04 Ses Yazım Noktalama Öğretmen

Ses Bilgisi - Yazım Kuralları - Noktalama İşaretleri
4
ÜNİTE-4 Ses Bilgisi - Yazım Kuralları - Noktalama İşaretleri
Ses Bilgisi
ÜNLÜ UYUMLARI
ÖĞRETMENİN NOTU
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU (KALINLIK-İNCELİK UYUMU)
SES BİLGİSİ
✓✓ Bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü harf kalınsa sonraki heceler-
✓✓ TDK’deki tanıma göre ses, akciğerlerden gelen havanın ses
de bulunan ünlüler de kalın olmalıdır.
yolunda oluşturduğu titreşimdir.
ÖRNEK:
✓✓ Konuşma organları tarafından üretilen ve dilin temelini oluştu-
ran seslere, dil (konuşma) sesleri denmektedir. • Oturak, barış, konuşmayı, umutlar, olasılık…
✓✓ Her dilde olduğu gibi Türkçede de ses yapısı, ünlü ve ünsüz- ✓✓ Bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü harf inceyse sonraki hece-
ler ile bunların dilin belirlediği ölçülere göre ayarlanmış birle- lerde bulunan ünlüler de ince olmalıdır.
şimlerine dayanır. Bu seslerin yazıdaki sembol karşılığına da ÖRNEK:
harf denir. • ölçülerim, incelik, üretim, köylüler, süresiz…
✓✓ Türkçede 29 harf bulunmaktadır. Bu 29 harfin 8 tanesi ünlü,
kalan 21 tanesi de ünsüz olarak geçmektedir. UYARI
✓✓ Ünlüler; kendi içerisinde incelik, kalınlık; düzlük, yuvarlaklık; Sözcükteki ünlü harfler, kalın ve incelik açısından karışıksa söz-
genişlik, darlık bakımından; ünsüzler ise sertlik, yumuşaklık; cük büyük ünlü uyumuna uymuyor demektir.
süreklilik, süreksizlik bakımından ayrılır. Bizim işimize yaraya- ÖRNEK:
cak olanlar da tam olarak bunlardır. • kalem, ihtiyar, kitaplık, akşamleyin, mutfaktaki…
ÜNLÜLER VE ÖZELLİKLERİ BİLİYOR MUYDUNUZ?

DÜZ YUVARLAK Türkçede bir sözcüğe ek getirilirken ekin ekleneceği hecedeki
GENİŞ DAR GENİŞ DAR ünlünün özelliğine göre ekin şekli seçilir. Örneğin “kalem” söz-
cüğüne çoğul eki getireceğimiz zaman “-lar / -ler” çoğul ekin-
KALIN A I O U
den “-ler”i -ince şeklini- seçeriz çünkü ekin ekleneceği hecede-
İNCE E İ Ö Ü
ki ünlü de incedir. (kalemler)
ÜNSÜZLER VE ÖZELLİKLERİ DİKKAT
SÜREKLİ SÜREKSİZ Ancak “-ki, -ken, -yor, -leyin, -daş, -gil, -mtırak” eklerinde yu-
karıda anlattığımız durum geçerli değildir çünkü bu ekler tek
SERT F, S, Ş, H P, Ç, T, K
şekillidir ve bu yüzden “büyük ünlü uyumuna aykırı ekler” ola-
YUMUŞAK Ğ, J, L, M, N, R, rak adlandırılır.
B, C, D, G
V, Y, Z ÖRNEK:
• akşamleyin (Kurala göre akşamlayın olması lazım.)
• uyurken (Kurala göre uyurkan olması lazım.)
ÖĞRENCİNİN NOTU
• geceleyin (Ekin eklendiği heceyle uyumu var.)
• giderken (Ekin eklendiği heceyle uyumu var.)
NOT
Bitişik yazılan birleşik kelimelerde ve tek heceli sözcüklerde

büyük ünlü uyumu aranmaz. Büyük ünlüye uyar, uymaz den-
mez.
ÖRNEK:
• kahvaltı, saç, buzdolabı, kas, hanımeli…
TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 2

Ses Bilgisi - Yazım Kuralları - Noktalama İşaretleri ÜNİTE-4
Ses Bilgisi
KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU (DÜZLÜK-YUVARLAKLIK UYUMU) SES OLAYLARI

✓✓ Türkçede düz ünlüden (a, e, ı, i) sonra düz ünlü (a, e, ı, i); yu- ✓✓ Ünlüler ve ünsüzlerle ilgili ses olayları olmak üzere temelde
varlak ünlüden (o, ö, u, ü) sonra ya dar yuvarlak (u, ü) ünlü ya ikiye ayrılır.
da düz geniş (a, e) ünlü gelir.
a, e, ı, i " a, e, ı, i BİLİYOR MUYDUNUZ?

o, ö, u, ü " u, ü, a, e
Bir sözcükteki ses olayını kolayca görebilmenin yöntemi kelimeyi
ÖRNEK: ekine, köküne ayırmaktır.
• kalemlik, bozgunlarım, oyuncağım, esaret, dolabım… ÖRNEK:
DİKKAT • burnum < burun - um, gitti < git - di…

• özlüyor < özle - yor, ağacı < ağaç - ın…
Küçük ünlü uyumunda heceler arasında basamak basamak
inceleme yapılır yani her ünlü kendisinden önceki ünlüye gö-
re değerlendirilir.
ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
NOT ÜNLÜ DÜŞMESİ
Bitişik yazılan birleşik kelimelerde ve tek heceli sözcüklerde ✓✓ Ünlü kaybı, hece düşmesi, hece kaybı, orta hece düşmesi
küçük ünlü uyumu aranmaz. Küçük ünlüye uyar, uymaz denmez. şeklinde de adlandırılır.
ÖRNEK: ✓✓ Üç farklı şekilde meydana gelir:
• spor, dershane, cumartesi, kurt, sütlaç…
1. İki heceli olup ikinci hecesinde dar ünlü bulunduran bazı söz-
cükler ünlüyle başlayan çekim eki aldıklarında ikinci hecedeki
BİLİYOR MUYDUNUZ?
bu dar ünlü düşer.
Bir sözcükte ÖRNEK:
• İlk hece dışında “o,ö” harfi varsa
• omuz-u > omzu, şehir-e > şehre, karın-ım > karnım…
• Bir hecedeki “u” ya da “ü” harfinden sonra diğer hecede “ı”
ya da “i” harfi varsa
• Bir hecedeki “i” ya da “ı” harfinden sonra diğer hecede “u” DİKKAT
ya da “ü” harfi varsa İkilemelerde hece düşmesi kuralı uygulanmaz.
• Bir hecedeki “a” ya da “e” harfinden sonra diğer hecede “u”
ÖRNEK:
ya da “ü” harfi varsa
bu sözcük küçük ünlü uyumuna uymuyor demektir. • omuz omuza, gönülden gönüle, burun buruna…
ÖRNEK:
• armut, ümitler, oynuyor, ıhlamur, hamur…
2. Bazı sözcükler, yapım eki alınca ünlü kaybına uğrar. Buna “tü-
ETKİNLİK - 1 retilirken ünlü kaybı” da denir.
ÖRNEK:
Aşağıdaki cümlelerde büyük ünlü ve küçük ünlü uyumu-
na uymayan sözcükleri ilgili kutucuklara yazınız. • sarı-ar- > sarar-, ileri-le- > ilerle-, kavuş-ak > kavşak…
1. Oyuncağımı alan arkadaşıma küstüm. • uyu-ku > uyku, yumurta-la- > yumurtla-, sızı-la- > sızla-…
2. Akşamleyin çok fena yağmur bastırdı. • besi-le- > besle-, çevir-e > çevre, ayır-ım > ayrım…
3. Yarın dayımgil bize gelecekmiş.
3. İki heceli olup ikinci hecesinde dar ünlü bulunduran bazı söz-
4. Görüyorum ileride neler olacağını.
cükler “et-, ol-” yardımcı fiilleriyle birleşik kelime oluştururken
5. Hangi kitabı okuyacağıma karar veremedim.
ikinci hecedeki bu dar ünlü düşer.
Büyük ünlü uyumuna Küçük ünlü uyumuna
uymayan sözcükler uymayan sözcükler ÖRNEK:
Akşamleyin, fena, dayımgil, yağmur, görüyorum • kayıt + ol- > kaydol-, seyir + et- > seyret-…
hangi, kitabı, görüyorum • hapis + ol- > hapsol-, kayıp + et- > kaybet-…
3 TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

Ses Bilgisi
ÜNLÜ AŞINMASI ÜNLÜ DARALMASI

✓✓ Ünlüyle biten bir sözcük ünlüyle başlayan başka bir sözcükle ✓✓ Türkçede “a, e” ünlülerinden biriyle biten fiillere “-yor” eki geti-
birleşirken bu ünlülerden biri düşer. rilince fiil sonundaki “a, e” ünlüleri daralır ve “ı, i, u, ü” ünlüle-
ÖRNEK: rinden birine dönüşür.
• kahve + altı > kahvaltı, cuma + ertesi > cumartesi… ÖRNEK:
• ne + için > niçin, ne + asıl > nasıl, sütlü + aş > sütlaç…
• özle-yor > özlüyor, uza-yor > uzuyor…
NOT • ağla-yor > ağlıyor, sevme-yor > sevmiyor…
Her ünlü aşınması, bir ünlü düşmesidir ama her ünlü düşmesi, BİLİYOR MUYDUNUZ?
bir ünlü aşınması değildir.
Daralma olayı genellikle “-ma / -me” olumsuzluk eki ya da “-la /
-le” ekinden sonra “-yor” eki gelince gerçekleşmektedir.
DİKKAT
İçeri, dışarı, ileri, yukarı, ora, bura, şura, nere gibi sözcükler; UYARI
çekim eki aldıklarında ünlü düşmesi gerçekleşmez.
İçeride ✓ İleride ✓ Şurada ✓… “-yor” eki dışında “ye-” ve “de-” fiillerine ünlüyle başlayan ek ge-
tirildiğinde de “y” kaynaştırma ünsüzünün daraltma özelliğinden
İçerde X İlerde X Şurda X…
dolayı sadece bu fiillerde ünlü daralması meydana gelir.
ÖRNEK:
BİLİYOR MUYDUNUZ? • de-y-en > diyen, ye-y-ecek > yiyecek, de-y-e > diye…
Umur, buyur, avuç, hatır sözcüklerinde ünlü kaybı görülmez.
umurumda ✓ buyurun ✓ umrumda X buyrun X BİLİYOR MUYDUNUZ?
“de-” ve “ye-” fiilleri dışında “a, e” ünlülerinden biriyle biten fi-

ÜNLÜ TÜREMESİ
iller, ünlüyle başlayan ek aldıklarında söyleyişte daralma ol-
✓✓ Ünsüzle biten bazı tek heceli sözcüklere “-cık, -cik” eki geti-
sa da hiçbir şekilde bu yazıya geçirilmez ve bu fiillerde daral-
rilince kelime ile ek arasında “a, e, ı, i” seslerinden biri türer.
ma olmaz.
ÖRNEK: ÖRNEK:
• bir-cik > biricik, az-cık > azıcık… • “İzlemiyecek, saklıyalım, besliyen…” şeklinde telaffuz edi-
• genç-cik > gencecik, dar-cık > daracık… lebilir ancak “izlemeyecek, saklayalım, besleyen…” şeklin-
de yazılmalıdır.
NOT
DİKKAT
“m, p, r, s” ile yapılan bazı pekiştirmelerde de ünlü türemesi
meydana gelir. “Deyip, deyince” sözcüklerinde ünlü daralması meydana gelmez.
ÖRNEK:
• sapasağlam, çepeçevre, düpedüz, yapayalnız, güpegün- NOT
düz…
Fiil olmadığı hâlde ünlü daralması gerçekleşen tek sözcük “ni-
UYARI ye”dir. (ne-y-e > niye)
“Gülücük” ve “öpücük” sözcüklerinde ünlü türemesi yoktur, ak-

sine ünsüz düşmesi vardır.
UYARI
gül-üş-cük > gülücük, öp-üş-cük > öpücük Kelimelerin yazım benzerliğine dikkat edilmelidir. Daralma, ke-
limenin yazımına göre değil; anlamına göre bulunmalıdır.
ÜNLÜ DEĞİŞİMİ (KÖKTE ÜNLÜ DEĞİŞİMİ)
✓✓ “Ben” ve “sen” sözcüklerinde gerçekleşen bir durumdur. Bu
ÖRNEK:
sözcüklere yönelme hâl eki getirildiğinde “e” ünlüsü, “a” ünlü-
• Bıçağın dişlerini biliyor.
süne dönüşür.
• Tüm soruları doğru biliyor.
✓✓ “Ünlü kalınlaşması” diye de adlandırılır.
Bu örneklerde daralma olayına dikkat edilmelidir. İlk kelime,
ÖRNEK: “bile-” fiilidir. Bu yüzden daralma vardır. İkinci kelime ise “bil-”
• ben+a > bana, sen+a > sana fiilidir. Bu kelimede daralma yoktur.

Ses Bilgisi
ETKİNLİK - 2 ETKİNLİK - 4
Aşağıdaki sözcüklerde görülen ünlülerle ilgili ses olayları- Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde ünlülerle ilgili bir ses
nı karşılarına yazınız. olayı vardır, ses olayı meydana gelen sözcüğü ve ses ola-
devrildi ünlü düşmesi yının adını cümlelerin altındaki boşluğa yazınız.
oynuyorsunuz ünlü düşmesi, ünlü daralması 1. Dün başladığımız yeni projeyi en kısa zamanda bitirmemiz
biricik ünlü türemesi isteniyor.
gencecik ünlü türemesi
………………………………………………………….
bana ünlü değişimi
2. Yaşanan onca olayı neden ilk önce bana anlatmadın ki?
yeşerecek ünlü düşmesi
diye ünlü daralması bana - ünlü değişimi
………………………………………………………….
beslemişsin ünlü düşmesi 3. Çok şükür ki kazayı ufak tefek sıyrıklar ile atlattık emniyet
azıcık ünlü türemesi kemeri sayesinde.
şurada ünlü düşmesi (ünlü aşınması) sıyrıklar - ünlü düşmesi
………………………………………………………….
özlüyorum ünlü daralması
4. Niye her şey zamanını bekler gerçekleşmek için bilir misin,
sapasağlam ünlü türemesi
gel anlatayım.
niye ünlü daralması
niye - ünlü daralması
………………………………………………………….
öğrenci ünlü düşmesi
güllaç ünlü düşmesi (ünlü aşınması) 5. Bizim de seyrekleşen yerlere yeni çınarlar dikmemiz gere-
kaynana ünlü düşmesi kiyor gibi görünüyor.
hapsolmuş ünlü düşmesi ………………………………………………………….
düpedüz ünlü türemesi
6. Az önce burada duran çantayı kim almış olabilir ki acaba
tasarlamışlar ünlü düşmesi
arkadaş?
sıyrılmalısın ünlü düşmesi
burada - ünlü düşmesi (ünlü aşınması)
………………………………………………………….
7. Saklambaç oynamak isteyen çocuklar, bir an evvel hava-
ETKİNLİK - 3
nın kararması için sabırsızlanıyor.
Aşağıdaki sözcüklerde görülen ünlü düşmelerinin sebep- oynamak - ünlü düşmesi
………………………………………………………….
lerini karşılarına yazınız.
8. Annemin pişirdiği etlerin suyu meğer ne kadar da faydalı
göğsüm çekim eki aldığı için
imiş bizim gelişimimiz için.
cumartesi birleşik sözcük oluştururken
kıvrımlar yapım eki aldığı için (türetilirken) ………………………………………………………….
dilencilik yapım eki aldığı için (türetilirken) 9. Kardeşim kahvaltıya gecikince babam biraz sinirlenir gibi
burnumdan çekim eki aldığı için oldu.
pazartesi birleşik sözcük oluştururken kahvaltıya - ünlü düşmesi (ünlü aşınması)
………………………………………………………….
fikrimce çekim eki aldığı için 10. Evin bahçesinde beslediğimiz civcivler büyümeye başladı
zikretmiş birleşik sözcük oluştururken sonunda.
beyninden çekim eki aldığı için
beslediğimiz - ünlü düşmesi
………………………………………………………….
kavşakta yapım eki aldığı için (türetilirken)
yapayalnız yapım eki aldığı için (türetilirken)
ÖĞRENCİNİN NOTU
seyrediyoruz birleşik sözcük oluştururken
aklımdaki çekim eki aldığı için
yumurtlayan yapım eki aldığı için (türetilirken)
ayrıntı yapım eki aldığı için (türetilirken)

Düzey 1 2 3 ÖĞREN
TEST 1 KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR
1. Aşağıdaki altı çizili kelimelerin hangisinde ünlü düşme- 4. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde diğerlerin-
sinin sebebi diğerlerinden farklıdır? den farklı bir ses olayı gerçekleşmiştir?
A) Çevren çok geniş biri olduğun için hemen senin yanına A) Sinirlendiği zaman ağzına ne gelirse söyleyip çevresinde-
gelmek istedim. kileri kırıyordu.
B) İlerleyen günlerde yapılan açıklamayla soru işaretlerinin B) Herhangi bir destek almadan bunu yapmayı nasıl başardın?
giderileceğini söyledi. C) Kapının önünde oynayan çocuklar çok gürültü yapmıştı.
C) Dedesine çok benzediğini söyleyenlerin sayısı azımsanma- D) Burada yaşadığım süre boyunca çok güzel anılar biriktirdim.
yacak kadar çoktu.
E) Bu şehirden ayrıldığımdan beri geceler sanki daha da
D) Omzundaki ağrı nedeniyle antrenmanlara birkaç gün da- uzuyor.
ha katılamayacakmış.
E) Konuyu ayrıntılı bir şekilde anlattığı için kafamdaki soru-
lardan da kurtuldum.
5. Aşağıdaki altı çizili kelimelerin hangisinde hem ünlü

düşmesi hem ünlü türemesi gerçekleşmiştir?
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü türemesine uğra-
mış bir sözcüğe yer verilmemiştir? A) Söylediği şeylerin anlamı sence de apaçık ortada değil
miydi, ben mi yanlış düşündüm?
A) Biricik kardeşinin yurt dışında yaşayacak olması onu çok
mutlu etmişti. B) Yapayalnız kaldığında her şeyin ne kadar eksik ve an-
lamsız olduğunu anlayacaksın.
B) Mardin’in daracık sokaklarında dolaşırken ona âşık ola-
cağımı bilemezdim. C) Güpegündüz beni arayınca uyku sersemi olduğum için
dediklerinin hiçbirini anlamadım.
C) Dışarıdan sapasağlam görünsem de içimdeki fırtınalar-
dan çok yorulmuştum. D) Bu ülkede orta ölçekli bir depremde bile sapasağlam bi-
naların yok olduğuna şahit olduk.
D) Etrafına gülücükler saçan küçük kızı görünce bir anda bü-
tün dertlerimi unuttum. E) Düpedüz yalan söylediğini bildiğin hâlde ona tek bir laf bi-
le söylememen çok tuhaftı.
E) Gencecik insanlar ülkesinde mutsuz olduğu için yurt dışı-
na gitmenin yolunu arıyor.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde ünlü daral-

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde türeme sırasında söz-
ması gerçekleşmiştir?
cükte ünlü düşmesi gerçekleşmiştir?
A) Daha önce yaşamış olduğu acı tecrübeler yüzünden yeni
A) Boynundaki ağrı yüzünden bazı hareketleri doğru yapa-
bir ilişkiye soğuk bakıyordu.
mayınca antrenör sinirlendi.
B) Yaşlı amca ayakta çok bekleyip yorulmasın diye ona sıra-
B) Bana haber vermeden bu kararı nasıl ve niye aldığını an-
mı vermeyi düşünüyorum.
lamakta zorlanıyorum.
C) Onunla ne zaman göz göze gelsem nedense bütün mev-
C) Geçen yıl yaptığım resme baktığımda ne kadar karam-
simler yaza dönüyordu.
sarmışım diye düşündüm.
D) Niye sorusunu, sanırım küçük yaştaki çocukların çoğu ai-
D) Birbiri ardına yapılan açıklamalar birçok vatandaşın kafa-
lelerine çok fazla soruyor.
sını daha çok karıştırdı.
E) Bana konuyu defalarca açıklamasına rağmen nedense
E) Yanlış biri olduğumu bildiğin hâlde doğru kişiyi sevmemi
hâlâ anlayamıyordum.
benden istememelisin.

KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR 2 TEST

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen birleşik fiillerin hangisinde 4. İşler kötü gidince işin içinden sıyrılmak onun en önemli özel-
ünlü düşmesi gerçekleşmemiştir? liğiydi.
A) Aldığı psikolojik destek sayesinde kendi özünü ve değeri- Bu cümledeki altı çizili sözcükte gerçekleşen ses olayı
ni keşfetti. aşağıdaki cümlelerin hangisinde örneklenmemiştir?
B) Uzun bir süre onun kötü üslubuna ve sözlerine sabretmiştik.
A) Hız sınırını aştığım için etrafım polis arabalarınca çevril-
C) En yakın arkadaşım, son işinden yüklü para kazanınca mişti.
ortadan kayboldu.
B) Evlendiği kişi hayatı ona birkaç ayda zehretmeyi başar-
D) Yıllardır hayalini kurduğu üniversiteye geçen hafta kay- mıştı.
dolmuştu.
C) Kahvaltı sırasında çalan telefonu açmamak için epey di-
E) Onunla konuşunca bütün mutsuzluğum yok olduğu için renmiştim.
kendimi iyi hissettim.
D) Küçük parmağımı koltuğun kenarına çarpınca uzun bir
süre sızlamıştı.
E) Arabayı benden azıcık daha ileriye almamı isteyince ba-
bam buna karşı çıktı.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kökte ünlü değişmesi-

ne uğramış bir sözcük kullanılmıştır?
A) Alanya’da kaldığım beş yılda birçok farklı kültürden in-

sanla tanışma şansım oldu.
B) Karın yağışını bekleyen insanların hevesi sanırım uzun 5. Uçuş esnasında uçaklara yıldırım çarpabilir. Yapılan araştır-
bir süre daha kursaklarında kalacak. malara göre her yolcu uçağına yılda ortalama 1 kez yıldırım
C) Sınava hazırlanan öğrencilerin yanında olduğumuzu his- çarpmaktadır. Uçak, havada yıldırım çarpmasına maruz ka-
setmelerini sağlamamız gerekiyor. lırsa güçlü bir ses eşliğinde parlak ışık beliriyor.
D) Yaptığın açıklama yüzünden insanların bana ve mesleği-
Bu cümlede küçük ünlü uyumuna aykırı kaç sözcük vardır?
me olan inancı epey zedelenmişti.
E) Birkaç yıldır tatil yapamaması, vücudunu yıpratmasına ve A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
hastalanmasına neden oldu.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük ünlü uyumuna 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü düşmesine uğra-
aykırı bir sözcüğe yer verilmemiştir? mış bir sözcük yoktur?
A) Bu soruyu yapamadığı için kendisini oldukça yetersiz gö- A) Tarih boyunca birçok devlet, kendi vatandaşına acıma-
rüyordu. sızca zulmetmiştir.
B) Son karardan sonra insanlar daha hassas davranmaya B) Bu cumartesi okulların eğitimine çevrim içi olarak devam
başladı. etmeleri istenmişti.
C) Parçadaki ana fikri bulma sorularında çocuklar çok zor- C) Sana her şeyi anlatmış olsam da bana niçin inanmamak-
lanmış. ta ısrar ediyorsun?
D) Ece yaptığı esprilerle âdeta zekâsını annesinden aldığını D) Birkaç gündür göğsündeki sıkışma nedeniyle bizi de ken-
gösterdi. dini de tedirgin etti.
E) Bu durumu netleştirmek için birçok kişinin fikrinden fayda- E) Dün Meclis’te oylamaya sunulup kabul edilen yasa Resmî
lanmalısın. Gazete’de yayımlandı.

Ses Bilgisi
ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ, UYUMU)

ÖĞRETMENİN NOTU
✓✓ Türkçede “f, s, t, k, ç, ş, h, p” ünsüzlerinden biriyle biten bir
ÜNSÜZLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
sözcüğe veya eke “c, d, g” ünsüzlerinden biriyle başlayan ek
ÜNSÜZ YUMUŞAMASI (ÜNSÜZ DEĞİŞİMİ) getirilirse bu “c, d, g”ler sertleşir ve “ç, t, k” olur.
✓✓ Türkçede “p, ç, t, k” ünsüzlerinden biriyle biten bir sözcüğe ve- ÖRNEK:

ya eke ünlü ile başlayan bir ek ya da “et-, ol-” yardımcı fiili ge- • sanat-cı > sanatçı, bildik-den > bildikten…
lirse bu “p, ç, t, k” ; “b, c, d, g, ğ”ye dönüşür. • et-gen > etken, savaş-dan > savaştan…
ÖRNEK:
BİLİYOR MUYDUNUZ?
• kitap-ım > kitabım, ağaç-a > ağaca…
Türkçede birkaç istisna (-ki, -ken, -ku) dışında birden fazla
• etek-in > eteğin, ahenk-i > ahengi… harften oluşan ekler “c, d, g” ünsüzlerinden biriyle başlar. Ün-
• bil-dik-im > bildiğim, git-ecek-iz > gideceğiz… süz benzeşmesi kuralından dolayı bu “c, d, g” ile başlayan ek-
• kayıp + et- > kaybet-, kayıt + ol- > kaydol-… ler “ç, t, k”ye dönüşür.
BİLİYOR MUYDUNUZ? NOT

Türkçede sözcükler ya da ekler “b, c, d, g” ünsüzleriyle bit- Benzeşme kuralı, rakamlar, özel isimler ve kısaltmalar için de
mez. Ünsüz yumuşaması kuralından dolayı “p, ç, t, k”ler “b, c, geçerlidir.
d, g”ye dönüşür. ÖRNEK:
• Ahmet-den > Ahmet’ten, 1993-de > 1993’te…
DİKKAT • BOTAŞ-da > BOTAŞ’ta, 17.45-de > 17.45’te…
Bazı sorularda yumuşamaya aykırılık sorulabilir. Bu tarz soru-

larda yumuşaması gereken bir ünsüz varsa ve yumuşamamış- DİKKAT
sa ona ünsüz yumuşamasına aykırılık denir. “c, d, g” ile başlayan bazı ekler, sert ünsüzle biten bir kelimeye
gelse de benzeşme gerçekleşmez.
Ünsüz Yumuşamasına Aykırılıklar ÖRNEK:
✓✓ Bazı tek heceli sözcüklerde yumuşamaya aykırılık görülebilir. • Çocuk-cağız > Çocukcağız, Ahmet-gil > Ahmetgil
ÖRNEK:
• aç-ı > açı, kork-u > korku, iç-im > içim…
HATIRLATMA
✓✓ Bazı yabancı ve Türkçe sözcüklerin sonundaki ünsüzler yu-
muşamaz. P➙B
Ç➙C
ÖRNEK: T➙D OLUYORSA ÜNSÜZ YUMUŞAMASI
• hukuk-u > hukuku, cemiyet-i > cemiyeti… K ➙ G/Ğ
• millet-e > millete, evrak-a > evraka…

C➙Ç
• yakıt-ı > yakıtı, yık-ıntı >yıkıntı…
D➙T OLUYORSA ÜNSÜZ BENZEŞMESİ
• sürat-e > sürate, merak-ım > merakım…
G➙K
✓✓ Özel isimlerde söyleyişte yumuşama olsa da bu durum yazı-
ya aktarılmaz.
ÖRNEK: ÖĞRENCİNİN NOTU
• Gaziantep-e > Gaziantep’e (Gaziantebe diye okunur ama ya-

zılamaz.)
• Mehmet-i > Mehmet’i (Mehmedi diye okunur ama yazılamaz.)

Ses Bilgisi
ETKİNLİK - 5 NOT
Aşağıdaki sözcüklerde görülen ses olayının ünsüz ben- “Hürriyet, ciddi, millî” gibi kelimelerde ünsüz türemesi yoktur.
zeşmesi mi yoksa ünsüz yumuşaması mı olduğunu karşı- Yabancı kelimeler, kök alınır. Kök alındığı için de ünsüz türe-
larına yazınız. mesi kabul edilmez.
ağlamıştı ünsüz benzeşmesi

gittiğini ünsüz benzeşmesi, ünsüz yumuşaması DİKKAT
bitki ünsüz benzeşmesi 2017 LYS sorusunda ünsüz türemesi olarak “biriydi” veya “ipin-
adımlarım ünsüz yumuşaması ce” sözcüklerindeki “y, p” sesleri türeme alındı. Yani ÖSYM,
akışkan ünsüz benzeşmesi pekiştirme ünsüzlerini ünsüz türemesi olarak kabul etmiş olabi-
yudum ünsüz yumuşaması lir. Bu yüzden soruya göre hareket etmek daha doğru olacaktır.
edilgen ünsüz yumuşaması
seçtiğiniz ünsüz benzeşmesi, ünsüz yumuşaması ÜNSÜZ DÜŞMESİ
fark ediyor ünsüz yumuşaması ✓✓ “k” ünsüzü ile biten bir kelimeye, “-cek, -cik” ekleri getirildiğin-
kıskanç ünsüz benzeşmesi de “k” ünsüzü düşer.
simitçi ünsüz benzeşmesi
ÖRNEK:
ağaran ünsüz yumuşaması
• ufak-cık > ufacık, büyük-cek > büyücek…
gidenlerden ünsüz yumuşaması
seçkin
• sağlık-cak > sağlıcak, küçük-cük > küçücük…
ünsüz benzeşmesi
gecelerim ünsüz yumuşaması ✓✓ Yine “k” ünsüzü ile biten bir kelimeye “-l” yapım eki getirildiğin-
de “k” ünsüzü düşmeye uğrar.
ÜNSÜZ TÜREMESİ (İKİZLEŞMESİ) • küçük-l- > küçül-, alçak-l- > alçal-…

✓✓ Arapçadan dilimize girmiş ünsüzle biten tek heceli bazı söz- ✓✓ Bu gibi kelimelerin dışında “adaş” ve “kaldırım” sözcüklerinde
cükler ünlüyle başlayan bir ek aldığında ya da “et-, ol-” yardım- de ünsüz düşmesi söz konusudur.
cı fiilleriyle birleşik sözcük oluştururken sözcük sonundaki ün- • ad-daş > adaş, kalk-dırım > kaldırım…
süz çiftlenir. Buna ünsüz türemesi denir.
✓✓ Bazen birleşme esnasında ünsüz düşebilir.
ÖRNEK:
• ast + teğmen > asteğmen, ast + başkan > asbaşkan…
• hak-ım > hakkım, zan + et- > zannet-, his-im > hissim…
• şer-in > şerrin, tıp-ın > tıbbın, hal + ol- > hallol-,… HATIRLATMA
BİLİYOR MUYDUNUZ? “Öpücük” ve “gülücük” sözcüklerinde ünlü türemesi değil ünsüz
Türkçede sözcükler ikiz ünsüzle bitmediği için Arapçadan alı- düşmesi var.
nan ikiz ünsüzle biten sözcüklerdeki ünsüzlerden biri atılmış-
tır. Ama bu sözcükler yukarıdaki örneklerde olduğu gibi orijina- GERİLEYİCİ ÜNSÜZ BENZEŞMESİ
line dönüş yaşamaktadır. (DUDAK ÜNSÜZÜ UYUMU, N-B ÇATIŞMASI)
✓✓ Türkçede ünsüzler, dil ve dudak şekline göre oluşturulur. “n”
UYARI
ve “b” ünsüzleri bir araya geldiklerinde damak ve dudak yapısı
Bir sözcükte yan yana gelmiş her aynı iki ünsüz, ünsüz türeme- nedeniyle “n” ünsüzü, “m” ünsüzüne dönüşür.
si değildir. Sözcüğe ek-kök yaptığınızda ekler dışında olmayan ÖRNEK:
aynı ünsüz gelmiyorsa ünsüz türemesi yoktur.
• sakla(n)baç " sakla(m)baç, te(n)bel " te(m)bel…
ÖRNEK:
• dola(n)baç " dola(m)baç, pe(n)be " pe(m)be…
• küllük < kül-lük, gitti < git-di, sessiz <ses-siz…
• a(n)bar " a(m)bar, ka(n)bur " ka(m)bur…
Bu örneklerde ünsüz türemesi yoktur. Sözcükler tesadüfen
bittiği harfle başlayan ek almış. • ca(n)baz " ca(m)baz, ta(n)bur " ta(m)bur…

Ses Bilgisi
DİKKAT DİKKAT
Özel isimlerde ve birleşik sözcüklerde bu kural uygulanmaz. Bazen sorularda zamir “n”si olarak adlandırılan “n” ünsüzü so-
ÖRNEK: rulmaktadır. Bu “n” harfi, bir ünlü ile bir ünsüz arasında bulu-
• İstanbul, Safranbolu, onbaşı, binbaşı, sonbahar, külhanbe- nur. Bu, bazı kaynaklarda kaynaştırma alınabilir. Burada soru-
yi, günbatımı… ya göre hareket etmek daha doğru olacaktır.
ÖRNEK:
BİLİYOR MUYDUNUZ? • Onda kaldı tüm ümitlerim.
“Kumbara, lamba, bomba, gümbürtü, gümbür gümbür” söz- Dikkat edilirse o zamiri, bulunma hâli ekini alınca araya “n”
cüklerinde gerileyici ünsüz benzeşmesi yoktur. ünsüzünün girildiği görülür.
KAYNAŞTIRMA ÜNSÜZLERİ ULAMA

✓✓ Kaynaştırma ünsüzleri “y, ş, s, n” olarak kabul görür. ✓✓ Ünsüzle biten bir kelimeden sonra ünlüyle başlayan bir kelime
✓✓ Bu ünsüzler, ünlüyle biten bir kelimeye ünlüyle başlayan bir ek getirilirse bu iki kelime arasında ulama gerçekleşir.
getirildiğinde ya da ünlüyle biten bir ekten sonra yine ünlüyle ÖRNEK:
başlayan bir ek geldiğinde araya girer. Bu nedenle “kaynaştır- • Hayatımın ışığından çalan aşklardan usandım.
ma” adını alır.
ÖRNEK: UYARI
• araba-y-a, çanta-s-ı, o-n-un, altı-ş-ar… Ulama yapılacak sözcükler arasında hiçbir noktalama işareti
olmamalıdır.
BİLİYOR MUYDUNUZ?
Türkçede ETKİNLİK - 6
-sı -şar -nın
Bu eklerdeki “s, ş, n” -yor eki dışında -y ile Aşağıdaki cümlelerde ünsüzlerle ilgili ses olayı meydana
-si -şer -nin
kaynaştırma ünsüzü- başlayan ek yoktur. gelen sözcükleri bulup sözcüklerin altlarını çiziniz.
-su -nun
dür. 1. Bildiğim konuları bile unuttum heyecandan.
-sü -nün
ÖRNEK: 2. Herkes gibi ben de hakkımı istiyorum tabii ki.
• silginin rengi, anlayan, bunun, ikişer, havası…
3. Sessizce yanıma gelip bir şeyler fısıldadı kulağıma.
NOT
4. Rüzgâr estikçe yükselen uçurtma gözden uzaklaşıyor.
“n” kaynaştırma ünsüzü, iyelik ekiyle karıştırılmamalıdır. Tam-
lananda ya da tamlama içinde kalıyorsa bu “n” ünsüzü, iyelik
ekidir. Bunun dışında ise kaynaştırma olur. 5. Çarşamba günü sen de geliyorsun değil mi baloya?
ÖRNEK:
6. Annesinin aldığı hediyeyi beğenmemiş maalesef.
• Ben, senin kalemini görmedim. (Tamlama içinde, iyelik)
• Ben, onun kalemini görmedim. (Tamlama dışında, kaynaş-
7. Saat 17.45’te söylediğim yerde olmalısın mutlaka.
tırma)
8. Herkesçe bilinen şeyleri niye tekrar ediyorsun ki?

ÖĞRENCİNİN NOTU
9. Bu davranışlarınla beni etkileyemezsin.
10. Gece boyu bekçi düdük öttürdü.


1. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde diğerlerin- 4. İsimden fiil yapım eki olan ‘‘-l’’ eki, aşağıdaki sözcüklerin
den farklı bir ses olayı gerçekleşmiştir? hangisinde ünsüz düşmesine neden olmaz?
A) Araştırma görevlisi, şair ve yazar olan Sine Ergün; 1982’ A) alçak B) yüksek C) seyrek
de Çanakkale’nin Biga ilçesinde doğdu.
D) eksik E) açık
B) Defne ve Notos Kitabevinde editör olarak çalışan sanatçı,
Notos Öykü dergisinin editörlüğünü üstlendi.
C) Çeşitli dergilerde yer alan öykü, deneme ve çevirileri kısa 5. İnsanlar dalgasına tutulmuş bir gemiyim
sürede yazın dünyasında oldukça ses getirdi. Sağa sola sallanıp bakın, çırpınıyorum
D) Kaleme aldığı Bazen Hayat adlı ikinci öykü kitabıyla
Fakat bilmem ki sarhoş onlar mıdır, ben miyim
2013’te Sait Faik Hikâye Ödülü’ne layık görüldü.
İnsanlar dalgasına tutulmuş bir gemiyim
E) Bu ödülü kazanan en genç yazar olan sanatçı, 2017’de
ise Avrupa Birliği Edebiyat Ödülü’nün sahibi oldu. Bu dizelerde geçen altı çizili sözcüklerin hangisinde kay-
naştırma ünsüzüne yer verilmemiştir?
A) dalgasına B) gemiyim
C) sallanıp D) onlar
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesine uğ- E) ben miyim

ramış bir sözcüğe yer verilmiştir?
A) Yanlarından sessizce uzaklaşırken bir daha buraya gele- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz yumuşamasına
meyeceğimi anlamıştım. aykırı bir sözcük kullanılmıştır?
B) Yüzündeki bıkkın ifadeyi görünce bir şeylerin yolunda git-
A) Faydaları bilimsel olarak kanıtlanan yağmur suyu birçok
mediğinin farkına vardım.
faydalı mineral barındırır.
C) Aracının buraya giremeyeceğini anlar anlamaz aracını baş-
B) Doğaya eşsiz güzellik sunan yağmur suyu vücudumuza
ka bir yere park etti.
da çok iyi gelmektedir.
D) Rahatsızlığını ileri sürerek yarın yapılacak toplantıdan af-
C) Yağmurda ıslanan saçların kuruduğunda ne kadar yumu-
fını isteyeceğini söyledi.
şadığını bilmeyen yoktur.
E) Ellerindeki kızarıklıklar geçmediği için iş yerine birkaç gün-
D) İçerisindeki zengin mineral sayesinde saçı besleyerek
dür gitmediğini belirtti.
yumuşacık olmasını sağlar.
E) Aynı zamanda saçlara parlaklık vererek canlı görünmesi-
ne de yardımcı olur.
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aynı sözcükte hem ün-

3. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin hangi- süz yumuşaması hem ünsüz benzeşmesi gerçekleşmiştir?
lerinde birbirinden farklı ses olayları gerçekleşmiştir?
A) Aldığı kalemin bozuk olduğunu anlar anlamaz satan kişi-
A) Ele aldığın konunun içeriği, okuyucunun dikkatini çeker nin yanına gitti.
nitelikte olmalı.
B) Sevdiği kızın bir başkasına verileceğini duyunca onu ka-
B) O zamanlar çok gençtim ve bu konuyla ilgili en ufak bir çırmak istemişti.
fikrim yoktu.
C) Diğer günlerin aksine bugün evden bayağı geç çıkmak is-
C) İncir çekirdeğini doldurmayan bu konuyu uzatmanın kime tediğini söyledi.
ne faydası vardı.
D) Oldukça hırslı bir yapıya sahip olması giriştiği işlerde ba-
D) Küçücük bir bakışın için bile her şeyden çabucak vazgeç- şarısını artırdı.
meye razıyım.
E) Söylediği her şeyi eksiksiz bir şekilde defterimize not al-
E) Pembe kazağını bulamayınca nerede çıkardığını düşün- mamızı istemişti.
meye başladı.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraç içinde açıklanan 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kaynaştırma ünsüzü
ses olayı gerçekleşmemiştir? alan bir sözcüğe yer verilmemiştir?
A) Etkili bir metin yazmak istiyorsan akıcı bir dil kullanmalı- A) Bazı durumlarda sinirlerine sahip olamadığın için sürekli
sın. (ünsüz benzeşmesi) hata yapmak zorunda kaldın.
B) Aslında ağaran saçları ona çok daha başka bir hava kat- B) Dağın zirvesine tırmanırken oldukça zor anlar yaşadığı
mıştı. (ünsüz yumuşaması) için biraz ara verdik.
C) Rasim Öztekin’in vefatıyla sanat dünyasından sadece bir C) Birçok sanatçının son dönemde sosyal konulara ağırlık
kişi eksilmedi. (ünsüz düşmesi) vermesi çok ilginç.
D) Venedik’in eşsiz sokaklarında dolaşırken tarihe de tanık- D) Yağmurun yağışını izlerken içim, çok güzel ve temiz duy-
lık ettim. (ünsüz türemesi) guların esiri oluyor.
E) Tembel olduğunu düşünmemizi istediği için derslerine ça- E) Düğün günü başına gelen talihsiz kazalar suratının sirke
lışmıyordu. (gerileyici ses benzeşmesi) satmasına neden oldu.
5. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünsüz ben-

zeşmesi vardır?
2. (I) Citrus ailesinin en meşhur ferdi olan portakal, Güneydoğu
Asya’da kökenini bulur. (II) Arkeologlar ve tarihçilerin çalış- A) Telefon hattındaki sorunlar nedeniyle birkaç gündür şehir
maları sonucu, portakalın İÖ 2500’de Çinliler tarafından ev- dışını arayamıyorum.
cilleştirildiğini tahmin edilir. (III) Ancak yine İÖ 7000’li yıllar- B) Uykum kaçtığı için ‘‘The Witcher’’ dizisinin ilk sezonunu
da Hindistan’ın kuzeydoğusunda yaşamış Arilerin, pilavların- tek başıma bitirdim.
da portakalı kullandıkları bilinmektedir. (IV) Vedaların yaza-
C) Hakkının yendiğini düşündüğü için okul müdürüyle görü-
rı olan bu halk, Hint-Aryan dili olan Sanskritçe’yi konuşmak-
şeceğini söyledi.
tadır. (V) Eğer portakala verilen ilk ismi öğrenmek istiyorsak
bu dile odaklanmamız gerekecektir. D) Doğru şıkkın bu olduğundan öyle emindi ki kimsenin ce-
vap vermesini beklemedi.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde aynı E) Bitkin olmama rağmen ona hiçbir şey belli etmemek için
sözcükte hem ünsüz yumuşaması hem ünsüz sertleş- çok çabalıyordum.
mesi gerçekleşmiştir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
6. Yükselen fiyatlar yüzünden insanların alışveriş sepetleri artık

dolmamaya başladı.
Bu cümlede altı çizili sözcükte görülen ses olayı aşağı-

3. I. Sensizliğin sesini dinleyince sonra insanların her sözü
dakilerin hangisinde yoktur?
bana kalabalık gelmeye başladı.
II. Yaptığı konuşma sırasında kendimi kötü hissedince beni A) Küçücük bir hata yüzünden benimle neredeyse üç gün-
yerimden kaldırmasını istedim. dür konuşmuyor.
B) Sağlıcakla kal derken bile aslında gitmememi istediğini
Bu iki cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangileri or-
biliyordum.
taktır?
C) Kısacık ömrümüzde kafaya taktığımız şeyler yüzünden
A) Ünsüz benzeşmesi - ünsüz türemesi hayattan keyif alamıyoruz.
B) Ünsüz yumuşaması - kaynaştırma D) Yürüdüğüm her kaldırımın seni bana bir adım daha yak-
C) Ünsüz türemesi - ünsüz düşmesi laştırdığını sanmıştım.
D) Kaynaştırma - ünsüz türemesi E) Herkesin içinde bana adaş diye seslenince ona bağırma-
E) Ünsüz benzeşmesi - ünsüz düşmesi ması gerektiğini söyledim.

