9.

BÖLÜM
SÖZCÜK TÜRLERİ
1. ANLAMLI SÖZCÜKLER 2. GÖREVLİ SÖZCÜKLER
1. AD SOYLU SÖZCÜKLER 1. EDATLAR
1. Adlar 2. BAĞLAÇLAR
2. Sıfatlar 3. ÜNLEMLER
3. Zamirler
4. Zarflar
2. FİİL SOYLU SÖZCÜKLER
1. Fiiller
2. Fiilimsiler
 1. ANLAMLI SÖZCÜKLER
• Adlar (İsimler)
– Görev ve Anlamlarına Göre Adlar
• Somut Adlar
• Soyut Adlar
• Özel Adlar:
• Tür (Cins) Adları:

- Biçim Açısından Adlar

• Yalın Ad
• Türemiş Ad
• Birleşik Ad:
 - Adlarda Sayı
• Tekil Ad
• Çoğul Ad
• Topluluk Adı
- Renk Adları
- Ad Tamlaması ve Türleri
• Belirtili Ad Tamlaması:
• Belirtisiz Ad Tamlaması:
• Zincirleme Ad Tamlaması:
- Ad Tamlamalarıyla İlgili Bazı Bilgiler
• Ad tamlamalarında tamlayan da tamlanan da sıfat alabilir.
• İsim tamlamalarında nitelenen ve belirtilen tamlamanın tamamıysa, tamlayan ve
tamlanan arasına sıfat veya unvan sözcüklerinin girmesi yanlış bir kullanımdır.
• Zamirler de ad tamlaması yapabilir.
• Bir ad tamlaması başka bir ismi niteleyebilir.
• Kesir sayı sıfatları ad tamlamalarında tamlanan görevinde kullanıldığında ad olurlar.
 • Sıfatlar (Önadlar)

SIFATLAR
2.1. Niteleme Sıfatları 1.1.2.2. Belirtme Sıfatları
1.1.2.2.1. İşaret Sıfatları
1.1.2.2.2. Sayı Sıfatları
1.1.2.2.2.1. Asıl sayı sıfatları
1.1.2.2.2.2. Sıra sayı sıfatları
1.1.2.2.2.3. Üleştirme sayı sıfatları
1.1.2.2.2.4. Kesir sayı sıfatları
1.1.2.2.2.5. Topluluk sayı sıfatları
1.1.2.2.3. Soru Sıfatları
1.1.2.2.4. Belirsizlik Sıfatları
 – Pekiştirme Sıfatları
• Cümle içinde sıfatların anlamını kuvvetlendirmek, pekiştirmek adına genellikle p, s,
r, m, gibi sesler kullanılarak oluşturulmuş sıfatlara denir.
– Ad Tamlamalarının Sıfat Olarak Kullanılması:
• Ad tamlamaları kısmında belirttiğimiz üzere ad tamlamasının tamamı bağlam
içinde sıfat görevi üstlenebilir.
– Adlaşmış Sıfat:
• Sıfatlar, bir isimle var olan sözcüklerdir. Sıfattan sonraki ismin düşmesi halinde artık
orada bir sıfattan da bahsedemeyiz. Bu tür sözcüklere ADLAŞMIŞ SIFAT adı verilir.
– Sıfat Olan –ki:
• Türkçede –ki hem ek olarak hem de sözcük türü olarak kullanılmaktadır. Ek olarak
kullanımlarından biri sıfat yapan –ki ekidir. İsimlere bulunma hal eki (-da / -de / -
ta / -te) ile birlikte gelerek eklendiği isme bağlam içinde sıfat görevi verir.
 Zamirler (Adıllar)
• Zamir, adları ve varlıkları temsil eden ve geçici olarak onların yerini tutan
sözcüklerdir.
• Şahıs Zamirleri (ben, sen, o, biz, siz, onlar)
• Dönüşlülük Zamiri (kendi, kendim, kendin, kendisi, kendimiz, kendiniz,
kendileri)
• İşaret Zamirleri (bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar)
• Soru Zamirleri
• Belirsizlik Zamirleri
• Aitlik Zamiri (-ki)
 • Zarflar (Belirteçler)
• Zarflar; ilk olarak eylemleri (fiilleri) yer, zaman, durum, miktar, soru bakımından
niteleyen sözcüklerdir. İkinci olarak da zarflar; zarf, sıfat, eylemsi (fiilimsi), adlaşmış
sıfat türündeki sözcükleri de anlam, derece, pekiştirme açısından tamamlayan
sözcüklerdir.
İşlevleri bakımından zarfları beş gruba ayırabiliriz:
• Yer – Yön Zarfları
• Zaman Zarfları
• Durum (hâl) Zarfları
• Azlık – Çokluk (miktar) Zarfları
• Soru Zarfları
• Yansıma Sözcükler
• Yansıma sözcükler, insanların doğada var olan canlı ve cansız
varlıklara ait birtakım sesleri taklit yoluyla, anlamlandırıp
bunları sözcük haline getirdiği bunun yanı sıra yine bazı
duygularını ifade etme aracı olarak çıkardıkları sesleri zamanla
sözcüğe dönüştürdükleri dil yapılarıdır.
 • FİİL SOYLU SÖZCÜKLER
 Fiiller (Eylemler)
 Fiilimsiler (Eylemsiler)

