Yardımcı fiil

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Yardımcı fiil veya yardımcı eylem, isim soylu sözcüklerin ve bazen de fiilimsilerin (eylemsilerin)
Örnekler
ardından gelerek bileşik fiil oluşturan sözcük. Türkçedeki başlıca yardımcı fiiller etmek, eylemek,
olmak, kılmak ve yapmak'tır[1]. Aşağıdaki örneklerde yardımcı fiil ile oluşturulmuş bileşik fiillerin niyet etmek
altı çizilmiştir:
yapmış olmak
Okul müdürü, dereceye giren öğrencileri tebrik etti. doğum yapmak
Bu bahaneyle sizleri de görmüş oldum.[2] viran eylemek
Bana bir şeyler söyleyecek oldu, söyleyemedi.[2]
Yıldızlar dem çekti güvercinler gibi başucumuzda / Ve yaktı perişan eyledi sine-i sâd-pâremizi - Attilâ İlhan
İslam geleneğinde namaz kılan bir kimsenin önünden geçilmez.
Fırının harlı ateşi yanaklarını pembe pembe yapmıştı." - N. Araz

Yazım
Yardımcı fiille kurulan bileşik fiillerin isim kısmında bir ünlü düşmesi ya da ünsüz türemesi varsa fiil bitişik yazılır:

affetmek (af+etmek)
seyretmek (seyir+etmek)
meyletmek (meyil+etmek)
kastetmek (kasıt+etmek)
kaybetmek (kayıp+etmek)
kaybolmak (kayıp+olmak)

Yardımcı fiil olarak kullanılan bazı sözcükler, esas fiil olarak da kullanılabilir. Bu kullanım yardımcı fiillerle karıştırılmamalıdır:

Bu gece saat on iki civarı Adıyaman'da oluruz. ("olmak" fiili "ulaşmak" anlamında, tek başına kullanılmıştır ve yardımcı fiil
değildir.)

Kurallı bileşik fiiller ve ek-fiiller

Bazı kaynaklarda fiil+fiil yapısındaki kurallı bileşik fiillerde kullanılan yeterlilik, süreklilik, tezlik ve yaklaşma fiilleri (-ver, -yaz, -bil
vs.) ile isimlerden yüklem yapmaya yarayan ek-fiiller (idi, imiş, ise, -dir) de yardımcı fiil kabul edilir.[3]

gelebilmek
düşüvermek
Mersin'de havalar çok güzelmiş.

Yardımcı fiiller, "hayrete düşmek" gibi deyimleşmiş bileşik fiillerle ve "uçup gitmek" gibi ikili bileşik fiillerle karıştırılmamalıdır.

Kaynakça
1. ^ "yapmak." (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.55f5e31e50e0b5.89938103) 6 Ekim
2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20151006020309/http://www.tdk.gov.tr/inde
x.php?option=com_gts). TDK Sözlük. Erişim: 13 Eylül 2015
2. ^ a b Türkçe Dil Bilgisi (https://books.google.co.uk/books?ei=RRCKVI21IIvmUsWXg6gL&id=1yhkAAAAMAAJ&dq=%22yard%C
4%B1mc%C4%B1+fiil%22+-%C4%B0NG%C4%B0L%C4%B0ZCE+-K%C3%9CRT%C3%87E&focus=searchwithinvolume&q
=%22yard%C4%B1mc%C4%B1+fiil%22+) 16 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.
org/web/20150216192713/https://books.google.co.uk/books?ei=RRCKVI21IIvmUsWXg6gL&id=1yhkAAAAMAAJ&dq=%22yar
d%C4%B1mc%C4%B1+fiil%22+-%C4%B0NG%C4%B0L%C4%B0ZCE+-K%C3%9CRT%C3%87E&focus=searchwithinvolum
e&q=%22yard%C4%B1mc%C4%B1+fiil%22+). Raşit Keskin sf. 127-131. Çizgi Kitabevi. 2003
3. ^ Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği ve İşlevi (http://turkishstudies.net/Makaleler/1754212389_55GED%C4%B0ZL%
C4%B0%20MEHMET%20ARM-897-914.pdf) 13 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archiv
e.org/web/20141213012616/http://turkishstudies.net/Makaleler/1754212389_55GED%C4%B0ZL%C4%B0%20MEHMET%20A
RM-897-914.pdf). Mehmet Gedizli, 2013

Ayrıca bakınız
Auxiliary verb
 G · T · D (https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:T%C3%BCrk%C3%A7e_dilbilgisi&action=edit) Türkçe dilbilgisi [Daralt]

Sesler ünlü • ünsüz

Ses uyumları büyük ünlü uyumu • küçük ünlü uyumu
Fonetik
hece kaynaşması • kaynaştırma ünsüzü • koruyucu ünsüz • pekiştirme • ses türemesi •
Ses olayları ulama • ünlü düşmesi • ünsüz düşmesi • ünsüz benzeşmesi • ünsüz sertleşmesi •
ünsüz yumuşaması • ünlü daralması • göçüşme • ünsüz değişmesi
isimden isim yapan ekler • isimden fiil yapan ekler • fiilden fiil yapan ekler •
Yapım ekleri
fiilden isim yapan ekler
Kök ve ekler haber (bildirme) kip ekleri • dilek kip ekleri • ek-fiiller • hâl (durum) ekleri • çoğul ekleri •
Çekim ekleri eşitlik eki • vasıta eki • bildirme eki • ilgi ekleri • ilgi zamiri • iyelik ekleri • koşaç •
olumsuzluk eki • şahıs ekleri • soru eki
isim (ad) • sıfat (ön ad) • zarf (belirteç) • zamir (adıl) • bağlaç •
isim soylu
edat (ilgeç) • ünlem
Kelime türleri
fiil (eylem) • fiilimsi (eylemsi) [isim-fiil (mastar) • sıfat-fiil (ortaç) •
fiil soylu
zarf-fiil (ulaç)]
Kelime bilgisi temel • yan • gerçek • mecaz • deyim • terim • eş anlamlı • eş sesli •
Anlamına göre kelimeler
karşıt anlamlı
Yapısına göre kelimeler basit • türemiş • birleşik
tamlamalar isim tamlaması • sıfat tamlaması• Tamlayanı düşmüş tamlamalar
Ana ögeler özne • yüklem

Cümlenin ögeleri nesne (belirtili nesne •

Yardımcı ögeler (tümleçler) belirtisiz nesne) • dolaylı tümleç •
zarf tümleci
Cümle bilgisi Anlamına göre cümleler olumlu • olumsuz • soru • ünlem • emir • gereklilik • istek • dilek • şart
Yapısına göre cümleler basit • birleşik • bağlı • sıralı
Ögelerinin dizilişine göre cümleler kurallı (düz) • devrik • eksiltili • parantez
Yüklemin cinsine göre cümleler isim cümlesi • fiil cümlesi
Anlatım Anlatım bozuklukları bağlaşıklık sorunları • bağdaşıklık sorunları

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yardımcı_fiil&oldid=30689065" sayfasından alınmıştır