Düzey 1 2 3 GELİŞTİR
SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR 5 TEST

1. İşte ben hep böyle garip mahzun, 4. 2020’de ismini en çok duyacağımız gök cismi muhtemelen
Bir şey beklermişçesine yaşıyorum. Mars olacak. Mars’ın yüzeyine araç indirmeyi planlayan çe-
şitli uzay ajansları var. NASA, Mars 2020 aracı ile gezegenin
Bazen öyle günlerim oluyor ki Elâgözlüm, yüzeyinden taş örnekleri toplamayı ve daha sonraları yapıl-
Ne oldu, nasıl bitti şaşıyorum. ması planlanan başka bir görevle de bu örnekleri Dünya’ya
Bazı bilmem, gün nasıl başladığında, getirmeyi planlıyor.
Kayıp kayıp gidiyor dünya bıkkın bakışlarımdan. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Yaşıyorum, yaşıyorum da bitmiyor, A) Ünsüz benzeşmesine uğramış sözcük kullanılmıştır.
Bir tutam sakız oluyor ağzımda zaman. B) Birden fazla kaynaştırma ünsüzü almış bir sözcük vardır.
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur? C) Yapım ekinden dolayı ünlüsü düşmüş sözcük vardır.
D) Ünlü daralmasına uğramış sözcük vardır.
A) Ünsüz yumuşaması B) Ünlü düşmesi
E) Ünsüz yumuşamasına uğramış sözcükler yoktur.
C) Ünsüz düşmesi D) Ünsüz benzeşmesi
E) Ünlü daralması
ÖSYM
5. Hollanda’daki Eindhoven Teknoloji Üniversitesinden Peter

I
2. Obezitenin kalbe, akciğere ve karaciğere olan zararlı etkile- Baltus ve ekibi, yer altındaki temiz ve atık su borusu ağlarının
ri hâlihazırda biliniyor, peki beyne olan etkileri? Yeni bir araş- II III
tırma obez olan gençlerin beyninde meydana gelen değişik-
likleri inceledi. haritalanmasında ve bu ağlardaki kaçakların ve tıkanıklıkların
IV V
Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisine yer ve-
tespit edilmesinde faydalı olabilecek bir robot geliştirdi.
rilmemiştir?
A) Ünsüz yumuşaması B) Ünlü daralması Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerin hangisinde

herhangi bir ses olayı yoktur?
C) Ünsüz benzeşmesi D) Ünlü düşmesi
E) Kaynaştırma
3. Cern gelecekte kurmayı planladığı devasa parçacık çarpış-

tırıcı için gerekli mali kaynağı bu yıl elde etmeyi bekliyor.
Mayıs ayında bir toplantı yapılacak ve gelecekte atılacak
6. Benim kumarda kaybettiğimi hayra yoran
adımlar hakkında kararlar alınacak. Yaklaşık 21 milyar avro-
ya mal olacak, bugünkünden altı kat daha güçlü bir çarpıştı- Aşkı ile avare olduğum komşu güzeli
rıcının kurulması umut ediliyor. Kalbim atıyor, elim titriyor heyecandan
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerle ilgili olarak aşağıdaki-
Âlemde ilk aşk mektubumu yazdığım belli
lerden hangisi söylenemez?
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisinin bir-
A) ‘‘çarpıştırıcının’’ sözcüğünde ünsüz benzeşmesi vardır.
den fazla örneği vardır?
B) ‘‘ayında’’ sözcüğünde kaynaştırma ünsüzü vardır.
A) Ünlü daralması B) Ünsüz benzeşmesi
C) ‘‘adımlar’’ sözcüğünde ünsüz yumuşaması vardır.
D) ‘‘hakkında’’ sözcüğünde ünsüz türemesi vardır. C) Ünsüz düşmesi D) Ünlü düşmesi
E) ‘‘umut ediliyor’’ sözcüğünde ünlü daralması vardır. E) Ünsüz türemesi

TEST 6 SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR
1. ABD’deki Fermi Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarında yapılan 4. Aşağıdakilerin hangisinde verilen bütün kelimelerde ay-
müonların manyetik alanlardaki davranışlarıyla ilgili deneyle- nı ses olayı gerçekleşmiştir?
rin sonuçları açıklanacak. Verilerin analiziyle daha önceleri
A) gittikçe - kaçtı - keskin - ağardı
varlığı bilinmeyen yeni parçacıkların keşfedilmesi bekleniyor.
B) yalnızım - sarardı - bitkisel - ilerlemiş
Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangilerine yer C) kaldırdık - küçümsedi - seyreliyor - adaş
verilmiştir?
D) biricik - azıcık - daracık - küçücük
A) Ünlü düşmesi - ünsüz yumuşaması E) karalıyor - inceliyor - sevmiyor - besleyecek
B) Ünsüz yumuşaması - ünlü daralması
C) Ünlü düşmesi - ünlü türemesi
D) Ünlü daralması - ünlü düşmesi
E) Ünsüz düşmesi - ünsüz benzeşmesi
5. Sanki ne diye yola çıktık? Çocukluk
Hayra alamet değil hiçbir yolculuk
Farkında mısın nereye gidiyoruz
Ne söyler arkamızdan sallanan mendil
2. Sevgili günlük, Yalnız aşkta, kumarda, hayalde değil
Nerede olursam olayım yağmur peşimde, yağdıkça yağıyor. Her adımda bir şeyler kaybediyoruz
Yağmurun küçücük damlaları içinde saklanan ilham perile-
Bu dizelerde yer alan sözcüklerle ilgili olarak aşağıdaki-
ri aklıma düştüğünden mi, yağmur sonrası toprak kokusunu
lerden hangisi söylenemez?
sevdiğimden mi benimle geliyor? Kim bilir?
A) ‘‘diye’’ sözcüğünde birden fazla ses olayı gerçekleşmiştir.
Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
B) ‘‘gidiyoruz’’ sözcüğünde ünsüz yumuşaması gerçekleş-
A) Ünsüz benzeşmesi B) Ünlü düşmesi miştir.
C) Ünlü daralması D) Ünsüz yumuşaması C) ‘‘sallanan” sözcüğünde kaynaştırma ünsüzü kullanılmıştır.
D) ‘‘yalnız’’ sözcüğünde ünlü düşmesi gerçekleşmiştir.
E) Ünsüz düşmesi
E) ‘‘kaybediyoruz’’ sözcüğünde ünlü daralması gerçekleş-
memiştir.
ÖSYM
6. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde kaynaştırma

ünsüzü almış bir sözcüğe yer verilmemiştir?
A) Veli toplantısı yapılırken içeri giren birkaç kişi herkesi te-

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulamaya yer verilme- dirgin etti.
miştir? B) Şampiyonlar Ligi’nde Türk takımları uzun süredir başarılı
olamıyor.
A) Misafirlerimizi sabaha karşı havaalanından ben alacaktım.
C) Radyo oyunlarında dinleyici her zaman aktif katılımcı ko-
B) Hafta sonu hava kapalı olduğu için piknik olayını erteledik.
numundadır.
C) Yıllar önce mezun olduğum okula gidince duygulandım.
D) Edebiyat çevresinde şairliği kadar romancı yönüyle de ta-
D) Ödevini yarına kadar getirmezsen seni sınıfta bırakacakmış.
nınıyordu.
E) Evde ekmek olmayınca sofradan karnım doymadan kalktım.
E) Kürsüde yaptığı konuşmada son derece akıcı bir dil kulla-
nınca şaşırdım.

Yazım Kuralları
ÖĞRETMENİN NOTU BİLİYOR MUYDUNUZ?

BÜYÜK HARFLERİN YAZIMI Noktalama işaretleriyle büyük harflerin yazımı, birbirini des-
A. Cümle büyük harfle başlar: tekleyen başlıklardır. Örneğin noktalama sorularında verilecek
• Hayat, uğruna çaba gösterilecek kadar güzeldir. boşluk sayısı hem doğru noktalamayı bulmana hem de büyük
harflerin yazımını doğru tespit etmene yardımcı olacaktır.
• Bir şiir kadar muhteşemdi gülüşü.
Soru Örnekleri
NOT
1. Geçen gece gördüğümüz şey ( ( ) Büyük bir ayı olabilirdi ( . )
Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler bü- ( ) ) bizi çok korkutmuştu.
yük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta,
2. Böyle bir şehir ( - ) aslında çok sevmiştim ( - ) artık beni etkile-
soru, ünlem vb.) konur:
mekten uzak duruyor.
ÖRNEK:
3. O sabah bana ( “ ) Sen büyük bir hayal kırıklığısın ( . ) ( ” ) de-
• O sabah bana söylediği “Sessizlik, mutsuzlukla eştir.” sözü
mişti.
beni çok etkilemişti.
Bu üç soru tipine bakılırsa yay ayraç sayıları ve içerikler, bi-
• Ülkenin içinde bulunduğu durumu (Durum demek ne kadar
zi doğru noktalamaya götürecektir. Örneğin üç adet nokta-
yeterli, bilmiyorum.) tanımlayacak hiçbir şey bulamıyoruz.
lama boşluğunun olduğu cümleler, o cümlelerin noktalarının
kullanılması gerektiği anlamına gelir. Bu nedenle üç noktala-
UYARI ma boşluğunun olduğu yerlere ya tırnak işareti ya da yay ay-
raç getirilmelidir. Yay ayraç, ek bilgi verilen cümlelerde, tırnak
İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz:
işareti ise çoğunlukla alıntı cümlelerde kullanılır. Bu nedenle 1
ÖRNEK:
numaralı cümlenin içeriğinde yay ayraç ve nokta, 3 numara-
• Galatasaray’ın kazanacağı son kupa -tarihin en büyük ku- lı cümlenin boşluklarında tırnak işareti ve nokta kullanılmalıdır.
pası olabilir bizim için- tüm bünyelerde muhteşem bir etki 2 numaralı cümlede de dikkati çeken unsur hem küçük harf-
bırakacaktır. le başlaması hem de iki adet noktalama boşluğunun olması-
dır. Bu nedenle buraya kısa çizgilerin getirilmesi ve ne kadar
NOT cümle olursa olsun o cümlenin noktalamasının atılmaması ge-
rekir.
İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:
ÖRNEK: UYARI
• Bu sözleri söylemenin tek sebebi var: Beni artık sevmiyorsun.
Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime
özel ad değilse büyük harfle başlamaz:
UYARI
• Ülkemizin 100. yılında Galatasaray şampiyon olacak.
İki noktadan sonra cümle ve özel ad niteliğinde olmayan örnek-
ler sıralandığında bunlar büyük harfle başlamaz: ✓✓ Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf
ÖRNEK: büyük yazılır:
• İnsanoğluna hatıra kalan çok şey var: umutsuzluklar, acılar, • “Para, araba, atom fiziği” gibi şeyler de yerin dibine batsın artık.
yalnızlıklar…
B. Dizeler büyük harfle başlar:
BİLİYOR MUYDUNUZ? • Ben ki zamansız bahçeleri kucakladım

Güzeller bende kaldı
Herkesin en büyük hatası, iki noktadan sonra büyük harfle
başlama zorunluluğuna inanmasıdır. Oysa iki noktadan sonra İbrâhîm…
cümle veya özel ad gelmiyorsa o ifade, küçük harfle başlar. Gönlümü put sanıp da kıran kim?
(Asaf Hâlet Çelebi)

Yazım Kuralları
C. Özel adlar büyük harfle başlar: 6. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar:
1. Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: • Alman, Arap, İngiliz, Japon, Rus, Türk; Kazak, Kırgız, Oğuz,
• Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü… Özbek, Tatar, Yörük; Hacımusalı, Karakeçili…
• Melih Özdamar, Sadık Tecelli Şen… 7. Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar:
Takma adlar da büyük harfle başlar: • Türkçe, Almanca, İngilizce, Rusça, Arapça; Oğuzca, Kazak-
• Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman)… ça, Kırgızca, Özbekçe, Tatarca…
• Demirtaş (Ziya Gökalp)… 8. Devlet adları büyük harfle başlar:

• Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti…
2. Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı söz-
leri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar: 9. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren
• Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk… sözler büyük harfle başlar:
• Kaymakam Erol Bey… • Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Musevilik,

Musevi; Budizm, Budist; Hanefilik, Hanefi; Katoliklik, Katolik…
• Mustafa Efendi, Zeynep Hanım…
BİLİYOR MUYDUNUZ?
Akrabalık adı olup lakap veya unvan olarak kullanılan ke-
limeler büyük harfle başlar: Görüşler, anlayışlar, akımlar bir din veya mezhep kategorisin-
• Nene Hatun, Gül Baba, Dayı Kemal… de kabul edilmediği için küçük harfle başlar; aynı zamanda ba-
zı dinî terimler de küçük harfle başlar:
UYARI • ateizm, deizm; romantizm, realizm; cennet, cehennem,
melek, sırat köprüsü…
Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar:
• Tülay ablama gittim. 10. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar:
• Ayşe teyzemin keki çok güzel.
• Tanrı, Allah, İlah, Oğan, Hu, Cebrail, Zeus, Osiris, Kibele…
BİLİYOR MUYDUNUZ? UYARI
TDK’ye göre kan bağı olsun olmasın akrabalık adları tarihî ve- Tanrı, Allah, İlah gibi sözcükler; asıl anlamlarının dışında kulla-
ya dinî bir kişiliği belirtmedikçe küçük harfle başlar. Cümlede- nıldığı zaman küçük harfle yazılır:
ki anlama da dikkat edilmesi şarttır. • Ders kitaplarının ilahı, Miray Yayınlarından çıkıyor.
• Kurtuluş Savaşı’nda Adile Hala’ya büyük iş düşmüştü. • Eski Yunan tanrıları, bu aralar ilgimi çekiyor.
• Dün sabah yürürken Adile halayı bakkalda gördüm.
11. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar:
• Merkür, Neptün, Satürn; Güneş, Kutup Yıldızı, Halley yıldızı…
3. Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya un-
van sözleri büyük harfle başlar: UYARI
• Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali dün kabul etti. Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıl-
4. Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, dıklarında küçük harfle başlar:
unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar: • Biz dünyadan ayrı yaşarken dünya epey değişmiş. (Hüse-
yin Cahit Yalçın)
• Sayın Bakan, Sayın Başkan, Sayın Vali…
Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle ÖĞRENCİNİN NOTU
başlar:
• Sevgili Kızım, Aziz Dostum…
5. Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar:
• Boncuk, Fındık, Minnoş, Pamuk…

Yazım Kuralları
16. Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının
BİLİYOR MUYDUNUZ?
bütün kelimeleri büyük harfle başlar:
Kutup Yıldızı kelimesindeki “y” harfi büyük harfle başlarken • Dolmabahçe Sarayı, Çankaya Köşkü, Hasanpaşa Hanı, An-
Halley yıldızı kelimesindeki “y” harfi küçük harfle başlar. Bu- kara Kalesi, Galata Köprüsü, Mostar Köprüsü, Beyazıt Kulesi,
nun sebebi o varlığa verilen adın ne olduğudur. Örneğin “Ku- Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı…
tup Yıldızı” kelimesinden “yıldız” çıkarılırsa kutup ayrı bir ke-
limeye dönüşecektir. Yani o yıldızı kastetmek için “Kutup Yıl- UYARI
dızı” denmesi zorunludur. Ancak “Halley kuyruklu yıldızı” için Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy
böyle bir zorunluluk yoktur. “Halley” dendiğinde akla -ülkemiz- vb. sözler küçük harfle başlar:
de her ne kadar çikolata gelse de- doğrudan kuyruklu yıldız • Konya ili, Etimesgut ilçesi, Uzungöl beldesi, Taflan köyü…
geleceğinden sadece Halley yazılması yeterlidir. Bu nedenle
kuyruklu yıldız kelimeleri küçük harfle yazılır.
BİLİYOR MUYDUNUZ?
12. Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde En çok karıştırılan maddeler belde, köy, sokak gibi kelimele-
doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır: rin yazımını içeren maddelerdir. Bu maddelerde dikkat etme-
• Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi… niz gereken üç unsur var: harita, adres, tabela.
Neden bunlara dikkat etmelisiniz peki? Örneğin adres verir-
• Türkiye’de son zamanlarda Batılı bir yaşam tarzı tercih ediliyor.
ken kullanmak zorunda olduğunuz kelimeler vardır. Misalen
oturduğunuz sokağın adını verirken sadece “Kurt İsmail Pa-
UYARI şa” demeniz yetmeyecektir. Adres satırına “Kurt İsmail Pa-
Bu sözler yön bildirdiğinde küçük yazılır: şa 2. Sokak” da yazmanız gerekecektir. Bunun yanında bir
meydanda olduğunuzu düşünelim. Bulunduğunuz yer için
• Bursa’nın doğusu, Ankara’nın batısı…
“Kızılay” demeniz, o ilçede olduğunuzu gösterir ancak sizler
meydanda arkadaşınızı bekliyorsanız “Kızılay Meydanı”nda-
BİLİYOR MUYDUNUZ? yım demek zorundasınız. Bu nedenle meydan vb. kelimeler
Doğu, batı gibi sözcükler; yön bildirdiği zaman özel addan de belirtilmek zorunda olduğu için büyük harfle yazılmalıdır.
sonra gelir ve özel ada dâhil olmadığı için küçük yazılır ancak Aynı şekilde il, ilçe, köy gibi kelimeler de adreslerde, haritalar-
özel addan önce geldiğinde özel ada dâhil olacağı için büyük da, tabelalarda geçmiyorsa küçük harfle yazılmalıdır. Örneğin
harfle yazılır. şehrinize girdiğinizde şehir tabelasında “Ankara ili” yazmaz
ya da adres verirken “Ankara ili, Çankaya ilçesi” demezsi-
• Kuzey Amerika’nın doğusunda olaylar varmış.
niz. Bu nedenle bu kelimeler özel ada dâhil değildir ve küçük
harfle yazılmalıdır. Sizi en çok yoran ise “köy” kelimesidir. Bu-
13. Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle rada tekrar harita, adres, tabela mantığını kullanırsanız hata
başlar: yapmazsınız. Yollar üzerindeki tabelalarda sadece köy adları
yazar. Örneğin köyünüzün adı “Akbük” ise o tabelada “Gök-
• Afrika, Asya, Orta Doğu; Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu; İs-
su Köyü” yazmaz, sadece “Akbük” yazar, bu nedenle köy ke-
tanbul, Taşkent; Bahçelievler…
limeleri de özel ada dâhil edilmediği için küçük harfle yazılır.
14. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl,
dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar:
17. Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu
• Ağrı Dağı, Van Gölü, Asya Yakası, Çanakkale Boğazı, Dicle
olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır:
Irmağı, Süveyş Kanalı, Harran Ovası, Zigana Geçidi…
15. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen
• Hisar’dan, Boğaz’dan, Köşk’e…
mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük 18. Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük
harfle başlar: harfle başlar:
• Halit Rifat Paşa Mahallesi, Diclekent Bulvarı, Dağkapı Meyda- • Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Mal-
nı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı… zeme Ofisi, Millî Kütüphane, Bakanlar Kurulu, , Talim ve Terbi-
ye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü…

