UNIVERZITET U BANJALUCI

MEDICINSKI FAKULTET
ZDRAVSTVENA NJEGA
OSNOVI PEDAGOGIJE

SEMINARSKI RAD

MORALNO VASPITANJE

Student: Siniša Karakaš Mentor: Prof. dr Brane Mikanović

Banja Luka,decembar, 2019.

 SADRŽAJ

UVOD.........................................................................................................................................- 3 -
1. MORALU...........................................................................................................................- 4 -
2. MORALNO VASPITANJE................................................................................................- 5 -
3. MORALNA SAZNANJA...................................................................................................- 6 -
4. MORALNA UVJERENJA.................................................................................................- 6 -
5. MORALNO PONAŠANJE I DJELOVANJE....................................................................- 7 -
6. FAKTORI UTICAJA NA MORALNO VASPITANJE.....................................................- 9 -
7. CILJ MORALNOG VASPITANJA.................................................................................- 10 -
8. SADRŽAJ MORALNOG VASPITANJA........................................................................- 11 -
9. MORALNA NAČELA.....................................................................................................- 11 -
10. SPECIFIČNE METODE MORALNOG VASPITANJA..............................................- 12 -
11. SREDSTVA U MORALNOM VASPITANJU.............................................................- 12 -
ZAKLJUČAK...........................................................................................................................- 13 -
LITERATURA..........................................................................................................................- 14 -

2
 UVOD

Vaspitanje je jedan od najširih pedagoških procesa. Obuhvata:fizičko,intelektualno, moralno,

estetsko i radno vaspitanje. Vaspitanjem se razvija i izgrađuje čitavo biče čovjeka. Vaspitanje je
po svom cilju i sadržaju upravljeno u bitnom pogledu na izgrađivanje moralnog lika čovjeka, na
formiranje njegove moralne svijesti, na razvijanje pozitivnih osobina volje i karaktera.
Pedagoška aktivnost potčinjena je u stvari moralnom odgoju. Zato on i ima centralno značenje i
ulogu. Pitanje moralnog vaspitanja je pitanja vaspitanja naše djece, naše omladine, za novo
društvo, za izgrađivanje i napredak socijalizma u našoj državi. Vaspitati moralno znači odgojno-
obrazovni proces usmjeriti tako da se kod učenika formira socijalistička svijest i volja
tj.konstruktivni odnos prema društvu i radu, pravilan socijalistički i humani odnos prema
ljudima. Moralno vaspitanje obuhvata čitavo biće čovjeka, obuhvata njegov intelekt, osjećanja,
volju, navike,u njihovoj međusobnoj povezanosti i fizičkom jedinstvu. Mjerilo prave moralnosti
je sklad između moralne svijsti, riječi i djela. Istinski moral se sastoji u ćivom moralnom
uvjerenju, u moralnoj umjerenosti i aktivnosti volje i karaktera. Odgoj takvog morala zahtjeva
trajnu i dosljednu brigu oko razvijanja i njegovanja svih onih osobina volje i karaktera koje
izgrađuju istinski lik socijalističkog čovjeka. To su osobine: socijalistička idejnost,
principijelnost, istinoljubivost, poštenje, odlučnost i izdržljivost u ostvarivanju preduzetog cilja i
savladavanju poteškoća. Moralno vaspitanje uvijek postoji, jer, u koliko nije eksplicitan biće
implicitan. U koliko je postojanje moralnog vaspitanja neizbježno, onda na društvu, a posebno na
učiteljima, leži odgovornost da to postojanje ne ignorišu, jer će time dati prostora opasnosti da
moralno vaspitanje bude lose. U koliko se o nečemu ne brinemo aktivno, ne možemo očekivati
da će se to razviti na bolje samo od sebe, već moramo ulagati svjesne i namjerne napore intelekta
i volje kako bismo to uradili.

