchniowa (terenowa)
3 Niwelacja trygonometryczna
4 Tachimetria
5 Niwelacja barometryczna
6 Inne, np. hydroniwelacja

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 2

Zastosowanie niwelacji precyzyjnej

1 tworzy osnowę wysokościową kraju -podstawowa osnowa

wysokościowa
Po zagęszczeniu jest wykorzystywana do prac:
I topograficznych
I budowy dróg
I regulacji rzek i budowy zbiorników wodnych
I poprzez dowiązanie do niej lokalnych sieci pozwala odnieść się do
wspólnego krajowego poziomu odniesienia
2 tworzy na małych obszarach tj. miasta, ośrodki przemysłowe główną
osnowę wysokościową
I dla lokalnych potrzeb gospodarczych, budowlanych i technicznych
3 badania naukowe
I określenie kształtu i wymiarów ziemi
I ruch skorupy ziemskiej
I wyznaczenie współczesnych pionowych ruchów skorupy ziemskiej
4 służy do wyznaczania pionowych przemieszczeń i odkształceń
realizowanych i eksploatowanych inwestycji inżynierskich

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 3

Podział niwelatorów
1 ze względu na dokładność (błąd podwójnej niwelacji „tam” i „powrót”)
I budowlane ±8mm/km

I techniczne ±2,5mm/km

I precyzyjne powyżej ±1mm/km

2 zastosowany system poziomowania

I libelowe
I samopoziomujące (automatyczne)
I wykorzystujące zjawisko autokolimacji
3 sprzężenie lunety ze spodarką
I z lunetą stałą
I z lunetą przekładaną
I z lunetą obracaną wokół osi geometrycznej
4 sprzężenie lunety ze libelą
I sprzężone z lunetą
I sprzężone z alidadą
5 w zależności od konstrukcji osi obrotu
I z osią stożkową
I z osią walcową
I z osią stożkowo-walcową
Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 4
Cechy niwelatora precyzyjnego

powiększenie co najmniej 40x

możliwość poziomowania osi celowej lunety ze średnim błędem przypadkowym
 = 0.2”
system odczytowy umożliwiający odczyt na łacie ze średnim błędem
m0 < 0.05mm (zastosowanie mikrometru)
dalmierz optyczny
siatke kresek umożliwiająca koincydencyjny i bisekcyjny sposób ustawiania na
kreskę łaty

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 5

Sprzęt pomiarowy

niwelator precyzyjny
2x łaty precyzyjne (obudowa, stalowa stopka, taśma inwarowa z podziałem
zamocowanym na sprężynie, ostroga - pierścień ograniczający ustawienie łaty
centrycznie na klinie, libela pudełkowa)
kliny niwelacyjne, żabki
termometry do pomiaru temperatury taśmy inwarowej
statyw drewniany
młotek, parasol, ruletka

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 6

Rodzaje łat pomiarowych:
inwarowe (stary i młody podział)
kodowe

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 7

Podziały na łatach:

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 8

Sposób celowania na kreskę łaty

bisekcyjny - podział przedmiotu kreską na dwie części symetrycznie

koincydencyjny - zgranie z obrazem

Uwaga!
kreskę z podziału łaty wpasowujemy w klin
błąd paralaksy
pamiętamy o martwym ruchu

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 9

Zasada działania mikrometru

Wykorzystuje zjawiska równoległego przesunięcia promienia świetlnego przy przejściu

przez płytkę płasko-równoległą. Umożliwia to zmianę wysokości osi celowej bez
pochylania instrumentu.

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 10

Metody obserwacji
1 t1 − p 1 − p 2 − t2
I realizuje zasadę symetrii
I umożliwia kontrolę stabilności instrumentu
2 t1 − t2 − p 2 − p 1
I szybsza, mniejszy wpływ ruchu reperów instrumentów i łat

Przykład:

t1 = 140 236 t2 = 442 740

p1 = 186 130 p2 = 488 621

∆h1 = t1 − p1 = −45 894 ∆h2 = t2 − p2 = −45 881

n = |∆h1 − ∆h2 | = 13

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 11

Kolejność czynności na stanowisku

1 poziomowanie
2 ostrość siatki kresek
3 odnalezienie łaty
4 ostrość obrazu
5 śruba mikrometryczna - pamiętaj o martwym ruchu!
6 odczyt (libela?)

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 12

Do zastanowienia (znalezienia w literaturze)...

Jakie są wymogi prawne co do różnicy odczytów pomiędzy dwoma podziałami

łaty?
Czy dysponując łatą z podziałem centymetrowym można wykonywać pomiary
dowolnym niwelatorem precyzyjnym? A z podziałem półcentymetrowym?

Niwelacja precyzyjna Geodezja wyższa Semestr letni 2013/2014 13