Yazım Kuralları
✓✓ Özel adın tamamı büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya,

BİLİYOR MUYDUNUZ?
yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki de bü-
Kurum, kuruluş, iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: yük harfle yazılır:
• Türk Dil Kurumuna, Erdal Bakkala, Galatasaray Üniversi- • DİL VE TARİH-COĞRAFYA FAKÜLTESİ…
tesinde…
22. Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günle-
19. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her rinin adları büyük harfle başlar:
kelimesi büyük harfle başlar: • Cumhuriyet Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve
• Medeni Kanun’da, Türk Bayrağı Tüzüğü’nün, Telif Hakkı Ya- Spor Bayramı, Ramazan Bayramı, Anneler Günü, Öğretmen-
yın ve Satış Yönetmeliği’nde… ler Günü…
20. Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fa- 23. Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıla-
külte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri rın adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır:
asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar:
• VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim Araçlarında
• Türk Dil Kurumu çalışmalarını titizlikle sürdürüyor. Atasöz- Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni…
leri ve Deyimler Sözlüğü, Kurumun 21 Mayıs 2009 tarihinde
Kars’ta düzenlediği toplantıda kullanıma açıldı. 24. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:
21. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, • Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ’da,
beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar: Lale Devri’nde, Cahiliye Dönemi’ne, Buzul Dönemi, Millî Edebi-
• Nutuk, Safahat; Türk Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gaze- yat Dönemi, Servetifünun Dönemi’nin, Tanzimat Dönemi’nde,
te, Hürriyet, Milliyet, Türkiye, Yeni Asır; Kaplumbağa Terbiye- Millî Edebiyat’ta…
cisi; Yorgun Herkül…
BİLİYOR MUYDUNUZ?
UYARI
Belirli bir dönem adından çok tarz, tür bildiren kelimeler küçük
Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlar:
harfle başlamaz:
• divan edebiyatı, halk edebiyatı, tekke edebiyatı…
• Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tab-
• Türk sanat müziği, Türk halk müziği…
losu…
25. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar:

BİLİYOR MUYDUNUZ?
• Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Avrupalı…
Dergi, tablo, gazete gibi kelimeler; eserin adına dâhil değilse
küçük harfle yazılır. Ancak bu kelimelerin özel ada dâhil oldu-
UYARI
ğu örnekler de vardır:
Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa bü-
• Millî Gazete, Resmî Gazete…
yük harfle başlamaz:
• Tebliğler Dergisi…
• acem (Türk müziğinde bir perde), hicaz (Türk müziğinde
bir makam), nihavent (Türk müziğinde bir makam), amper
UYARI
(elektrik akımında şiddet birimi), jul (fizikte iş birimi), allah-
Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. özel adlarda yer alan lık (saf, zararsız kimse), donkişotluk (gereği yokken kahra-
kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, ya- manlık göstermeye kalkışma)…
hut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harf-
le yazılır:
• Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, UYARI
Turfa mı?, Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde
Esrar, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Dil ve Tarih Yüksek Para birimleri büyük harfle başlamaz:
Kurumu… • avro, dinar, dolar, Türk lirası, kuruş, liret…

Yazım Kuralları
UYARI ETKİNLİK - 7
Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harf- Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde “büyük harflerin kulla-
le yazılmaz. nımıyla” ilgili yazım yanlışı vardır, işaretleyiniz ve yazım
yanlışı olan sözcüklerin altını çiziniz.
UYARI ✓ 1. Ahmet Amca’mın dükkânını da su başmış dünkü

yağmurda.
Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz:
✓ 2. Bahçeli bir evimiz olunca biz de bir tane Kangal
• acemaşiran, acembuselik, bayati, hicazkâr, türkü, varsağı, Köpeği alacağız.
bayatı…
3. Japonya’dan gelen heyeti Vali karşılayacakmış
havaalanında.
26. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sa-
✓ 4. Her yıl Abant Kiraz festivaline gideriz biz ailecek.
dece özel adlar büyük harfle başlar:
• Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan ce- ✓ 5. Sen, Dünya’nın en olmaz şeyini istiyorsun benden.
vizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş dondurması, Van ke-
✓ 6. “anne, elma, kardeş, hangi” vb. sözcüklerin büyük
disi…
ünlü uyumuna uymadığını bil.
Ç. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar: ✓ 7. Dedem iyi insanların ölünce Cennet’e gittiğini söy-
• 29 Mayıs 1453 Salı günü, 29 Ekim 1923 lerdi hep.
• 28 Aralık 1982’de göreve başladı. ✓ 8. Küresel ısınma sonucu Van gölünde de su seviye-
si azalmış bir hayli.
• Lale Festivali 25 Haziran’da başlayacak.
✓ 9. Birleşmiş Milletler, Afrika Kıtası’ndaki açlık ve su-
• Ocak’ın 15’inde karargâhta buluşacağız.
suzluk için çareler arıyor.
• 1919’un Mayıs’ının 15’inde hazırlıklar başladı.
✓ 10. TDK Binası’nı yenileme çalışmaları hâlâ başlama-
✓✓ Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar: mış.
• Okullar genellikle eylülün ikinci haftasında öğretime başlar. ✓ 11. Biz yarın Anamur Caddesindeki kütüphaneye gi-
• Yürütme Kurulu toplantılarını perşembe günleri yaparız. deceğiz.
12. Babam her yıl Mayıs’ın 2’sinde memlekete gider.
D. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen keli-
meler büyük harfle başlar: 13. Dün akşam Boğaz Köprüsü’nde çok feci bir kaza
• Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne… meydana gelmiş.
✓ 14. Öğretmenimiz herkesin Mai Ve Siyah romanını

E. Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıktaki kelimelerin ta- okumasını istedi.
mamı, alt başlıktaki kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri bü- 15. Bu ayki sayısı dün çıkan Türk Dili dergisi hiçbir ki-
yük olarak yazılır. tapçıda yok maalesef.
✓ 16. Bu sene anneler gününde anneme ne alacağız,

F. Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin al-
hiç bilmiyorum.
tında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açık-
✓ 17. Yarınki dersimizde Halk edebiyatını işleyeceğiz.
layıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta kon-
maz. 18. Bu sene Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı’ndan
çok soru çıkacağını düşünüyorum.
ÖĞRENCİNİN NOTU ✓ 19. Metrolojiden alınan son bilgilere göre yarın güney-
batı Ankara yağışlı olacakmış.
✓ 20. Ülkemizdeki son gelişmeler batıyı iyiden iyiye ra-

hatsız etmeye başladı.

Yazım Kuralları
SAYILARIN YAZIMI 6. Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar

1. Sayılar harflerle de yazılabilir: adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi cilt-
lerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların
• bin yıldan beri, on dört gün, haftanın beşinci günü, üç ayda
numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında
bir…
kullanılır:
Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere iliş-
• II. Dünya Savaşı; XX. yüzyıl; III. Selim, XIV. Louis, II. Wilhelm,
kin sayılarda rakam kullanılır:
V. Karl, VIII. Edward; 1.XI.1928; I. Cilt; I)… II)…
• 17.30’da, 11.00’de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre,
15 metre kumaş, 1.250.000 kişi… BİLİYOR MUYDUNUZ?
Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir:
Tarihlerin yazımında aylar, yazıyla yazılabilir. Bunların haricin-
• saat dokuzu beş geçe, saat yediye çeyrek kala… de Romen rakamları da kullanılabilir:
10 Aralık 1999, 10.XII.1999, 10.12.1999
DİKKAT
Saat ve dakikaların metin içinde yazıyla yazılabilmesi durumu 7. Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak
genellikle belgeler için geçerlidir. Şöyle düşünebilirsiniz: ÖS- üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta ko-
YM sınav giriş belgenizde saatin “Saat: onu on beş geçe” şek- nur:
linde gösterilmesi mi daha doğru olacaktır yoksa “Saat: 10.15” • 4.567, 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500…
şeklinde gösterilmesi mi daha doğru olacaktır? Bu ayrımın te-
8. Sayılarda kesirler virgülle ayrılır:
meli buna dayanır.
• 15,2 (15 tam, onda 2); 5,26 (5 tam, yüzde 26)…
Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabil- 9. Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla
mesi amacıyla içinde geçen bin, milyon, milyar ve trilyon gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta ko-
sözleri harfle yazılabilir: nur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak dere-
ce gösteren ek yazılır:
• 1 milyar 500 milyon kişi, 3 bin 255 kalem, 8 trilyon 412 mil-
yar… • 15., 56., XX.; 15’inci, 56’ncı, XX’nci…
2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır:
UYARI
• iki yüz, üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli bir…
Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece
3. Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari belgelerde ge-
kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz:
çen sayılar bitişik yazılır:
• 8.’inci değil 8’inci,
• 650,35 (altıyüzelliTL,otuzbeşkr.)
• 2.’nci değil 2’nci…
BİLİYOR MUYDUNUZ?
HATIRLATMA
Binbir kelimesinin yazımına dikkat edilmesi gerekir. Pek çok
anlamına gelen “binbir” bitişik yazılırken sayı anlamı taşıyan Sayı adı “ı, i” ünlüleriyle bitiyorsa eğer gelen ek “-ncı, -nci” şek-
“bin bir” ayrı yazılır: linde gelecektir:
• Binbir çiçeğin kokusunu getirir bize rüzgâr. • 2’inci değil, 2’nci
• Bu inşaat için bin bir kişi lazım bize.

10. Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir:
4. Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasın-
• 2’şer değil ikişer, 9’ar değil dokuzar, 100’er değil yüzer…
da boşluk bırakılmaz:
11. Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak
• %25, ‰50…
yazılır:
5. Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır:
• 4/8’i (dört bölü sekizi), 1/2’si (bir bölü ikisi)…
• altmışaltı, ellibir, yirmibir…
12. Bir zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz.

Yazım Kuralları
HECELERİN YAZIMI ✓✓ Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kul-
✓✓ Türkçede kelime içinde iki ünlü arasındaki ünsüz, kendinden lanılır; ayrıca çizgi kullanılmaz.
sonraki ünlüyle hece kurar: • ……………………………………………… Edirne’
nin… (doğru)
• a-ra-ba, bi-çi-mi-ne, in-sa-nın, ka-ra-ca…
……………………………………………….Edirne-
✓✓ Kelime içinde yan yana gelen iki ünsüzden ilki kendinden ön-
nin (yanlış)
ceki ünlüyle, ikincisi kendinden sonraki ünlüyle hece kurar:
• …………………………………….……….. 1996’
• al-dı, bir-lik, sev-mek…
da… (doğru)
✓✓ Kelime içinde yan yana gelen üç ünsüz harften ilk ikisi kendin-
……………………………………….……..1996-
den önceki ünlüyle, üçüncüsü kendinden sonraki ünlüyle he-
da… (yanlış)
ce kurar:
KISALTMALARIN YAZIMI
• alt-lık, Türk-çe, kork-mak…
A. BÜYÜK HARFLİ KISALTMALAR
✓✓ Batı kökenli kelimeler, Türkçenin hece yapısına göre hecele-
1. Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları
re ayrılır:
her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır:
• band-rol, kont-rol, port-re, prog-ram, sant-ral, sürp-riz, tund-
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDK (Türk Dil Kuru-
ra, volf-ram…
mu), ABD (Amerika Birleşik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD
✓✓ Türkçede satır sonunda kelimeler bölünebilir fakat heceler bö-
(Türk Dili), TK (Türk Kültürü), TDED (Türk Dili ve Edebiyatı
lünemez. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna Dergisi); B (batı), D (doğu)…
kısa çizgi (-) konur.
Ancak bazen kelimelerin, özellikle son kelimenin birkaç
• Burasını ilk defa görüyormuş gibi duvarlara, perdelere, möble- harfinin kısaltmaya alındığı da görülür. Bazen de arada-
lere, eşyalara bakıyor, hayret ediyordu. ki kelimelerden hiç harf alınmadığı olur. Bu tür kısaltma-
✓✓ İlk heceden sonraki heceler zorda kalınmadıkça ünsüzle baş- larda, kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime
lar. Bitişik yazılan kelimelerde de bu kurala uyulur: oluşturma amacı güdülür:
• ba-şöğ-ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-noğ-lu… • BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi), TÖ-
MER (Türkçe Öğretim Merkezi)…
HATIRLATMA
UYARI
Zorda kalınmadıkça her hece ünsüzle başlamalıdır. Eğer bir
hecede ulama yapılabilecek bir ünsüz varsa diğer hecenin ba- Gelenekleşmiş olan T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe)
şına kaydırılmalıdır: kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda

nokta kullanılmaz.
• dikimevi> di-ki-me-vi
• MS (doğru) M.S./ MS. (yanlış)
Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz: B. KÜÇÜK HARFLİ KISALTMALAR
• ………………………………..…….. u- 1. Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları kullanılır:
çurtma değil, • m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre)…
……………………………………… uçurt- 2. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında ka-
ma; lan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harf-
• …………………………………….. müdafa le birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır.
Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya
-a değil,
rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur:
………………………………......... müda-
• Alm. (Almanca), İng. (İngilizce), Güniz Sok. (Güniz Sokağı),
faa;
Prof. (Profesör), Dr. (Doktor), Av. (Avukat), Alb. (Albay); sf. (sı-
fat), haz. (hazırlayan), çev. (çeviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik)

Yazım Kuralları
Ek Alma Durumu
ETKİNLİK - 8
✓✓ Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısalt-
manın açılımı esas alınır ve kısaltmada nokta yoksa gelen ek Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde kısaltmaların yazımı ile
kesme ile ayrılır: ilgili yazım yanlışı vardır, işaretleyiniz.
• cm’yi, kg’dan, mm’den, kr.un (doğru) 1. Biz de yeni öğrendik THY’nin yurt dışı uçuşlarında
• kg’den, kr.nin, kr’nin (yanlış) başlattığı bu uygulamayı.
✓ 2. Yarın bizim fakültedeki Prof. tan isteriz vizeyle ilgi-

UYARI li ders notlarını.
3. Bu mevsimde 5 kg’dan az olan karpuzu alırsan o
Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli kısaltmalara
karpuz kelek çıkar.
gelen ekler kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek nokta-
dan ve üs işaretinden sonra, kelimenin veya üs işaretinin oku- ✓ 4. TDK’nın bu konuyla ilgili birçok makale yayımladı-
ğını biliyoruz.
nuşuna uygun olarak yazılır:
✓ 5. Bu akvaryuma 30 lt’den fazla su koyarsanız akvar-
• vb.leri, Alm.dan, İng.yi
yum patlar, haberiniz olsun.
• cm³e (santimetreküpe), m²ye (metrekareye), 6³ten (altı üs-
✓ 6. En son gelen kargoyu Menekşe Apt. No: 18’e tes-
sü üçten)…
lim edeceksin.
7. MEB’in aldığı son karara göre Türkiye genelinde
✓✓ Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kı-
tüm kademelerdeki okullar yarın tatil edildi.
saltmanın son harfinin okunuşu esas alınır, asla açılıma göre
✓ 8. Yapılan açıklamaya göre Tübitak yeni bir proje ya-
ek getirilmez:
rışması daha açacakmış önümüzdeki günlerde.
• BDT’ye, TDK’den, THY’de, TRT’den, TL’nin…
9. 300 km’lik yolu nasıl 2 saatte gidiyorsun gerçekten
anlamakta güçlük çekiyorum.
UYARI
✓ 10. Kazılarda bulunan lahitlerin M.Ö. 3.yy’a ait olduğu
Büyük harfli kısaltmalar harf harf okunuyorsa son harfe göre ek düşünülüyor.
getirilirken kısaltma, kelime gibi okunuyorsa o kelimenin oku-
nuşuna göre ek getirilir. Mİ SORU EKİNİN YAZIMI
✓✓ Bu ek gelenekleşmiş olarak ayrı yazılır ve kendisinden ön-
• ASELSAN’da, BOTAŞ’ın, NATO’dan… ceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumları-
na uyar:
UYARI
• Kaldı mı?, Sen de mi geldin?, Olur mu?, İnsanlık öldü mü? ...
Numara sözünün kısaltması da kelime gibi okunduğundan ge- ✓✓ Soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke bitişik olarak yazılır:
tirilecek olan ek okunuşa göre getirilecektir: • Verecek misin?, Okuyor muyuz?, Çocuk muyum?
• No.lu, No.suz ✓✓ Pekiştirme anlamı veya zaman anlamı kattığında da ayrı
yazılır:
DİKKAT • Güzel mi güzel!, Yağmur yağdı mı dışarı çıkamayız.
Sert ünsüzle biten kısaltmalar, ek aldıkları zaman okunuşta UYARI

sert ses yumuşatılmaz:
Birleşik fiillerde mi soru eki iki kelimenin arasına da gelebilir:
• AGİK’in (AGİĞ’in değil), CMUK’un (CMUĞ’un değil), • Vaz mı geçtin?, Getiri mi vermeli?
RTÜK’e (RTÜĞ’e değil), TÜBİTAK’ın (TÜBİTAĞ’ın de-
ğil)… HATIRLATMA
Ancak birlik kelimesiyle yapılan kısaltmalarda söyleyişte k’nin Mı soru edatı/eki olumsuzluk eki “-ma / -me”nin daralmış hâliyle
yumuşatılması normaldir: karıştırılmamalıdır. Olumsuzluk eki bitişik yazılırken soru eda-
• ÇUKOBİRLİK’e (söylenişi ÇUKOBİRLİĞE), FİSKOBİRLİK’ tı/ eki ayrı yazılır:
in (söylenişi FİSKOBİRLİĞİN)… • Bilmiyordum. • Bilmiyor muydum?

Yazım Kuralları
DE'NİN YAZIMI Kİ’NİN YAZIMI

✓✓ Türkçede de, ek veya bağlaç olarak karşımıza çıkabilir. Ek ✓✓ Türkçede “ki” ek veya bağlaç şeklinde karşımıza çıkar. Ek
olan “-de” bitişik yazılırken bağlaç olan “de” ayrı yazılır. şeklinde karşımıza çıkan “-ki” bitişik yazılırken bağlaç şeklinde
✓✓ Bağlaç olan da / de ayrı yazılırken kendisinden önceki kelime-

karşımıza çıkan “ki” ayrı yazılır.
nin son ünlüsüne bağlı olarak büyük ünlü uyumuna uyar: • bilmem ki, demek ki, kaldı ki…
• Kızı da geldi gelini de. • Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer.
• Durumu oğluna da bildirdi. ✓✓ Birkaç örnekte ki bağlacı kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır,
• Sen de mi kardeşim? Güç de olsa. bunları “simbohçam” kodlamasıyla bulabiliriz:
• Konuşur da konuşur. • Sanki, İllaki, Mademki, Belki, Oysaki, Hâlbuki, Çünkü, Meğerki
✓✓ Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de ayrı ya-
UYARI zılır:
Ayrı yazılan da / de hiçbir zaman ta / te biçiminde yazılmaz: • Ders bitti, zil çaldı mı ki?
• Gidip de gelmemek var, gelip de görmemek var. (Gidip te • Seni öyle göreceğim geldi ki.
gelmemek var, gelip te görmemek var değil.)
BİLİYOR MUYDUNUZ?
UYARI Ki bağlacı ile -ki ekinin ayrımı, genellikle -ler ekini alıp alma-
Ya sözüyle birlikte kullanılan da ayrı yazılır: ması ile kontrol edilebilir. Ki bağlacı, -ler ekini kabul etmezken
ek olan -ki, -ler ekini kabul eder. Burada dikkat etmeniz gere-
• ya da
ken ise cümleyi değil sadece eklediğiniz kelimeyi okumaktır.
• Bu sokaktaki insanlar beni yoruyor. (Bu sokaktakiler diye-
UYARI
biliyoruz, o hâlde bu ki, bitişik yazılmalıdır.)
Da / de bağlacını kendisinden önceki kelimeden kesme ile ayır- • Sen ki beni hor gören birisin. (Senkiler diyemiyoruz, o hâl-
mak yanlıştır: de bu ki, bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır.)
• Ayşe de geldi (Ayşe’de geldi değil).
• Kitabın kapağına da dikkat et (Kitabın kapağına’da dikkat et
ETKİNLİK - 9
değil).
Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde “de, mi, ki’nin yazımı” ile
BİLİYOR MUYDUNUZ? ilgili yazım yanlışı vardır, işaretleyiniz.
De kelimesi veya eki, cümleye göre farklı anlamlar katabilir. 1. Yarın ki bizim için çok önemli bir gün çünkü sonuç-
De; bir yerde, bir zaman diliminde olma veya bulunma anla- lar açıklanacak.
mı katarsa bitişik yazılırken “Bunun yanında bu da var.” anla- 2. Sende gördün mü havada uçan şu garip cisimleri?
✓
mı katıyorsa ayrı yazılır:
• Bu topraklarda herkesin emeği var. 3. Ufak tefek aksilikler oldu diye vaz mı geçeceksin
işi bitirmeden?
Emeğin olduğu yeri gösterdiği için bitişik yazılır.
4. Seninkinin aklındakileri az çok tahmin edebiliyo-
• Bu soruyu da doğru çözemedi.
rum aslında, biliyor musun?
Başka soruları da çözemediğini belirtme maksadıyla kul-
✓ 5. Fabrikada da şurada ki ikaz tabelasından yokmuy-
lanılan “de” ayrı yazılır.
du?
✓ 6. Mademki bizimle gelmeyecektin niçin bunu zama-

ÖĞRENCİNİN NOTU
nın da bize söylemedinki?
7. Eğer ki bu hedefe ulaşamazsak yaptığımız onca

çaba boşa gidecektir.

