TYT DİL VE ANLATIM: EYLEMSİ (FİİLİMSİ) SADIK UYGUN YAYINLARI 10

Kalıcı Ad TAKTİK
laşarak eylemsi-
• Bazı sıfat ve ad eylemler kalıp Eylemsi ve çekimli eylemi ayırt etmek için:
kavrama ad
lik özelliğini yitirir ve bir varlık ya da Özellikleri Eylemsiler cümleden atılabilirken çekimli eylemler atılamaz.
olurlar. • Eylem anlamını kaybetmeden cümle içinde sı- ✓ Sakın bunlara gülme!
a…
✓ Dolmuş, çağlayan, dolma, sarm fat, zarf ve ad olarak kullanılan sözcüklerdir. Çekimli fiil
kalıcı adla- ✓ Gülme ve ağlama, insan bu ikisinden ibarettir.
Eylemsilerin olumsuzu yapılabilirken • Eylemden türerler.
Eylemsi
rın olumsuzu yapılamaz. • Olumsuzluk eki (-ma, -me) alabilirler.
. • Eylemsi ve kalıcı adları ayırt etmek için:
✓ Bu sebzeleri dondurmam lazım
dondurmamam ✓ • İsim fiil ve sıfat filler isim çekim eklerini alırlar. • Eylemsiler olumsuzluk eki alabilirler fakat kalıcı adlar olumsuzluk
• Fiil çekim eklerini (şahıs ve kip ekleri) almazlar. eki almazlar.
✓ Hadi, dondurma alalım. ✓ Masadaki çakmak kaybolmuştu.
dondurmama ✗ • Yan cümlecik olurlar.
Kalıcı ad
• Cümlede ad soylu sözcük gibi görev yaparlar. ✓ Çiviyi çakmak ona oldukça zor gelmişti.
• İsim fiil, sıfat fiil ve zarf fiil olmak üzere üç tür Eylemsi
eylemsi vardır.
Sıfat Fiil (Ortaç)
• Eylem anlamını yitirmeden cümle içinde genellikle
sıfat görevinde olan sözcüklerdir.
• -an / -ası / -mez / -ar / -dik / -ecek / -miş
✓ Kitap okumayan insanları anlamıyorum. Zarf Fiil (Bağ Fiil / Ulaç)

EYLEMSİ
✓ Çıkmaz bir sokağa girmiştik. • Eylem anlamını yitirmeden cümle içinde her zaman zarf görevinde kullanı-
✓ Gördüğü herkese selam verdi. lan sözcüklerdir.
✓ Görülecek hesabımız vardı onunla. -ip / -arak / -madan / -meksizin / -dıkça / -ince / -eli / -ken / -a….-a / -r…-mez
✓ İmzalanmış belgeleri bir tarafa koydu.
Bazen sıfat görevinde olmayabilirler.
(FİİLİMSİ) / -asıya / -casına
✓ Gelmeden önce ararsan sevinirim.
✓ Beni beklediğini bilmiyordum. ✓ Onu beklerken uyuyakalmışım.
✓ Şairin Üsküdar’da yaşadığını duyduk. • Cümleye durum ve zaman anlamı katarlar.
Bazı sıfat fiiller kalıplaşarak kalıcı ad olurlar.
✓ Çalışıp bize para gönderecek. (Durum)
✓ Yazar, yiyecek, yakacak, gelecek…
✓ Gelirken ekmek al. (Zaman)
✓ Durmaksızın akan bir suydu ömrümüz. (Durum)
✓ Dışarıda çıldırasıya büyüyen bir bahar! (Durum)
DİKKAT İsim Fiil (Ad Eylem) ✓ Söyler söylemez gözü parladı. (Zaman)
• Sıfat fiil ekleri ile kip eklerini karıştırmamak için cümlenin -ma / -ış / -mak (mayışmak)
• • Bazı sözcükler; bağ fiil eki aldığı hâlde bağ fiil olarak kullanılmaz.
anlamına ve ekin işlevine bakmak gerekir. • Eylem kök ve gövdelerine -ma / -ış / -mak ekleri getirilir.
✓ Çalmadık kapı kalmadı. ✓ Paketleri danışmadan verdiler. (Kalıcı ad)
• Bulundukları cümlede ad olarak kullanılırlar.
Sıfat fiil (Sıfat görevinde kullanılmıştır.) ✓ Bana danışmadan karar verme. (Bağ fiil)
✓ Okumak, zekâyı güçlendirir.
✓ Onların kapısını çalmadık. ✓ Bu yüzüşü ona madalya getirdi.
Eylem (di’li geçmiş zaman ve
✓ Kovanın dolması tam üç dakika sürdü.
I. çoğul şahısla çekimlenmiştir.)
Bazı ad eylemler kalıplaşarak bir varlığın adı olabilir.
✓ Kavurma, deyiş, bağlama, ekmek...
“-ma, -me” eylemsi ekiyle olumsuzluk eki karıştırılma-
malıdır. DİKKAT
DİKKAT ✓ Seni dinlemeye geldim. “-ken zarf fiil eki, ek fiilin zarf fiil eki olduğu için diğer zarf
Adlaşmış Sıfat Fiil Ad eylem fiil eklerinden farklı olarak zaman ekinden sonra gelir.
• Bazı sıfat fiillerin niteledikleri ad düşebilir. Sıfat fiiller, bu ✓ Onu dinleme artık, dedi. ✓ Giderken bunu da al.
durumda adlaşmış sıfat görevini yüklenir. Olumsuzluk • “-ken” eki bazen adların üzerine gelerek onla-
eki
✓ Ağlayanlar bir gün güler. rı zarf yapar. Bu durumda fiilimsi olmazlar fakat
Ad eylemler, cümlede sıfat görevinde de kullanılabilirler.
(Ağlayan kişiler) cümlede yan cümlecik görevinde bulunurlar.
✓ Böyle uydurma hikâyelere inanma!
✓ Dün geceki gösteride tanıdıklar da vardı. ✓ Çocukken çok yaramazdı.
Sıfat
(tanıdık simalar) Yan cümlecik (Eylemsi değil)

www.sadikuygun.com.tr
SADIK UYGUN YAYINLARI UYGUN TYT DİL VE ANLATIM KAVRAM HARİTALARI