3
 1. MORALU

Moralno vaspitanje je moguće definisati samo uz korištenje pojma moral. Moral je nastao sa
nastankom ljudskog društva. Svoj razvoj bilježi sa dostignutim nivoom društvenog razvoja i
civilizacije. Riječ moral dolazi od latinske riječi “mos-moris” ( običaj, pravilo,zakon) i riječi
moges (vladanje, ćud, način ponašanja ljudi). Moral – to su običajne norme (pravila) ponašanja,
kojima se regulišu odnosi među ljudima, odnosi čovjeka prema roditeljima, rođacima, djeci,
osobama suprotnog pola, mlađima, starijima, pretpostavljenima, potčinjenima, sunarodnicima,
sugrađanima, susjedima, prijateljima, bolesnima, unesrećenima..., pa i prema samome sebi.
Moral se manifestuje i u procenjivanju ljudskog ponašanja, namjera i htjenja kao:
 moralno vrijednih (koje se odobravaju, zahtjevaju, preporučuju) i
 moralno nevrijednih (koje se ne odobravaju, zabranjuju, ne preporučuju, zabranjuju)

Reč moral se upotrebljava u:

 vrijednosno-naturalnom smislu (kada se opisuje moralno ponašanje pojedinca, zajednice
ili društveno istorijske epohe),
 vrijednosnom smislu (kada se opisuje ponašanje koje se označava kao moralno vrijedno i
ponašanje koje je moralno neprihvatljivo; koristi se za iskazivanje pozitivnih čovekovih
obilježja.
Moral kao društvena svijest je pravilo ponašanja pojedinca prema zajednici i zajednice prema
pojedincu i predstavlja skup nepisanih pravila, navika i običaja koji utvrđuju međuljudske
odnose i prosuđuju šta je dobro, ispravno i pravilno i pravedno u ostvarivanju opšteg dobra. Za
uspijeh vaspitanja je važno povezati tri bitna elementa svakog vaspitanja: vaspitanika,vaspitača i
vaspitne vrijednosti. Ako nedostaje samo jedan element, vaspitanje neće biti moguće, jer se
međusobno nadopunjavaju i djeluju u punom skladu. Moral i moralnost obuzima svaki aspekt
društvenog života i karakterističan je jer je ljudske vrste, razvija se istorijski i usavršava brzo

4
generacije. Moral kao društvena svijest predstvalja pravila zajedničkog života, kako ljudi treba
da se ponašaju jedan prema drugom, pojedinac prema zajednici i zajednica prema pojedincu.

2. MORALNO VASPITANJE

Suština moralnog vaspitanja je pripremanje čovjeka za cijelokupni njegov odnos prema sebi,
društvenoj zajednici i prirodi. Složenost procesa moralnog formiranja ne proizilazi samo iz
djeljenja mnogobrojnih faktora u tom formiranju, već iz složenosti morala kao oblika društvene
svijestu i društvene prakse ljudi.

(prema Bakovljevu, 1997.): - ukupnost intencionalnih uticaja na moralni razvitak ličnosti;

(prema Jovanoviću, 1998.): - posebno vaspitno područje, komponenta svestrano razvijene
ličnosti; - predstavlja organizovan, planski, sistematski proces moralnog formiranja
moralne ličnosti; (prema Grandiću, 2001.): - moralno vaspitanje je uvek i društveno
vaspitanje (priprema pojedinca za zajednički život u društvenoj grupi i zajednici); (prema
Krulj, Kačapor, Kulić, 2001.): - moralno vaspitanje je proces formiranja moralnih odlika
čoveka, pogleda na svijet, ljudsko društvo i čovjeka, moralnih osećanja, pozitivnih
svojstava volje i karaktera, navika moralnog ponašanja i delovanja u skladu sa
prihvaćenim normama. Ostvaruje se na svim mjestima čovjekovog života i rada i traje
koliko i sam život. (prema Branković, Ilić, 2003.): - moralno vaspitanje je proces moralnog
formiranja i moralnog oblikovanja pojedinca u društvenu ličnost; - taj proces obuhvata: a)
sticanje moralnih saznanja, b) formiranje moralnih uvjerenja i c) formiranje moralnog
ponašanja i djelovanja.

Proces moralnog formiranja ličnosti ima tri komponente:

-sticanje moralnih saznanja

-formiranje moralnih uvjerenja

-formiranje moralnog ponašanja i djelovanja (BRANKOVIĆ)

5
 Bitna karakteristika moralnog formiranja ličnosti jeste razvijenost volje i karaktera. Te osobine
ličnosti ispoljavaju se kroz smjelost, upornost, samostalnost i čestitost.