Yazım Kuralları
PEKİŞTİRMELİ SÖZLERİN YAZIMI BİRLEŞİK KELİMELERİN YAZIMI

✓✓ Sıfat veya zarf görevindeki pekiştirmeli sözler bitişik yazılır: Birleşik kelimelerin yazımında genel olarak iki ana kural geçerlidir:
• apaçık, apak, büsbütün, çepeçevre, çırılçıplak, dümdüz, düpe- 1. İkinci kelime anlamını koruyorsa bu kelimeler ayrı, ikin-
düz, gömgök, karmakarışık, darmadağınık… ci kelime anlamını yitirmişse bu kelimeler bitişik yazılır.
İKİLEMELERİN YAZIMI Cümledeki anlama çokça dikkat edilmelidir:
İkilemeler ayrı yazılır: • deniz kızı: Bu masaldaki deniz kızı, herkesi etkilemişti.
• adım adım, ağır ağır, akın akın, allak bullak, aval aval (bak- • denizkızı: Köpek balıkları, denizkızı yiyerek beslenmelerini ta-
mak), çeşit çeşit… mamlarlar.
• bata çıka, çoluk çocuk, düşe kalka, eciş bücüş, eğri büğrü, • bakla çiçeği: Tarladan bakla çiçeği toplamaya başladık.
enine boyuna, eski püskü, ev bark, konu komşu, pılı pırtı… • baklaçiçeği: Odamı baklaçiçeği rengine boyamayı istiyorum.
m ile yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır:
2. İlk kelimede düşme, türeme gerçekleşmediğinde kelime-
• at mat, çocuk mocuk, dolap molap, kapı mapı, kitap mitap…
ler ayrı; ilk kelimede düşme, türeme gerçekleştiğinde keli-
✓✓ İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de ayrı ya-
meler bitişik yazılır.
zılır:
• his+etmek> hissetmek
• baş başa, diz dize, el ele, göz göze, iç içe, omuz omuza, yan
• fark+etmek > fark etmek
yana, elden ele, başa baş, bire bir (ölçü), dişe diş; ardı ardına,
peşi peşine, ucu ucuna… • sağ+ol > sağ ol
• hoş+geldin > hoş geldin
ALINTI SÖZLERİN YAZIMI
• hoşça+kal > hoşça kal
1. Çift ünsüz harfle başlayan Batı kökenli alıntılar, ünsüzler
arasına ünlü konulmadan yazılır: • boş+ver > boş ver
• francala, gram, gramer, gramofon, grup, Hristiyan, kral, kre-
di, kritik, plan, pratik, problem, profesör, program, proje, pro-
DİKKAT
paganda, protein, prova, psikoloji, slogan, snop, spiker, spor, Bazı kelimelerde ses olayı meydana gelmese de bitişik yazı-
staj, stil, stüdyo, trafik, tren… labilir:
Bu tür birkaç alıntıda, söz başında veya iki ünsüz arasında • katetmek, cemetmek, vadetmek, menetmek…
bir ünlü türemiştir. Bu ünlü söylenişte de yazılışta da gös-
terilir:
NOT
• iskarpin, iskele, iskelet, istasyon, istatistik, kulüp…
2. İçinde yan yana iki veya daha fazla ünsüz bulunan Batı kö- Bu bilgilerle yazım kurallarının bir kısmını halletmiş olacağız.
kenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konmadan yazılır: Ancak farklı kuralların da geçerli olduğunu unutmamak en
doğrusudur.
• alafranga, apartman, biyografi, elektrik, gangster, kilogram,
orkestra, paragraf, telgraf…
3. İki ünsüzle biten Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına AYRI YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER
ünlü konmadan yazılır: 1. Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiille-
• film, form, lüks, modern, natürmort, psikiyatr, slayt, teyp… riyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir
4. Batı kökenli alıntıların içindeki ve sonundaki g ünsüzleri ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır:
olduğu gibi korunur: • alt etmek, arz etmek, azat etmek, kabul etmek, kul etmek, terk
• biyografi, diyagram, dogma, magma, monografi, paragraf, etmek, var olmak, yok etmek…
program; arkeolog, demagog, diyalog, filolog, jeolog, katalog, 2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci keli-
monolog, psikolog, ürolog… mesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ay-
Ancak fotoğraf ve topoğraf kelimelerinde g’ler, ğ’ye döner. rı yazılır.

Yazım Kuralları
a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar: d. Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan bir-
• ateş balığı, kedi balığı, kılıç balığı, köpek balığı… leşik kelimeler:
• çalı kuşu, deve kuşu, muhabbet kuşu, saka kuşu… • açık oturum, açık öğretim, ana dili, Ay tutulması, baş ağrısı
(hastalık), çıkış yolu, çözüm yolu, iş birliği, iş bölümü, yer çe-
• ağustos böceği, hamam böceği, uçuç böceği, uğur böceği…
kimi…
• at sineği, et sineği, meyve sineği…
HATIRLATMA
HATIRLATMA
Baş ağrısı kelimesinin iki yazımı vardır. Sürekli sıkıntı yaratan
Sivrisinek kelimesi istisnai bir şekilde bitişik yazılır.
kimse anlamına gelen “başağrısı” bitişik yazılır.
• deniz yılanı, ok yılanı, su yılanı, boa yılanı; Ankara keçisi, dağ
keçisi, yaban keçisi; Beç tavuğu… e. Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar: • dil bilimi, halk bilimi, ruh bilimi, yer bilimi; dil bilgisi…
• ayrık otu, beşparmak otu, güzelavrat otu, kelebek otu, ökse f. Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
otu, pisipisi otu… göz yuvarı, renk yuvarı, yer yuvarı; hava küre, yarı küre, ya-
• ateş çiçeği, çuha çiçeği, güzelhatun çiçeği… rım küre…
• avize ağacı, kâğıt ağacı, mantar ağacı, öd ağacı, tespih ağa- g. Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelime-
cı… ler: bohça böreği, ezogelin çorbası; acı badem kurabiyesi; Ke-
• altın kökü, eğir kökü, helvacı kökü, meyan kökü; ek kök, saçak malpaşa tatlısı, yoğurt tatlısı; badem şekeri, kestane şekeri…
kök, yumru kök… • çiğ köfte, içli köfte; dolma biber, sivri biber; kuru yemiş…
• dağ elması, yer elması; çalı dikeni, Japon gülü; Antep fıstığı,
ğ. Gök cisimleri: Çoban Yıldızı, Kervan Yıldızı, Kutup Yıldızı,
çam fıstığı; sırık fasulyesi, soya fasulyesi; Amerikan bademi,
kuyruklu yıldız; gök taşı…
taş bademi; kaya sarımsağı, köpek sarımsağı; şeker pancarı,
yaban pancarı… h. Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan
• kuru fasulye, kuru incir, kuru soğan, kuru üzüm… birleşik kelimeler:
• patlak göz, süzgün göz; süt dişi; kuyruk sokumu; ekşi surat,
HATIRLATMA kepçe surat; gaga burun (kimse), karga burun, kepçe kulak…
Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçiçeği ı. Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere
(renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızo- bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler:
tu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çö-
• çetin ceviz, çöpsüz üzüm; eski kurt, sarı çıyan, sağmal inek;
reotu ve yazımı gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik eski toprak, eski tüfek, kara maşa, sapsız balta, çakır pençe,
yazılır. demir yumruk, kuru kemik…
c. Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik ke- i. Zamanla ilgili birleşik kelimeler: bağ bozumu, gece yarısı,
limeler: gün ortası, hafta başı, hafta sonu…
• alçı taşı, Hacıbektaş taşı, Oltu taşı, dikili taş, kayağan taş, yap- 3. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan
rak taş, gök taşı… sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır:
• arap sabunu, alt geçit, tüp geçit, toplu iğne, vurmalı çalgılar, • bakar kör, çalar saat, çıkar yol, döner sermaye, güler yüz,
vurmalı sazlar, yapma çiçek… koşar adım, yazar kasa, yeter sayı; akan yıldız, doyuran bu-
• afyon ruhu, katran ruhu, lokman ruhu, nane ruhu, tuz ruhu… har, uçan daire…
ç. Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler: 4. Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim
tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır:
• Arnavut kaldırımı; çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yo-
lu, keçi yolu; köprü yol… • bal rengi, duman rengi, gümüş rengi, portakal rengi…

Yazım Kuralları
5. Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sı- BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK KELİMELER
fatlar ayrı yazılır: 1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
• açık mavi, açık yeşil, kara sarı, kirli sarı, koyu mavi, koyu ye- • birbiri (< biri biri), kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın
şil… ata), nasıl (< ne asıl), niçin (< ne için), pazartesi (< pazar erte-
si), sütlaç (< sütlü aş), mahvetmek (<mahıv etmek)…
6. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güney-
batı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, or-
2. Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler;
ta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır: etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiille-
• Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Orta Doğu, İç Asya, İç riyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya
Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu… ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır:
7. Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, il-

• emretmek, menolunmak, cemetmek, kaybolmak; darbetmek,
dercetmek, hamdetmek; affetmek, hissetmek, reddetmek…
çe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar ha-
riç şahıs adları ayrı yazılır:
3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında
• Cemal Nadir Sokağı; Koca Mustafapaşa; Kâzım Karabekir anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler
Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi… bitişik yazılır.
8. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terim-

a. Bitki adları: aslanağzı, civanperçemi, keçiboynuzu, kuşbur-
ler ayrı yazılır:
nu, altıparmak (palamut), beşbıyık (muşmula), çobançantası,
• ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; şeytanarabası, havvaanaeli, meryemanaeldiveni…
ceviz içi, hafta içi, yurt içi; aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı
sıra, sıra dışı… b. Hayvan adları: danaburnu (böcek), beşparmak (deniz hayva-
nı), kamçıkuyruk (koyun), kamışkulak (at), karagöz (balık), ka-
rafatma (böcek), yeşilbaş (ördek), yalıçapkını (kuş), karadul
DİKKAT
(örümcek)…
içyağı, içtepi, içgöreç, içgörü, içgüdü, içbükey; dışbükey, dış-
beslenen; sıradağ gibi kelimeler bitişik yazılır. c. Hastalık adları: itdirseği (arpacık), delibaş, karabaş, karaba-
cak…
9. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan

ç. Alet ve eşya adları: balıkgözü (halka), deveboynu (boru), do-
birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
muztırnağı (kanca)…
• deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi,
tepe üstü (en yüksek nokta)… d. Biçim, tarz, tür, motif vb. adlar: ayıbacağı (yelken biçimi),
balıksırtı (desen), civankaşı (nakış), eşeksırtı (çatı biçimi),
10. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük,
koçboynuzu (desen), köpekkuyruğu (yağlı güreş),
küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa
getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı
e. Yiyecek adları: hanımgöbeği (tatlı), kadınbudu (köfte), kedidi-
yazılır:
li (bisküvi)…
• alt yazı; ana bilim dalı, ana dili, ana sınıfı; ön söz, ön yargı; art
damak, art niyet; arka plan, arka teker; orta oyunu; büyük dal- f. Oyun adları: beştaş, dokuztaş, üçtaş…
ga, büyük defter; küçük harf, küçük parmak; peşin fikir, peşin
hüküm; tek eşli, tek hücreli; çok hücreli… g. Gök cisimlerinin adları: Altıkardeş (yıldız kümesi), Arıkovanı
(yıldız kümesi), Kervankıran (yıldız), Samanyolu (yıldız kümesi)…
HATIRLATMA
ğ. Renk adları: baklaçiçeği, balköpüğü, camgöbeği, devetüyü,
anaerki, kadınana, sütana, anamal, anaokulu gibi kelimeler bi- fildişi, gülkurusu, kavuniçi, narçiçeği, ördekbaşı, ördekgagası,
tişik yazılır. tavşanağzı, tavşankanı, turnagözü…

Yazım Kuralları
h. Oğlu, kızı sözleri: çapanoğlu, eloğlu, hinoğluhin, elkızı… 10. İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi
adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır:
4. -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak,
durmak, gelmek ve yazmak fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller • Alper, Birol, Gülnihal…
bitişik yazılır:
11. İki veya daha çok kelimeden oluşmuş il, ilçe, semt vb. yer
• düşünebilmek, sevebilmek; alıvermek, gülüvermek; uyuyakal- adları bitişik yazılır:
mak; gidedurmak…
• Çanakkale, Gümüşhane; Acıpayam…
5. Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik
✓✓ Şehir, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su, çay…
kelimeler bitişik yazılır:
kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamla-
• albeni, ateşkes, dönbaba, gelberi, incitmebeni, sallabaş, unut- ması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır:
mabeni; batçık, çekyat, geçgeç, kaçgöç, kapkaç, örtbas, se- • Akşehir, Eskişehir, Suşehri, Yenişehir; Atakent, Batıkent…
çal, tutkal, yapboz, yazboz…
6. -an / -en, -r / -ar / -er / -ır / -ir, -maz / -mez ve -mış / -miş sıfat- 12. Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan,
fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik köy vb. yer ve kuruluş adlarında, unvan kelimesi sonda
yazılır: ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır:
• gökdelen, yelkesen; akımtoplar, altıpatlar, barışsever, ba- • Abidinpaşa, Bayrampaşa…

sınçölçer, özezer, pürüzalır; değerbilmez, etyemez, hacıyat-
maz, kadirbilmez, karıncaezmez, kuşkonmaz, külyutmaz, tan- 13. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır:
rıtanımaz, varyemez; çokbilmiş, güngörmüş… • güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu
DİKKAT 14. Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde
yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan
Bu eklerin geldiği kelimeler, belirli bir tarz veya özellik bildirme-
kelimeler de vardır:
yip yüklem görevli kullanılırsa ayrı yazılır. Bu nedenle cümle-
deki anlama çok dikkat edilmelidir.
a. Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları: başağırlık, baş-
• Bu çocuk ne değer bilir ne kıymet. bakan, başbayan, başçavuş, başeser, başfiyat, başhekim…
7. İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaş- b. Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluş-
mış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelime- turulan belirtisiz isim tamlamaları: aşçıbaşı, binbaşı,
ler bitişik yazılır: çarkçıbaşı, çeribaşı, elebaşı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı,
• dalbastı, fırdöndü, gecekondu, hünkârbeğendi, imambayıldı, yüzbaşı…
karyağdı, külbastı, mirasyedi, serdengeçti, şıpsevdi…
c. Ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan
8. Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) belirli birleşik kelimeler: ağababa, ağabey, beyefendi, efendibaba,
geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış
hanımanne, hanımefendi…
ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
• dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti, uçtuuçtu; biçerbağlar, biçerdö ç. Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi,
ver, göçerkonar, kazaratar, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, herhâlde (belki), hiçbir, hiçbiri belirsizlik sıfat ve zamirleri
yanardöner, yüzergezer… de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
9. Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin

sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: HATIRLATMA
• ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı; akşamüstü, aya- “Pek çok, her bir” gibi kelimelerle “her hâlükârda” anlamı taşı-
küstü, bayramüstü, gerçeküstü, ikindiüstü, olağanüstü, öğ-
yan “her hâlde” ayrı yazılır.
leüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü; akşamüzeri, ayaküzeri…

Yazım Kuralları
15. Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:

UYARI
aşevi, bakımevi, basımevi, doğumevi, gözlemevi, huzurevi,
kahveevi, konukevi, orduevi, öğretmenevi, polisevi, yayınevi… “bire bir” sözcüğü “aynı, tıpkı, yüz yüze, karşılıklı olarak, ölçü,
miktar” anlamında kullanılırsa ayrı; “etkisi kesin olan, istenildiği
gibi, uygun” anlamında kullanılırsa bitişik yazılır.
HATIRLATMA • Onunla bire bir çalıştık dersten sonra.
Ev sözcüğü bağ evi, dağ evi, orman evi, kuş evi, hücre evi gibi • Bu koku, göğüs darlığına birebir imiş.
kelimelerde ayrı yazılır. Bunun sebebi bitişik yazılan kelimele-
rin ortak kullanım alanı olmasıyken bağ evi, dağ evi gibi yerle-
rin tekil kullanım alanı olmasıdır. UYARI
Aşağıdaki sözcükler bitişik yazılır, unutma!

16. Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik keli-
meler bitişik yazılır: çayhane, dershane, kahvehane, yazıha- dembedem özbeöz yeşilzeytin
ne; beyanname, kanunname, seyahatname…
anbean katbekat onikitelli
17. Zede ile oluşturulmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır:

tekdüze tekgövde huzurevi
depremzede, afetzede, selzede, kazazede…
küçükbaş Küçükayı sağkol
18. Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: darı-
dünya, ehlibeyit, gayrimenkul, gayrimeşru, Kuvayımilliye, Mi- sağduyu sağgörü sağtöre
sakımillî, Servetifünun…
karmakarışık birdenbire birdirbir
19. Arapça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: darül-

yankesici içbükey içgüdü
fünun, şeyhülislam, bismillah, fenafillah, fisebilillah, hafazanal-
lah, inşallah, maşallah, velhasıl… içdenetim ortaöğretim ortaöğrenim
20. Müzikte kullanılan makam adları bitişik yazılır: acembuse- ortaokul ilkokul büyükanne
lik, hisarbuselik, muhayyerkürdi…

büyükbaba büyükbaş büyükelçi
21. Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettiril- büyükşehir Büyükayı otoyol
miş olan kuruluş adları bitişik yazılır: İçişleri, Dışişleri,
Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi, Samanyolu ayakyolu aşevi
Gaziosmanpaşa Üniversitesi…
yerküre alyuvar akyuvar
22. Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan veya hastalık adları çokbilmiş çokgen çoksatar
bitişik yazılır: akağaç, alacamenekşe, karadut, sarıçiçek; ala-
balık, beyazsinek, bozayı; aksu, akbasma, mavihastalık, ma- altyapı anaokulu anapara
viküf…
anayasa önsezi öngörü
ÖĞRENCİNİN NOTU
öngörmek üstyapı astsubay
ÖDEV
Miray TYT Türkçe Soru Bankası’ndan
TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 28 Yazım Kuralları Test 5-8’i çözebilirsin.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün ya- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki”nin yazımı ile ilgili
zımı yanlıştır? bir yanlışlık yapılmıştır?
A) Öğretmen herkesin bir tasfir çalışması yapmasını istedi. A) Sendeki şansın yarısı ben de olsa okuldaki sınavların
B) İşçi ücretlerine yapılan zam belli olunca herkes şaşırdı. hepsini geçmiştim.
C) Pişmiş sarımsak yemek mideye iyi geliyormuş. B) Ne var ki herkes aynı şeyden dert yanıyor ancak kimse
sorumluluk almıyor.
D) Rastlantı mıdır bilmiyorum ama onu görmek gerekti.
C) Bilsinki onunla bir daha tarafsız olmayan bir yayına çık-
E) Kahvaltıda üç adet poğaça yediği için kilo aldı.
mayacağım.
D) Mademki çalışmaya başladın, artık kendi ayakların üs-
tünde durabilirsin.
2. Aşağıdakilerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? E) Yıllar sonra bizimkilerin ilk defa tatile gitme konusunda
A) ...... Keme- aynı fikirde olduğunu gördüm.
raltı’na uğradı mı?
B) ...... Silivri’
den arkadaşım geldi.
C) ...... yer-
altı kaynaklarımız tükeniyor.
D) ...... Maraş-
lılar da şiir yazmayı sever.
E) ...... Ankara’ 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kulla-

da her yer devlet binası. nımı ile ilgili bir yazım yanlışı vardır?
A) Sabri Bey’in İstanbul’a olan dikkati yazısında belli oluyor.

