TYT DİL VE ANLATIM: FİİL (EYLEM) SADIK UYGUN YAYINLARI 09

FİİL (EYLEM)
KİP EK EYLEM (EK FİİL)

ÇEKİMLİ FİİL • Sözcük özelliğini yitirip ek durumuna ge-

len “imek (i-)” eylemidir.
• İki görevi vardır:
Haber Kipleri Dilek Kipleri 1. Basit çekimli eylemleri birleşik çekimli yapar.
Görülen Geçmiş Zaman: Gereklilik: ✓ Ah gitmeden görseydim onu. (görse idim)
Basit Çekimli Eylem Birleşik Çekimli Eylem ✓ O bizi arayacakmış. (arayacak imiş)
• Eylemin geçmişte yapıldığını ve yapılırken tanık • Eylemin yapılması gerektiği-
olunduğunu belirtir. ni belirtir. • Tek kip eki olan eylemdir. • Basit çekimli eylemin ek eylem 2. Ad soylu sözcükleri yüklem yapar.
(-dı / -di / -du / -dü / -tı / -ti / -tu / -tü) (-meli / -malı) almasıdır. ✓ Bugün hava çok sıcaktı. (sıcak idi)
✓ gitmeliyim
✓ Kitabı beraber okuduk. ✓ Kitabı okumalısın. Fiil + kip + kip
gereklilik kipi
Duyulan Geçmiş Zaman: Dilek-Koşul (Şart): ✓ dinledik 1) Hikâye Birleşik Çekimli Eylem: a. Ek eylemin -di’li geçmiş zamanı (idi):
• Eylemin geçmişte yapıldığını ve başkasından öğre- • Eylemin gerçekleşmesinin bir görülen geçmiş zaman • Fiil + kip + kip ✓ O her zaman böyle vefalıydı. (vefalı idi)
nildiğini belirtir. şarta bağlı olduğunu belirtir. -dı b. Ek eylemin -miş’li geçmiş zamanı (imiş):
(-mış / -miş / -muş / -müş) (-sa / -se) -di
✓ Zavallı çocuk çok hastaymış. (hasta imiş)
✓ Kitabı beraber okumuşlar. ✓ Kitabı okursan ne demek iste- ✓ bil - iyor - du
diğimi anlarsın. fiil şimdiki zaman hikâye c. Ek eylemin şart çekimi (ise):
Şimdiki Zaman: ✓ Kazak inceyse değiştir. (ince ise)
2) Rivayet Birleşik Çekimli Eylem:
• Eylemin henüz yapılmakta olduğunu belirtir. İstek: d. Ek eylemin geniş zaman çekimi (-dır):
(-yor / -(ı)yor / -makta / -mekte) • Eylemin gerçekleşmesinin bir • Fiil + kip + kip
-mış • Ek eylemin geniş zaman çekimi, kişi ekle-
✓ Kitabı beraber okuyoruz. isteğe bağlı olduğunu belirtir.
-miş riyle yapılır.
(-a / -e)
Gelecek Zaman: ✓ Kitabı okuyalım. ✓ yaz - acak - mış ✓ Seni kırdığım için üzgünüm.
• Eylemin gelecekte yapılacağını belirtir. fiil gelecek zaman rivayet • Ek eylemin geniş zaman çekiminde 3. te-
(-ecek / -acak / -acağ / -eceğ) Emir: Anlamına Göre Fiiller: 3) Şartlı Birleşik Çekimli Eylem: kil kişi eki “-dir” düşebilir.
✓ Kitabı beraber okuyacağız. • Eylemin yapılmasını buyurur. rum anlamları-
• Fiillerin iş, oluş ve du • Fiil + kip + kip ✓ O çok iyi biri.
(Eki yoktur.) dır.
Geniş Zaman: na göre sınıflandırılması -sa • Adlara gelen ek eylemde olumsuzluk “de-
✓ Kitabı oku. rdüm. (İş) -se
• Eylemin her zaman yapıldığını ve yapılacağını belirtir. ✓ Onu sabah parkta gö ğil” sözcüğüyle yapılır. Kip ve şahıs ekle-
rurduk. (Durum) ✓ dinle - mez - se rini, adla birlikte kullanılan “değil” sözcü-
(-r / -ar / -er / -ır / -ir / -maz / -mez) ✓ Akşamları evde otu fiil geniş zaman şart
✓ Kitabı beraber okuruz. ıştı. (Oluş) ğü alır.
✓ Adamın saçları ağarm
✓ O da benim gibi mutlu değildi.

Şahıs Ekleri Fiillerde Olumsuzluk ası

Çoğul
Tekil
I. Tekil Kişi - Ben- (-m
) I. Çoğul Kişi - Biz- (-k)
) (-ma / -me)
II. Çoğul Kişi - Siz- (-niz
II. Tekil Kişi - Sen- (-n)
III. Çoğul Kişi - Onlar-(-la
r)
III. Tekil Kişi - O- (Ø)
kleşmediği Fiillerde Soru Fiillerde Anlam Kaym
• Eyleme, işin gerçe bir kip eki yerine kul-
anlamını katar. • Eylemin soru bağla
mın- • Bir kip ekinin başka
da çekimlenmesidir.
Fiillerde Olumsuz Soru lanılmasıdır.
(mı, mi, mu, mü) (-ma + mi) ✓ Yarın buraya geliyo
r. (gelecek)
✓ Kitabı okumadım.
✓ Seni görmez onlar. ✓ Onu tanımıyor musun
? n göle gider. (gitmiş)
✓ Onu tanıyor musun
? ✓ Nasrettin Hoca, bir gü

www.sadikuygun.com.tr
SADIK UYGUN YAYINLARI UYGUN TYT DİL VE ANLATIM KAVRAM HARİTALARI