3. MORALNA SAZNANJA

Sticanje moralnih saznanja je prva faza procesa moralnog vaspitanja ličnosti. Kao i svaka
druga i moralna znanja stiču se posebnim pedagoškim procesom koji se, kao i svaki saznajni
proces, odvija prema određenim zakonitostima. Sticanje moralnih znanja odvija se prema opštim
gnoseološkim zakonitostima ali i uz specifičnosti koje su determinisane specifičnim sadržajima i
svom složenošću formiranja ličnosti. U okviru sticanja moralnih saznanja usvajaju se osnovni
moralni pojmovi i kategorije, norme i moralna pravila, odnosno upoznaje se sistem moralnih
vrijednosti. Moralno saznanje zasniva se na razumu. Ona se stiču postepeno u skladu sa
intelektualnim sposobnostima i iskustvom vaspitanika. Treba težiti sticanju visokog kvantuma
moralnih znanja.Visok nivo moralnih znanja nije garancija za moralno ponašanje i djelovanje
ličnosti. Pedagoški aspekti sticanja moralnih znanja ne mogu se svoditi samo na identifikaciju
oblika učenja, već oni obuhvataju i neke druge pedagoške aspekte, kao što su: izbor adekvatnih
sadržaja, postupaka,metoda i oblika moralnog vaspitanja.

4. MORALNA UVJERENJA

Formiranje moralnih uvjerenja je viši stepen moralnog formiranja ličnosti. To je ono svojstvo
ličnosti koje nastaje kada se moralna znanja formiraju u unutrašnje aktivan stav i odnos ličnosti
prema tim znanjima. Ili, moralna uvjerenja nastaju tada kada ličnost moralna znanja prihvati kao
vlastite stavove i ona mu postanu pokretačka snaga za moralno ponašanje i djelovanje. Pored
toga, treba imati u vidu da moralna uvjerenja imaju izraženu moralnu komponentu. Presudnu
ulogu u formiranju moralnih uvjerenja ima vjera u moralna znanja. Provedena istraživanja
pokazuju da ličnosti koje nemaju vjeru u neka moralna znanja imaju najčešće negativan stav

6
prema tim moralnim kategorijama. Rezultati novijih istraživanja kod nas pokazuju da je za
formiranje moralnih uvjerenja veoma bitno oblikovanje i njegovanje moralnih čulstava, odnosno
čovjekovog doživljavanja sopstvenog odnosa prema moralnim postupcima, moralnim normama,
moralnom ponašanju i djelovanju.

5. MORALNO PONAŠANJE I DJELOVANJE

Formiranje moralnog ponašanja i djelovanja je najviša faza moralnog oblikovanja ličnosti.

Moralna osoba se ispoljava, ne u znanju morala niti u moralnom uvjerenju, već u moralnom
ponašanju i djelovanju. Moralnost osobe ispoljava se u životnim situacijama. Otuda je moralna
ona ličnost koja se moralno ponaša i djeluje. Za takvo djelovanje u moralnom vaspitanju bitno je
formiranje i navika moralnog ponašanja i djelovanja. Bitna karakteristika moralno formirane
ličnosti jeste i razvijenost volje i karaktera. Te osobine ličnosti ispoljavaju se kroz smjelost,
čestitost, upornost i samostalnost. Kao i sve druge navike, i moralne navike formiraju se
vježbanjem, ali za razliku od drugih, moralne navike nisu automatizovane radnje i postupci koji
se lako, brzo i dosljedno ispoljavaju. Kod formiranja ovih navika pored vježbanja odlučujići je i
nivo moralne svijesti.

Sve tri komponente moralnog formiranja ličnosti sigurno predstavljaju određenu cjelinu.
Moralno formirana je ona ličnost koja ima izgrađenu moralnu autonomiju. To je najviša tačka do
koje čovjekov moralni razvoj može da stigne. Stoga je pedagozi i određuju kao osnovi cilj
moralnog vaspitanja.

Pijažeova i Kolbergova teorija moralnog razvoja kaže da je dijete po prirodi dobro ili loše.
Prema savremenom shvatanju, dijete, prije nego što će početi da se ponaša na moralan način,
mora da se upozna s moralom grupe kojoj pripada, kroz pouke i savete starijih. Prema
bihejviorističkom shvatanju moralnost se stiče uslovljavanjem. Prema psihoanalitičkom
shvatanju internalizacija moralnih principa objašnjava se procesom identifikacije djeteta s
roditeljima. Prema kognitivističkom shvatanju (Pijaže, Kolberg) moralna svijest se ne formira
jednostavnim usvajanjem roditeljskih principa. Pijaže smatra da se autonomna moralnost postiže