B) İçişleri Bakanlığının internet sayfası yenilendi.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? C) Konya Ovası’na doğrudan tarım desteği verilmelidir.
D) Kandilli rasathanesi depremle ilgili verilerini açıklayacak.
A) Paramız değer kazanmadıkça ekonomi düzelmez.
E) Erzurum Kış Oyunları’na yoğun bir ilgi gösterildi.
B) Türk Dili Dergisi yeni sayısıyla hafta sonu çıkacak.
C) Van kedisi ile ilgili pek çok örnek verebilirim sizlere.
D) Avukat Hüseyin Bey’in söylediği savunma hazırlandı.
E) Olağanüstü zamandan geçerken makul olmak gerekmez mi?
4. İç Asya topraklarında çivit mavisi şeklinde açan çok

I II
popüler ama bizim bilmediğimiz bir çiçek varmış. Bu 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
III
A) Birçok insan iş bulma sıkıntısı yaşıyor.
çiçek bilim dünyasını alt üst etmiş durumda.
B) Otobüsü görünce birdenbire koşmaya başladı.
IV V
C) Arkadaşlarına direk mesaj atmayı düşünsen iyi olur.
Yukarıdaki cümlede numaralanmış sözcüklerden hangi-
D) Metrobüs şoförü kaza yapmamak için direndi.
sinin yazımı yanlıştır?
E) Sinema ya da tiyatro fark etmez, gidelim.

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden han- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?
gisinin yazımı yanlıştır?
A) Bazı konularda Batı’nın bu ikircikli tavrı çok yanlış algıla-
A) İnsan, hatırlamak istemediği düşünceleri bilinçaltına atar. ra neden oluyor.
B) Bilinç dışı faktörlerin etkisini daha çok görmekteyiz. B) 23 Haziran’da KKTC’ye bir iş adamı heyeti gönderileceği
C) Bir hafta önce işlenen cinayet bilir kişi tarafından inceleniyor. konuşuluyor.
D) Bir gün önce yaşadığı ağır olay bilinç kaybına yol açtı. C) ODTÜ’nünde listede yer alması gerektiğini bir ben mi dü-
şündüm?
E) Bilinç akışı her devirde kültürel bir etki sağlamıştır.
D) İngilizce, Almanca vb.leri gibi Avrupa dilleri birbirine çok
yakın dillerdir.
E) ÖSYM’ye yapılan çoğu itirazın neden reddedildiğini hiç
kimse bilmiyor.
2.Trakya’nın pek de bilinmeyen Uzunköprü Beldesi çeltik üretimi

I II
ve tarihî köprüsü ile ilgi odağı olmaya aday bir şehrimiz. Ancak
III
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki”nin yazımı yanlıştır?
İlçe Tarım Müdürlüğünün verileri ilçede tarımsal faaliyetlerin
A) Belli ki işler yolunda gitmiyor bu açıklamaya göre.
IV V
B) Sitenin sonundaki evlerin kiralık olduğu yazıyor.
yavaşladığını gösteriyor.
C) Madem ki cevap gelmedi bizler de başka bir yol buluruz.
Yukarıdaki cümlede numaralanmış sözlerden hangisinin D) Anlaşılan o ki iş yeri ruhsatınızda bir problem var.
yazımı yanlıştır? E) Ankara’nın iklim şartları İzmir’inkinden daha zor ki bunu
A) I B) II C) III D) IV E) V tartışmaya gerek yok.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yön adlarının yazımı ile
ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
A) Edebî metin kendi alanı dışına da çıkabilir ancak kurgusal
bir gerçeklikle bunu yapar. A) İlk açıklamalara göre batıdan gelen tepkiler olumsuz gibi
algılanmış.
B) Ahlak gibi müziğin evrensel olması onu birtakım sanatlar-
B) Bu ülkede Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne yatırım yapıl-
dan ayıran en temel ölçüttür.
mıyor demesin hiç kimse.
C) Şiir ile roman birebir ele alındığında insanın duyguları ve
C) 2028 Dünya Kupası’nın Kuzey Amerika ülkelerine veril-
aklı ile çelişmesi ortaya çıkar.
mesi şaşırtıcı olmuş.
D) Betimleme sanatı, renklerin algısal bütünlüğü ile meydana
D) Rüzgârın kuzeybatı yönünde sert esmesi denizcileri dü-
geldiği için insanları etkiliyor.
şündürüyor.
E) Tiyatro orijinal metinlere bağlı kalmadan gerçekleştirilen
E) Medeniyetler daha çok Mısır’ın kuzeyinde yer edinmiş
sahne arkası doğaçlamalardan oluşur.
kendilerine.


1. (I) Şiirlerimin ön yargılı olarak okunduğunu söylemeliyim. (II) 4. Sözcüklere gelen eklerde ünsüz benzeşmesi kuralına uyma-
Herkes şiiri kendi ideolojisi doğrultusunda inceliyor. (III) Bir mak yazım yanlışına neden olur.
takım sevimsiz yakıştırmalara maruz kalmak üzücü. (IV) Her
ne kadar sorunlu olsa da bir an dahi tereddüt etmedim yaz- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnekle-
maktan. (V) Ben her şeyimi şiire verdimse bilinsin ki yolum- yen bir kullanım vardır?
dan dönmeyeceğim. A) Dolaptan çıkardığı eski resimlere baktı içli içli.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir ya- B) Otomatik merdivende ayağı sıkıştı küçük kızın.
zım yanlışı vardır? C) Yol yorgunluğuna okkalı bir Türk kahvesi iyi gelir.
A) I B) II C) III D) IV E) V D) Sinop da kendi hâlinde gelişen illerden biridir.

E) 2005’den bu tarafa birçok yere tayinim çıktı.
2. Tekirdağ Kiraz Festivali 2005’ten bu yana gerek Trakya’mızın

I II
gerek diğer çevre illerimizin ilgisi ile karşılaşıyor. Tekirdağ

Belediyesi’nin çok yönlü organizesi ile il dışından birçok katı-
III IV 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?
lımcı festivali ziyaret ediyor. A) Bu mevsimde senden başka frenk gömleği giyen var mı?
V
B) Usta istedi diye bakkaldan Arap sabunu alacakmış.
Yukarıdaki numaralanmış yerlerden hangisinde bir ya- C) Kardeşimle yazın her gün maraş dondurması yeriz.
zım yanlışı vardır? D) Geçen gün arkadaşım evine Van Kedisi almaya gitmiş.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Kardeşimin çantasına biraz da Hindistan cevizi koydum.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “de” bağlacının yazımı

ile ilgili bir yanlışlık vardır?
A) Ceylanların doğada yaşam mücadelesi verdiğini unutma-

yalım.
B) Toplumsal sorunlarda ilim adamlarınca göz ardı edilip ikin- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazı-
ci plana atılıyor. mıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır?
C) “Bursa’da eski bir cami avlusu” sözü bu şiirin de temelidir A) Rahatsızlık duyduğun hiçbir davranışı bana söylememişsin.
diğerinin de. B) Birtakım insanlar bu konuda çok duyarsız kalıyor bana göre.
D) Seçkin yazarlar arasında ben de yer almak istemişimdir C) Birçoğumuz derse zamanında yetişemedik diye çok kızdı.
her zaman.
D) Onun için gayri menkul zengini diyorlar mahalledeki yaşlılar.
E) Birçok konuda sanat dünyasının da ayrıldığı noktalar olu-
E) Yanına birkaç şişe su al dememe rağmen unutmuş suları.
yor hep.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?
A) Senin de dediğin gibi ben de yazarın son kitabı yokmuş A) Ekonomik göstergeler Türk Lirası üzerinde baskı yaratma-
gerçekten. ya başladı.
B) Anlayamadığım şekilde içimde bir huzursuzluk var kaç B) Legal faaliyet gösteren bazı derneklerin üye aidatı sorunu
günden beri. yaşadığı biliniyor.
C) Benim kanaatimce Çanakkale de güzel şehirlerimizden C) Kastamonu Açık Cezaevinde mahkûmlar eylem yapmaya
biridir. çalıştı.
D) Bu telefon da hep bozuluyor bana gelince nedense, diye D) Sayıştay Kanunu tekrar Meclis gündemine geldi geçen
söyleniyordu. oturumda.
E) Geçen hafta senin getirdiğin vazoda duran çiçekler su- E) Geçen haftadan itibaren yerel bir televizyon kanalında işe
suzluktan kurumuş. başladı.
2. Oldum olası kendime çekidüzen vermeyi hiç bilmem.

I II
Sakal bir karış, saçlar öylesine, günlerce dolaştığım
olur. Bir Mehmet Bey vardı, komşumuz. Tanışır, 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmaların yazımı ile
konuşurdum ama adımı hiç merak etmemiş mi yoksa ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
unutumuvermiş, nedir? Bir gün benim için “Hani, A) AB’ye girmesek daha iyi olacak diyen bir kitle var ülkede.
III B) Gömlek pantolon vb. şeyler her yerde çok çeşitli artık.
saçı sakalı akar gibi bir adam geliyor buraya, o işte!” C) ÖSYM’nin sınavları açıklaması çok zaman alıyor.
IV
D) Şampiyonlar Ligi bu yıl BJK’nın katılımı ile renkli olacak.
demiş. Üstüme başıma özen göstermeyi beceremem.
E) UNICEF’e verdiğimiz paralar boşa mı gidiyor sizce?
Çoraplarım hep düşer, yakamla boyun bağımın biri
V
bir yanda diğeri bir yanda.
Bu parçada numaralanmış sözlerden hangisinin yazımı

yanlıştır?
ÖSYM
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bitişik yazılması gere-
ken birleşik kelime yanlış yazılmıştır?
A) Bildiğim kadarıyla Akdeniz’de köpek balığı saldırıları art-

maya başladı.
B) Geçen seneye kadar evimizde iki tane muhabbet kuşu
3. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinin yazımı yanlıştır? vardı.
C) Sen bu zamana kadar hiç bu kadar lezzetli meyan kökü
A) Dostlar herhangi bir menfaat beklemeden gelir yanına.
şerbeti içtin mi?
B) Paralel evrende canlılar var mıdır diye düşünüp duruyordu.
D) Defne yaprağının hangi hastalığa iyi geldiğini biliyor mu-
C) Çamaşır makinesini yeni yaptırdık ama dün yine bozulmuş.
sunuz?
D) Virajı alamayan kamyon şarampole yuvarlanmış.
E) Mahallemizdeki parkın bahçesi keçi boynuzu ağacıyla
E) Kahvaltı için yanımıza poaça alma fikri kimindi acaba? doluydu.

Noktalama İşaretleri
8. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur:

ÖĞRETMENİN NOTU
• Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evre-
NOKTA ( . )
leri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.
1. Cümlenin sonuna konur:
9. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üze-
• Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur. re üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur:
• Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu. • 1.000, 326.197, 49.750.812…
UYARI 10. Genel ağ adreslerinde kullanılır:
• http://tdk.org.tr
Örnek verilecek cümlelerde bahsedilen örnek sayısı ile veri-
len örnek sayısı eş olursa o cümlenin sonuna da nokta konur: 11. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır:
• Aklımdan iki şey geçiyor: yalnızlık, hüzün. • 4.5 = 20, 12.6 = 72…
2. Bazı kısaltmaların sonuna konur:

VİRGÜL ( , )
• Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd. Doç. (yardımcı doçent), Prof.
1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime grup-
(profesör), Cad. (cadde)…
larının arasına konur:
HATIRLATMA
• Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra
Uluslararası ölçü birimlerinde ve büyük harfli kısaltmalarda bu sıcak, aydınlık ve sevimli odanın havasında erir gibi oldum.
-T.C. ve T. hariç- nokta kullanılmaz: (Halide Edip Adıvar)
• kg, TDK, TSK, NETA, mm… 2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:
• Hiçbir zaman gelecekten korkmadı, sakin bir şekilde hayatın
3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:
ona vereceklerini bekledi.
• 3. (üçüncü), 15. (on beşinci); XV. yüzyıl; 2. Cadde
3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi
4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrı-
belirtmek için konur:
lan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta
• Melih Hoca, son zamanlarda aklına estiklerini yapmadan ev-
konur:
vel öğrencilerine danışmayı bir âdet hâline getirmişti.
• 3, 4 ve 7. maddeler; XII – XIV. yüzyıllar arasında…
4. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için
5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden
ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur:
sonra konur:
• Zemin bu kadar koyu bir kırmızıya dönüşünce, bir an için de
I. 1.
olsa, belirginliğini yitiriverdi sivilceleri.
6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları bir-
5. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arası-
birinden ayırmak için konur:
na konur:
• 29.5.1453, 29.X.1923… • Akşam, yine akşam, yine akşam
6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:
UYARI
• Adana’ya yarın gideceğim, dedi.
Tarihlerde ay adları, yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay ad-
7. Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine
larından önce ve sonra nokta kullanılmaz:
konur:
• 29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923…
– Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.
8. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin
7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için
sonuna konur:
konur:
• Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,
• Tren 09.15’te kalktı.
– Bu anahtar köşkü de açar, dedi. (Ömer Seyfettin)
• Toplantı 13.00’te başladı.

9. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve

UYARI
teşvik bildiren hayır, öyle, haydi, elbette vb. gibi kelime-
lerden sonra konur: Tamlamalarda tamlayan ile tamlanan arasına virgül konmaz
• Peki, gideriz. ancak tamlama karışıklığını engellemek adına tamlayandan
sonra virgül konabilir.
• Olur, ben de size katılırım.
• O sıralarda Türkiye’nin, kahramanlarını yitirmiş gibi üzgün-
10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime
lükle dolu bir hâli var gibiydi.
gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadığı-
nı göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır:
• Bu, tek gözlü, genç fakat ihtiyar görünen bir adamcağızdır. UYARI
• Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi. Metin içinde ve, veya, yahut, ya ... ya bağlaçlarından önce de
11. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur: sonra da virgül konmaz:
• Efendiler, bilirsiniz ki hayat demek, mücadele, müsademe de- • Ya şevk içinde harap ol ya aşk içinde gönül
mektir. (Atatürk) Ya lale açmalıdır göğsümüzde yahut gül!
• Sayın Başkan,
12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:
UYARI
• 38,6 (otuz sekiz tam, onda altı), 0,45 (sıfır tam, yüzde kırk beş)
13. Metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:
sonra konur: • Hem gider hem ağlar.
• Ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına dikkatli dikkatli • Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.
bakarak konuştu.
14. Özne olarak kullanıldıklarında bu, şu, o zamirlerinden NOT
sonra konur:
Tekrarlı bağlaçtan önce ara söz veya ara cümle gelirse vir-
• Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay olmaz.
gül konabilir:
• O, eski defterleri çoktan kapatmıştı.
• Ülkemizde sessiz bir şekilde bekleyen insanlar, aslında
15. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. beklemiyor gibiler, hem umut dolulardı hem de yılmış bir
maddelerden sonra konur: hâldeydiler.
• Falih Rıfkı ATAY, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.
PEKİ VİRGÜL NERELERE KONMAZ? UYARI
Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de

UYARI
bağlacından sonra virgül konmaz.
Metin içinde zarf-fiil eki almış bir kelime varsa ve bundan sonra • İmlamız lisanımız düzelince, lisanımız da kafamız düzelin-
başka zarf-fiil sıralanmıyorsa zarf-fiil ekinden sonra virgül kon- ce düzelecek çünkü o da ancak onlar kadar bozuktur, fazla
maz. değil!
• Cumaları bahçede buluştukça kıza kendisinin adi bir mek-
tep talebesi olmadığını anlatmaya çalışıyordu.
UYARI
UYARI Metin içinde -ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde kullanılan
Şart eki cümle içinde bir tane ise şart ekinden sonra virgül konmaz. mı / mi ekinden sonra virgül konmaz:
• Tenha köşelerde ağız ağıza konuşurken yanlarına biri gele- • Ben aç yattım mı kötü kötü rüyalar görürüm nedense. (Or-
cek olursa hemen susuyorlardı. han Kemal)

NOKTALI VİRGÜL ( ; ) ÜÇ NOKTA (…)

1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbi- 1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:
rinden ayırmak için konur: • Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülü-
• Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara veriyordu da bu yanı...
ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir. 2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık ya-
• Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; Ankara, Londra, Bakü. zılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:
2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirin- • Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz.
den ayırmak için konur: 3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya
bölümlerin yerine konur:
• Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahka-
halar atmak, ağlamak istiyorum. • ... derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye
başladı...
3. İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cüm-
4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucu-
lelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir:
nun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye
• Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünüyordu.
güç katmak için konur:
(Yahya Kemal Beyatlı)
• Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz! (Faruk Nafiz Çam-
HATIRLATMA lıbel)
5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:
Noktalı virgülün açıklama görevi yoktur. Aynı zamanda nokta-
lı virgül, virgülün gücünün yetmediği noktalarda devreye girer. • Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanı-
dılar:
İKİ NOKTA (: ) • — Koca Ali... Koca Ali, be!.. (Ömer Seyfettin)
1 Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur:
UYARI
• Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralaya-
lım: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta ko-
Emin Yurdakul, Ali Canip Yöntem. nulması yeterlidir:
2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur: • Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan.
• Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi:
Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşa- 6. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan ce-
masıdır. (Atatürk) vaplarda kullanılır:
3. Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır: • — Kimsin?
• a:ile, ka:til, usu:le, i:cat. — Ali...
4. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözler- — Hangi Ali?

den sonra konur: — ...
• Bilge Kağan: Türklerim, işitin! — Suya çekicini mi düşürdün yoksa!..
5. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin — !..
sonuna konur:
UYARI
• – Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?
Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.
Ziraatçı sayar:
– Yulaf, pancar, zerzevat, tütün... (Falih Rıfkı Atay) ÖĞRENCİNİN NOTU
6. Genel ağ adreslerinde kullanılır:
• http://tdk.org.tr
7. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:
• 56:8=7, 100:2=50…

SORU İŞARETİ ( ? )
UYARI
1. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna ko-
nur: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra ko-
nulabileceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:
• Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı?
• Arkadaş, sana uğurlar olsun!
• Atatürk bana sordu:
— Yeni yazıyı tatbik etmek için ne düşündünüz? 3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak iste-
2. Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümle- nen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti
lerin sonuna konur: kullanılır:
• Gümrükteki memur başını kaldırdı: • İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yok-
muş (!).
— Adınız?
3. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, KISA ÇİZGİ ( - )
tarih vb. durumlar için kullanılır: 1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:
• Yunus Emre (1240 ?-1320), (Doğum yeri: ?)… • Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bil-
mem.
UYARI 2. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için
ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur,
mı / mi ekini alan yan cümle temel cümlenin zarf tümleci oldu-
bitişik yazılır:
ğunda cümlenin sonuna soru işareti konmaz:
• Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yo-
• Akşam oldu mu sürüler döner.
lun ağzında durmuştu.
• Hava karardı mı eve gideriz. 3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayır-
mak için kullanılır:
UYARI • al-ış, dur-ak, gör-gü-süz-lük…
4. Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:
Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en
• al-, dur-, gör-, ver-; başar-, kana-, okut-, taşla-, yazdır-…
sona konur:
5. İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına
• Tüm bunları yapacak mı, yapmış gibi mi görünecek?
ve sonuna konur:
• -ak, -den, -ış, -lık; -ımsa-; -la-; -tır-…
UYARI 6. Heceleri göstermek için kullanılır:
Soru ifadesi taşıyan ama soru ile tamamlanmayan cümlelerin • a-raş-tır-ma, bi-le-zik, du-ruş-ma, ku-yum-cu-luk, prog-ram,
sonuna nokta konur: ya-zar-lık…
7. Arasında, ve, ile, ila, ...-den ...-e anlamlarını vermek için
• Bu kadar şeyi çözebilir mi, bilmiyorum.
kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:
• Aydın-İzmir yolu, Türk-Alman ilişkileri, Ural-Altay dil grubu, Dil
ÜNLEM İŞARETİ (!) ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 09.30-10.30, Galatasaray-Fener-
bahçe karşılaşması…
1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan
cümle veya ibarelerin sonuna konur:
ÖĞRENCİNİN NOTU
• Hava ne kadar da sıcak!
• Aşk olsun!
• Ne kadar akıllı adamlar var!
• Vah vah!
2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:
• Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! (Atatürk)

EĞİK ÇİZGİ ( / )
UYARI
1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur:
Kısa çizginin konabilmesi için tamlananın, tamlayanların ortak
Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden
noktası olması gerekmektedir:
yurdumun üstünde tüten en son ocak…
• “Türk-İran topraklarında petrol çıkarılıyor.” dendiğinde kısa
2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası
çizginin kullanımı yanlış olacaktır çünkü buradaki topraklar,
arasına ve semt ile şehir arasına konur:
iki ülkenin ortak noktası değildir. İki ayrı toprakta petrol çı-
karıldığı için arada virgülün olması daha doğru olacaktır. • Altay Sokağı No.: 21/6 Kurtuluş / ANKARA
Ülke adı yazılacağında ise
• Atatürk Bulvarı No.: 217

UYARI
06680 Kavaklıdere / Ankara
Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi
TÜRKİYE
konmaz:
3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları bir-
• On on beş yıl
birinden ayırmak için konur:
• Üç beş kişi geldi.
• 18/11/1969, 15/IX/1994…
8. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır: 4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kul-
lanılır:
• 50-20=30
• -a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden…
9. Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:
5. Genel ağ adreslerinde kullanılır:
• -2 °C
• http://tdk.gov.tr
6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 70/2=35
UZUN ÇİZGİ (—)
7. Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları
1. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır:
kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.
• g/sn (gram/saniye)
• Frankfurt’a gelene herkesin sorduğu şunlardır:
— Eski şehri gezdin mi?
TERS EĞİK ÇİZGİ ( \ )
— Rothschild’in evine gittin mi?
1. Bilişim uygulamalarında art arda gelen dizinleri birbirinden
— Goethe’nin evini gezdin mi? (Ahmet Haşim) ayırt etmek için kullanılır:
• C:\Belgelerim\Türk İşaret Dili\Kitapçık
2. Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da kona-
bilir: ÖĞRENCİNİN NOTU
• Sıtkı Bey — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Ger-
çekten ölecek adam ister.
İslam Bey — Ben daha ölmedim. (Namık Kemal)
UYARI
Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.

