06

FÖY

TÜRKÇE

SES BİLGİSİ, YAZIM KURALLARI VE NOKTALAMA İŞARETLERİ

SES BİLGİSİ a-ğıt e-for

144424443

144424443
Türkçede sesler, ses yolundaki biçimlenişine göre ün- ko-lay-lık Küçük ünlü kam-yon Küçük ünlü
lüler (sesliler) ve ünsüzler (sessizler) olmak üzere ikiye uyumuna uyan uyumuna
ayrılır: çu-val ka-bul
örnekler uymayan
bı-çak şo-för örnekler
Ünlüler (Sesliler)
ku-lak rek-tör
Ses yolunda bir engele uğramadan çıkan seslerdir:

a, e, ı, i, o, ö, u, ü
Geniş Dar Küçük ünlü uyumu ile ilgili sorularda dikkat edilmesi
gereken iki ipucu vardır.
Kalın İnce Kalın İnce
Düz a e ı i İlk hecesi dışında o, ö bulunan sözcükler küçük ünlü
Yuvarlak o ö u ü uymuna aykırdır: kuaför, doktor, salon

a, e seslerinden sonra u, ü gelen sözcükler küçük ünlü

Ünlü Uyumları uyumuna aykırıdır: tabut, peruk

Ünlü Uyumlarını Bozan Durumlar

Büyük Ünlü Uyumu (Kalınlık-İncelik Uyumu)
✓✓ Türkçe kelimeler büyük ünlü uyumuna uymak zo-
Türkçede bir sözcükte ilk hecenin ünlüsü kalınsa
rundadır fakat bazı kelimeler zamanla ses de-
(a, ı, o, u) sonraki ünlüler de kalın; ilk hecenin ünlüsü
ğişikliğine uğradığı için uyum dışında kalmıştır:
inceyse (e, i, ö, ü) sonraki ünlüler de ince olur. Buna
büyük ünlü uyumu denir. inanmak (ınanmak), hangi (kangı), anne (ana), kar-
deş (kardaş), elma (alma), dahi (takı)
ka-pı-mız-da ki-tap-tan
1442443

1442443

Büyük ünlü Büyük ünlü ✓✓ Türkçede ekler kendisinden önceki kelimeye kalın-
in-ce-cik-ten ku-a-för-de lık-incelik bakımından uyar fakat “-gil -mtırak,-yor,
uyumuna uyumuna
gü-zel-li-ğin uyan or-kest-ra uymayan -ki,-leyin,-daş, -ken” ekleri büyük ünlü uyumuna
örnekler örnekler göre ses değişikliğine uğramaz. Her zaman tek şe-
yor-gun-sa-nız peh-li-van
killidir. Bu yüzden büyük ünlü uyumuna aykırı dü-
şebilir:
Küçük Ünlü Uyumu (Düzlük-Yuvarlık Uyumu)
dayımgil, yeşilimtırak, seviyor, dağdaki, akşamleyin,
Türkçede düz ünlülerden sonra (a, e, ı, i) düz (a, e, ı, i), meslektaş, uyurken
yuvarlak ünlülerden sonra (o, ö, u, ü) ise ya düz-geniş
✓✓ Birleşik sözcüklerde ve tek heceli sözcüklerde ünlü
(a, e) ya dar-yuvarlak (u, ü) ünlülerin gelmesidir. Küçük
uyumu aranmaz:
ünlü uyumuna hece hece sırayla bakılmalıdır.
Karadeniz, hanımeli, akşamüstü, yapabilir, dipnot
Yani a, e, ı, i’li heceden sonra a, e, ı, i’li bir hece (sev-gi,
ıs-lak); ✓✓ Yabancı bir dilden alıntı sözcükler ünlü uyumuna
uymayabilir. Bu yüzden yabancı sözcüklerde ünlü
o, ö, u, ü’lü heceden sonra ya a, e’li bir hece (gü-zel,
uyumu aranmaz, bunlara gelen eklerde de uyum-
co-şan) ya da u, ü’lü bir hece (gö-rüş, o-yun) gelmelidir.
suzluk görülebilir:
a, e, ı, i ₺ a, e, ı, i
kamyon, aktüel, miras, dünya, istasyon, rolü, saat-
o, ö, u, ü ₺ a, e, u, ü ler, kontrolde, harfi

1
 06

✓✓ Yardımcı fiille yapılan bazı birleşik fiillerde de ünlü

Örnek-1
? düşmesi görülür:
Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili sözcükler-
sabır-et- ¡ sabret, hapis-ol- ¡ hapsol-,
den hangisinin büyük ünlü uyumuna uymamasının
sebebi diğerlerinden farklıdır? kayıt-ol- ¡ kaydol-, zehir-et-¡ zehret-

A) Alim unutmuş, kalem unutmamış.
B) Tiyatroda suflör olarak görev alacak.
C) Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.
D) Edebiyat dünyasına şiirle adım attı.
E) İstanbul’u dinliyorum gözlerim kapalı.
Çözüm-1
✓✓ Bazı sözcükler türetilirken (yapım eki alırken) ünlü
düşmesine uğrayabilir:
beniz-e- ¡ benze-, uyu-ku ¡ uyku, oyun-a- ¡ oyna-,
ileri-le- ¡ ilerle-, öğren-ici ¡ öğrenci, çevir-e ¡ çevre,
koku-la- ¡ kokla-, ayır-ı ¡ ayrı, kavuş-ak ¡ kavşak,
sızı-la- ¡ sızla-, evir-e ¡ evre, besi-le- ¡ besle-,
sarı-ar- ¡ sarar-
✓✓ Birleşik sözcük oluşumu sırasında da ünlü düşmesi
olabilir:

cuma ertesi ¡ cumartesi, kayın ana ¡ kaynana, kahve

altı ¡ kahvaltı, ne için ¡ niçin, ne asıl ¡ nasıl, biribirine
¡ birbirine

✓✓ “ile” edatının ekleşmesi sırasında ve “idi, imiş, ise,

iken” ek fiillerinin sözcüğe bitişik yazılması esnasın-
da da ünlü düşmesi görülür.

benim ile ¡ benimle

Ünsüzler çocuk ise ¡ çocuksa

Ses yolunda bir engele takılarak ağızdan çıkan ses- güzel imiş ¡ güzelmiş
lerdir. Okunmaları ve hece oluşturmaları ancak ünlüler bakar iken ¡ bakarken
yardımıyla gerçekleşebilir:

b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z

Süreksiz Sürekli
Sert p, ç, t, k h, s, ş, f
Yumuşak b, c, d, g ğ, j, l, m, n, r, v, y, z

1. Birleşik sözcük yapılırken iki ünlü üst üste geldiği

Bu tabloda sadece sert ünsüzleri (fıstıkçışahap) sü-
reksiz-sert ünsüzler (ketçap) ve süreksiz-yumuşak
ünsüzleri (gedcab) bilmemiz, soruları çözmemizde
yeterli olacaktır.
Ses Olayları
Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi)
✓✓ İkinci hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan bazı
sözcükler, ünlü ile başlayan bir ek aldığında ikinci
hecedeki dar ünlü düşer:
boyun-um ¡ boynum, şehir-e ¡ şehre, kasıt-ı ¡ kastı,
fikir-e ¡ fikre
için gerçekleşen ünlü düşmesine aşınma da denir:
kahve altı ¡ kahvaltı, ne için ¡ niçin
2. İkilemelerde, özel isimlerde ve bazı sözcüklerde
ünlü düşmesi olmaz: burun buruna, göğüs göğü-
se, Gönül’ün, Ufuk’a, yapıtı, umudu, içeride, orada,
yukarıda
3. Normalde düşmeyip şiirde vezin gereği yapılan
ünlü düşmeleri (’) işareti ile gösterilir: n’eylersin,
güzelliğin on par’etmez, aşkın beni hast’eyledi
4. Düşmesi gereken yerde ünlü düşmesine uyma-
mak yazım yanlışı olur: bahis et- (yazım yanlışı)
bahset-(doğru yazım), kayıp et-(yazım yanlışı),
kaybet-(doğru yazım)

2

Örnek-2
? Örnek-3
Aşağıdakilerden hangisinde “ünlü düşmesi” kuralına
aykırılık yüzünden bir yazım yanlışı vardır?
A) Dışarıda kulakları sağır eden bir gürültü var.
B) Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek.
C) Toplantıya çağırıldığı hâlde gitmemiş.
D) Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.
E) Yıllarca omuz omuza cephelerde savaşmışlar.
Çözüm-2
Ünlü Türemesi
a. Ünsüzle biten tek heceli sözcüklere “-cik” eki geti-
rilirken ekten önce bir ünlü türer: az-cık ¡ azıcık,
dar-cık ¡ daracık, genç-cik ¡ gencecik, bir-cik ¡
biricik
b. Pekiştirilmiş sözcüklerin bazılarında da ünlü türe-
mesi görülür: çep-e-çevre, sap-a-sağlam,
güp-e-ündüz
Ünlü Daralması
a. Geniş ünlülerden “a, e” ile biten bir fiile “-yor” eki
getirildiğinde fiilin son ünlüsü “ı, i, u, ü” dar ünlüle-
rinden birine dönüşür:
bekle-yor ¡ bekliyor, özle-yor ¡ özlüyor, ağla-yor
¡ ağlıyor, verme-yor ¡ vermiyor, suçla-yor ¡ suç-
luyor:
b. de-, ye-, ne sözcüklerine gelen “y” kaynaştırması
da sadece bu üç sözcüğü daraltabilir:
de-y-e ¡ diye, ye-y-ecek ¡ yiyecek, ne-y-e ¡ niye.
Bunların dışındaki sözcüklerde “y” kaynaştırması
geniş ünlüyü daraltamaz:
ağlıyacak (yanlış), ağlayacak (doğru); hatırlıyacak-
sın (yanlış), hatırlayacaksın (doğru); bilmiyeceksin
(yanlış), bilmeyeceksin (doğru)
3
06
?
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde ünlü
daralmasına örnek yoktur?
A) En sonunda adamı farklı bir göreve atıyorlar.
B) “Ne yazık ki elimden bir şey gelmiyor.” dedi.
C) Siz sağ oldukça biz geceleri rahat uyuyoruz.
D) Yüreği her seferinde acı bir sözle kanıyor.
E) Öğrendikçe yeni bilgilere susuyoruz.
Çözüm-3
Kökte Ünlü Değişimi
Türkçede kelimenin sonuna gelen ek, kelimenin içinde-
ki ünlüyü değiştiremez. Bu kuralın tek istisnası “ben ve
sen” zamirlerine gelen “-e” eki ile “ben-e ¡ bana, sen-e
¡ sana” kelimelerindeki ses değişimidir.
Ünsüz Yumuşaması (Ünsüz Değişimi)
Süreksiz sert ünsüzle (p, ç, t, k) biten bir sözcüğe ünlü
ile başlayan bir ek getirildiğinde sözcüğün sonundaki
süreksiz sert ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, g, ğ” ye
dönüşür.
kalp-i ¡ kalbi, uçak-a ¡ uçağa, ahenk-i ¡ ahengi, yar-
dım et-iyor ¡ yardım ediyor, ret etmek ¡ reddetmek,
amaç-ı ¡ amacı, geçit-i ¡ geçidi
✓✓ T
üretilirken meydana gelen ünsüz yumuşamaları
gözden kaçmamalıdır: ak-ar- ¡ ağar-, düt-ük ¡
düdük, geç-ik- ¡ gecik-, at-ım ¡ adım (adım at-
mak), güç-en- ¡ gücen-
✓✓ Yabancı dillerden alınma bazı sözcüklerde, bazı tek
heceli sözcüklerde ve özel isimlerin hiçbirinde ün-
süz yumuşaması olmaz: hukuku, merakı, evrakı,
bloku; teki, atı, akım, sapı, ipe, yokum; Ahmet’e,
Zeynep’im, Ali Canip’in, Karabük’e, Midyat’a…
 06
✓✓ Yabancı dillerden alınma bazı sözcüklerde ve bazı
tek heceli sözcüklerde ise yumuşama olur: etüt-ü ¡
etüdü, metot-u ¡ metodu, standart-ı ¡ standardı,
tıp-a ¡ tıbba; çok-u ¡ çoğu, dert-i ¡ derdi, dip-i ¡
dibi, but-u ¡ budu
✓✓ Tek heceli veya yabancı dilden alınma olmadığı hâl-
de ünsüz yumuşaması kuralına aykırı sözcükler de
vardır:
anıtı, taşıta, yapıtın, özeti…
Örnek-4
? I
Aşağıdakilerden hangisinde ünsüz değişimine ay-
kırı sözcük kullanılmıştır?
A) Evden kimseyle vedalaşmadan, sessizce gidiyordu.
B) Durup ince şeyleri anlamaya vakti var mı insanoğlu-
nun?
C) Harika bir pazar günü, kar yağarken karşılaştılar.
D) Evleri bir kuytu mahallede, kutu gibi küçücük bir evdi.
E) Sokağınızda akasyalar yeşerirdi baharla.
Çözüm-4
Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Sertleşmesi, Ünsüz
Uyumu)
Sert ünsüzlerden biriyle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten bir
sözcüğe “c, d, g” yumuşak ünsüzü ile başlayan bir ek
geldiğinde bu eklerin ilk ünsüzünde olan “c, d, g” sesle-
rinin “ç, t, k”ye dönüşüp sertleşmesidir:
sert-ce ¡ sertçe, hafif-di ¡ hafifti, bit-gin ¡ bitkin,
1975’te, Bilecik’ten, unut-gan ¡ unutkan, at-dı ¡ attı,
bilmiş-dir ¡ bilmiştir, git-diğinde ¡ gittiğinde, as-gı ¡
askı, et-gi ¡ etki, baş-gan ¡ başkan
1975'de ¡ 1975'te
Bilecik'den ¡ Bilecik'ten
4
Ünsüz benzeşmesi kuralına uyulmaması yazım yanlışı
olur: 1964’de (yanlış), 1964’te (doğru); Mehmet’den (yan-
lış), Mehmet’ten (doğru); RTÜK’den (yanlış), RTÜK’ten
(doğru)
Kalıplaşmış birkaç örnek, ünsüz benzeşmesi kuralına
aykırıdır: üçgen, dörtgen, beşgen, üst geçit, çocukcağız
Örnek-5
?
Francis Bacon’un yaşadığı dönem İngiliz toplumsal tari-
hinde, çelişkilerle, kıyasıya çatışmalarla,yeniliklerle dolu
II
bir çağdır. Ülke yönetiminde, iç-dış ticarette, denizaşırı
sömürgecilik serüveninde, sanatta, gündelik yaşayış
içinde yenileşmeler başlamışken büyük girişimlerin, bü-
III IV
yük kazançların, büyük yitirişlerin bireyi etkilediği bir çağ-
V
dır bu.
Bu cümlede numaralandırılmış sözcüklerin hangile-
rinde ünsüz benzeşmesi vardır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
D) II ve V E) IV ve V
Çözüm-5
Ünsüz Türemesi (İkizleşme)
Bazı sözcükler “etmek” veya “olmak” gibi bir yardımcı
eylem aldığında veya ünlü ile başlayan bir ek aldıkların-
da kelimenin son ünsüzü ikizleşir:
Zam-ı ¡ zammı, sır-ı ¡ sırrı, şık-a ¡ şıkka,
zıt-ı ¡ zıddı, haz-et- ¡ hazzet-, hac-a ¡ hacca,
ret-et- ¡ reddet-, hal-ol- ¡ hallol-, af-et- ¡ affet-,
his-im ¡ hissim, hak-ın ¡ hakkın,
zan-et- ¡ zannet-, hat-ı ¡ hattı…

Aynı iki ünsüzün yan yana geldiği her sözcükte ünsüz
türemesi olmayabilir: sessiz, süssüz, hisse (pay), cen-
net, teneffüs, cinnet…
Ünsüz Düşmesi
Son ünsüzü “k” olup “-cık / - cik / -cuk /-cük / -cak /
-cek”, “-l”, “-msa-“ veya “-la” eki alan sözcüklerde daha
kolay söyleyiş için kelime sonunda “k” ünsüzü düşer:
küçük-cük ¡ küçücük, alçak-cık ¡ alçacık,
sıcak-cık ¡ sıcacık,
büyük-cek ¡ büyücek, çabuk-cak ¡ çabucak,
sağlık-cak ¡ sağlıcak,
alçak-l- ¡ alçal-, yüksek-l- ¡ yülsel-, seyrek-l- ¡ seyrel-,
ufak-la- ¡ ufala-,
küçük-mse- ¡ küçümse-,
Üst-teğmen ¡ üsteğmen ¡ ast-teğmen ¡ asteğmen,
ad-daş ¡ adaş gibi aynı ünsüzün üst üste geldiği bir-
kaç örnekte de ünsüz düşmesi görülür.
Kaynaştırma Ünsüzleri (Koruyucu Ünsüzler)
Ünlü ile biten bir sözcükten sonra ünlü ile başlayan bir
ek geldiğinde iki ünlü yan yana gelemeyeceği için araya
kaynaştırma ünsüzü dediğimiz “y, ş, s, n” harflerinden
biri girer:
hava-a ¡ hava-y-a, baba-ı ¡ baba-s-ı, kedi-in ¡
kedi-n-in, altı-ar ¡ altı-ş-ar, ağacın dalı-a ¡ ağacın
dalı-n-a, bekle-e-im ¡ bekle-y-e-y-im, araba-ı-ı ¡
arabas-ı-n-ı, o-un ¡ o-n-un, o-lar ¡ o-n-lar
Bazen bir ünlü ile ünsüz arasına da kaynaştırma ün-
süzü girebilir. Ünlü ile biten bir sözcüğe “idi, imiş, ise,
ile, iken” gelirse baştaki “i” ünlüsü düşer ve araya “y”
koruyucu ünsüzü girer:
derdi ile ¡ derdi-y-le, pahalı idi ¡ pahalı-y-dı,
evde iken ¡ evde-y-ken, yaslı imiş ¡ yaslı-y-mış, şura
ise ¡ şuraysa
“-i, -e, -de, -den” hâl ekinden önce gelen “n” sesi
ikinci şahıs iyelik eki değilse kaynaştırma harfidir:
onun evi-n-de (n kaynaştırma), senin ev-in-de (-in
ikinci tekil şahıs iyelik eki)
5
06
Aşağıdaki cümlelerde kaynaştırma ünsüzlerini bulalım.
Sen, dedenin mirasına sahip çıkmalısın. ₺ (mirasına)
Köyünde yapacağın düğününe senin beni çağırmadığı-
nı duyunca üzüldüm. ₺ (Kaynaştırma örneği yok.)
Onlara, görünen köy kılavuz istemiyor, diye söyleyip
geçince kimse tepki vermedi. ₺ (onlara, diye, söyleyip)
Yaşasın, artık kimsesizlik yok; aksine, öğlene kadar
sazlar çalınıp türküler söylenecek. ₺ (aksine)
Ben bunca yolu geldiğim hâlde o başka bir şehre gitme-
seydi. ₺ (bunca, gitmeseydi)
Memleketimin havasına, suyuna, taşına, toprağına ka-
vuştuk. ₺ (havasına, suyuna, taşına, toprağına)
Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi
Dudak ünsüzlerinden “b” kendisinden önceki “n”yi “m”
sesine dönüştürür:
çenber ¡ çember, saklanbaç ¡ saklambaç, anbar ¡
ambar, dolanbaç ¡ dolambaç, sünbül ¡ sümbül, tenbel
¡ tembel
Özel isimlerde ve birleşik sözcüklerde bu kurala uyul-
maz: Zeytinburnu, İstanbul, onbaşı, sonbahar
Ulama
Ünsüzle biten bir sözcüğün ardından ünlü ile başlayan
bir kelime geldiğinde önceki sözcüğün son harfi sonraki
sözcüğün ilk hecesine katılarak okunur:
Dönülmez akşamın ufkundayız. ¡
Dönülme zakşamı nufkundayız
(
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. ¡
Sönmeden yurdumu nüstünde tüte nen so nocak.
(
Sözcükler arasında noktalama varsa ulama olmaz:
Ben, aşkı bir üveykten satın aldım. (I’de ulama yok,
I II
II’de var.)
TEST - 1'İ ÇÖZEBİLİRSİNİZ.
 06
YAZIM KURALLARI
Büyük Harflerin Kullanımı
✓✓ Cümleler büyük harfle başlar. (. ? … ! ve açıklama
cümlesinden önce kullanılan “:” işaretlerinden sonra
yeni bir cümle geleceği için büyük harfle başlanır.)
Daha küçük yaşta devlet adamı olmayı kafasına koy-
muştu. Özlediği yere gelebilecek miydi? Amma da zor
şu yükselme arzusunu dizginlemek! Küçük bir paye ile
yetinmek… Bu, ona göre değildi. En sonunda kendine
şöyle dedi: “Biraz sabırlı olmazsan bu hırsla elindekileri
de kaybedeceksin.”
✓✓ İki noktadan sonra cümle değil de örnek geliyorsa
küçük harfle başlanır.
• Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: du-
varda çiviler, çivi yerleri, lekeler…
Alt kısmında “.” olan noktalama işaretleri (?!) cümleyi
bitiricidir ve bunlardan sonra büyük harflerle başlanır.
✓✓ Tırnak içine alınan aktarmalar ve ayraç içinde veri-
len cümleler de büyük harfle başlar.
• Yahya Kemal “Şiir; düşünceyi, duygu hâline ge-
tirene kadar yoğurmaktır.” diyor.
• Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çe-
kinerek kullanıyorum.) gezsek bile görmek için
değil kendimizi göstermek için geziyorduk.
✓✓ Bir şiirin her dizesi büyük harfle başlar.
• Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı
Bir dakika araba yerinde durakladı
Neden sonra sarsıldı altımda demir yaylar
Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar
Bazı şairler kişisel tercihleriyle şiirde her dizeyi büyük
harfle başlatmayabilirler. (Attila İlhan, Edip Cansever,
İsmet Özel…)
✓✓ Özel isimler büyük harfle başlar:
Kişi adları ve soyadları, bunlara bağlı unvanlar, saygı
sözleri, lakaplar büyük harfle başlar:
6
• Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal, Edebi-
yat Fakültesi Dekanı Orhan Çınar, Sayın Prof.
Dr. Muharrem Ergin, Yüzbaşı Cemil, Osman
Efendi, Avukat Zeynep ve Çelik, Berna Hanım,
Bay Ali Çiçekçi, Türkçe Öğretmeni Ahmet Bey,
Elif Hemşire, Manav Rasim, Sultan Süleyman,
Ziya Paşa, Dede Efendi, Halikarnas Balıkçısı,
Deli Ozan, Minik Serçe, Fil Hamdi, İnek Şaban…
Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya
unvan sözleri büyük harfle başlar: Dün gelen heyeti
Vali kabul etti.
✓✓ Akrabalık bildiren sözcükler küçük yazılır:
• Ahmet dedem, Nuri amcan, Osman dayın, Ner-
min teyzen…
✓✓ Akrabalık bildiren sözcükler lakap hâline gelmişse
büyük harfle başlatılır:
• Müslüm Baba, Ramiz Dayı, Nene Hatun…
✓✓ Hitaplar büyük harfle başlar:
• Gazi Üniversitesi Rektörlüğüne
• Sayın Vali,
• Saygıdeğer Konuklar,
• Sevgili Kardeşim,
• Aziz Dostum,
✓✓ Hayvanlara verilen özel isimler büyük harfle başlar:
• Kırat, Kadife, Düldül, Kaju, Şimşek, Fırtına
✓✓ Millet, boy, aile, dil ve lehçe adları büyük harfle başlar:
• Türk, İngiliz, Arap, Kınık, Kayı, Avşar, Varsak,
Salur, Hacımusalı, Karakeçili, Ganimetoğulları,
Danişmentliler, Abbasiler, Emevilerden, Osman-
lıların…
• Türkçe, Oğuzca, Uygurca, Tatarca, Farsça,
Arapça, Fransızca, Urduca, İngilizce…
Özel isme getirilen yapım ekleri, çoğul eki ve sonra-
sında gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılmaz:
• Türkçenin, Osmanlılarda, Ankaralıların, İngilizce-
nin, Türklerin
✓✓ Özel isme bağlı tür adları küçük yazılır:
• Türk milleti, Osmanlı kültürü, Yunan sanatı, Fars
dili, Batı medeniyeti…

✓✓ Eski ve yeni devlet adları, beylik ve medeniyet adları
büyük harfle yazılır:
• Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti, Bizans
İmparatorluğu, Babil Krallığı, Abbasiler, Endülüs
Emevi Devleti, Kadı Burhanettin Devleti, Suudi
Arabistan, Azerbaycan, Sümerler
✓✓ Din, mezhep, tarikat gibi dinî topluluklar ve bunla-
rın mensuplarını karşılayan özel adlar büyük harfle
başlar:
• İslamiyet, Müslümanlık, Müslüman’dır, Hanefi,
Şafii, Alevi, Mevlevi, Hristiyan, Protestan, Or-
todoks, Mecusi, Şamanizm, Manihaizm, Budist,
Musevi, Katoliklik, Katolik…
✓✓ Din, mitololoji kavramlarını karşılayan özel adlar bü-
yük harfle başlar:
• Allah, Tanrı, Yaradan, Rab, İlah, Mevla, Halik,
Hüda, Mesih, Cebrail, Azrail, Lat, Menat, Uzza,
Zeus, Kibele, Buda
✓✓ İlah, Tanrı gibi sözcükler özel ad olarak kullanılmı-
yorsa küçük yazılır:
• Bazı insanlar zaman zaman tanrısal güçleri ol-
duğuna toplumu inandırmaya çalışırdı.
✓✓ Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde
büyük harfle başlamaz.
✓✓ Bazı dinî kavramların küçük yazılması gelenekleş-
miştir:
• cennet, cehennem, sırat köprüsü, kıble, şeytan,
iblis, melek, cin
✓✓ Gezegen, yıldız, gök cismi ve burç adları büyük
harfle başlar:
• Satürn, Neptün, Halley, Plüton, Büyükayı, Aslan,
Yengeç vb.
✓✓ D
ünya, güneş ay; gezegen anlamı taşıdığında bü-
yük; değilse küçük yazılır:
• Bu dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler.
• Çin, Ay’ın karanlık yüzüne keşif aracı gönderdi.
✓✓ Y
ön adları bir yer adını niteleyecek şekilde kullanı-
lırsa veya medeniyet, tarz, düşünce yapısı bildirirse
büyük yazılır:
• Kuzey Afrika, Güney Ege, Kuzeybatı Avrupa;
Batı’nın düşünce yapısı, Doğu felsefesi…
✓✓ Bu sözler yön bildirdiğinde küçük yazılır:
• Sivas’ın doğusu, Ankara’nın kuzeyi…
7
06
✓✓ Yer adları (kıta, bölge, bölüm, il, ilçe, semt, köy vb.)
büyük yazılır; özel ada dâhil olmayan şehir, il, ilçe,
semt, köy, belde gibi sözcükler küçük harfle yazılır:
• Avustralya, Afrika, Asya, Azerbaycan, Hindistan,
İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Yukarı
Fırat Bölümü, Yozgat, Salihli, Kızılay, Okmeyda-
nı, Balgat; Aydın ili, Yanipazar ilçesi, Küçükköy
semti, Karpuzlu beldesi, Topçam köyü
✓✓ M
ahalle, cadde, sokak, bulvar, meydan kelimeleri
özel isimden sonra geldiğinde büyük harfle başlar:
• Büyükesat Mahallesi, Cinnah Caddesi, Turan
Güneş Bulvarı, Tandoğan Meydanı
✓✓ Yer adlarında ilk isimden sonra gelen dağ, deniz,
ova, vadi, ırmak, deniz, göl, boğaz gibi coğrafi isim-
ler büyük harfle yazılır:
• Süphan Dağı, Üçgözler Tepesi, Taşeli Platosu,
Melendiz Çayı, Fırat Nehri, Amik Ovası, Kele-
bekler Vadisi, Panama Kanalı, Çanakkale Boğa-
zı, Cebelitarık Boğazı, Salda Gölü, Zigana Geçi-
di, Bozdurmuş Beli, Hazar Denizi…
✓✓ Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı ad-
larının bütün kelimeleri büyük harfle başlar:
• Rumeli Hisarı, İshakpaşa Sarayı, Fethipaşa Ko-
rusu, Alanya Kalesi, Zafer Abidesi, Orhun Yazıt-
ları, Bilge Kağan Anıtı, Mostar Köprüsü, Kız Ku-
lesi, Mısır Piramitleri, Yıldırım Apartmanı, Mısır
Çarşısı, Zincirli Han, Sandal Bedesteni vb.
✓✓ Yer bildiren özel adlarda kısaltmalı söyleyiş varsa
yer adının ilk harfi büyük yazılır:
• Hisar’dan, Köşk’e, Boğaz’da
✓✓ Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik sözcük-
lerde sadece özel adlar büyük harfle başlar:
• İngiliz anahtarı, Diyarbakır karpuzu, Amasya el-
ması, Hindistan cevizi, Van kedisi, Ankara keçisi
✓✓ Kurum, kuruluş, dernek, kurul adlarının her kelimesi
büyük harfle başlar:
• Millî Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu,
Atatürk Orman Çiftliği, Talim ve Terbiye Kurulu
Başkanlığı, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Dev-
let Malzeme Ofisi, Mavi Köşe Bakkaliyesi, Emek
İnşaat…
✓✓ Kurum, kuruluş ve kurul isimlerine getirilen çekim
ekleri kesme işareti ( ’ ) ile ayrılmaz:
• Balat Kültür Evine
 06
• Millî Eğitim Bakanlığından
• Ankara Üniversitesinden
• Yasa tasarısı Bakanlar Kurulunda uzun uzun
tartışıldı.
✓✓ Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adları-
nın her kelimesi büyük harfle başlar:
• Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği, Medeni
Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü
✓✓ Kurum, tüzük, kanun, merkez, bakanlık, üniversite,
bölüm, makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük
harfle başlar:
• Türk Dil Kurumu, çalışmalarını titizlikle yürütü-
yor. Bu yıl Kurumun yeni yayınları basılacak.
• Yazarlara ödenecek telif ücreti Yayın Yönetmeli-
ği’ne göre düzenlenmektedir. Yapılan işlem Yö-
netmelik’in 2’nci maddesine ters düşmektedir.
✓✓ Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, hey-
kel, beste) her kelimesi büyük harfle başlar:
• Yalnızız, Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü;
Türk Dili, Varlık; Hürriyet, Yeni Asır; Son Yemek,
Yorgun Herkül; Dokuzuncu Senfoni, Dört Mev-
sim, Saraydan Kız Kaçırma, Onuncu Yıl Marşı;
Toprak Askerler, Davut Heykeli, Özgürlük Anıtı
✓✓ Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. söz-
ler büyük harfle başlamaz:
• Tercüman gazetesi, Hece dergisi, Çalışan Köy-
lüler tablosu, Huzur romanı
✓✓ Birden çok kelimeden oluşan özel adlarda kelimeler
arasındaki “ve, ki, ile, mi, ya, ya da, yahut, veya”
kelime ve ekleri küçük harfle yazılır, özel adın tama-
mı büyük harflerle yazılmışsa bu sözler ve ekler de
büyük harflerle yazılır:
• Besa yahut Ahde Vefa, Ferhat ile Şirin, Ben de
Yazdım, Diyorlar ki, ATATÜRK KÜLTÜR DİL VE
TARİH YÜKSEK KURUMU, EMRAH İLE SELVİ-
HAN
✓✓ Millî ve dinî bayramlar, anma ve kutlama günlerinin
adları büyük harfle başlar:
• Cumhuriyet Bayramı, Ramazan Bayramı, Şeker
Bayramı, Miraç Kandili, Mevlit Kandili, Anneler
Günü, 24 Kasım Öğretmenler Günü, Nevruz
Bayramı, Hıdırellez, Dünya Tiyatrolar Günü…
✓✓ Yılın belli bir zaman diliminde ayarlanmış festival,
yarışma, ödül, çalıştay, sempozyum, panel, kurul-
tay gibi organizasyonların her kelimesi büyük harfle
başlar:
8
• Nobel Edebiyat Ödülü, Altın Koza Film Festiva-
li, Behçet Necatigil Şiir Yarışması, Liseler Arası
Futbol Turnuvası, Ege Üniversitesi Geleneksel
Bahar Şenlikleri, 17. Antalya Kültür, Turizm ve
Sanat Festivali, VI. Uluslararası Türk Dil Kurul-
tayı…
✓✓ Tarihî olay, çağ, dönem, devir, olgu adları büyük
harfle başlar:
• Kavimler Göçü, Millî Mücadele, I. İnönü Sava-
şı, Buzul Dönemi, İlk Çağ, Orta Çağ, Lale Devri,
Fetret Devri, Cahiliye Dönemi, Servetifünun Dö-
nemi, Kuvayımilliye, Misakımillî, Millî Edebiyat,
Erzurum Kongresi
✓✓ Divan edebiyatı, halk edebiyatı gibi olgu değil de
tarz bildiren kavramlar küçük harflerle yazılır.
✓✓ Özel adlardan türetilen kelimeler büyük harfle baş-
lar:
• Türkçenin, Müslümanlık, Avrupalı, Marksizm,
Türklük, Oğuzca, Osmanlıların, Marksizm, Dar-
vinizm, Helenistik …
✓✓ Özel addan türetilmeyen fikir ve ideoloji adları kü-
çük harfle başlar:
• sosyalizm, fütürizm, komünizm, liberalizm…
✓✓ Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam ka-
zanmışsa büyük harfle başlamaz:
• acemi, amper, hicaz, donkişotluk, allahlık, tür-
kü, bayati, varsağı, selpak
✓✓ Para birimleri büyük harfle başlamaz:
• lira, avro, dinar, kuruş, dolar, dinar
✓✓ Belirli bir tarihi bildiren ay ve gün adları büyük harfle
başlar:
• 12 Nisan 1995 Salı günü, Aralık 2018’de, 17
Ekim’de. Belli bir tarihi belirtmeyen gün ve ay
adları küçük harfle başlar:
• Sömestir tatili ocağın üçüncü haftasında başla-
yacak. Yönetim Kurulu toplantısı perşembe gü-
nüne alındı.
✓✓ Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen
kelimeler büyük harfle başlar:
• Giriş, Dolmuş Durağı, Vezne, Doktor, 3. Kat, 4.
Sınıf, 1. Blok, Eczane
 06

✓✓ “İnternet” kelimesi ve onun Türkçe karşılığı olan • Zonguldak da en güzel illerimizdendir. (Zongul-
“Genel Ağ” sözcüğünün iki kelimesi de eskiden bü- dak’ta… değil. Ünsüz benzeşmesine uymaz ve
yük harfle yazılırken artık bu kural değişmiştir ve kesme işareti ile değil normal olarak ayrı yazılır.)
“internet”, “genel ağ” şeklinde küçük harfle yazılma-
• Gidip de dönmemek dönüp de bulmamak var.
lıdır.
(Gidip te dönmemek, dönüp te bulmamak var,
Örnek-6
? değil.)

Aşağıdakilerin hangisinde büyük harflerin kullanımı • Ayşe de geldi. (Ayşe’de geldi değil.)
ile ilgili bir yazım yanlışı yapılmıştır? • Güç de olsa başardı. (Doğru)
A) Ağrı Dağı’na tırmanan ve bir süredir irtibatın kesildi- • Konuşur da konuşur. (Doğru)
ği gruptan zor da olsa haber alınabildi.
• Sen de mi, Brütüs! (Doğru)
B) Osmanlı medeniyetinin ve Türkçenin en güzel eser-
leri tarihî yarımadadaki kütüphanelerde toplanmıştır.
Hâl Eki Olan -da / -de’nin Yazımı
C) Türkçenin büyük şairi Fikret’in Halûk’u, Avrupa’ya
✓✓ İsim soylu sözcüklere gelerek bulunma, zaman, du-
gittikten sonra hristiyanlığı benimsedi.
rum gibi anlamlar katar.
D) Selçukluların Türklerin Kınık boyundan gelme bir
✓✓ Cümleden atıldığında cümle bozulur.
devlet olduğu, araştırmalarla ortaya koyulmuştur.
✓✓ Ek olduğu için bitişik yazılır ve ünsüz benzeşmesine
E) Kuşadamızın 21. Geleneksel Turizm Festivali yarın
uyar yani “-ta / -te” şekli de vardır.
Vali’nin açış konuşmasıyla başlayacak.
✓✓ Özel isimlerden sonra, büyük harfle yapılan kısalt-
Çözüm-6
malardan sonra ve sayılardan sonra kesme işareti
ile ayrılır.

• Dostlarda kaldı aklımız, gelmedi haber.

• Sende ticari bir zekâ var.

• 2005’te sınava yeni soru tarzları eklendi.

Bazı Kelime ve Eklerin Yazımı
• Zonguldak’ta madencilik sektörü gelişmiştir.
“-da” Eki ve “de” Bağlacının Yazımı
• Oraya gitmekte senin için fayda yok.
Bağlaç Olan “da / de”nin Yazımı
• Ayşe’de bu sorunun cevabı var.
✓✓ Cümleye genellikle “dahi, bile, üstelik, fakat” gibi an-
• Bu güçte bir insan hayatımda görmedim.
lamlar katar.
• Ders notları sende mi?
✓✓ Cümleden atıldığında cümlenin anlamında bazen
eksilme olsa da cümle bozulmaz.
✓✓ Başlı başına bir sözcük olduğu için bitişik yazılmaz.
✓✓ Ünlü uyumuna göre “da / de” şeklinde yazılabilir.
✓✓ Ünsüz benzeşmesine uymaz çünkü bitişik yazılmaz. ✓✓ Cümlede “de”den sonra bir tane daha “de” gelebi-
Bu yüzden “te / ta” şekli yoktur. liyorsa birincisi “-de hâl eki”dir, ikincisi, “de” bağ-
• Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir. (Cümleden atıl- lacıdır:
sa da cümle bozulmaz.) • Bu zamanlar da gelip geçer, mazi olur. (“de”-
• Sen de geçebilirsin yârdan, anadan, serden. den sonra bir tane daha “de” gelemez, demek
(Ayrı yazılır.) ki bağlaçtır.)

• 2005 de çok dolu geçen bir yıldı. (2005’te… de- • Sözlerinde bir inandırıcılık bulamadım. (“de”-
ğil. Ünsüz benzeşmesine uymaz ve kesme işa- den sonra bir tane daha “de” gelebilir, demek
reti ile ayrılmaz.) ki hâl ekidir.)

9
 06
Örnek-7
? zılmıştır.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı
yapılmıştır?
A) Kıtlık yıllarında halkın yaşadığı sıkıntıları da anlatı-
yor bu roman.
B) Şimdi o acılar geçmişte kalsa da zor zamanları
unutmamalıyız.
C) Sağduyu her an, her yerde rehberimiz olmalı, işte bu
yüzden.
D) Bugün rahatız ama gelecekteki mutluluk içinde ça-
lışmamız gerekir.
E) Gerçeği görmekte çağın gerisinde kalmamalıyız.
Çözüm-7
“ki” Bağlacının ve “-ki” Ekinin Yazımı
ki Bağlacı
✓✓ Bağlaç olan “ki” yüklemlerden veya hakkında açık-
lama yapılacak kelimelerden sonra gelir.
✓✓ Başlı başına bir sözcüktür, bu yüzden ayrı yazılır.
✓✓ Ünlü uyumlarına uymaz.
✓✓ Cümleden çıkarıldığında anlamı genellikle etkile-
mez.
• Şimdi anlıyorum ki giden geri gelmiyor. (Yüklem-
den sonra gelmiş.)
• Hüzün ki en çok yakışandır bize. (“Hüzün” keli-
mesi hakkında bir açıklama yapmış.)
Bir cümlede ki’nin ek olup olmadığını ki’ye “-ler” eki-
ni getirerek anlarız . -ki’nin üstüne -ler getirilebiliyorsa
ektir ve bitişik yazılır, getirilemiyorsa bağlaçtır ve ayrı
yazılır:
• Konuşmadım ki…(-ler alamaz, öyleyse bağlaçtır
ve doğru yazılmıştır.)
10
• Sizinki…(-ler alabilir, öyleyse ektir ve doğru ya-
• Gördümki (-ler alamaz öyleyse bağlaçtır ve yan-
lış yazılmıştır.)
• Bütün suç bende mi ki? (-ler alamaz, doğru ya-
zılmıştır.)
Baş harflerinden SOMBHÇMİ (SOMBAHÇEMİ) kısalt-
masını oluşturduğumuz sözcüklerdeki -ki, bağlaç
olan ki’nin kalıplaşmasıyla oluşmuştur ve bitişik yazıl-
malıdır.
Sanki (edat) Oysaki (bağlaç)
Mademki (bağlaç) Belki (zarf)
Hâlbuki (bağlaç) Çünkü (bağlaç)
Meğerki (bağlaç) İllaki (zarf)
-ki Eki (İlgi Eki)
Ek olduğu için bitişik yazılır. Cümleden atılamaz. Kendi-
sinden sonra “-ler” eki gelebilir. İkiye ayrılır:
İlgi Zamiri -ki
✓✓ İsim tamlamasının tamlananının yerine geçen -ki
ekidir.
✓✓ -in (-ın,-in-un,-un,-ün) veya -im ekinden sonra ge-
lir.
• Bazen büyüklerin fikirleri çocuklarınki kadar ye-
nilikçi olmayabilir. (çocukların fikirleri)
• Sizin işiniz bizimkinden yoğun. (bizim işlerimiz)
Sıfat Yapan -ki
✓✓ -de hâl ekinden sonra veya zaman bildiren sözcük-
ten sonra gelir.
✓✓ Sıfat tamlaması veya adlaşmış sıfat yapar.
• Gökyüzündeki yıldızlar, güzelliğini kıskanır. (Sı-
fat görevinde.)
• Karşındaki ile kibar konuşmalısın. (Adlaşmış sı-
fat görevinde.)
• Akşamki toplantı uzun sürdü. ( Zaman bildiren
sözcüğe gelip onu sıfat yaptı.)

✓✓ Bugünkü, dünkü gibi sözcüklerde “-ki” eki “-kü” ye
dönüşür.
✓✓ ÖSYM, sorduğu sorularda sıfat yapan –ki’yi ilgi eki
olarak isimlendirip yapım eki olarak kabul etmiştir.
Örnek-8
?
Hiçbir şey gerçeğin durduğu yerde durup aşağı
I
vadideki yanılmaları gözlemekten daha hoş olamaz
II
yeterki bu gözleyiş sırasında insan bir böbürlenme değil
III
acı duysun. İnsanın, yaratıcının istemine sığınması hiç
IV
kuşkusuz yeryüzünde erişilmiş bir cennettir.
V
Bu parçadadaki numaralanmış sözlerden hangisi-
nin yazımı yanlıştır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Çözüm-8
“mı / mi” Soru Ekinin Yazımı
“mı / mi” soru eki, soru anlamı taşımasa bile kendisin-
den önceki sözcükten ayrı yazılır, kendisinden sonraki
ekler ona bitişir. Ayrı yazılsa da ünlü uyumlarına uyup
“mı / mi / mu / mü” şeklinde yazılır.
Akşam oldu mu şehirden bütün ayaklar çekilir.
Ay ışığından uzak bahçelerde, sen misin esen yoksa
rüzgâr mı?
Uzak mı uzak bir kasabada hayatını sürdürüyor.
Seninle Ahmet’mi gelecek? (yanlış kullanım)
11
06
mı / mi soru eki, olumsuzluk eki -ma / -me'nin daral-
mış şekli -mı / -mi ile karıştırılmamalıdır.
“Niçin sen de bize katıl mıyorsun?” cümlesinde soru
“niçin”den kaynaklanmaktadır. Bu yüzden “-mı”, olum-
suzluk ekidir ve yanlış yazılmıştır.
Doğrusu “…katılmıyorsun?” şeklinde olmalıdır.
“idi / imiş / ise / ile / iken”in Yazımı
Bu eklerin ayrı da bitişik de yazılması doğrudur. Fakat
bitişik yazılırken ünsüzle veya ünlü ile biten bir sözcüğe
gelmelerine göre baştaki “i” ünlüsünün düşmesi, kay-
naştırma ünsüzü, ünlü uyumu, ünsüz benzeşmesi gibi
ses olayları gerçekleşir.
Orada eski bir ev var idi (doğru kullanım) ¡ vardı (doğru
kullanım)
Oraya yalnız gitmiş idi (doğru kullanım) ¡ gitmişti (doğ-
ru kullanım)
Sahibi yok imiş (doğru kullanım) ¡ yokmuş (doğru kul-
lanım)
…yürüyor iken (doğru kullanım) ¡ yürüyorken (doğru
kullanım)
…bu konuşma ile (doğru kullanım) ¡ konuşmayla (doğ-
ru kullanım)
…görür isen (doğru kullanım) ¡ görürsen (doğru kul-
lanım)
…dolayısı ile (doğru kullanım) ¡ dolayısıyle (yanlış kul-
lanım), dolayısıyla (doğru kullanım)
Bu ekler özel isimden sonra geldiklerinde bitişik yazıl-
mak isteniyorsa diğer çekim ekleri gibi kesme işareti ile
ayrılmalıdır.
Başkent İstanbul’ken…,
…Safranbolu’ydu
…Oya’ymış, …Ankara’ysa
Kısaltmaların Yazımı
✓✓ Kurum, kuruluş, ülke, dergi, kitap, sınav, yön ad-
ları gibi birden çok sözcükten oluşan özel isimlerin
kısaltması her sözcüğün başındaki bir veya birkaç
harf alınarak yapılır:
 06
MB’ye, ASELSAN’a, İSDEMİR’den, ÇUKOBİR-
LİK’e, CMUK’u, AGİK’e, TL’nin, TÖMER’se, TÜRK-
SAT’tan, YTÜ’de, ODTÜ’lü, İYTE’nin, İTÜ’süz,
ÇYDD’den, AKBİL’li, ALES’ten, D (Doğu), GB (Gü-
neybatı), MÖ, MS, AŞ, TSİ,TÜFE, TÜPRAŞ, TARİŞ,
DNA, ANAM (Avrupa Nükleer Araştırmalar Merke-
zi), BM, E (Eczane)
✓✓ Ek getirilirken de -ister yapım ister çekim eki olsun-
kesme işareti ile ayrılır ve kısa okunuşa göre okunur:
TOKİ’ye, DİSK’li, İŞKUR’un, BİST’ten, TÜBİTAK’ta,
TV’de, AA’nın, MEB’in (MEB’nın değil), GAP’ın
✓✓ Sondaki K’ler “ke” şeklinde ince okunur ve ona göre
ek alır:
TDK’nin,(TDK’nın değil) THK’ye, TSK’de
T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısalt-
ması dışında büyük harfle yapılan kısaltmalarda
harflerin arasına nokta konmaz.
✓✓ Küçük harfle yapılan kısaltmalarda sözcüğün bazen
ilk bazen birkaç harfi alınır ve sonuna nokta konur:
s. (sayfa), sa. (saat), sf. (sıfat), bkz. (bakınız), kr.tan
(kuruş), Ltd. (Limited), krş. (karşılaştırınız), tel. (tele-
fon), sn. (saniye), dk. (dakika)
✓✓ Küçük harfle yapılan kısaltmalar açık okunur:
yy. (yüzyıl), vs. (vesaire), vb. (ve benzeri)
✓✓ Küçük harfle yapılan kısaltmalarda sonda nokta bu-
lunduğu için kesme işareti getirilmez ve ek, kelime-
nin açık okunuşuna göre getirilir:
age.den (adı geçen eserden) sf.tan (sıfattan),
yy.dan (yüzyıldan)
✓✓ Ölçü birimleri küçük harfle kısaltılır ve nokta kulla-
nılmaz, bu yüzden ek geldiğinde kesme işareti ile
ayrılır ve ek, açık okunuşuna göre getirilir:
g’ı (gramı), l’yi (litreyi), kg’dan (kilogramdan), km’lik
(kilometrelik)
m, km, cm gibi ölçü kısaltmalarına üslü sayı gelirse
(kare, küp) bundan sonra gelen ekler kesme işareti
ile ayrılmaz: cm2 den, km2 yi, m3 ten
12
Örnek-9
?
Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yapılmış-
tır?
A) Doğu Avrupa ülkelerinin Avrupa Birliği’ne giriş süre-
ci hızlandı.
B) Paketlerin ağırlığı 20 kg’dan 30 kg’a kadar değişi-
yor.
C) TDK’nın son yazım kılavuzu 12 Aralık 2012’de ya-
yımlandı.
D) Ürünün tanesi marketlerde 25 kr.tan satışa çıkarıla-
cak.
E) ALES’te istediği puanı alamayınca YDS’ye girmek-
ten vazgeçti.
Çözüm-9
Sayıların Yazımı
✓✓ Sayılar harfle de yazılabilir:
Yaş otuz beş, bin yıldan uzun, üçüncü sınıf
✓✓ Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilerle ilgili sayı-
larda rakam kullanılır ve her türlü ek kesme işareti
ile ayrılır:
17.45’te, 11.00’de, 1.300.000 lira, 15 metre mesafe,
25 km’yi, 14 kilogramdan
✓✓ Saat ve dakika metin içinde yazıyla da yazılabilir:
Saat yediye çeyrek kala, sekizi on geçe, on altı yirmi
üçte, mesela saat onda
✓✓ Dört ve daha çok basamaklı sayıların kolay oku-
nabilmesi için bin, milyon, milyar ve trilyon sözleri
harfle yazılabilir:
1 milyar 500 milyon, 2 bin 255 kişi, 7 trilyon 326 mil-
yar, 30 bin
✓✓ Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır:
üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli bir, on altı yaşında

kırkyılda bir, kırkyılın başı, binbir çiçek gibi bazı me-
cazlı örneklerde ve adları sayılardan oluşan ellibir, yir-
mibir, altmışaltı, beştaş gibi oyun isimlerinde sayılar
bitişik yazılır.
✓✓ Para ile ilgili işlemlerle çek, senet, vb. belgelerde
geçen sayılar bitişik yazılır:
550,45 (beşyüzelliTL,kırkbeşkr.)
✓✓ Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sa-
yılmak üzere üçlü gruplara ayrılır ve aralarına nokta
konur:
5.286, 644.877, 51.981.713
✓✓ Sayılarda kesirler virgülle ayrılır:
21,3 (21 tam, onda 3), 7,40 (7 tam, yüzde 40)
✓✓ Yüzde ve binde ifadeleri yazılırken sayılarla işaret
arasında boşluk bırakılmaz:
%25, %70
✓✓ Tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında,
tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerin-
de, maddelerin sınıflandırılmasında Romen rakam-
ları kullanılır:
II. Dünya Savaşı, XX. yüzyıl, II. Selim, V. Karl,
25.XI.1996, I. Cilt, I)…II)…
✓✓ Sayılara doğrudan getirilen yapım ve çekim ekleri
kesme işareti ile ayrılır:
1940’lı yıllar, 85’inci gün, 6’sına kadar, 19’dan 25’e
✓✓ Sıra sayılar yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Ra-
kamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra
nokta konur ya da kesme işareti getirilerek ek yazı-
lır. Rakamın ünlü ile bitip bitmemesine dikkat edile-
rek ek getirilir:
15., 2., XX., 46.; on beşinci, ikinci, yirminci, kırk altın-
cı; 15.incisine (yanlış) 15.sine (doğru), 2’inci (yanlış),
2’nci (doğru); 15’nci (yanlış), 15’inci (doğru); 46’ıncı
(yanlış), 46’ncı (doğru).
✓✓ Sıra sayılar ekle gösterildiklerinde rakamdan son-
ra sadece kesme işareti ve ek yazılır ayrıca nokta
konmaz:
8.’inci (yanlış) 8’inci (doğru) 7.’nci (yanlış) 7’nci
(doğru).
✓✓ Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla gösterilir:
6’şar (yanlış) altışar (doğru), 9’ar (yanlış) dokuzar
(doğru), 100’er (yanlış) yüzer (doğru).
✓✓ Bir zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz.
Rakamla başlayan cümleden sonraki ilk harf küçük olur
(ilk sözcük küçük harfle başlatılır).
13
06
Örnek-10
?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımı ile
ilgili bir yanlışlık yapılmamıştır?
A) Binanın 12’inci katında oturuyordu.
B) Takımlar 3’er kişilik gruplardan oluşturuldu.
C) Bu şehri ilk kez onaltı yaşımda ziyaret ettim.
D) Yarın 15.00’da toplantı yapılacağı duyuruldu.
E) Yazar, 80’ine merdiven dayamış, kendi hâlinde bi-
riydi.
Çözüm-10
Birleşik Kelimelerin Yazımı
✓✓ Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik ya-
zılır:
birbiri, nasıl, kaynana, pazartesi, niçin, çöreotu
✓✓ Etmek, olmak, eylemek gibi yardımcı fiille yapılıp
ses düşmesi, türemesi, değişimi yaşanan kelimeler
bitişik, diğerleri ayrı yazılır:
darbetmek, defolmak, hamdetmek, emretmek, af-
fetmek, hissetmek, menolunmak, reddetmek, zeh-
retmek, katetmek, fethetmek, methetmek, mahvet-
mek, keşfolmak, hapsolmak
sağ ol, arz etmek, fark etmek, var olmak, söz etmek,
icat etmek, icap etmek, hak etmek, baş etmek
✓✓ Kelimelerden her ikisi veya ikincisi anlam değişimi-
ne uğrayan kelimeler bitişik, ikinci kelimesi anlam
değişimine uğramıyorsa ayrı yazılır:
aslanağzı, keçiboynuzu, danaburnu, yalıçapkını,
itdirseği, kedigözü, balıksırtı, dilberdudağı, bülbül-
yuvası, beştaş, Büyükayı, Demirkazık, balköpüğü,
narçiçeği, yavruağzı, hinoğluhin, eloğlu, insanoğlu,
gökyüzü, gökkuşağı, benmerkezci, hoşgörü, deni-
zaltı, başkaldırı, günübirlik, basmakalıp, tekdüze,
açıkgöz, yerküre, başıboş, başıbozuk, sallabaş
 06
köpek balığı, ağustos böceği, at sineği, bal arısı, su
yılanı, çörek otu, ayrık otu, sol açık, yer elması, çam
fıstığı, kuru fasulye, arap sabunu, yel değirmeni, tuz
ruhu, hava yolu, deniz yolu, demir yolu, ana dili, ana
düşünce, iş birliği, el birliği, iş yeri, yer çekimi, baş
ağrısı, baş belası, açık öğretim, dil bilgisi, gök bilimi,
göz yuvarı, yarım küre, maden suyu, süt dişi, karga
burun, kepçe kulak, gece yarısı, üst geçit, tüp geçit,
gece yarısı, hafta sonu, sene başı, yıl dönümü, bal
rengi, bağ bozumu, ilk yardım, soy ismi
“Çetin ceviz, eski toprak” gibi mecazlaşmış bazı ifade-
lerin ayrı yazılması gelenekleşmiştir.
✓✓ Her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde kalıp-
laşarak bitişik yazılan kelimeler de vardır:
kahverengi, beyefendi, kayınvalide, yeşilzeytin, se-
mizotu, dereotu, sivrisinek, soyadı, ilkokul, ortaöğ-
retim, uluslararası, yarımada
✓✓ Kurallı (özel) birleşik fiiller bitişik yazılır:
artakalmak, kalakalmak, gülüvermek, yapabilmek,
süregelmek, anlatılagelmek, yazadurmak, çözmeyi-
vermek
✓✓ İkinci kelimesi fiil veya fiilimsi olan birleşik kelimeler
bitişik yazılır:
ateşkes, albeni, çekyat, gecekondu, şıpsevdi, çıtkı-
rıldım, dedikodu, okuryazar, oldubitti, yanardöner,
çakaralmaz, veryansın, kapkaç, örtbas; dalgakıran,
gökdelen, varyemez, hacıyatmaz, çokbilmiş, gün-
görmüş, cankurtaran, kitapsever, kuşkonmaz, ver-
yansın, alışveriş
✓✓ İlk kelimesinde fiilimsi bulunan birleşik isimler genel-
de ayrı yazılır:
tükenmez kalem, uçan daire, yakan top, yazar kasa,
güler yüz, çalar saat, bakar kör, dönme dolap
(Yanardağ, bilirkişi gibi sözcükler kalıplaştığı için bi-
tişik yazılır.)
✓✓ Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst ve üzeri” keli-
meleri bitişik; somut olarak yer bildirenler ayrı yazılır:
akşamüstü, gözaltı (gözetim), bilinçaltı, öğleüzeri,
yüzüstü, ayakaltı, altüst, ayaküstü, suçüstü, olağa-
nüstü, yeraltı (gizli), tepeüstü (baş aşağı), bilinçaltı,
başüstüne, yüzüstü (bırakmak), sırtüstü (yatmak),
masaüstü (bilişim)
14
deri altı, böbrek üstü bezi, yer altı (yüzey), tepe üstü
(en yüksek nokta)
✓✓ İki veya daha fazla kelimeden oluşmuş kişi ve yer
adları bitişik yazılır:
Alper, Birol, Tanpınar, Yirmisekiz Mehmet Çelebi,
Şenol, Abasıyanık; Çanakkale, Suşehri, Kızıldeniz,
İncesu, Abidinpaşa, Necatibey
✓✓ Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır:
güneybatı, kuzeydoğu, kuzeybatı, güneydoğu
✓✓ İkilemeler ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir nok-
talama işareti girmez:
el âlem, adım adım, başlı başına, sere serpe, saçma
sapan, sağ salim, üst baş, karman çorman, aşağı
yukarı, yüz yüz elli, tek tük, aval aval, salkım saçak,
başa baş, kitap mitap, boy bos, soy sop, para mara,
el ele, boşu boşuna, bire bir (teke tek), günden güne,
ikide bir, art arda, içten içe, yaka paça, (gece - gün-
düz çalışıyor değil) gece gündüz çalışıyor, (yüz, yüz
elli kişi değil), yüz yüz elli kişi
✓✓ İkileme, kalıplaşmış ve yeni bir anlam kazanmışsa
bitişik yazılır:
Birdenbire (ansızın), birebir (etkili), tepetaklak,
suspus, tıpatıp, gitgide, altüst, hıncahınç
✓✓ Pekiştirmeler bitişik yazılır:
Darmadağınık, darmaduman, çepeçevre, apansız,
paramparça, sırılsıklam,
✓✓ “Baş” kelimesi ile tamlama kuran, bitişik yazılması
gelenekleşmiş sözcükler:
a. “Baş” sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları bitişik
yazılır: başhekim, başparmak, başrol, başyazar,
başköşe
b. Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki “baş” sözüyle
yapılan veya kalıplaşarak belli bir kavramı karşıla-
yan belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır: aşçı-
başı, ustabaşı, binbaşı, elebaşı; yılbaşı, dersbaşı,
işbaşı, köşebaşı, masabaşı (iş), adımbaşı, başucu.
Bazı sözcüklerde ise “baş” kelimesi kalıplaşmamış-
tır ve ayrı yazılır: sene başı, satır başı, çeşme başı,
bir başına
 06

✓✓ Kalıplaşmış bazı sıfat, zamir ve zarflar bitişik yazılır,
kalıplaşmamış olanlar ayrı yazılır:
biraz, birçok, hiçbir, herhangi, birkaç, bugün
her bir, bir şey, her şey, pek çok, pek az, her an, şu an,
bir an, bir gün, her gün, o gün
alt yazı, üst küme, ana dili, ana bilim dalı, ön söz, ön
yargı, art niyet, arka plan, yan etki, karşı görüş, iç
tüzük, dış hat, orta oyunu, orta kulak, küçük parmak,
büyük harf, sağ açık, sol açık, peşin hüküm, bir ara,
bir an, bir gün, tek göz ev
✓✓ Deyimler ayrı yazılır:

çam devirmek, çanak tutmak, boş vermek, hasta

“Birtakım” sözcüğü “bazı” anlamında kullanılıyorsa bi-
tişik yazılır (birtakım insanlar), “tek takım” anlamında
kullanılırsa (bir takım koltuk) ayrı yazılır.
✓✓ “Ev, hane, name, zade, zede” kelimeleri ile kurulan
birleşik kelimeler bitişik yazılır:
aşevi, doğumevi, öğretmenevi, dershane, yazıhane,
eczane, hastane, siyasetname, depremzede
düşmek, meydana gelmek, ortaya çıkmak, hoşa git-
mek, devede kulak, çantada keklik, el vermek (yar-
dım etmek)
✓✓ Deyim olmayan ama kaynaşıp kalıplaşmış bazı bir-
leşik fiiller bitişik yazılır:
vazgeçmek, elvermek (ihtimal), başvurmak, varsay-
mak, öngörmek, rastgelmek, koyvermek, başkaldır-
mak

“hane” sözcüğünden önce “a” ünlüsü varsa “hane”

sözcüğünün “ha”sı düşer: eczane, hastane, postane Örnek-11
?
Yazma süreci Orta Doğu'nun Mısır ve Mezopotamya gi-
✓✓ Farsça ve Arapça kurala göre yapılan tamlamalar
I
bitişik yazılır:
bi oldukça büyük uygarlıklarına özgü bir eylem
Kuvayımilliye, Servetifünun, cihanşümul, bismillah, II
Allahualem, aleykümselam, sukutuhayal, ademi-
olagelmişken Homeros denen dev; MÖ XI. veya VIII.
merkeziyet III
✓✓ Kanunda bitişik olarak tescil edilmiş kuruluş adları yüzyıl içinde tarihin derinliklerinden gelen tüm destan-
bitişik yazılır:
lardan, efsanelerden, masallardan aldıklarını bir
İçişleri, Dışişleri, Yükseköğretim Kurulu, Açıköğre-
senteze dönüştürdü ve bize daha önce hiç kimsenin ka-
tim Fakültesi, Karayolları Genel Müdürlüğü
IV
✓✓ Yer adlarında kullanılan “batı, doğu, kuzey, güney,
pılarını aralamadığı sıradışı insanlık serüvenleri anlattı.
güneybatı, kuzeydoğu, iç, yakın, uzak, aşağı, yuka- V
rı, orta” kelimeleri ayrı yazılır:
Bu parçadaki altı çizili sözlerden hangisinin yazımı
Batı Trakya, Uzak Doğu, Orta Asya, Yukarı Mezo- yanlıştır?
potamya, Güney Kutbu, Orta Doğu, İç Anadolu, İç
Asya, Aşağı Ayrancı, Yakın Doğu A) I B) II C) III D) IV E) V

✓✓ “Dış, iç, sıra” sözleriyle oluşturulan birleşik isimler Çözüm-11

ayrı yazılır:

sıra dışı, yurt dışı, çağ dışı, olağan dışı, yasa dışı;
hafta içi, ceviz içi; aklı sıra, peşi sıra, ardı sıra, aklı
sıra
✓✓ “Alt, üst, ana, ara, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış,
orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek” söz-
lerinin başa getirilmesi ile oluşturulan sözcükler ayrı
yazılır:

15
 06
✓✓ “hoş görmek, hoşça kal, hoş geldiniz” gibi fiiller bir-
leşik fiil değil, zarf tarafından belirtilmiş fiillerdir, bu
yüzden ayrı yazılır.
Düzeltme İşaretinin (^) Kullanımı
✓✓ Okunurken uzatılan ünlülerde düzeltme işareti kul-
lanılmaz.
ifade (ifa:de), sade (sa:de), adalet (ada:let), numune
(numu:ne)
✓✓ Yazılışları ve anlamları birbirine karıştırılabilecek
kelimeleri ayırt etmek için kullanılır.
alem (bayrak), âlem (dünya, evren); aşık (eklem ke-
miği), âşık (vurgun, tutkun); hal (meyve, sebze satı-
lan yer), hâl (durum); adem (yokluk), âdem (insan)
✓✓ g ve k seslerinden sonra gelen a ve u seslerinin ince
okunması gerektiği kelimelerde kullanılır.
dergâh, rüzgâr, kâğıt, hükûmet, dükkân, Hakkâri,
Kâzım, karargâh, mahkûm, rengârenk
✓✓ Yazıda l ünsüzünden sonra gelen a ve u sadece
özel isimlerde düzeltme işareti ile gösterilir. Diğerleri
gösterilmez.
üslup, lale, sukut, Halûk, Nalân, Lâle, Lâdik, Lâpse-
ki, Elâzığ
✓✓ Nispet ekinin (î) belirtme ve iyelik eki ile karışabile-
ceği durumlarda kullanılır.
Türk askeri - askerî okul; İslam dini - dinî bilgiler,
(Atatürk’ün) resmi - resmî (evraklar)
“Fiziki şartlar, İslami gelenek” gibi kullanımlarda i har-
finin üstünde düzeltme işareti kullanmaya gerek yok-
tur çünkü “İslam’ı araştırıyor”, “fiziği anlamamış” gibi
örneklerde i hâl ekinin kullanılması anlam karışıklığı
oluşturmaz.
16
Satır Sonu Yazımı
1. Satır sonuna sığmayan sözcükler hecelerine göre
ayrılır ve birleşik sözcükler de tek sözcük gibi hece-
lenerek ayrılır:
........................…………………………………….il-
kokul (doğru)
………………………………………...........…..ilk-
okul (yanlış)
.........…………………………………………ba-
şöğretmen (doğru)
................……………………………………baş-
öğretmen (yanlış)
2. Satır sonunda biten özel adlardan sonra kesme işa-
reti kullanıldığı için kısa çizgi konmaz:
.………………………………………………..Ankara’
nın (doğru)
...................………………………………..Ankara’-
nın (yanlış)
3. Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf
bırakılmaz:
..............................................................................a-
yağında (yanlış)
..........................................................................aya-
yağında (doğru)
TEST - 2’Yİ ÇÖZEBİLİRSİNİZ.
NOKTALAMA İŞARETLERİ
Noktalama işaretleri trafik işaretlerine benzer. Nasıl ki
trafik işaretleri olmazsa trafiğin akışı bozulup karmaşa
çıkarsa noktalama işaretlerinin olmaması veya yanlış
kullanılması da yazının akışının, anlam düzeninin bo-
zulmasına; anlam ve okuma karmaşasının ortaya çık-
masına sebep olur.
Noktalama işaretlerine geçmeden önce “. ? ! …” işa-
retlerinin anlam tamamlayıcı olmasından dolayı temel
görevlerinin yargıyı yani cümleyi bitirmek olduğu ve
dolayısıyla kendilerinden sonra büyük harfle başlanan
işaretler olduğu bilinmelidir. “:” işaretinden sonra ise
cümle geliyorsa büyük, cümle gelmiyorsa küçük harfle
başlanacağı da akılda tutulmalıdır.

Nokta (.)
✓✓ A
nlamca tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.
Soru veya ünlem anlamı taşımayan cümlelerin so-
nuna konur:
Ne zaman seni düşünsem bir ceylan su içmeye iner.
Ali’nin üçgenidir bu çizdiğim.
✓✓ Bazı kısaltmaların sonuna konur:
s. (sayfa), bkz. (bakınız), Bşk. (Başkan) ed. (edebi-
yat), vb. , vs. , İng.
T. (Türkçe) T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) kısaltmaları dı-
şında büyük harfle yapılan kısaltmalara nokta konmaz.
✓✓ Sayılardan sonra sıra bildirmek için “–(ı)ncı” ekinin
yerine kullanılır:
173. sayfa, XV. yüzyıl, 3. Cadde, II. Murat
✓✓ Birden çok sayı arka arkaya geliyorsa en sonuncu-
suna nokta konur:
7, 8 ve 9. sınıflar, XI - XII. yüzyıllar arasında
✓✓ Bir yazının maddelerini göstermek için kullanılır:
I. .... 1. .... A. .... a. .... B. .... b. ....
✓✓ Tarihlerin yazılışında gün ay ve yılı gösteren sayıları
ayırmada kullanılır:
15.09.2002 , 15.IX.2002
✓✓ Ay adları yazıyla gösterildiğinde nokta kullanılmaz:
15 Eylül 2002 (doğru) 15.Eylül.2002 (yanlış)
✓✓ Dört ve dörtten çok rakamlı sayıları sondan başa
doğru üçerli gruplara (binlik) ayırmak için kullanılır:
38.000 1.500.000 25.987.269
✓✓ Saat ve dakika arasına konur:
Bu şehirde güneş 19.06’da batıyor.
Uçak 21.15’te havaalanına inecek.
14.00’te görüşelim.
✓✓ Bibliyografik künyelerin sonunda kullanılır:
Mehmet Kaplan, Nesillerin Ruhu, Dergâh Yayınları,
İstanbul, 1965.
✓✓ Rakamlar arasında çarpı işareti yerine kullanılır:
3.5 = 15 12.6 = 72
✓✓ Genel ağ adreslerinde kullanılır:
http://osym.gov.tr
17
06
Virgül (,)
✓✓ Eş görevli kelimelerin ve kelime gruplarının (sıfat,
zarf, özne, nesne…) arasına konur.
İki katlı, bahçeli bir evde oturuyordu.
Sıfat Sıfat
Cağaloğlu’ndaki bu yokuşu tırmananların görmeye
alışık olduğu, vazgeçemediği bir mekândır bu kitapçı.
Sıfat Sıfat
Kıyıya yanaştırılmış sandallarda, mahalle meydan-
Dolaylı Tümleç
larında, stadyum kapılarında balık ekmek satıcıları
D. Tümleç Dolaylı Tümleç
görülürdü.
Ancak yemekte karara varıp, arkadaşına dikkatli
Zarf
dikkatli bakarak konuştu.
Zarf
✓✓ Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
Her sabah erkenden gelir, bu duvarın dibine serer
kitaplarını.
Umduk, bekledik, düşündük.
✓✓ Cümlede özellikle belirtilmek istenen, söylenirken
durularak vurgulanan ögelerden sonra kullanılır.
Binbaşı İhsan, bu ateşten gömleği kimseye belli et-
Özne
meden giymişti.
Plakta çalan bu şarkıyı, belki de son kez birlikte din-
Nesne
liyorlardı.
Savaş yıllarında bu şiiri cepheye gitmeden önce,
Zarf Tümleci
herkes toplu hâlde okurdu.
✓✓ Bir sözcüğün kendisinden sonra gelen sözcükle
yapı ve anlam bağlantısının olmadığını göstermek
ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
Hemen her insanın, hayatının belli bir kesitinde ken-
dini şair gibi hissettiği bir dönem vardır.
Bu, taşındır diyerek Kâbe’yi diksem başına.
O, eski defterleri karıştırmaya başladı.
Benim, sözümü sakınmadan söyleyen biri olduğum
bilinir.
Bu akşam, gezintileri ve eğlenceleri kısa sürmüştü.
✓✓ Ara sözlerin ve ara cümlelerin başında ve sonunda
kullanılır.
 06
Huzur, İstanbul’un ve aşkın romanı, her geçen gün
daha çok okur buluyor.
Teknolojik ilerleyiş, başta yapay zekâ uygulamaları,
hayatımızı kolaylaştırıyor.
Bu soruyu, buna soru da denmez ya, niçin sorduğunuzu
biliyorum.
✓✓ T
ırnak içine alınmayan alıntı sözlerin sonunda kulla-
nılır.
Gözlerinden göğüme binlerce yıldız akar, diye baş-
lıyor şiir.
Şiirin içinde fikir, meyvenin içindeki vitamin gibi ol-
malıdır, sözü Y. Kemal'e aittir.
✓✓ Anlama güç kazandırmak için yapılan tekrarların
arasına konur.
Bu yağmur, bu yağmur, bu kıldan ince
İpekten yumuşak yağan bu yağmur…
Edemem terk Fuzuli, ser-i kûyın yarin
Vatanımdır, vatanımdır, vatanımdır, vatanım
Allah aşkına, gök, deniz aşkına
Yağsın kar, üstümüze buram buram
Sırf unutmak için, unutmak ey kış!
✓✓ Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki kıs-
mın sonuna konur.
Bahçe kapısını açtı, Sermet Bey’e,
— Bu anahtar, köşkü de açar, dedi.
✓✓ Kendisinden sonra küçük harfle devam edilen evet,
hayır, peki, pekâlâ, tamam, olur, haydi vb. ret, kabul,
teşvik bildiren kelimelerden sonra kullanılır.
Hayır, hayal ile yoktur benim alışverişim.
Evet, benim şiirimde yılan dişli diken var.
Peki, senin dediğin olsun.
Haydi, söyle sen de böyle bir söz.
✓✓ Hitaplardan sonra kullanılır.
Efendiler, yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz.
Değerli Konuklar, programımıza hoş geldiniz.
Aysel, git başımdan, ben sana göre değilim.
✓✓ Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için konur.
100,75 53,15 674,98
✓✓ Kitap, dergi vb.nin yazar, eser, basımevi vb. madde-
lerini belirten künyelerinde kullanılır:
18
Halide Edip ADIVAR, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Meis
Yayınları, Ankara, 1922.
Nihat Sami Baharlı, Türkçenin Sırları, Ömür Kitabe-
vi, İstanbul, 1964.
Virgülün kullanılamayacağı yerler:
✓✓ Niteleme sıfatı ile belirtme sıfatı arsında kullanılmaz:
Bursa’da bir, eski cami avlusu… (yanlış)
Uyandık beyaz buğusunda bu, saf rüyanın (yanlış)
✓✓ İ sim ve sıfat tamlamasında tamlayan ile tamlanan
arasında kullanılmaz:
Aşkın, tarifini yapmaya çalışmak bence boş bir uğ-
raştır. (yanlış)
Herkes yolun, uzunluğundan dolayı söylenmeye
başlamıştı. (yanlış)
Rüzgârda uçan, tüy bile benim kadar hafif değil.
(yanlış)
✓✓ Eş görevli kelimelerin bitiminde kullanılmaz:
Daha önce Sakarya’da, Dumlupınar’da, Kafkas
Cephesi’nde, düşmanla göğüs göğüse savaşmış
(yanlış).
✓✓ Şart ekinden sonra virgül kullanılmaz:
Eğer bir de doğayı ve macerayı seviyorsanız, Türki-
ye’nin dört bir yanında birbirinden güzel rotalar bu-
lursunuz. (yanlış)
Ne zaman seni düşünsem, bir ceylan su içmeye
iner, başakları büyürken görürüm. (ilk virgül yanlış)
✓✓ İkilemeler arasında kullanılmaz:
Tabanı otuz, otuz beş metre tutan bir eşkenar üçgen
biçimindedir. (yanlış)
Evde dirlik, düzenlik kalmamıştı. (yanlış)
Hısım, akraba bir mahallede toplanmıştı. (yanlış)
Bir sokak köpeği gibi çer, çöple geçinir, geceleri kili-
senin dibindeki bir barakada yatardı. (yanlış)
✓✓ Zarf-fiillerden sonra virgül kullanılmaz:
İnsan kendisine kabul ettirilmeye çalışılan kurallar-
dan kuşkuya düşmedikçe, bir bataklığa saplanmış
demektir. (yanlış)
Hemen kâğıda kaleme sarılıp, dinlediklerini not al-
maya başladı. (yanlış)
✓✓ M
etin içinde –ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevin-
de kullanılan mı / mi ekinden sonra virgül konmaz:
İnsan ümidini kaybetti mi, kaybedecek başka bir
şeyi kalmamış demektir. (yanlış)

Ben aç yattım mı, kötü kötü rüyalar görürüm. (yanlış)
✓✓ da / de, ve, veya bağlaçlarından sonra, ya … ya,
hem … hem, gerek … gerek gibi tekrarlı bağlaçlar-
dan önce de sonra da virgül kullanılmaz:
Ne başta dert, ne gönülde hasret olsun. (yanlış)
İster inanın, ister inanmayın, olay böyle gerçekleşti.
(ilk virgül yanlış)
Ne doğan güne hükmüm geçer, ne hâlden anlayan
bulunur. (yanlış)
Ateşten kızaran bir gül arar da, gezer bağdan bağa
çoban çeşmesi. (yanlış)
Hem dersini bilmiyor, hem de mızmız herkesten.
(yanlış)
Noktalı Virgül (;)
✓✓ Noktalı virgül sadece güçlü bir virgüldür, açıklama
veya örnek vermek için kullanılmaz.
✓✓ Kendisinden öncekileri ve sonrakileri ayırmak ve
gruplandırmak için kullanılır.
✓✓ Virgüle göre daha uzun süre durulur ve kendisinden
sonra küçük harfle devam edilir.
✓✓ Durma süresi bakımından noktaya, ayırıcılık bakı-
mından virgüle benzer.
✓✓ Genellikle başka virgüllerin olduğu cümlelerde kul-
lanılır.
✓✓ C
ümle içinde virgüllerle ayrılan tür veya takımları
gruplandırmak için kullanılır.
Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız
çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları veri-
lirdi.
Kurada Türkiye, Bulgaristan, Azerbaycan A grubun-
da; Rusya, İsviçre, Romanya B grubunda yer aldı.
✓✓ Ö
zneyi, virgüllerle bağlanan diğer ögelerden ayır-
mak için kullanılır.
Uludağ; Erciyes, Palandöken, Kartalkaya ve Dav-
raz’dan daha uzun süre kış turizmine açıktır.
Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünü-
yordu.
✓✓ Ö
geleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri ayır-
mak için kullanılır.
Sözlerimi sessizce, büyük bir dikkatle dinler; kafası-
na takılanları, anlamadığı yerleri çekinmeden sorar-
dı.
19
06
Bunların şiirlerinin çoğunda mesaj ön plandadır; şiir
güzelliği, estetik endişeler veya lirizm kaybolmuştur.
Bahçemizde vişne, kayısı, ayva ağaçları vardı; an-
nem bunlardan reçel, marmelat, komposto yapardı.
Bir mıh, bir nal; bir nal, bir at; bir at, bir komutan; bir
komutan, bir ülke kurtarır.
✓✓ Ü
çten çok yüklemden oluşan sıralı cümlelerde kendi
arasında ilişki kuranları diğerlerinden ayırmak için
kullanılır.
İyilik yap, denize at; balık bilmezse Halik bilir.
Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur.
✓✓ A
dlaşmış sıfatın sıfat gibi anlaşılmaması için virgü-
lün yetersiz kaldığı durumlarda kullanılır.
Hasta; zengin iş adamının yanından bir an olsun ay-
rılmadı.
Kadın; çocuk ve yaşlılar için yardım faaliyetlerinde
bulunmak istiyordu.
İki Nokta (:)
✓✓ Kendisinden sonra örnek verilecek veya açıklama
yapılacak sözün ve cümlenin sonuna konur:
Servetifünun Dönemi’nin şiirdeki önemli temsilci-
lerini sıralayalım: Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin,
Süleyman Nazif.
Türkçede sözcükler tür yönüyle temelde ikiye ayrılır:
isim soylu sözcükler ve fiiller.
Tanpınar’ı incelediğinizde hem soyut hem somut
anlamda kullanılan önemli bir kavramla karşılaşa-
caksınız: eşik.
Bilinmezden gelen o ses, ansızın haykırır bana:
Nerdesin?
Redif: Mısra sonlarındaki ses, görev ve anlam ben-
zerlikleri.
Arkadaşımı takdim edeyim: Mahmut Erkol, eski ma-
liye müfettişlerinden.
Selanik’ten İstanbul’a göç ederken aklımızda tek bir
ideal vardı: Kızılelma.
✓✓ Karşılıklı konuşmalarda ve alıntı cümlelerde, konu-
şan kişinin adından sonra veya konuşma cümlesin-
den önce konur:
Fikret, tren yürümeye başladığı zaman babasının
gözlerindeki dilsiz ve ümitsiz elemden biraz rikkate
gelir gibi oldu. Vagonun penceresinden eğilerek:
— Üzülme baba, dedi. Pek darda kalırsan bana ge-
lirsin.
 06

Hayriye Hanım: Ali Rıza Bey, biraz insaflı ol. Derdi- Üç Nokta (…)
mi sana söylemeyeyim de kime söyleyeyim?
✓✓ A
nlatım olarak tamamlanmamış (eksiltili) cümlelerin
Ali Rıza Bey: Pekâlâ, öyle olsun hanım. Söyle baka- sonuna konur:
lım, ne istiyorsun?
İhsan iyi olduktan altı ay sonra bile bir iki hasta ba-
✓✓ Genel ağ adreslerinde kullanılır: kıcı onu arayacaktır. Fakat lazım olduğu zaman…
http://tdk.org.tr Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafın-
✓✓ Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: dan görülüveriyordu da bu yanı…
Senin olduğun yerde ne korku ne keder…
24 : 2 = 12, 140 : 4 = 35
İnsan denen bu saz parçası… diye tekrarladı.
✓✓ S
ayılan örneklerin sürdürülebileceğini göstermek
için kullanılır:
Selçuklu sanatının en güzel örnekleri bu müzede
İki noktadan sonra cümle ile veya tamamlayıcı bir ifa- sergileniyor: seramik, hat, tezhip, ebru…
de ile açıklama yapılacaksa büyük harfle, örnekler sı- ✓✓ K
aba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı
ralanacaksa küçük harfle başlanır: açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin ye-
Sanatçının öykülerinin ilham kaynakları şunlardır: Ço- rine konur:
cukluğu ve maceralarla dolu yaşamı. S…’nin üstünde muharebe oluyor, yarın akşama
kadar vaktiniz var.
Bu topraklarda ne eksen yetişir: arpa, buğday, yulaf;
Genç kız, B…’de ondan ayrıldı.
elma, armut, kayısı…
İşin aslını … Bey’den öğreniriz.
Bir ağaçtan okluk da çıkar … da.
✓✓ A
lıntılarda başta, sonda, ortada alınmayan kelime
ve bölümlerin sonuna konur:
Örnek-12
?
…derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, ayraçla gösterilen gelmeye başladı
yere iki nokta (:) getirilmelidir? Akşam oldu yakamadım gazımı
A) Son zamanlarda gördüklerimiz bize çok şey öğret- …
miştir ( ) Bunlardan en önemlisi de dar zamanlarda Doya doya sevemedim kuzumu
birlik olmanın zorunluluk olduğudur.
✓✓ Ü
nlem ve seslenmelerden sonra anlamı pekiştirmek
B) Bu, öyle bir düşünce ki ( ) sıcak yaraya basılmış tuz için kullanılır:
gibi canımızı yakıyor. Kızılelmaya… Kızılelmaya!..
C) Okul idarecilerine düşen vazifelerden biri de ( ) Koca Ali…Koca Ali be!..
spora yetenekli gençleri erken yaşlarda keşfedip ✓✓ K
arşılıklı konuşmalarda eksik bırakılan, susulan ce-
yönlendirmektir. vaplarda kullanılır:
D) Sosyal hayatta iletişimsizlik dediğimiz şey ( ) eğitim – Kızılelma neresi, içinizde bilen var mı?
ortamında olduğu gibi iş hayatında da görülmektedir. – …

E) Bu anlaşmazlık onun şu iki yönünü açığa çıkardı ( ) – Bunu sormak için sizi çağırdım.
Bazı insanlara karşı ön yargılı olma ve duygularını Tamışvar fatihi Ahmet Paşa kekeledi:
denetleyememe. – Viyana olsa gerek, padişahım
Çözüm-12 Padişah öteki vezirlere döndü:
– Öyle mi?
– …
– …
Ne evet ne hayır diyebiliyorlar, önlerine bakıyorlardı.

20

✓✓ Üç nokta, hem cümle içinde hem cümle sonunda
kullanılabilir. Cümle sonunda kullanıldığında ken-
disinden sonra büyük harfle başlanmalıdır.
Mimar Sinan, yaşamı boyunca cami, köprü, han, ha-
mam, su kemeri… yüzlerce yapı inşa etmiştir.
Cami, köprü, han, hamam, su kemeri... Yaşamı bo-
yunca yüzlerce yapı inşa etmiştir Mimar Sinan.
Hani bir sevdiğin vardı ya… Geçen gün yolda ona
rastladım.
✓✓ Devrik cümleler eksiltili değildir. Devrik cümleden
sonra üç nokta getirmek noktalama hatası olur:
Usta, derme çatma köy evinde yumurta kabuğu inceli-
ğinde seramikler üretir, bunların üzerine desenler
çizer sonra… (yanlış)
Yüklem
Sokakta ayaküstü konuştuk oradan buradan…( yanlış)
Yüklem
Ek fiilin geniş zamanının üçüncü şahsı –dır / -dir eki-
nin düşmesi üç noktayı gerektirmez:
Bahar çiçek çiçek gelince güzel… (güzeldir.)
Elde var hüzün… (hüzün vardır.)
Ayrılık sevdaya dâhil… (sevdaya dâhildir.)
Bu örneklerde istenirse -dır eki getirilebilir, bu yüzden
yüklem eksik değildir ve üç noktanın kullanımı yan-
lıştır.
Ünlem İşareti (!)
✓✓ B
ir duygu yoğunluğu (sevinç, korku, acı, şaşma,
öfke, sitem, kıvanç) yansıtan cümle veya ibarelerin
sonuna konur:
Geçen akşam eve geldim, dediler:
– Seyfi Baba, hastalanmış, yatıyormuş.
– Esef ettim, vah, vah!
İşte bu! Sonunda başardık!
Ne güzel komşumuzdun sen, Fahriye Abla!
✓✓ Seslenme, uyarı ve hitap sözlerinden sonra kullanılır:
Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Sakın bir söz söyleme, yüzüme bakma sakın!
21
06
✓✓ Ünlem işareti, seslenme hitap sözlerinden hemen
sonra kullanılabileceği gibi cümlenin sonuna da
konulabilir. Ünlem bildiren sözden sonra virgül ko-
nulursa ünlem işareti sona bırakılır:
Ah, kimselerin vakti yok, durup ince şeyleri anlamaya!
✓✓ B
ir cümlede hem soru hem ünlem anlamı varsa
baskın özelliğe göre noktalama konur:
Karşımıza bir anda o adam çıkmasın mı!
Nasıl yapar bunu sana!
✓✓ A
lay, kinaye, küçümseme anlamı katılmak istenen
sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti
kullanılır:
Ben böyle akıllı (!) bir adam ömrümde görmedim.
Eh, bu hızla gidersek sanırım yarın sabah okula va-
rırız (!). (Parantez içinde ünlem cümlenin sonunday-
sa en sona yine nokta konur.)
Soru İşareti (?)
✓✓ Soru anlamı taşıyan cümle ve sözlerin sonuna konur:
Nereden çıktı bu cenaze, ölen kim?
Yeni yazıyı tatbik etmek için ne düşündünüz?
Adınız?
Doğum tarihiniz?
Benim can vermeye dermanım mı var? (Sözde soru
cümlesi!)
✓✓ S
ıralanmış sorular virgülle ayrılır ve soru işareti en
sona konur:
Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?
Yağmura mı yakalandınız, şemsiyeniz yok muydu,
niçin bir yere sığınmadınız?
✓✓ Y
azıda bir bilginin kesin olmadığı ayraç içinde soru
işareti ile belirtilir:
Yunus Emre (1240? - 1320); halka, Hakk’ı, halkın
diliyle anlatmıştır.
✓✓ Soru eki veya soru sözcüğü bulunan fakat soru an-
lamı taşımayan cümlelerde soru işareti kullanılmaz:
Akşam oldu mu şehirden tüm ayaklar çekilir.
O çocuk yok mu, deli ediyor insanı vallahi!
Bu yollar ne zaman tükenecek, bilmiyorum.
Kaç yıl daha böyle bekleyeceğiz, diye sordu.
 06
Kesme İşareti (’)
✓✓ Ö
zel adlara eklenen çekim eklerinden sonra (çoğul
eki -lar / -ler hariç) kullanılır.
Yaratılanı severiz Yaradan’dan ötürü.
Ulukışla’dan Orta Anadolu’ya geçerken
Arabamız tutmuştu Erciyes’in yolunu
On yıl var, ayrıyım Kınadağı’ndan
Aslı’mı el almış, harem diyorlar
Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış’ım ben
Muhibbi’nin, Kurtuluş Savaşı’mız, Namık Ke-
mal’se, Söğüt’ken, İlk Çağ’da, Sultan Ana’ya, Sait
Halim Paşa Yalısı’ndan, Millî Eğitim Temel Kanu-
nu’nca, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nın,
Alman’sınız, Türk’sek, Osmanlı Devleti’dir, Hi-
sar’dan, Batı’nın, Boğaz’da, Avrupa Birliği’ne, Türk
Dil Kurumu Başkanı’na, Vali’nin, Yönetmelik’in 2’nci
maddesi, Ayşe Hanım’ın, Osman Efendi’ye, Ali Öğ-
retmen’den, Müslüman’dan, Miraç Kandili’nde, Türk
Dili Sempozyumu’na, Paris Antlaşması’nda, 31 Mart
Vakası’nı
✓✓ Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki –(s)i bulunan özel
isme bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğin-
de kesme işareti konulmaz:
Kuşadamız (Kuşadası’mız veya Kuşada’mız değil),
Boğaz Köprümüz (Boğaz Köprü’müz değil)
✓✓ Özel adlar için yay ayraç içinde açıklama yapıla-
caksa kesme işareti yay ayraçtan önce konur:
Yahya Kemal’in (Beyatlı) hayattayken yayımladığı bir
şiir kitabı yoktur.
Türk kültür zenginliğini Cengiz Aymatov’da (1928-
2008) tüm yönleriyle görürüz.
✓✓ Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde
büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen
ekler kesme işareti ile ayrılmaz:
Bu konuda onun görüşlerini de alalım.
✓✓ Ö
zel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlar-
dan sonra gelen hiçbir ek kesme işareti ile ayrılmaz.
Gönlümü Maraşlının yaktı kara haberi.
Osmanlıların, Türkçenin, Türklerden,
Ahmet Haşimler, Müslümanlıkta, Ahmetsiz
22
✓✓ Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri ad-
larına gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz:
Balat Kültür Evine, Millî Eğitim Bakanlığından,
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığıymış, Danışma
Kurulunun, Yıldız İnşaatta, Türkiye Büyük Millet
Meclisinin 112’nci Oturumunda, Mavi Köşe Bakka-
liyesinden, Başbakanlığa, Rektörlüğün
Avrupa Birliği’ne yazılması doğrudur.
✓✓ Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kesme işa-
reti kullanılır:
GAP’ın, TV’ye, ABD’nin, TÜTAV’da, TÜBİTAK’a,
MEB’in, BM’den, 5 km’lik, 15 cm’den
Küçük harflerin kullanıldığı ve sonuna nokta konulan
kısaltmalara gelen ekler kesme işaret ile ayrılmaz:
kr.tan (kuruştan), vb.leri (ve benzerleri), İng.nin (İngi-
lizcenin), sf.lar (sıfatlar)
Sayılara getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır:
✓✓ 1975’te, 19’uncu madde, 16’ncı sayfa, 1980’ler,
2000’li yıllar, 657’yle, 21.00’de, 15.55’te
✓✓ Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ek-
leri ayırmak için kullanılır:
• Başvurular 26 Şubat’a kadar yapılmalı.
• 1919 senesi Mayıs’ının 19’uncu günü Samsun’a
çıktım.
• Gösterim 15 Temmuz Pazartesi’ye kadar sürecek.
• 14 Eylül 1965’te büyük bir göç dalgası yaşanmış.
✓✓ S
eslerin hece ölçüsüne uydurmak için veya söyleyiş
gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:
Acep dünyada var m’ola
Şöyle garip bencileyin
Güzelliğin on par’etmez
Şu bendeki aşk olmasa
✓✓ B
ir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için
kullanılır:
Dilimizde –sal’la türetilmiş kelimelerin çoğu alıntıdır.
Konuyu a’dan z’ye anlattı.
Türkçede n’nin m’ye dönüştüğü kelimeler vardır.

✓✓ Aldığı ekle iki anlama gelecek kelimelerin karışma-
sını önlemek için kullanılabilir:
elması'nı tavan'ın kadı'nın
elma'sını tava'nın kadın'ın
Tırnak İşareti
1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi yapı-
lan alıntıların başında ve sonunda kullanılır:
Tanpınar’ın “Şark, oturup beklemenin yeridir.” sözü-
nü hatırlıyoruz burada.
Ziya Gökalp sade dil anlayışını şu dizelerle dile ge-
tirir: “Halkın söylediği Türkçe bizimdir.”
Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret, tırnak
içinde kalır:
“Eyvah, ne yer ne yâr kaldı!” diyerek başlıyor şiire.
✓✓ Cümlede vurgulanmak istenen sözler, kelimeler tır-
nak içine alınır:
Şairin dile getirdiği “sukut suikastı”na uğrayan nice
aydınımız vardır.
Huzur romanı aslında bir “huzursuzluk” romanıdır.
✓✓ Eser ve yazıların adları tırnak içine alınır:
“İhtiyar Adam ve Deniz” Ernest Hemingway’in sine-
maya aktarılan romanlarındandır.
Cemal Süreya “Üçgenler” şiirinde sokak çocuklarını
anlatır.
Tırnak içine alınmış sözlerden sonra gelen ekleri ayır-
mak için kesme işareti kullanılmaz: “Safahat”ı
Tek Tırnak İşareti
✓✓ Tırnak içinde aktarılan bir ifadenin içinde yeniden
tırnağa alınması gereken bir ifade veya sözü belirt-
mek için kullanılır:
Sezai Karakoç “İkinci Yeni’yi Cemal Süreya’nın ‘La-
leli’den dünyaya doğru giden bir tramvaydayız.’ ifa-
desi ile özetleyebiliriz.” der.
Eleştirmenimizin “Türk romanını anlamak için ‘Yaban’
bir kilometre taşıdır.” sözüne katılıyor musunuz?
23
06
Kısa Çizgi
✓✓ Satır sonuna sığmayan kelimeleri hecenin bittiği
yerden bölmek için kullanılır.
✓✓ Ara söz ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır:
Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren
geniş yolun ağzında durmuştu.
Aklında kalsın diye -pek aklında kalmaz ya- hatırla-
tıyorum.
✓✓ Birbiriyle ilişkili kelimeler arasında “ve, ile, ila,
…den …e, anlamlarını vermek için kullanılır:
Ural-Altay dil ailesi, Ankara-İstanbul yolu, Fen-E-
debiyat Fakültesi, Manas Destanı’nda soy-dil-din
üçgeni, İngilizce-Türkçe Sözlük, Galatasaray-Be-
şiktaş karşılaşması, iyi-köyü çatışması, 07.30-
09.30, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı, 5-7. sınıflar,
2019-2020 öğretim yılı
Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya
kısa çizgi konmaz:
On on beş yıl geçti. Üç beş kişi geldi.
✓✓ Sözcüklerin köklerini, gövdelerini, eklerini, hecele-
rini göstermek ve birbirinden ayırmak için kullanılır:
at-ış, kon-ak, say-gı-sız-lık (ek-kök ayrımı)
al-, gör-, oku-, başla-, acıt-, veril-, yaptır- (fiili gös-
termek için -mak yerine)
-ıt, -a, -den, -lık, -ış (ek olduğunu belirtmek için)
prog-ram, yo-ru-cu, ha-nı-me-li (heceleri ayırmak
için)
✓✓ Matematikte çıkarma işareti yerine kullanılır:
100 - 20 = 80
✓✓ Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:
-10, -8
Uzun Çizgi (—)
✓✓ Konuşma metinlerinde cümlelerin veya sözlerin ba-
şında kullanılır:
Her sabah ahıra gelir gelmez,
— Dadaruh, tımarı ben yapacağım, derdim.
— Yapamazsın.
— Niçin?
— Büyü de öyle.
 06

Köşeli Ayraç ( [ ] )

Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kul-
lanılmaz.
Yay Ayraç ( ( ) )
✓✓ Cümlenin anlamını tamamlayan ama cümlenin dı-
şında kalan açıklayıcı ek bilgiler için kullanılır. Yay
ayraç içindeki kısım yargı bildiriyorsa gerekli nokta-
lama işareti konur.
Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekine-
rek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil kendi-
mizi göstermek için geziyoruz.
Tevfik Fikret (1867 - 1915) oluşturduğu konu zengin-
liği ile Türk şiirinin ufkunu açmıştır.
Orhun Yazıtları’nı ilk çözümleyen kişi yabancı bir dil
bilim uzmanıdır. (W. Thomsen, 1893)
Divan edebiyatında lugaz (bilmece) ustalık isteyen
türlerdendir.
Shakespeare (Şekspir) XVI. yüzyılda yaşamış ama
etkisi hâlâ süren klasik bir sanatçıdır.
✓✓ A
yraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda
yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır:
Yaşar Kemal [ Kemal Sadık Gökçeli (1923 - 2015)]
on altı yaşındayken ilk şiiri “Seyhan”ı Görüşler adlı
dergide yayımladı.
Eğik Çizgi ( / )
✓✓ Bir şiirde dizeler yan yana yazıldığında aralarına
konur:
Dalga dalga hücum edip pişmanlıklar / Unutuşun o
tunç kapısını zorlar / Ve ruh atılan oklarla delik deşik
✓✓ Adres yazımlarında apartman numarası ile daire nu-
marası arasına ve semt ile şehir adı arasına konur:
Kurtuluş Sokağı No.:16 / 7 Kavaklıdere / ANKARA
✓✓ Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıla-
rı birbirinden ayırmak için kullanılır:
06 / 08 / 1980, 11 / IV / 2012 vb.
✓✓ Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için
kullanılır:

-dan/-den, -gın/-gin, -arak/-erek vb.

Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır: ✓✓ Genel ağ adreslerinde kullanılır:
Yunus Emre’nin (1230? - 1320) http://www.meb.gov.tr
İmek fiilinin (ek fiil) geniş zamanı, şahıs ekleriyle çekilir. ✓✓ Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:
✓✓ Tiyatro yapıtlarında ve senaryoda konuşanın ha- 50/2 = 25
reketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için
✓✓ Birimler arası orantıları göstermek için kullanılır:
kullanılır:
m/sn, km/dk
Doktor – (Odasında ilaçları karıştırmaktadır.) Hari-
ka, harika, yeni buluşum harika!
Denden İşareti ( “ )
✓✓ Alıntının kaynağını veya sahibini açıklamak için kul-
lanılır: ✓✓ B
ir yazıdaki maddelerin sıralanmasında ve alt alta
gelen aynı sözlerin veya sayıların tekrar yazılmasını
Bu “yaban” sıfatı önce beni çok kızdırdı. Fakat son-
önlemek için kullanılır:
ra anladım ki Anadolulular, Anadolu köylüleri, tıpkı
kadim Yunanların kendilerinden başkasına “barbar” 1. Basit cümle
lakabını vermesi gibi, her yabancıya “yaban” diyor- 2. Bileşik “
lar. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Yaban)
3. Sıralı “
✓✓ Bir bilginin kesin olmadığını göstermek için kullanı-
4. Bağlı “
lan soru işareti yay ayraç içine alınır.

Türk mizah dehası Nasrettin Hoca (1208?-1884)

TEST - 3’Ü ÇÖZEBİLİRSİNİZ.
Selçuklu Dönemi'nde yaşamıştır.

✓✓ Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden

ÖRNEK CEVAP ANAHTARI
sonra kapama ayracı kullanılır:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
1) .... I) .... A) .... a).... E C C B D C D C C E E E

24
 Test - 1
1. Bir topluluk karşısında ayaktasınız, diyelim ki bir
seminer veriyorsunuz, satış ya da bir tanıtım ko-
nuşması yapıyorsunuz. Sorular bölümüne geçti-
ğinizde grup içerisinde “Ben seni nasılsa en so-
nunda kıstırırım.” şeklinde bekleyen bir arkadaş
mutlaka vardır.
Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisi
yoktur?
A) Ünsüz değişimi B) Ünsüz benzeşmesi
C) Ünlü daralması D) Ünlü düşmesi
E) Ünsüz düşmesi
2. Eller, düşüncelerin ifadesinde en güçlü olan des-
I
tekleyicilerdir. Tüm yaratıcılığımızı ellerimizle dün-
II
yaya yansıtırız. Resmi, heykeli, yemeği ellerimizle
III IV
yapar; düşüncelerimizi dünyaya ellerimizle indiri-
riz. Ufacık bir dokunma yüzlerce hoş kelimeden
V B) İnsan, kendisini tanıdığı anda bütün insanları
daha etkili olabilir. Elleri takip etmek düşüncelerle
ilgili ipuçları verecektir.
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerle ilgili
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) I. sözcükte kaynaştırma harfi kullanılmıştır.
B) II. sözcükte birden fazla ses olayı vardır.
C) III. sözcükte ünlü düşmesine yer verilmiştir.
D) IV. sözcükte ünsüz değişimi söz konusudur.
E) V. sözcükte ünsüz düşmesinin örneği vardır.
3. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde
birden fazla ses olayı vardır?
A) Birdenbire karşılarına sakallı adamlar çıkıveri-
yor gecenin bir yarısında.
B) Anlatı bilimine göre söylem, bir öykü veya öy-
künün öneminin açıklandığı bir araçtır.
C) Çocuğun, annesine acı çektirmek için böyle bir
yola başvurabileceği sonucu çıkarılabilir.
D) Dış öyküsel metinler, herhangi bir olayın dışarı-
dan bir anlatıcı tarafından aktarılıyormuşçasına
anlatılmasıdır.
E) Anlatıcının aslında anlattığından çok daha faz-
lasını bildiğini kabul etmek gerekir.
25
06
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir ses olayı
yoktur?
A) Bu yorumlar ders vermeye niyetli olan karakter-
lerin düşünceleridir.
B) Benekli bir tekir kedi penceredeki kocaman bir
tabak pilavı güzelce yedi.
C) Çocuk edebiyatında anlatıcı kimliği başta ne ise
sonda da odur.
D) Kafam yorganın içinde, uyumak üzereyim, yine
de duyuyorum.
E) Küçük çocuk çok hasta, ne olur yardım edin,
diye bağırdı.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kaynaştırma
ünsüzü yoktur?
A) Kişinin benliği ile olan sorununu halletmesi, her
şeyi halletmiş olmasıdır.
tanıyor demektir.
C) Fark etmemiş gibi yabancının kolundan tuttu.
D) Üzerinde kaftan olan yabancı, genç ve zayıf bir
adamdı.
E) Hiçbir yere gitmiyor, pek konuşmuyordu; bu za-
mana kadar iki kez gülümsediği görülmüştü.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daral-
ması yoktur?
A) Diyelim ki bir çalışan işiyle ilgili olarak yalnızca
maddi kazancını dikkate alan bir karşılaştırma
yapmış.
B) Sosyal psikoloji konularından, kuramlarından
biri de “Mukayese” adını taşıyor.
C) Bir parça şekerle alabildiğince çay içmeye ça-
lışan tiryakiler gibi, kıtlama ömürler yaşıyoruz
hepimiz.
D) Az yiyen her gün yer, çok yiyen bir gün yer,
derdi rahmetli ninem.
E) Şehrimin yüzüne tükürenleri, parklarımı kül tab-
lası gibi kullananları yadırgıyorum.
 06 Test - 1

7. Bütün kırılmış şeylerin nihayetinde 10. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde
aynaların ardında sır diğerlerinden farklı bir ses olayı vardır?

yalnızlığın peşinde kuvvet A) Dostlukta birçok nimet bir aradadır gözlerini ne-
reye çevirirsen onu orada hazır bulursun.
evet nihayet
B) İyi ve doğru düzenlenmiş bir paragrafta ana fikir
bir adın kalmalı geriye
cümlesi yani temel cümle açıkça belirtilmelidir.
bir de o kahreden gurbet C) Tabiattan sevgi bağları kaldırılırsa hiçbir şehir
beni affet ayakta duramayacak, ziraat bile yapılamaya-
kaybetmek için erken, sevmek için çok geç caktır.

Bu dizelerde kaç tane ünsüz yumuşaması var-
dır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) Belirli bir düşüncenin, bir olay ayrıntısının veya
herhangi bir varlığın bütünlük taşıması gerekir.
E) Başlıklarda mastar fiil, soyut ifadeler ve edilgen
yapı kullanmaktan kaçınılmalıdır.

8. Çağdaş bir toplumun duyarlı ve etkin bir üyesi

olabilmek, bireyin tüm duygu ve düşünceleriyle
yaşadığı evreni algılamasını gerektirir. Bir resme
bakmak, bir sergiyi gezmek, bir dans gösterisini iz-
lemek ya da bir roman, bir şiir, bir hikâye okumak;
kişiyi, dünyaya sanatçı gözüyle bakan bir duyarlılık
ile tanıştırır. Sanatsal iletilerle etkileşimi yoğunla-
şan birey ise duygu ve düşünce boyutuyla yetkin-
leşmeye tepkilerini bilinçlendirmeye yönelir.
Bu parçada kaç tane ünsüz benzeşmesi vardır?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
11. Bu akşam rüyamda Leyla’yı gördüm
Derdini ağlarken yanan bir muma;
İpek saçlarını elimle ördüm,
Ve bir kement gibi taktım boynuma
Bu akşam rüyamda Leyla’yı gördüm.
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından han-
gisi yoktur?
A) Ünsüz değişimi B) Ünsüz benzeşmesi
C) Ünlü düşmesi D) Kaynaştırma harfi
E) Ünsüz düşmesi

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kaynaştırma

ünsüzü kullanılmamıştır?
A) Yaşam haritanızda kendi işaretlediğiniz bir he-
defe doğru yola çıkmış olmalısınız.
B) Gücümüzle hedefimiz arasındaki ilişkiyi de-
Ö.No Soru A B C D E Soru A B C D E
ğerlendiremiyorsak önümüzü keserler, yol ver- 0 1 11 100856

mezler. 1 2 12
2 3 13
C) Hayatta başarılı olabilmek için gerekenlerden 3 4 14

bir tanesi, değerimizi doğru tayin etmektir. 4 5 15

5 6 16
D) Çalışmalarınızla dünyaya değer katmak istedi- 6 7 17

ğinizde dünya da size değer katar. 7 8 18

8 9 19
E) Birileri sizi övdü diye yaptığınız her şeyin doğru 9 10 20

olduğunu düşünmeyin.

26
 Test - 2
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların ya-
zımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
A) Nefesten Sese bu akşam 21.15’te TRT Mü-
zik’te.
B) Her zaman olduğu gibi 9 buçukta işe gelmeniz
yeterli.
C) Diğer okulun yıkılmasıyla birlikte sınıfların mev-
cudu kırk beşe kadar ulaştı.
D) Bu dosyalarla alakalı olarak kırtasiyeye üçyü-
zonbeş lira ödenmesi gerekiyor.
E) Gruplarda en fazla 2’şer kişi olmalı.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ay ve gün ad-
larının yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
A) TDK, Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla 12 Tem-
muz 1932’de kurulmuştur.
B) Sınava giren bir öğrenci olarak 2008 Haziran’ı
benim için oldukça stresli geçti.
C) Önümüzdeki hafta Salı günü toplantı yapmak
istiyoruz.
D) Bir sonraki dersimizi 3 Ekim Perşembe günü
yapacağız.
E) Türkiye, Temmuz 2002’de futbolda büyük bir
zafer yaşadı.
3. Epik, dram, öykü, fabl, hatta minik felsefi şiirlere
bile anlatım ve konu açısından katkıda bulunuyo-
rum. Bir anlık kendimi gösterip kayboluyorum. Her
I
edebî türün kendine özgü kurallarını ve o türün
II
adını olduğu gibi bırakıyorum. Senin buyruğunu,
III IV
sözlerini yerine getiriyorum Themis’in kızı!
V
Bu parçadaki altı çizili sözcüklerle ilgili olarak
aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) I. sözcükte hem ünlü düşmesi hem de ünsüz
yumuşaması vardır.
B) II. sözcükte kaynaştırma harfi kullanılmıştır.
C) III. sözcükte ünsüz değişimi vardır.
D) IV. sözcükte ünlü düşmesi ve ünsüz değişimi
vardır.
E) V. sözcükte ünlü daralması vardır.
27
06
4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcük-
lerden hangisinin yazımı yanlıştır?
A) Güçlü ses, derin soluk almaya, akciğerlerdeki
havanın dışarı çıkmasını sağlayan bel ve göğüs
kaslarının hareketine bağlıdır.
B) Yüksekova’nın yusyumru yumurta yumurtlayan
tavuklarından, bir de Yörük ayranıyla yufkasın-
dan asla vazgeçemez.
C) Yeryüzünde ağaçlar, dağlar, yağmur ve yerçe-
kimi olmasaydı nelerin olabileceği gibi problem-
ler de değerlendirilebilir.
D) H ünsüzü ses kirişlerinin birbirine çarpmasıyla
oluşur.
E) Çukurlar içinde kalakalma düşüncesi hepimiz
için gizli bir korku kaynağıdır.
5. Aşağıdakilerin hangisinde satır sonuna sığ-
mayan kelimelerin yazımı ile ilgili bir yanlışlık
yapılmıştır?
A) .…Bursa’ B) ....A-
ya dana’nın
C) ....üye- D) ….kızılö-
lerin tesi
E) .…gelme-
lerini
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bir yazım
yanlışı yapılmıştır?
A) Entelektüel alçakgönüllülük terimi ile birinin zi-
hinsel kısıtlamalarının, zayıf yönlerinin ve ha-
talarının farkındalığını ve bunu kabullenme
isteğini kastediyoruz.
B) Tümel dosyalar kullanılarak öz eleştiriler yapıl-
ması üstbiliş açısından önemlidir.
C) Öğrenci bu yolla çok iyi öğrendiğini fark eder.
D) Kavramlar dünyasında zihinsel değişimler farklı
şekillerde boyutlandırılmaktadır.
E) İlköğretim ikinci sınıf öğrencisi Zeynep, bilgi
birimlerini, düşünce ve olayları sezgi yoluyla
anlar.
 06 Test - 2

7. Aşağıdaki kelimelerden hangisi ünlüyle baş-
layan bir ek aldığında ünsüz değişimine uğra-
maz?
A) Kâğıt B) Geçit C) Ağaç
D) Blok E) Renk
11. Gökteki yıldızlar kadar sayısız
Ah yurdumun kimsesiz ve yoksul çocukları
Anladım farkınız yok koparılmış başakdan!
Alın bu gözleri benden, alın bu yüreği artık
Utanıyorum yaşamaktan

Bu dizelerdeki yazım yanlışının sebebi aşağı-

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım
dakilerden hangisidir?
yanlışı vardır?
A) Ünsüz değişimine aykırı sözcük kullanılması
A) Arkanıza bakmayın, dümdüz gidin.
B) Ünlü daralmasına uyulmaması
B) O dalgın anından yararlanarak Osman’ın ko-
lunu hafifçe sıktı. C) Ünsüz benzeşmesi kuralına uyulmaması

C) Birkaç saat sonra gene rastgele sokaklarda do- D) Ünlü düşmesi yapılmaması
laşarak günlük gezintilerinden birini yapıyordu. E) Birleşik sözcüğün yanlış yazılması
D) Ellerim âdeta titreyerek kataloğu karıştırdım.
E) Birden bire bu yetmiş beşlik adamın buruşmuş
ellerini yüzümde hissettim.

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harfle-

9. Gözler önünde işte rin kullanımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
Gittikçe arınıyorum kendimden A) Erkan Öğretmen’in hangi düşünme becerisini
Her giden güzelleşir kullandığını söyleyebilir misiniz?
Gidiyorum güzelleşmek için B) Ankara Gazi Üniversitesi Vakfı İlkokulu 2. sınıf
öğrencilerinden Aras, öğretmenin yazdırdığı
Unutulsun diye çirkinliklerim…
“Bir Kuş Olsam” adlı kompozisyonda Eskişe-
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından han-
hir’i anlatmış.
gisi yoktur?
C) Servetifünun yazarlarından Halit Ziya Uşak-
A) Ünsüz benzeşmesi B) Ünsüz türemesi lıgil’in “hikâye” başlıklı kuramsal eserini Latin
C) Ünsüz yumuşaması D) Ünlü daralması harflerine Prof. Dr. Olcay Önertoy çevirmiştir.
E) Ulama D) 18. yüzyıl içinde Hint kültürünü Batı’ya tanıtan
ilk “fatih” Anguetil Duperron’dur.
10. Hâlbuki şimdi her şey değişmişti. Bu kadının res- E) Rönesans Dönemi’nin hazırlayıcısı olarak kül-
mini gördüğüm andan beri geçen birkaç hafta, tür tarihinde yerini alan hümanizm, bilindiği gibi
ömürümün bütün senelerinden daha çok, hayatımı aslında edebî çeviri etkinliğinin başarısıdır.
I
alt üst etti. Bana sadece uzuvlarımın değil ruhu-
II
mun da yaşamaya başladığını, haberim olmadan
içimde bekleşen üstüörtülü derin tarafların da bi- Ö.No Soru A B C D E Soru A B C D E
III 0 1 11 100857

randa meydana çıkarak bana fevkalade cazip, kıy- 1 2 12

2 3 13
IV 3 4 14

metli manzaralar arz ettiklerini görüyordum. 4 5 15

5 6 16
V
6 7 17
7 8 18
Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerin han-
8 9 19
gisinde yazım yanlışı yoktur? 9 10 20

A) I B) II C) III D) IV E) V

28
 Test - 3
1. Eğitim durumlarını düzenlemede hedefler öncelik-
le dikkate alınmalı (I) öğretim stratejileri (II) yön-
temleri (III) teknikleri (IV) öğretim zamanı (V) sı-
nıf yönetimi ve öğrenme ortamının özellikleri gibi
değişkenler hedef doğrultusunda işe koşulmalıdır.
Bu parçada boş bırakılan yerlerden hangisine
virgül (,) getirilemez?
A) I B) II C) III D) IV E) V
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin sonuna di-
ğerlerinden farklı bir noktalama işareti gelme-
lidir?
A) Her şey için sağ ol da ben şimdi ne yapayım
B) Emekli olur olmaz hastalanan büyüklerimiz, o
mesleğe başlamadan önce nasıl yaşıyorlardı
C) Olayların nasıl bu hâle geldiğini hiçbirimiz bilmi-
yoruz
D) İkilemde kaldığımızda sıkılmak bir tür çelişki
midir
E) Bakalım birazdan kullanacağımız ifade kulağı-
mıza tanıdık gelecek mi
3. Aşağıdaki cümlelerde geçen virgüllerden han-
gisi diğerlerinden farklı bir görevde kullanıl-
mıştır?
A) Kişi içinde bulunduğu duruma karşı uyarıcıya
karşı uysallık gösterebilir, bazen de aşırı istek-
lilik duyar.
B) Bu basamakta teste tabi tutulan kişiler uyarıcıyı
genelde reddetmez, ondan kaçmaz.
C) İçerikte kavram ve ilkelere yer verilmeli, konular
birden çok hedefi karşılayabilecek nitelikte ol-
malıdır.
D) Bu yaklaşımın temeli, Skinner’in öğretim ma-
kinelerinde kullandığı doğrusal programlamaya
dayanır.
E) Öğrencilere konular bir ağ biçiminde bölünerek
verilmeli, parçalar daha sonra birleştirilmeli.
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mı / mi’nin ya-
zımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
A) Başka türlü olsa bana öyle tanıdık gözlerle
selam verir miydi?
B) Size evinize kadar refakat edebilir miyim?
C) Benim de sizinle gelmemi istemiyor musunuz?
D) Bu o kadar büyük bir felaket midir?
E) Bu mutlu günde niçin siz de bize katıl mıyorsu-
nuz?
29
06
5. I. On on beş asırlık zeytin ağaçlarının altında ya-
tarken bir zamanlar bunların mahsülünü topla-
yanları düşündüm.
II. Çocuk ve gençlerin yazınsal iletişimdeki dene-
yimi açısından, okul öncesinden ortaöğretime
değin kısa anlatı, öykü ve romanın önemli iş-
levleri vardır.
III. Türkçe'nin söz varlığı, anlatım gücü ve inceliği,
gelişim evrelerine uygun olarak çocuklara sez-
dirilmelidir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangile-
rinde yazım yanlışı vardır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmaların
yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
A) TCDD bünyesine yapılacak 353 personel alı-
mında sona gelindi.
B) Bu başvuru için aranan şartlardan ilki T.C. va-
tandaşı olmak.
C) Karışıma koymanız gereken şeker miktarı 3
kg’dir.
D) İnsan sağlığı açısından masanın yüksekliği 120
cm’yi geçmemelidir.
E) Türkçe dil bilgisi kurallarını iyi bilen biri İng.yi
daha kolay öğrenebilir.
7. İnsanoğlu bencildir, kendini dünyanın merkezinde
kabul eder ( ) her şeyin onun için olduğunu, her
şeyi keyfince sömürebileceğini düşünür.
Bu cümlede ayraçla belirtilen yere aşağıdaki
noktalama işaretlerinden hangisi getirilmelidir?
A) (:) B) (,) C) (;) D) (.) E) (!)
8. Duyuşsal alan (I) sevgi (II) korku (III) nefret (IV) tu-
tum ve güdülenmişlik gibi duygusal yönlerin baskın
olduğu (V) bireyin özelliklerinin ön planda tutuldu-
ğu alandır.
Bu metindeki numaralanmış yerlerden hangi-
sine diğerlerinden farklı bir noktalama işareti
getirilmelidir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
 06 Test - 3

9. Bak, seyret ağaran rengini ufkun
Mahmur gözlerinde süzülsün uykun.
Bu dizelerdeki ses olaylarının tamamı aşağı-
dakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Ünlü düşmesi, ünsüz yumuşaması, kaynaş-
tırma harfi, ünlü düşmesi, kaynaştırma harfi,
ünlü düşmesi
B) Ünlü düşmesi, ünsüz değişimi, ünsüz değişimi,
kaynaştırma harfi, ünlü düşmesi, ünlü düşmesi
C) Ünlü düşmesi, ünlü değişimi, ünsüz yumuşa-
ması, ünsüz benzeşmesi, ünsüz düşmesi, kay-
naştırma harfi
D) Ünlü düşmesi, ünsüz yumuşaması, kaynaş-
tırma harfi, ünlü düşmesi, kaynaştırma harfi,
ünlü düşmesi
E) Ünlü değişimi, ünsüz yumuşaması, kaynaş-
tırma harfi, ünlü düşmesi, kaynaştırma harfi,
ünlü düşmesi
10. Kimse bana yaklaşmadı (I) kimse (II) “Niçin arkam-
dan geliyorsunuz (III)” demedi. Ancak birkaç sani-
ye sonra (IV) bulunduğum yerin caddenin diğer kı-
sımlarından daha aydınlık olduğunu fark ettim (V)
Bu parçada numaralanmış yerlere sırasıyla
hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?
A) (,) (:) (?) (,) (.)
B) (;) (:) (?) (,) (.)
C) (,) (:) (.) (,) (.)
D) (,) (;) (?) (,) (.)
E) (,) (:) (?) (;) (.)
12. Bıçak ve kaşıkları getirdi (I)
(II) Bir şeyler yiyin (III) dedi.
Simon, yabancıyı çekerek (IV)
– Sokul bakalım delikanlı (V) dedi.
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine
iki nokta (:) getirilmelidir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
13. Altı çizili sözcüklerden hangisinde diğerlerin-
den daha fazla ses olayı vardır?
A) Çocukken kendimizi rahat hissetmediğimizde,
yaramazlık yaptığımızda koltuğun veya masa-
nın altına saklanırız.
B) Tabii kastettiğimiz bu değil, bir görüşme esna-
sında bu hareketleri sergilemek elbette doğru
olmaz.
C) Yazarlar, doğru ve yararlı düşünceleri nede-
niyle çoğunluk arasında kabullenilmişlerdir.
D) Basit ruhlar işlerin ağırlığı altında ezilir; onlar-
dan sıyrılmayı, bir yerde durup yeniden kolları
sıvamayı akıl edemezler.
E) Sürekli birliktelikler her şeyimizi sıradanlaştır-
dığı için anlamsızlaşır.
14. Bey şöyle dedi (:) “Hocam (,) anlattığınız gibi o an
I II
hem öfke duydum hem de gurur. Hem öfkelendim
(,) hem de o ana kadar fark edemediğim müthiş bir
III
şeyi fark ettim (:) Benim küçük oğlum (,) meğer
IV V
kaşla göz arasında büyümüş.
Bu parçadaki numaralanmış noktalama işaret-
lerinden hangisi yanlış kullanılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

11. Bu basamakta, bilgilerin, bilgi edinme yöntemleri-

A B C D E A B C D E
nin, fikirlerin, çözümlerin, teori ve yapıların ve ben-
Ö.No Soru Soru

0 1 11
zeri bilişsel ürünlerin değeri hakkında bir amaç için
100858

1 2 12

yargıya varabilme söz konusudur. 2 3 13

3 4 14
Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi 4 5 15

yoktur? 5 6 16
6 7 17

A) Ünsüz benzeşmesi B) Ünsüz türemesi 7 8 18

8 9 19

C) Ünsüz değişimi D) Ünlü türemesi 9 10 20

E) Kaynaştırma harfi

30
 Tarama Testi
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde noktalama
yanlışı vardır?
A) Bir müdüre niçin böyle davrandığını sorsak
muhtemelen şöyle der: “Beni sinirlendiriyorlar,
işlerini doğru dürüst yapsalar bağırmam.”
B) Araştırmalara gösteriyor ki: Zeytinyağı, gerek
biz insanlar için, gerekse diğer canlılar için çok
faydalı bir üründür.
C) Galiba olay şu: Bir cisimden gözünüze belli
dalga boylarında ışık gelir; beyin bunu yorum-
lar, “kırmızı” diye algılar.
D) Sınavlarda şu soru hep vardır: Bu iki türü;
biçim, kafiye, ölçü, nazım birimi ve dil yönüyle
karşılaştırınız.
E) Masallar gelişme özelliklerine göre ikiye ayrılır:
halk masalları ve edebî masallar.
2. Bir süre sonra şunu fark ettim ( ) Anne ve babalar
da benzeri bir ikilem yaşıyorlar ( ) çocuklarını hem
çok seviyorlar ( ) onlara önem veriyorlar hem de
onları çok eleştiriyorlar ( ) beğenmiyorlar ( )
Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere sırasıyla
hangi noktalama işaretleri gelmelidir?
A) (:) (;) (,) (,) (.) B) (;) (;) (,) (,) (.)
C) (:) (:) (,) (,) (.) D) (:) (;) (;) (,) (.)
E) (,) (;) (,) (,) (.)
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işareti
(’) yanlış kullanılmıştır?
A) Öğretmenlerin yaklaşık %37’si yazılı anlatım
etkinliğinde planın, konu dışına çıkılmasını ön-
lediğini söylüyor.
B) Vekil müdür olarak görev yapan Murat Bey’e
konuyla ilgili gerekli bilgiler ayrıntılı bir şekilde
verilecektir.
C) Sözünü ettiğiniz proje önümüzdeki hafta Kültür
ve Yaşam Derneği’nde etraflıca ele alınacak.
D) İTÜ’nün kuruluş yıl dönümü sebebiyle bu hafta
bir dizi etkinlik düzenlenecek.
E) Köy romanları ile adını edebiyat dünyasında
duyuran yazarımız 6 Aralık 1945’te Erzincan’da
doğdu.
31
06
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün (,)
kullanımıyla ilgili yanlışlık vardır?
A) Öğrenme ve öğretme yaşantıları araç, gereç,
süre ve maliyet bakımından ekonomik olmalı-
dır.
B) Bu yaklaşımda içerik, öğrencilerin sorularına
göre oluşturulmakta ve düzenlenmektedir.
C) İlk yıllarda geniş tabanlı konuların yer aldığı,
ileriki yıllarda ise küçük birimlerde uzlaşmanın
olduğu ve alanın gittikçe daraldığı, tasarım mo-
delidir.
D) İçerik; basitten karmaşığa, kolaydan zora, so-
muttan soyuta vb. öğrenme-öğretme ilkelerine
uygun olmalıdır.
E) İçeriğin anlamlı bir bütün olarak sunulmasının
en önemli yararı, hedeflerin daha etkili şekilde
gerçekleşmesini sağlamaktır.
5. Boş zamanları değerlendirmede okumanın yerini
nasıl arttırabiliriz (I) Okumayı günlük yaşantımızın
vazgeçilmez bir alışkanlığı hâline nasıl getirebiliriz
(II) Boş zamanlarda okumayı nasıl verimli kılarız
(III) Bu soruları öğretmenler olarak sık sık kendi-
mize sormalıyız (IV) Aynı zamanda öğrencilerin
boş zamanlarını okuma yoluyla değerlendirmele-
rini etkileyen etmenler var. Bu etmenler nelerdir
(V) Bunları da tanımalıyız.
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine
diğerlerinden farklı bir noktalama işareti geti-
rilmelidir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
6. Aşağıdaki sözcüklerden hangisine –cı / -ci eki
geldiğinde ünsüz benzeşmesi meydana gel-
mez?
A) Sepet B) Poşet C) Reklam
D) Diş E) Saat
7. Aşağıdaki birleşik kelimelerden hangisinin bi-
tişik yazılma sebebi farklıdır?
A) Bakakalmak B) Kaybolmak
C) Sabretmek D) Darbetmek
E) Şükretmek
 06 Test - 4

8. O, birçok insanın sevimsiz bulduğu çakallara bile
kıyamıyor; ben, daha bugün birlikte gülüp oynadı-
ğım arkadaşıma yumruk atıyorum.
Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangi-
leri vardır?
A) Ulama, ünsüz yumuşaması, ünlü daralması,
ünsüz benzeşmesi, ünlü değişimi, n-m değişimi
B) Ulama, ünsüz yumuşaması, ünlü daralması,
ünsüz benzeşmesi, ünlü düşmesi, ünsüz yu-
muşaması
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer-yön adla-
rının yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır?
A) Orta Asya, dar anlamıyla geçmişte Sovyetler
Birliği’nin parçası olan beş ülkeyi (Kazakistan,
Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Taci-
kistan) tanımlar.
B) Güneydoğu, Torosların güneyinden Suriye sı-
nırına kadar olan yerleri kapsar.
C) Bu yaz Kuzey Karadeniz’i arkadaşlarımla gez-
meyi planlıyorum.

C) Ulama, ünsüz yumuşaması, ünlü daralması, D) Ege’nin Güneybatısı; Hisarönü, Bozburun,

ünsüz benzeşmesi, ünlü türemesi, n-m deği- Kuzbükü, Kumlubük gibi birbirinden güzel koy-
şimi ları barındırmaktadır.

D) Ünsüz yumuşaması, ünlü daralması, ünsüz E) Marmara’nın iç kesimleri, İç Anadolu’nun yük-

benzeşmesi, yardımcı ünlü, ünlü düşmesi, kay- sek bölgeleri ve Yukarı Fırat Bölümü’nde yağış
naştırma bekleniyor.

E) Ulama, ünsüz yumuşaması, ünlü daralması,

ünsüz benzeşmesi, ünlü düşmesi, ünsüz türe-
mesi

Ö.No Soru A B C D E Soru A B C D E

0 1 11 100859

1 2 12
2 3 13
3 4 14
4 5 15
5 6 16
6 7 17
7 8 18
8 9 19
9 10 20

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı

vardır?
A) İlköğretim yıllarında Türkçenin temel gereçle-
rinden biri olması gereken karikatürler, çocu-
ğun çok boyutlu düşünme becerisini geliştirir.
B) Bilinç, en kısa tanımıyla, kişinin kendi düşünme CEVAP ANAHTARI
TEST-1
süreçlerinin farkında olması ve bu süreçleri
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
kontrol edebilmesidir.
E B D B E B D E A D E
C) Türkiye’nin girişimiyle UNESCO’ya sunulan
TEST-2
“Felsefe Stratejisi” geçen nisan ayında ilgili
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
kurul tarafından oybirliğiyle kabul edildi. E C E C B A D E B E C C
D) Günümüzde “mantık” kavramı; tutarlı ya da TEST-3
doğru düşünme, akıl yürütme gibi özellikleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
içinde bulundurur. A C D E D C C A B A D D B C

E) Felsefenin pek çok tanımı vardır, bu nedenle TEST-4

“Felsefe nedir?” sorusuna birçok farklı yanıt ve- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
rilebilir. B A C C D C A B C D

32