7
tek kada roditeljski pritisak na dijete popusti i kada kontakti sa vršnjacima postanu učestaliji.
Kolberg smatra da moralni razvoj prolazi kroz određene moralne stadijume. Pijažeova i
Kolbergova teorija kognitivnog razvoja nisu neuskladive s teorijama socijalnog učenja, već se s
njima, do izvjesne mere dopunjuju. One ne poriču uticaj i značaj socijalnih agenasa, tj. ulogu:
porodice, predškolske ustanove, škole, vršnjačkih grupa, sredine..., kao ni potrebu različitih
oblika učenja za formiranje moralne svijesti. Moralni razvoj djeteta se, prema Pijažeovoj teoriji,
posmatra kao sastavni dio šireg procesa intelektualnog razvitka, što znači da karakteristike
mišljenja na svakom razvojnom stepenu imaju svoje posljedice i za moralno ponašanje djeteta. S
egocentrizmom mišljenja, povezan je moralni realizam, koji se izražava kroz vjerovanje da ono o
čemu se misli postoji objektivno, da su moralne norme apsolutne, nepromjenljive i da postoje
nezavisno od ljudi, izjednačene s prirodnim zakonima. Sve to je u vezi s nedovoljnom
sposobnošću djece da na pojave gledaju iz ugla drugih ljudi i da shvate da su tuđi motivi i
osećanja različiti od njihovih sopstvenih. Moralni razvoj djeteta, karakteriše postepeno
prihvatanje i potčinjavanje moralnim normama i propisima za ponašanje, ali još uvijek bez
uočavanja sopstvene mogućnosti za učestvovanje u njihovom donošenju.

Kolberg je dao najšire prihvaćenu definiciju moralnog razvoja. U centru ove teorije je
moralno suđenje, a ne moralno ponašanje. Moralni razvoj je proces koji prolazi kroz određene
stadijume. Ti stadijumi, po Kolbergu su:

a) prekonvencionalni (premoralni): poslušnost, poštovanje autoriteta, izbegavanje kazne

b) konvencionalni: briga za druge, dobro ponašanje je ono koje pogoduje drugima (dobar dječak,
dobra djevojčica), ispunjavanje obaveza, poštovanje reda i pravila

c) postkonvencionalni (autonomni) stadijum: svijest o relativnosti normi i vrijednosti, zakoni i

norme se mogu promeniti ukoliko ne ispunjavaju društvenu namenu, kršenje pravila nije
prihvatljivo bez obzira na sankcije.

Kolbergova teorija ukazuje da je moralni razvoj kognitivno usmeren. Svaka etapa ili stadijum
se razlikuje po moralnom razmišljanju. Moralno razmišljanje postaje kompleksnije, sadržajnije i
povezanije od procjenjivanja na prethodnom stepenu, tj. pojavljuju se kvalitativne razlike u
moralnom suđenju. Raspored stadijuma je ireverzibilan, tj. ni jedan stadijum se ne može
preskočiti. Moralni razvoj, po Kolbergu, identičan je u različitim kulturama.

8
 6. FAKTORI UTICAJA NA MORALNO VASPITANJE

Kompleksnost društvenog i moralnog razvoja, shvatanja i ponašanja leži prije svega u tome
šta je stvarni proces društvenog i moralnog razvoja svakog pojedinca individualan ali se odvija
pod uticajem brojnih i međusobno povezanih faktora. Na taj način moralni razvoj i formiranje
pojedinca odvijaju se u procesu neprekidnog međusobnog djelovanja sa društvenom sredinom.
Na proces moralnog formiranja ličnosti utiču brojni faktori. Najuticajni su sledeći:

1.Porodica je prvi i jedan od najznačajnijih faktora moralnog vaspitanja. U porodici dijete u

najranijoj mladosti stiče prva iskustva iz društvenih odnosa i upoznaje osnovne moralne norme.
Sve daljnje moralno izgrađivanje predstavlja dogradnju moralnih osobina formiranih u porodici.

2.Vaspitno-obrazovne institucije (škola) predstavlja specifičnu društvenu zajednicu koje

funkcionišu na principima moralnih odnosa među ljudima. U okviru škole na moralno formiranje
utiče više faktora: nastavnik, nastavnički kolektiv, učenički kolektiv, grupe vršnjaka, učeničke
organizacije i dr.

3.Sredstva informisanja (novine,radio, televizija) bitno utiču na moralno formiranje ličnosti.

4.Izdavačka djelatnost utiče na moralno oblikovanje ličnosti a posebno one knjige koje svojim
sadržajima razrađuju neke moralne probleme.