• Arabamız tutarken Erciyes’in yolunu
“Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu’nu?”

TIRNAK İŞARETİ ( “ ” ) TEK TIRNAK İŞARETİ ( ‘ ’ )

1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan 1. Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alın-
sözler tırnak içine alınır: ması gereken bir sözü, ibareyi belirtmek için kullanılır:
• Türk Dil Kurumu binasının yan cephesinde Atatürk’ün “Türk di- • Edebiyat öğretmeni “Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ gibisi var
li, Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” sözü yazılıdır. mı?” dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini okumaya başladı.
DENDEN İŞARETİ (“)

UYARI 1. Bir yazıdaki maddelerin sıralanmasında veya bir çizelgede alt
Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru alta gelen aynı sözlerin, söz gruplarının ve sayıların tekrar ya-
işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır: zılmasını önlemek için kullanılır:
• “İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” diyorlar. • a. Etken fiil
(Yahya Kemal Beyatlı) b. Edilgen “
YAY AYRAÇ ( )
2. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:
Yeni bir “barış taarruzu” başladı. 1. Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan
ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı
3. Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti ko-
başlıkları tırnak içine alınır: nur:
• Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler. • Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyo-
rum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için
UYARI geziyoruz. (Nurullah Ataç)
Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitap ve 2. Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:
dergi adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın eğik yazıyla • Yunus Emre’nin (1240?-1320)...
dizilerek de gösterilebilir: ✓✓ İmek fiilinin (ek fiil) geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.
• Höyük sözü Anadolu’da tepe olarak geçer.
• Cahit Sıtkı’nın Şairin Ölümü şiirini Yahya Kemal çok sevmişti. HATIRLATMA
Yay ayraç, farklı işlevlerde kullanılabilir:

Shakespeare (Şekspir) - okunuş
UYARI
İmek fiili (ek fiil) - anlam
Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için
Genom (genetik kod) - Türkçe karşılık
kesme işareti kullanılmaz:
Halikarnas Balıkçısı (C. Şakir Kabaağaçlı) – Unvan sahibi
• Elif Şafak’ın “Bit Palas”ını okudunuz mu?
3. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketle-

HATIRLATMA rini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır:
Anlam karışıklığının ortaya çıktığı durumlarda kesme işareti • İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) Ne oluyor beye-
değil de vurgu maksatlı tırnak işareti kullanılır: fendi? Allah rızası için bana da anlatın...
• Daha dün “elma”sını düşürmüştü kadın. 4. Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini
• Ülkede “bilgi”nin önemi kalmadı artık. göstermek için kullanılır:
• Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Mehmet
4. Bilimsel çalışmalarda künye verilirken makale adları tır- Akif Ersoy)
nak içinde yazılır. • Bir isim kökü, gerektiğinde çeşitli eklerle fiil kökü durumuna
getirilebilir (Zülfikar 1991: 45).

5. Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümlerin yerine ko- KESME İŞARETİ ( ’ )

nulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.
1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme
6. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandır- işaretiyle ayrılır:
mak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır: • Kurtuluş Savaşı’nı, Atatürk’üm, Türkiye’mizin, Gül Baba’ya,
• Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor. Yunus Emre’yi, Osmanlı Devleti’ndeki, Cebrail’den, Çanakka-
le Boğazı’nın, Samanyolu’nda, Sait Halim Paşa Yalısı’ndan,
7. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını
Resmî Gazete’de, Eski Çağ’ın, Yükselme Dönemi’nin, Cum-
göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:
huriyet Dönemi Türk Edebiyatı’na…
• 1496 (?) yılında doğan Fuzuli...
• “Onun için Batı’da bunlara birer fonksiyon buluyorlar.” (Bur-
8. Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra han Felek)
kapama ayracı konur:
• 1919 senesi Mayıs’ının 19’uncu günü Samsun’a çıktım. (Atatürk)
• I) 1) A)
✓✓ Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu
olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır:
KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] )
• Hisar’dan, Boğaz’dan…
1. Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay
ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır: ✓✓ Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük
harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek al-
• Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en
ması durumunda kesme işareti kullanılır:
güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.
• Bu Kanun’un 17. maddesinin c bendi... Yukarıda adı geçen
2. Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı ya-
Yönetmelik’in 2’nci maddesine göre...…
panın eklediği sözler için kullanılır:
• “Eldem, Osmanlıda en önemli fark[ın], mezar taşının şeklinde ✓✓ Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında
ortaya çık[tığını] söyledikten sonra...” (Hilmi Yavuz) kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır:
3. Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine • Yunus Emre’nin (1240?-1320), Yakup Kadri’nin (Karaosma-
ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır: noğlu)…
• Reşat Nuri [Güntekin], Çalıkuşu, Dersaadet, 1922. Server Be- ✓✓ Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır:
di [Peyami Safa] • Avrupa Birliği’ne üye ülkeler...
ÖĞRENCİNİN NOTU UYARI
Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen

ekler kesmeyle ayrılmaz:
• Türkiye Büyük Millet Meclisine
• Türk Dil Kurumundan
• Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının
• Bakanlar Kurulunun
• Türkiye Büyük Millet Meclisinin 112’nci Birleşiminin 2’nci
Oturumunda
• Dicle Üniversitesinden
• Nesibe Aydın Okullarına…

4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

UYARI
• 1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik, 657’yle…
Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında
başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz: 5. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri
ayırmak için konur:
• Boğaz Köprümüzün güzelliği, Amik Ovamızın bitki örtüsü,
• Başvurular 17 Aralık’a kadar sürecektir. Yabancı Sözlere Kar-
Kuşadamızdaki liman, İstiklal Marşımızın…
şılıklar Kılavuzu’nun veri tabanının genel ağda hizmete sunul-
duğu gün olan 12 Temmuz 2010 Pazartesi’nin TDK için öne-
mi büyüktür.
UYARI
6. Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek
Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldi-
için kullanılır:
ğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.
• Bir ok attım karlı dağın ardına
Düştü m’ola sevdiğimin yurduna
UYARI İl yanmazken ben yanarım derdine

Engel aramızı açtı n’eyleyim
Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan son-
ra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz: (Karacaoğlan)
• Türklük, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaş- 7. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur:
mak, Aydınlı, Konyalı, Melihlerden, Türkçenin… a’dan z’ye kadar, Türkçede -lık’la yapılmış sözler.
ÖĞRENCİNİN NOTU
UYARI
Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet, Çelik, Ha-

lit, Şahap; Bosna-Hersek; Kerkük, Sinop, Tokat, Zonguldak gi-
bi özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işare-
tine rağmen Ahmedi, Halidi, Şahabı; Bosna-Herseği; Kerküğü,
Sinobu, Tokadı, Zonguldağı biçiminde son ses yumuşatılarak
söylenir.
UYARI
Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harf-
le yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiy-
le ayrılmaz.
2. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine ge-

tirilen ekleri ayırmak için konur:
• Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Pa-
şa’ya; Türk Dil Kurumu Başkanı’na…
3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

• TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye…
ÖDEV
Miray TYT Türkçe Soru Bankası’ndan
TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 40 Noktalama İşaretleri Test 9-14’ü çözebilirsin.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraçla ( ) belirti- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül (,) diğerlerinden
len yere ötekilerinden farklı bir noktalama işareti konma- farklı bir görevde kullanılmıştır?
lıdır?
A) Sınav esnasında yanınızda telefon, dinleme cihazı ve sa-
A) Şiirlerinde sessiz dereler ( ) solgun ağaçlar sıkça yer alır- at gibi nesneler bulundurmayın.
dı usta şairin. B) Konu, tema, içerik kavramları genellikle birbiri ile karıştırı-
B) Yeni dönem şiirimiz ( ) zevksiz, köksüz, acemice görünü- lan kavramlardır.
yordu. C) Eskimiş eşyaların biriktirdiği tozlar, içerinin havasız küflü
C) Adana’ya yarın gideceğim ( ) demişti bana en son görüş- kokusu bizi bunaltmaya yetmişti.
tüğümüzde. D) Memleket isterim, dağlarından çiçekler açan baharlar
D) Evet ( ) kırk seneden beri Türkçe aşama aşama Türkçeleş- beklerim.
meye başladı. E) Medeniyetin beşiği, insanlığın yeşerdiği topraklar olan Fi-
E) Bu gece ( ) eğlenceleri içlerine sinmediği için bir daha dı- listin ne hâle gelmiş gördün mü?
şarı çıkmadı.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işareti (’) yanlış

kullanılmıştır?
2. Yazar Fakir Baykurt’un (I) birtakım makalelerden oluşan (II)
özel bir yeri olan kitabı Yol Hâlleri okura (III) yazarın her za- A) Anadolu’nun hemen hemen her yeri doğa güzellikleri ile
manki Türkçe lezzetini duyuruyor (IV) Baykurt her zaman oldu- doludur.
ğu gibi akıcı, sürükleyici, eğlendirici (V) B) Sevinç, keder, tasa, cesaret vb.’nin insan kalbindeki kana
bağlı oksijen miktarı ile doğrudan ilişkisine dayalıdır.
Bu parçada numaralanmış yerlerin hangisine herhangi
C) Ülkemizin Avrupa Birliği’ne üyelik süreci uzun yılların bir
bir noktalama işareti getirilemez?
birikimidir.
A) I B) II C) III D) IV E) V D) Yasemin’den aldığın kitabı bu hafta okuyabilmem için ba-
na verir misin?
E) Orhan Pamuk’un Nobel’i aldığı günkü konuşması çok
iyiydi.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tırnak işareti (“ ”) yan-

lış kullanılmıştır?
A) Bu romanda en önemli nokta “toplumsal değer” algısıdır

bana sorarsanız. 6. Ben size bunu açıklayayım: Söz vermiştim kendi kendime (I)
B) Akif’in dediği ne idi: “Uysalım ama çekmeye gelmez boy- yazı bile yazmayacaktım (II) Yazı yazmak da bir hırstan baş-
num.” ka neydi (III) Burada namuslu insanlar arasında (IV) sakin
C) Ziya Paşa’nın “Şiir ve İnşa” adlı makalesini buldum kütüp- (V) ölümü bekleyecektim (VI)
hanede.
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangi ikisine nokta
D) Panelde konuşmacılar “Huzur” başlığı altında aile yaşa- (.) işareti getirilmelidir?
mını irdeledi.
A) II ve III B) II ve VI C) I ve II
E) “Eski plaklardan birini geçen gün dinlediğini” söyledi bi-
zim akşamki yemekte. D) III ve V E) II ve V

1. Aşağıdakilerden hangisi virgülün (,) kullanıldığı yerler- 5. Aşağıdakilerden hangisi noktanın (.) kullanım yerleri ara-
den biri değildir? sında yer almaz?
A) Edebî eserlerde konuşma bölümünden sonraki ifadenin A) Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden
sonuna konur. sonra konur.
B) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. B) Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları bir-
C) Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi birinden ayırmak için konur.
belirtmek için konur. C) Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.
D) Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır. D) Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine
E) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime grup- konur.
larının arasına konur. E) Saat ve dakika gösteren sayıları ayırmak için konur.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işareti (’) ile ilgi-

li bir noktalama yanlışı yapılmıştır?
A) Yarışmaya 19’uncu sırada başlamak onun için dezavan-

taj olabilir.
6. • Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerden sonra konur.
B) 7,65’lik mermi kullanılması sonuca ulaşmak için bir ipucudur.
• Ünlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek için konur.
C) 2003’te yayımlanan kılavuza göre kitaptaki soruları oluş-
turuyoruz. • Herhangi bir sebepten açık yazılmak istenmeyen kelime-
lerin yerine konur.
D) Harran Ova’mızın suya ihtiyacı her geçen gün artmaya
başladı. • Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve-
ya bölümlerin yerine konur.
E) Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ni, incelediysen
notlarını ulaştırır mısın? Üç noktanın kullanımıyla ilgili bu kuralların hangisinin
örneği aşağıda verilmemiştir?
A) Shakespeare’in bir oyununda geçen şu sözler beni

3. Ben Ankara’da yaşadım (I) Zaman zaman kenar bir semtte,
hep etkiler:
zaman zaman üst düzey kesimin yaşadığı yerlerde (II) “Ga-
ripler Sokağı”, Sincan’ın bir kenar sokağının öykülenmesidir ... Kavgaya girmekten sakın ama girdikten sonra sıkı
(III) Orada yer verdiğim kahramanların çoğunu tanıdım (IV) dayan ki karşındakinin gözü senden korksun. Herkesi
dinle...
Ama gerçek kişiler, romanda, öyküde yer alınca gerçek ol-
maktan çıkarlar (V) B) Gecenin karanlığında onu kimse görmez, görse de tanı-
yamaz sanıyordu. Yanılmıştı. Ses kulağına geldiğinde sır-
Bu parçada numaralanmış yerlerin hangisine ötekiler- tı ürpertiyle gerildi:
den farklı bir noktalama işareti konmalıdır?
- Hey Nazif... Nazif diyorum, Nazif...
A) V B) III C) IV D) I E) II C) - Her şey olup bittikten sonra çantanı alıp öylece
gidebileceğini sanıyorsan aldanıyorsun. Uçağın saat
kaçta?
4. Sokrates hapse götürülürken karısı ( ) ( ) Seni haksız yere
- ...
götürüyorlar ( ) ( ) diye ağlayıp söylenmiş ( ) - Cevap ver lütfen!
Yukarıdaki parçada yay ayraçla ( ) gösterilen yerlere aşa- D) Bunca zaman sanki onu biz yetiştirmemişiz gibi, bambaş-
ğıdakilerin hangisinde verilen noktalama işaretleri sıra- ka davranış kalıplarını benimseyip karşıma C...’in tıpatıp
sıyla getirilmelidir? bir kopyası gibi çıkması beni deli ediyor.
E) Oturduğu masadan etrafında dans eden ve havalarda
A) (:) (“) (;) (”) (.) B) (,) (“) (.) (”) (.)
uçuşan kelebekleri görüyor ama yine de dudaklarını kıpır-
C) (:) (“) (!) (”) (.) D) (,) (“) (;) (”) (.) datıp tek kelime söyleyemiyordu ve bu hâli...
E) (:) (“) (,) (”) (!) ÖSYM


1. (I) Uzun soluklu öykülerinde ruh tahlillerini ( ) şekil farkını ön 4. Aşağıdakilerden hangisi kesme işaretinin (’) kullanıldığı
plana çıkarmıştır. (II) Dünya milletleri nasıl ilerliyorsa biz de o yerlerden biri değildir?
yolda çalışıp yürüyelim mi ( ) (III) Ulu Önder şöyle der ( ) “Biz,
A) Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme eklerini
Batı uygarlığını taklitçilik yapalım diye almıyoruz.” (IV) O ro- ayırmak için konur.
manın kurgusuna göre evin taş yürekli hanımı ve Arap hala-
B) Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu
yık Teravet’in elinde çok eziyet çeker ( )
olduğu zaman ekten önce kullanılır.
Aşağıdakilerden hangisi, numaralanmış cümlelerde boş C) Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlar-
bırakılan yerlere getirilecek noktalama işaretlerinden bi- dan sonra gelen diğer ekleri ayırmak için konur.
ri değildir? D) Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine ge-
A) İki nokta B) Soru işareti C) Ünlem işareti tirilen ekleri ayırmak için konur.
E) Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur.
D) Nokta E) Virgül
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalı virgülün (;) kul-

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir noktalama işareti
lanımı ve verilen açıklaması doğru değildir?
yanlış kullanılmıştır?
A) Ögeleri arasına virgül konmuş sıralı cümlelerde kullanılır:
A) Her akla geleni işleme, her ağacı taşlama.
Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur.
B) Çok söyleme, arsız edersin; aç bırakma, hırsız edersin.
B) Anlam bakımından gruplandırılmış kelimeler arasında
C) Oynayamayan gelin: “Yerim dar.” der.
kullanılır: Manavdan elma, armut, şeftali; biber, lahana ve
ıspanak aldım. D) Deveye “Neden boynun eğri?” demişler, o da “Nerem
doğru ki?” demiş.
C) Bir cümleden sonra yapılacak olan açıklamadan önce
kullanılır: Dün toplantıda şu kararı aldık; Herkes daha çok E) Bir “Yerim.” diyenden kork bir de “Yemem.” diyenden.
çalışacak.
D) Özneden sonra virgülle devam eden ögeler varsa özne-
den sonra kullanılır: Mehmet; Hasan, Ömer ve Kemal’i
yemeğe götürdü.
E) İçinde virgül kullanılan sıralı cümlelerde kullanılır: Ben,
büyük şehre gitmeyi hiç düşünmedim; ekonomik sorunla- 6. Bir kentin renkleri olabilir mi? Çocukluğumu geçirdiğim İstan-
rı aşmayı kendi yurdumda denedim. bul’un, rüyalarıma bile giren renkleri vardı ( ) Mesela evlerin
yakut kırmızısı, zebercet yeşili, gece mavisi, kehribar sarısı
kapıları hiç çıkmaz aklımdan. Çocukken hepsini hayran hay-
ran izler ( ) defterime resimlerini çizerdim. Şimdi gökdelenle-
rin karanlık camlarının renkleri süslüyor şehri. Ben de o kor-
kunç binaları her gördüğümde içimden haykırıyorum ( ) Ço-
3. Aşağıdakilerin hangisinde kısa çizgi (-) yanlış kullanıl- cukluğumun renkleri, geri dönün ( )
mıştır? Bu parçada parantezle belirtilen yerlere, sırasıyla aşağı-
A) Kurtuluş Savaşı, 1919-1923 yıllarında yapıldı. daki noktalama işaretlerinden hangileri getirilmelidir?
B) Siz dünyanın -emin olun- en iyi insanısınız, bunu bilin. A) (.) (,) (:) (!) B) (.) (,) (;) (.) C) (:) (;) (.) (!)
C) Elazığ-Malatya kara yolunda onarım çalışmaları var. D) (:) (;) (:) (!) E) (.) (;) (,) (.)
D) Dilimizdeki yapım ekleri; -lık, -li, -el, -inci... ekleridir.
ÖSYM
E) Sizleri saat 13-30’da bekliyoruz, katılacağınızı umuyoruz.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işareti (‘) yanlış 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül (,) diğerlerinden
kullanılmıştır? farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Geleceğin Türkiye’si her zaman genç olacaktır. A) Her bayram, 23 Nisan Bayramı, mutlaka çocuklarını et-
B) Millî Eğitim Temel Kanunu’nda değişiklik yapılmalıdır. kinliklere götürürdü.
C) 1985’ten beri hemen hemen her türde eser vermişimdir. B) Çeşitli hastalıklar, bakteri yolu ile vücudumuza yerleşiyor
ve kalıcı oluyor.
D) Üniversite 2’nci sınıftayken Ali Bey’i tanıdım.
C) Balıklar, su içinde belli aralıklarla solunum yapabilen can-
E) Van Gölü’müzün değeri maalesef bilinmiyor.
lılardır.
D) Küçüklüğünü gurbet ellerde geçiren genç oyuncu, Türki-
ye’ye geldiği için çok mutluydu.
E) “Bir Oku Bir Anlat” etkinliği, bu yıl Ankara’da gerçekleştiri-
lecek.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalı virgül (;) diğer-

lerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur.
B) Meraktan, heyecandan uyuyamadı; erkenden ayağa kalktı.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama yanlışı vardır?
C) Bülbül ötmüş, gül dinlemiş; kuşlar uçmuş, el izlemiş.
D) Matematik; Türkçe, tarih ve coğrafyadan daha anlaşılmazdır. A) Okurun, bir yapıtı değerlendiremeyeceğini düşünmek yan-
lıştır.
E) At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
B) Güzelliğin on par’etmez, bu bendeki aşk olmasa.
C) Yahya Kemal’in bazı şiirleri “Kendi Gök Kubbemiz” adı al-
tında çıktı.
D) Bakanlar Kurulu’nun aldığı kararlar basın yoluyla halka
duyuruldu.
E) Akşam, yine akşam, yine akşam... Göllerde bu dem bir
kamış olsam!
3. Attığımız her bir adım, yolun geri kalanı için katedilen ilk
adımdır. Bunu bilmeliyiz ki ne yöne adım atarsak atalım dün-
yanın sonu değildir. Önemli olan; benim kararlarım, benim
hayatım diyebilmektir. Kukla mı olmak istiyorsun? Yoksa gö-
ründüğün gibi gerçekten de candan bedenden mi olmak? Biz
insanlar çok garip varlıklarız. “Bugün ne yaptın?” diyorum.
“Hiçbir şey…” diyor.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru işareti (?) yanlış
Bu parçada aşağıdaki açıklamaların hangisine örnek bir kullanılmıştır?
kullanıma yer verilmemiştir?
A) Gümrükteki memur başını kaldırdı:
A) Yargı bildiren cümlelerin sonuna nokta konur.
– Adınız?
B) Parça içindeki aktarma cümleleri tırnak içine alınır.
B) Ankara’dan Antalya’ya arabayla üç saatte (?) gitmiş.
C) Bitmemiş cümlelerin sonuna üç nokta konur.
C) 1496 (?) yılında doğan Fuzuli, gazel şairi olarak bilinir.
D) Özneden sonra virgül kullanılır.
D) Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı?
E) Birbiri ardınca gelen soru cümlelerin arasına virgül konur.
E) Akşam olup hava karardı mı eve gideriz?