• Fiiller (Eylemler)
- Yapı Bakımından Fiiller:
• Basit Fiiller
• Türemiş Fiiller
• Birleşik Fiiller:
– İsim + yardımcı eylemden oluşan birleşik fiiller
– Kurallı Birleşik Fiiller:
• Yeterlik Fiili (- e bilmek)
• Tezlik Fiili (-e vermek)
• Süreklilik Fiili ( kal-, dur-, gel-)
• Yaklaşma Fiili (yaz-)
– Kalıplaşmış Birleşik Fiiller
 - Çatı Bakımından Fiiller
• Nesnelerine Göre Fiiller:
- Geçişli Fiiller
- Geçişsiz Fiiller
• Öznelerine Göre Fiiller:
- Etken Fiiller
- Edilgen Fiiller
- Ettirgen Fiiller
- Dönüşlü Fiiller
- İşteş Fiiller
 – Fiillerde Zaman, Kip ve Şahıs
• Fiiller, her ne kadar tek başına anlamlı sözcükler olsalar da cümle içinde zaman, kip
ve şahıs ekleri ile çekimlenmeden kullanılamazlar.

– Fiillerde Olumsuzluk
• Fiillerde olumsuzluk durumu –ma / -me ekiyle yapılır. Olumsuzluk eki fiil kök veya
gövdesinden hemen sonra getirilerek zaman ve şahıs ekleriyle çekimlenir.

– Ek-fiil (Ek-eylem)
• Türkçede yaygın olarak i-mek fiili olarak bilinen ek-fiilin dilimizdeki görevlerinden
birincisi ad ve ad soylu sözcüklerin yüklem olarak kullanılmasını sağlamak yani isim
cümleleri yapmaktır. İkinci görevi ise birleşik zaman çekimlerini gerçekleştirmektir.
• Fiilimsiler (Eylemsiler)
– İsim-fiiller (Ad eylemler):
• Fiil kök ve gövdelerine –mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş ekleri getirilerek isme
dönüşmüş fiillerdir.
– Sıfat-fiiller (Ortaçlar):
• Fiil kök ve gövdelerine getirilen -an, -en; -acak, -ecek; -maz, -mez; -r, -ar, -er; -dık, -
dik, -duk, -dük, -tık, -tik, -tuk, -tük; -ası, -esi; -mış, -miş, -muş, -müş ekleriyle
türetilerek cümle içinde sıfat ve ad olarak görev yapan sözcüklerdir.
– Zarf-fiiller (Bağ eylemler):
• Fiil kök ve gövdelerine getirilen -ken; -ıp, -ip, -up, -üp; -arak, -erek; -a, -e; -ınca, -
ince, -unca, -ünce; -dıkça, -dikçe, -dukça, -dükçe, -tıkça, -tikçe, -tukça, -tükçe; -
madan, -meden; -alı, -eli; -er, -mez gibi başlıca eklerle türetilerek cümle içinde zarf
göreviyle kullanılan sözcüklerdir. Zarf-fiiller cümle içinde genellikle zarf tümleci
görevinde bulunurlar.
 2. GÖREVLİ SÖZCÜKLER

1. EDATLAR (İLGEÇLER)
• Edatlar, tek başına anlamı olmayan, ad ve ad soylu sözcüklerden sonra gelerek
eklendikleri sözcükler ile cümlenin diğer sözcükleri arasında çeşitli anlam ilişkisi
kuran görevli sözcüklerdir. Cümle içinde eklendiği sözcükle bir anlam kazanırlar.

2. BAĞLAÇLAR
• Bağlaçlar; cümle içindeki eş görevli sözcükleri, gerek biçim gerek anlam itibariyle
birbirleriyle ilişkili sözcükleri, sözcük öbeklerini ve cümleleri birbirine bağlayan,
ilişkilendiren tek başına anlamı olmayan görevli sözcüklerdir.
3. ÜNLEMLER
• Ünlemler; sevinç, heyecan, üzüntü, acı, korku, kızma, şaşırma… gibi duyguları
genellikle ani olarak dile döken ya da bu duyguları yansıtan sesler ve sözcükleridir.