5.Kulturne institucije (pozorište,kinematografija,biblioteke,muzeji,čitaonice i galerije) prezentuju

tekovine civilizacije i posredno utiču na moralno obrazovanje ličnosti.

6. Slobodno vrijeme i način njegovog korištenja takođe predstavlja bitan faktor koji utiče na
formiranje moralnih osobina ličnosti.

9
 Svi faktori mogu uticati pozitivno ili negativno na moralno formiranje ličnosti. U pedagogiji
postoji poseban zakon o skladnom i jedinstvenom djelovanju različitih faktora moralnog
vaspitanja. Faktori djeluju pozitivno samo ako su u skladu i usmjereni na ostvarivanju cilja i
zadataka moralnog vaspitanja. Porodica i škola su dva fakora koji imaju najznačajniju ulogu u
primjeni vaspitnih metoda od strane roditelja i nastavnika.

7. CILJ MORALNOG VASPITANJA

Posebno je potrebno naglasiti da ciljevi vaspitanja i obrazovanja proizilaze iz određenih

vrijednosti koje su značajne za određeno društvo ili sredinu. Cilj se može odrediti kao poželjni ili
očekivani ishod određene aktivnosti. Cilj označava određeno stanje koje treba postići, namjeru
da se postigne željeni efekat i pravac prema kome je usmjerena jedna aktivnost. Cilj može da
bude neposredan, kratkoročan, srednjeročan i dugoročan. Prema V. Mladenoviću cilj vaspitanja
treba da omogući „ što uspješnije ukljućivanje u zajednicu i što potpunije shvatanje njenih
vrijednosti“. U novom vijeku cilj koji je imao najviše pristalica odnosio se na formiranje
moralnog karaktera, a Herbart je imao u vidu vaspitanje ljudi koji su u stanju da se prilagode
suštinskim odnosima uvažavajući određeni pravni poredak i podčinjavajući mu se. On je ciljeve
podijelio na moguće i neophodne.

Osnovi cilja moralnog vaspitanja jeste formiranje slobodne humane i moralne ličnosti. Tako
definisan cilj konkretizuje se kroz veći broj zadataka moralnog vaspitanja : poznavanje morala i
njegove teorije, usvajanje moralnih stavova i formiranje moralnih uvjerenja, formiranje navika
moralnog ponašanja i djelovanja, formiranje i njegovanje smisla za moralne vrijednosti.

U našem društvu najveći broj vrijednosti je promjenjen ili napušten. Ocjenjuje se da je naše
današnje društvo krizno društvno, bolesno društvo i da to isuviše dugo traje. U kriznom vremenu
jedan dio naših intelektualaca i značajan broj prosvjetnih radnika, i ne samo oni, izgubio je svoj
moralni lik. Na to nam ukazuju brojni pokazatelji različitih zbivanja, ubistava, pljački, optužbi,
nasilja, podmićivanja, laži i drugo. Do sada se u našem društvu i našim školama nedovoljno
pažnje pridavalo ličnim i društvenim vrijednostima. Vaspitanje u ovoj oblasti karakterisalo je
nedovoljno i površno moralno vaspitanje. Učenici su poučavani da trebaju da se uvažavaju i da
se pridržavaju određenih vrijednosti kao što su poštenje, istina, pravda itd. Međutim, oni nisu

10
saznavali šta ove vrijednosti predstavljaju, koliko su značajne za razvoj pojedinca društva i
demokratski način života i rada.

11
 8. SADRŽAJ MORALNOG VASPITANJA

Utvrđeni cilj i zadaci ostvaruju se na posebnim sadržajima moralnog vaspitanja. Sadržaj

moralnog vaspitanja čine sistem moralnih načela, normi i pravila koje treba usvojiti u procesu
vaspitanja. Sadržaji moralnog vaspitanja mogu se grupisati na sadržaje za:

 Vaspitanje u duhu humanizma,

 Pripremanje za porodični život,
 Vaspitanje u zajednici i za zajednicu,
 Vaspitanje u duhu patriotizma,
 Vaspitanje u duhu internacionalizma,
 Formiranje pozitivnog odnosa prema radu,
 Formiranje pozitivnog odnosa prema materijalnim i duhovnim vrijednostima.

9. MORALNA NAČELA

Moralno vaspitanje je specifičan vid vaspitanja i ostvaruje se uz primjenu posebnih

pedagoških načela. Najbitnija načela moralnog vaspitanja su:

 načelo svrsishodnosti (jasnoća cilja, etika usmjerenosti,planiran i organizovan uticaj)

 načelo aktivnosti ( moralne norme usvajaju se same kroz vlastitu aktivnost)
 načelo pozitivne orjentacije (pronalazi pozitivne karakteristike i podstiče njihov razvoj)
 načelo socijalizacije (poštovanje normi zajedničkog života)
 načelo jedinstvenosti ( svi fakoti treba da djeluju jedinstveno i u istom smjeru)
 načelo dosljednosti (zahtjevi za dosljedno provođenje moralnih postupaka)
 načelo primjerenosti (svaki zahtjev treba da je primjeren psihofizičkim sposobnostima
vaspitanika)

12
 10. SPECIFIČNE METODE MORALNOG VASPITANJA

U moralnom vaspitanju primjenjuju se specifične metode. S obzirom da suštinu moralnog

vaspitanja predstavlja proces moralnog formiranja ličnosti primjenjuju se četiri metode:
1.Metoda uvjeravanja: primjenjuje se za sticanje moralnih znanja, pojmova, moralne norme,
moralne kategorije, sistem moralnih vrijednosti. Sredstva ove metode su: savjet, pouka, primer,
objašnjenje, kritika, samokritika.

2. Metoda navikavanja: primenjuje se da bi se formirale navike moralnog ponašanja. Sredstva

ove metode su: vježbanje, navikavanje, kontrola.
3. Metoda podsticanja: primjenjuje se u cilju sprečavanja kolebljivosti, malodušnosti, negativnog
ponašanja. Sredstva ove metode su : riječi, primjeri, obećanje, priznanje, pohvala, nagrada,
takmičenje.

4. Metoda sprečavanja: - primjenjuje se da bi se spriječilo negativno ponašanje ili korigovali

moralno neprihvatljivi postupci. Sredstva ove metode su: nadzor, kontrola, opomena, prijetnja,
zabrana, zahtijev, kazna.

11. SREDSTVA U MORALNOM VASPITANJU

Primjena posebnih metoda determiniše i izbor specifičnih sredstava moralnog vaspitanja koja
se razvrstavaju u tri grupe:

 sredstva usmjeravanja-to su posebna sredstva pomoću koji se proces moralnog formiranja

usmjerava ka izgrađivanju pozitivnih karakteristika ličnosti. U takva sredstva se ubrajaju:
savjet, primjer, ideal i rad.
 sredstva podsticanja-primjenjuju se u situacijama kada ličnost treba podsticaj i motivisati
da ulaže veće napore na usvajanju normi i ponašanja u duhu tih normi. U sredstva
posticanja spadaju: priznanja, pohale, nagrade, obećanje,takmičenje.

13
  sredstva sprečavanja su posebna sredstva koja primjenjujemo da bi korigovali ili
prevenirali neprihvatljiv moralni postupak. U takva sredstva spadaju:nadzor,zahtjev,
kazna i skretanje.

ZAKLJUČAK

Moral kao jedan od oblika društvenog saznanja je složena i mnogostrana pojava društvenog
života koja u sebe uključuje: principe,norme,metode, pravila i zahtjeve koji regulišu ponašanje
ljudi u svim oblicima društvenog i ličnog života.

Važnost moralnog vaspitanja je velika i veoma bitna za razvoj moralne svijesti čovjeka. Zato
moralno vaspitanje mora početi još od najranijeg uzrasta u porodici. Porodica se smatra jako
bitnom za taj primarni razvoj. Najvažniji faktor u formiranju i oblikovanju moralnog vaspitanja
je vaspitač. Treba naglasiti da nema jedinstvene formule koja se može primjeniti na različite
uzraste. U najvećoj mjeri to zavisi od individualnih uslova i induvidualne sredine. Kod svakog
uzrasta treba podsticati i razvijati samokontrolu i procjenjivanje vlasitih i tuđih postupaka.
Prenošenje moralnog vaspitanja na vaspitanika prethodi već ostvareno moralno vaspitanje
vaspitača jer bez toga ne bi bilo ostvarenog cilja.

U starim vremenima veliki značaj se davao moralnom vaspitanju koje se nije definisalo kao
sticanje i prenošenje znanja već kao oblikovanje cjelokupne osobe, čovjeka. Danas se to odnosi
na ispunjenje dužnosti koje se odnose na društvo i naciju. Suština morala, sastoji se upravo u
ocjenjivanju ponašanja pomoću moralnog suđenja,kojim se ponašanje, u bitnom određuje kao
dobro ili loše.

14
LITERATURA

15