1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama yanlışı ya-
A) Bu yaz sezon açılmadan Antalya’ya yerli turist akını baş- pılmıştır?

ladı. A) Edebiyatın kültür-dil ilişkisine katkısı hiçbir zaman yadsı-
B) Konya Ovası her geçen yıl çölleşiyor, bir an önce tedbir namaz.
alınmalı. B) Yazın dünyamızda çok iyi (!) kalemler var ki dünyada ses
C) Sakarya Caddesi tadilat nedeniyle bir hafta yaya trafiğine getiremeyen bir yazınımız var.
kapatılacakmış. C) Dün gece kar yağarken dışarı çıktık; saatlerce eğlendik
D) İnegöl Köftesi insanda ayrı bir damak tadı bırakıyor ger- arkadaşlarla.
çekten. D) Kırgız’ım diyen biri Türk coğrafyasını unutmuş demektir
E) Ramazan Bayramı’nda öncelikle çocuklar mutlu edilmelidir. bence.
E) Kim bilir hangi sokakta kendini kaybetmiş, yoksun bırakıl-
mış gençliğini arıyor?
2. Romanın karakteri Mümtaz, Sahaflar Çarşısı’ndan geçerken

tanıdık bir sahafın uzattığı birkaç kitabı ayaküstü karıştırır.
I
Aslında bilinçaltı, kısa süre önce ayrıldığı Nuran’ın hayaliyle
II
doludur. Mümtaz yanı başında yaşayan bu kadını, âdeta or- 5. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde hece düşme-
III sinin nedeni farklıdır?
tada olmayan bir varlık gibi sevmektedir. Nuran, gönlüne dü- A) Derdinize derman niçin aramazsınız bu çağda anlamıyo-
şünce dışarıya çıkış amacını bir anda unutur ve sahaftan ay- rum ki!
rılıp sanki uyur gezer biri gibi çarşıyı baştan başa adımlar. B) Kahvaltı yapmadan güne başlamak, verimliliği düşürür
IV V bana sorarsanız.
C) Sınav sonuçları pazartesi açıklanacakmış son dakika ha-
Bu parçada numaralanmış sözlerden hangisinin yazı- berine göre.
mında yanlışlık yapılmıştır? D) Ramazan ayında güllaç yapılmayan ev yok gibidir bizim
mahallede.
E) Kamyonun devrilmesi sonucu yol trafiğe kapatıldı kaza
ÖSYM
olmasın diye.
3. Mademki ölümün önüne geçilemez ne zaman gelirse gelsin.

Sokrates’e ( ) ( ) O vicdansız zalimler seni ölüme mahkûm et-
tiler. ( ) dendiği zaman ( ) “Tabiat da onları ( )” demiş.
6. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin yazımı yan-
Bu parçada yay ayraçlarla ( ) belirtilen yerlere, aşağıda- lıştır?
kilerin hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıyla A) Stratejik ortaklarımızdan bize destek gelmiyor nedense!
getirilmelidir?
B) Bizim çocuk bukalemun gibidir, her kılığa girer.
A) (,) (“) (”) (,) (…) B) (:) (“) (”) ( ;) ( !) C) Yazılarınız gelişi güzel yazılmış havası vermiyor.
C) (;) (-) (-) (:) (...) D) (;) (“) (”) (,) (.) D) Her şey sizin istediğiniz gibi olmuyor bu hayatta.
E) (;) (“) (”) (:) (!) E) Doğum günümde bizi yalnız bırakmayanlara teşekkür ederiz.

TEST 16 SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR
1. Aşam dedim, aşamadım karlı dağları 4. Bir bebeğin gülücükler attıkça insanın derdi tasası hâlâ ak-
lında kalıyor ise o zaman dünya ile o kişinin ruh olarak bağı
Doya doya saramadım ben o kolları
kalmamıştır.
Çaresizim, çözemedim yalan dünyayı
Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
Vay benim kadersiz, dertli, çileli başım
A) Ünsüz değişmesi B) Ünlü daralması
Hem içeriden hem dışarıdan akar gözyaşım
C) Ünlü düşmesi D) Ünsüz benzeşmesi
Anam ağlar, babam için beni kim bilir
E) Ünsüz düşmesi
Ölür müyüm, yaşar mıyım kaç hekim bilir
Bir aşkım var yüreğimde onu kim bilir

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki”nin yazımıyla ilgili
Bu dizelerde bir yanlışlık yapılmıştır?
I. ünsüz benzeşmesi A) Yüzündeki benler giderek çoğalıyor fark ediyor musun?
II. ünsüz yumuşaması B) Sen ki zeki bir çocuksun, niye böyle yapıyorsun?
III. kaynaştırma C) Baktımki kitap okuyorlar, ben de onlara katıldım.
IV. ünlü düşmesi D) Karşı raftaki bardakların hepsi kırıldı tadilat yapılırken.
V. ünlü daralması E) Geçen günkü kazada ambulanstaki bazı aletler bozulmuş.
ses olaylarından hangilerine örnek gösterilebilir?
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükte fark-

lı bir ses olayı vardır?
D) III ve V E) IV ve V
A) Devrilen kamyondan sağ çıkan olmamış, kaza yerinde
feryatlar yükseliyordu.
B) Çevre ve doğaya duyarlı bir nesil yetiştirmek hepimizin
görevi.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yön adlarının yazımı ile C) Yanlış anlaşılmalara mahal vermemek gerekir, sosyal ha-
ilgili bir yazım yanlışı vardır? yatta bu en temel kuraldır.
A) Türklerin, Orta Asya’nın steplerinden geldiğini biliyoruz. D) Burada insanlar adaş diye çağırıyor birbirini, ilk duydu-
ğumda şaşırmıştım.
B) Rüzgârların güneybatı yönünde sert esmesi bekleniyor.
E) Teknolojinin ilerleme ivmesi çok hızlı oldu, bu hız bazen
C) Afrika’nın doğusu daha zor bir yaşam sürüyormuş.
devletleri dahi korkutuyor.
D) Her yıl bu etkinlik güney Ege civarında gerçekleştirilir.
E) Her fikir Doğu’da bir karşılık bulacaktır diye düşünüyorum.
7. İri gövdesi güneşte devasa bir petek gibi ışıldayan palmiye-
nin yaprakları altında üç kadın oturuyor (I) Fatma Aliye, Ha-
lide Edip, Samiha Ayverdi (II) Uzaktan güçlükle işitebildiğim
3. Düşüncelerinizi ve söylemlerinizi oluştururken şu soruların sesleri, vecd hâlinde kovanlarına girip çıkan bal arılarının
üzerinde düşünmeliyiz: Dinleyicilerimiz bu konuda neler bil- seslerini andırıyor (III) Ne etrafta onları sezen bir baş var ne
mektedir (I) Söyleyeceklerim hangi oranda onlar için yenidir de onlarda etrafla ilgilenen bir telaş (IV) İki ayrı zaman, aynı
(II) Hangi ölçüde bu yeni bilgileri özümleyebilirler (III) Ne an- tarihî konağın avlusunda akıyor biteviye (V)
latacağımı biliyorum (IV) ama Türk dilinin anlatım olanakları-
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine diğerle-
nı yeterince kullanabildim mi (V)
rinden farklı bir noktalama işareti getirilmelidir?
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine soru işa-
reti getirilemez? A) I B) II C) III D) IV E) V
ÖSYM


1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? 4. Şiir (I) hep kendine özgü kuraları olan (II) belli bir kalıpta ya-
zılan (III) sözcük beğenmeyen bir olguymuş gibi algılanınca
A) Egzoz gazlarının şehrin havasını kirlettiği bir gerçek.
gençler (IV) kadınlar şiirden uzak durmayı tercih etti aynı za-
B) Elektrik direklerine şarj bağlamak nasıl bir fikir? manda. Başkasının derdi (V) tasası gibi göründü bize.
C) Çamaşır makinesinin kullanma klavuzunu okumalısın.
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine diğerle-
D) Spor basınında jeneriklik gol konuşuluyor. rinden farklı bir noktalama işareti getirilmelidir?
E) Kaç ay sonra oğlunu tıraş ettirdi, biliyor musun?
A) I B) II C) III D) IV E)V
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım vardır?
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraçla ( ) gösteri- A) Bu genç her olay karşısında oldukça soğuk kanlı davranırdı.
len yere virgül (,) konmasına gerek yoktur? B) Derslerde konuları enine boyuna tartışmaktan keyif alıyoruz.
A) Hasta ( ) adamı yanına çağırıp adamdan bir bardak su istedi. C) Dünya edebiyatının önemli yapıtlarını tekrar inceledim.
B) Okuldaki öğrencilerin adlarını ( ) öğrenmelisin kısa sürede. D) Biz okulumuzda böyle sorunların yaşanmasını istemiyoruz.
C) Uzun ( ) yorucu ve sıkıntılı bir yolculuk yapmış gün boyu. E) Sanat programlarını kendisinin organize ettiğini söyledi.
D) Annem ( ) Selda ve Elif’i eve çağırmıştı sen yokken burada.

E) Herkes Ömer’in ( ) Alper’in ve Ufuk’un babasını merak ediyor.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün ya-

zımında yanlışlık yapılmıştır?
A) Bütün gün balık tuttuktan sonra akşamüzeri sakin bir koy-

da kamp kurduk.
3. I. Gazete almak için az önce setten dışarı çıktı.
B) Dedemin verdiği antika kargaburnu ile diğer tamir aletleri-
II. Olayların bir sebebi değil birkaç yönü bulunuyor. ni alet çantasına koyduk.
III. Tüm mal varlığını bir saat içinde başkasına sattı. C) Dilin birey ve toplum hayatında taşıdığı önem, anadili öğ-
IV. Aramızda kalır diye sırrımı sana verdim, sen ne yapmışsın? retimini de önemli kılmaktadır.
V. Bizlere de artık onları affetmek düşer diye düşünüyorum. D) Bizim çocuklar bu yaz, İstanbul'un en güzel yerinde deni-
ze nazır bir yazıhane açacak.
Numaralanmış cümlelerin hangi ikisinde ünsüz türeme-
sine uğramış sözcük kullanılmıştır? E) Zorlu bir tırmanıştı, Ağrı Dağı’nın zirvesine yaklaştığımız-
da basınçölçer alarma geçti.
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III ÖSYM
D) III ve IV E) IV ve V

Ses Bilgisi - Yazım Kuralları - Noktalama İşaretleri • CEVAP ANAHTARI
ETKİNLİK - 1 ETKİNLİK - 7
Büyük ünlü uyumuna Küçük ünlü uyumuna 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 14, 16, 17, 19, 20
uymayan sözcükler uymayan sözcükler ETKİNLİK - 8
Akşamleyin, fena, dayımgil, yağmur, görüyorum
2, 4, 5, 6, 8, 10
hangi, kitabı,görüyorum
ETKİNLİK - 9
ETKİNLİK - 2 ETKİNLİK - 3 2, 5, 6
devrildi ünlü düşmesi göğsüm çekim eki aldığı için
oynuyorsunuz ünlü düşmesi TESTLER
(ünlü daralması) cumartesi birleşik sözcük
biricik ünlü türemesi oluştururken TEST 1
gencecik ünlü türemesi kıvrımlar yapım eki aldığı 1. D 2. D 3. E 4. E 5. B 6. E
bana ünlü değişimi için (türetilirken)
yeşerecek ünlü düşmesi dilencilik yapım eki aldığı TEST 2
diye ünlü daralması için (türetilirken)
1. E 2. D 3. E 4. E 5. B 6. E
burnumdan çekim eki aldığı için
beslemişsin ünlü düşmesi
azıcık ünlü türemesi pazartesi birleşik sözcük TEST 3
oluştururken
şurada ünlü düşmesi 1. E 2. D 3. E 4. E 5. C 6. D 7. D
(ünlü aşınması) fikrimce çekim eki aldığı için
özlüyorum ünlü daralması
zikretmiş birleşik sözcük TEST 4
oluştururken
sapasağlam ünlü türemesi 1. D 2. B 3. B 4. A 5. E 6. C
beyninden çekim eki aldığı için
niye ünlü daralması
öğrenci ünlü düşmesi
kavşakta yapım eki aldığı TEST 5
için (türetilirken)
güllaç ünlü düşmesi yapayalnız yapım eki aldığı 1. C 2. B 3. E 4. D 5. E 6. D
(ünlü aşınması)
için (türetilirken) TEST 6
kaynana ünlü düşmesi seyrediyoruz birleşik sözcük
hapsolmuş ünlü düşmesi oluştururken 1. A 2. C 3. D 4. C 5. C 6. E
düpedüz ünlü türemesi aklımdaki çekim eki aldığı için
tasarlamışlar ünlü düşmesi
TEST 7
yumurtlayan yapım eki aldığı
sıyrılmalısın ünlü düşmesi için (türetilirken) 1. A 2. C 3. B 4. E 5. C 6. D 7. C
ayrıntı yapım eki aldığı
için (türetilirken) TEST 8
ETKİNLİK - 4 1. C 2. B 3. C 4. C 5. C 6. A
2. bana - ünlü değişimi TEST 9
3. sıyrıklar - ünlü düşmesi
4. niye - ünlü daralması 1. C 2. C 3. B 4. E 5. E 6. D
6. burada - ünlü düşmesi (ünlü aşınması)
TEST 10
7. oynamak - ünlü düşmesi
9. kahvaltıya - ünlü düşmesi (ünlü aşınması) 1. A 2. C 3. E 4. A 5. D 6. E
10. beslediğimiz - ünlü düşmesi TEST 11
ETKİNLİK - 5 ETKİNLİK - 6 1. B 2. A 3. E 4. D 5. B 6. B
ağlamıştı ünsüz benzeşmesi 1. Bildiğim, unuttum TEST 12
gittiğini ünsüz benzeşmesi, 2. hakkımı
ünsüz yumuşaması 3. kulağıma 1. A 2. D 3. E 4. B 5. D 6. C
bitki ünsüz benzeşmesi 4. estikçe, yükselen TEST 13
adımlarım ünsüz yumuşaması 5. Çarşamba, baloya
akışkan ünsüz benzeşmesi 6. Annesinin, aldığı, hediyeyi 1. C 2. C 3. E 4. C 5. C 6. A
yudum ünsüz yumuşaması 7. 17.45’te, söylediğim TEST 14
edilgen ünsüz yumuşaması 8. Herkesçe, ediyorsun
1. E 2. D 3. E 4. A 5. D 6. E
seçtiğiniz ünsüz benzeşmesi, 9. etkileyemezsin
ünsüz yumuşaması 10. Gece, bekçi, düdük, öttürdü TEST 15
fark ediyor ünsüz yumuşaması
1. D 2. D 3. A 4. C 5. E 6. C
kıskanç ünsüz benzeşmesi
simitçi ünsüz benzeşmesi TEST 16
ağaran ünsüz yumuşaması
1. B 2. D 3. D 4. B 5. C 6. D 7. A
gidenlerden ünsüz yumuşaması
TEST 17
seçkin ünsüz benzeşmesi
gecelerim ünsüz yumuşaması 1. C 2. B 3. E 4. A 5. A 6. C

04 Ses Yazım Noktalama Öğretmen

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

04 Ses Yazım Noktalama Öğretmen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

﻿

Ses Bilgisi - Yazım Kuralları - Noktalama İşaretleri

ÜNLÜLER VE ÖZELLİKLERİ BİLİYOR MUYDUNUZ?

ÜNSÜZLER VE ÖZELLİKLERİ DİKKAT

Bitişik yazılan birleşik kelimelerde ve tek heceli sözcüklerde

TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 2

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU (DÜZLÜK-YUVARLAKLIK UYUMU) SES OLAYLARI

a, e, ı, i " a, e, ı, i BİLİYOR MUYDUNUZ?

DİKKAT • burnum < burun - um, gitti < git - di…

3 TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

ÜNLÜ AŞINMASI ÜNLÜ DARALMASI

“de-” ve “ye-” fiilleri dışında “a, e” ünlülerinden biriyle biten fi-

“Gülücük” ve “öpücük” sözcüklerinde ünlü türemesi yoktur, ak-

TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 4

5 TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

TEST 1 KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR

5. Aşağıdaki altı çizili kelimelerin hangisinde hem ünlü

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde ünlü daral-

TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 6

KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR 2 TEST

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kökte ünlü değişmesi-

A) Alanya’da kaldığım beş yılda birçok farklı kültürden in-

7 TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ, UYUMU)

✓✓ Türkçede “p, ç, t, k” ünsüzlerinden biriyle biten bir sözcüğe ve- ÖRNEK:

BİLİYOR MUYDUNUZ? NOT

DİKKAT • BOTAŞ-da > BOTAŞ’ta, 17.45-de > 17.45’te…

Bazı sorularda yumuşamaya aykırılık sorulabilir. Bu tarz soru-

• millet-e > millete, evrak-a > evraka…

• Gaziantep-e > Gaziantep’e (Gaziantebe diye okunur ama ya-

TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 8

ağlamıştı ünsüz benzeşmesi

ÜNSÜZ TÜREMESİ (İKİZLEŞMESİ) • küçük-l- > küçül-, alçak-l- > alçal-…

9 TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

KAYNAŞTIRMA ÜNSÜZLERİ ULAMA

8. Herkesçe bilinen şeyleri niye tekrar ediyorsun ki?

9. Bu davranışlarınla beni etkileyemezsin.

10. Gece boyu bekçi düdük öttürdü.

TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 10

KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR 3 TEST

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesine uğ- E) ben miyim

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aynı sözcükte hem ün-

11 TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

TEST 4 KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR

5. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünsüz ben-

6. Yükselen fiyatlar yüzünden insanların alışveriş sepetleri artık

Bu cümlede altı çizili sözcükte görülen ses olayı aşağı-

TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 12

SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR 5 TEST

5. Hollanda’daki Eindhoven Teknoloji Üniversitesinden Peter

A) Ünsüz yumuşaması B) Ünlü daralması Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerin hangisinde

3. Cern gelecekte kurmayı planladığı devasa parçacık çarpış-

E) ‘‘umut ediliyor’’ sözcüğünde ünlü daralması vardır. E) Ünsüz türemesi

13 TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

TEST 6 SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR

6. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde kaynaştırma

A) Veli toplantısı yapılırken içeri giren birkaç kişi herkesi te-

TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 14

ÖĞRETMENİN NOTU BİLİYOR MUYDUNUZ?

BİLİYOR MUYDUNUZ? • Ben ki zamansız bahçeleri kucakladım

15 TYT TÜRKÇE Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

• Demirtaş (Ziya Gökalp)… 8. Devlet adları büyük harfle başlar:

• Kaymakam Erol Bey… • Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Musevilik,

BİLİYOR MUYDUNUZ? UYARI

rıtanımaz, varyemez; çokbilmiş, güngörmüş… • güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu