SES OLAYLARI

SESSİZ DÜŞMESİ
Sonsesteki çift sesdeşlerden sonuncusu söyleyişte düşebilir: çift>çif,
dost>dos, rast>ras, abdest>aptes.
Bunların da bir sesli önünde türlü davranışları olur: çift-i, dost-um, rast-
gelmek.
“r” sesi, kelime sonlarındaki r sesleri fazla titremeden çıkarlar. Bu durum r
sesinin söylenmemesi gibi bir durumu düşündürmektedir. R ile biten bir
kelimeden sonra sesliyle başlayan bir kelime varsa r muhakak
söylenmelidir: bir ev,
Kelime ortasındaki r ler de tam olarak seslendirilmelidir: yaparlar,
giderler, tutuyorlardı.
Bura,şura,ora,nere zarflarının son ünlüleri da,de,dan,den ile birleşince
düşerler:burada<burda

2 TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

 SESLİ DÜŞMESİ

Eklemede düşme, iki heceli bir sıra isim tabanlarımız vardır ki çekim
sırasında bir sesli önünde hemen daima orta hece seslilerini
düşürürler:beniz<benz-i, beyin<beyn-i, karın<karn-ından, filim<film-
i(yabancı kelimelerde de durum aynıdır).
İsim ve eylem eklemelerinde de yaygın olarak bu kural göze
çarpar:şura<şur-dan, yukarı<yukar-sı, çocukları<çocuk-lar-nız,
götürür<götür-r-üm,ileri<iler-de.

3 TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

 SESLİ DARALMASI
acak, ecek ekleri sonu sessizle biten kelimelere
eklendiklerinde “a”, “ı” olarak; “e”ler de ,”i” olarak
daralırlar: yap-ı-cak, ed-i-cek, al-ı-cak. yapacak<yap-ı-
cak(yapacağım<yapıci:m/yapıca:m)
Eylem kökleri içinde yuvarlak sesliler bulunuyorsa , “a”
lar, “u” ve “e” ler , “ü” olarak darlaşır: donacak<don-u-
cak, duracak<dur-ı-cak, İki sesli arasındaki y sessizinden
önceki sesliler daralır: anlıyamadım, söyliyemem,.
“y” sessizi acak,ecek ekleriyle bağlandığında kendinden
önceki sesliyi daraltıp sonraki sesliyi de düşürür:
söyleyecek<söylicek,
gülmeyecek<gülmiycek.,bekleyecek<bekliycek.

4 TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

 SESSİZ BENZEŞMESİ

Türkçe’de sert sessizlerden sonra sert sessiz

gelir(p,ç,t,k,s,ş,h,f):kitapçı,taraftar.
Yabancı sözcüklerin gövdelerinde bu kural aranmaz: istikbal, mahcup,
takdir.
p,ç,t,k sert sessizleri iki sesli arasında yumuşar; b,c,d,g ye dönüşür: kitabı.

5 TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