TYT DİL VE ANLATIM: CÜMLE TÜRLERİ SADIK UYGUN YAYINLARI 15

CÜMLE TÜRLERİ

Yüklemin Türüne Göre Cümleler Yüklemin Yerine (Öge Dizilişine) Anlamına Göre Cümleler Yapısına Göre Cümleler
Göre Cümleler
1. Fiil (Eylem) Cümlesi 1. Olumlu Cümle 1. Basit Cümle
1. Kurallı (Düz) Cümle
• Yüklemi çekimli eylem olan cümlelerdir. • Yüklemin bildirdiği eylemin ya da yargının gerçekleşti- • Tek yargılı (yüklemli) cümledir.
• Yüklemi sonda olan cümlelerdir. ği anlamını taşıyan cümlelerdir. ✓ Bahçemizde erik, kayısı ve şeftali ağacı var.
✓ Bu yıl tatile gidemeyebilirim.
✓ Yine başı derde girdi. ✓ Otobüs çok kalabalıktı. 2. Birleşik Cümle
Fiil
Yüklem
✓ İmbat, her akşam ılgıt ılgıt esiyordu. • Yargı bildiren yüklemin dışında yan cümleciği olan
✓ İnsan bazen durup düşünmeli.
✓ Yazdığı en hacimli eseri buydu. cümlelerdir.
Fiil 2. Olumsuz Cümle
Yüklem a) Girişik birleşik cümle: Yan cümlesi fiilimsi olan
2. Ad (İsim) Cümlesi • Yüklemin bildirdiği eylemin ya da yargının gerçekleş-
cümlelerdir.
2. Devrik (Kuralsız) Cümle mediği anlamını taşıyan cümlelerdir.
✓ Onun okuduğuna kimse inanmıyor.
• Yüklemi ek eylem almış ad ya da ad soylu sözcüklerdir. • Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir. “-ma / -me, -maz / -mez, -sız / -siz” ekleri veya “yok, b) Ki’li birleşik cümle: Birbiriyle ilgili iki yargının “ki”
✓ Hayat bazen çok zordur. ✓ Duymuyor beni kimseler. değil” sözcükleriyle yapılır. bağlacı ile bağlandığı cümlelerdir.
Ad Yüklem ✓ Bir geldim ki ortalık karışmış.
✓ Onu hiçbir zaman dinlemezdim.
✓ Bir kıyamettir kopacak ufuklarda. ✓ Pır pır yaldızlanırdı kanatları kahkaha kuşlarının. c) Şartlı birleşik cümle: Şart yan cümlesi ile kurulan
✓ Başarılı bir öğrenci değildi.
Ad Yüklem cümlelerdir.
Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümle: ✓ Sabah gelirse konuşuruz.
Fiilimsiler ad soylu sözcükler olduğu için fiilimsilerin 3. Eksilti Cümle
yüklem olduğu cümleler, ad cümlesi kabul edilir. d) İç içe birleşik cümle: Aktarma cümlelerinin yan
✓ Bu mağazada yok yok.
• Yüklemi olmayan cümlelerdir. cümlecik olarak kullandığı cümlelerdir.
✓ Başarıya giden yol çalışmaktır. (Ad cümlesi) Biçimce olumlu anlamca olumsuz cümle: ✓ “Bu sene şampiyonuz.” dedi başkan.
• Eksiltili cümlelerin sonunda üç nokta (...) kullanılır.
Fiilimsi
✓ İnsan sevdiğini hiç üzer mi? 3. Sıralı Cümle
✓ Oğlan dayıya, kız halaya...
3. Soru Cümlesi Birden fazla yargının virgül ya da noktalı virgülle bir
✓ Uyanıp kış uykularından...
birine bağlandığı cümlelerdir.
• İçinde soru eki ve sözcükleri bulunan, soru anlamı ta-
şıyan cümlelerdir. ✓ Onu dinlendim, ona hak verdim.

✓ Nasıl olduğunu sordun mu? • Sıralı cümle 2'ye ayrılır:

4. Ünlem Cümlesi a) Bağımlı sıralı cümle:

• Korku, heyecan... vb. duyguları anlatan cümlelerdir. Öge ortaklığı bulunan sıralı cümlelerdir.
✓ Eyvah, yandık! ✓ Sen iyiydin, güzeldin! (Özne ortak)
5. Emir Cümlesi Özne Yüklem Yüklem
em olarak
Kökteş ve sesteş sözcüklerin yükl b) Bağımsız sıralı cümle:
cümledeki
kullanıldığı cümlelerde sözcüklerin • Emir kipiyle çekimlenmiş fiilin yüklem olduğu
Öge ortaklığı bulunmayan sıralı cümlelerdir.
anlamlarına bakılmalıdır. cümledir.
✓ Beni rahatsız etmeyiniz. ✓ Gökyüzü ağladı, ben ağladım. (Öge ortaklığı yoktur.)
cümlesi)
✓ Onunla aramızda çok fark vardı. (Ad
6. İstek Cümlesi 4. Bağlı Cümlesi
lesi)
✓ Dün sekizde eve vardı. (Fiil cüm Birden fazla yargının bağlaçla bağlandığı cümleler-
• İstek anlamı taşıyan cümlelerdir; “-a / -e” istek kipi
ile kurulur. dir.
✓ Yarın gidelim. ✓ Sabah erken kalktı ve evi temizledi.
7. Şart Cümlesi Öge ortaklığı olan bağlı cümlelere bağımlı bağlı, öge
• Koşul ilişkisiyle kurulan cümlelerdir; “-se / -sa” ortaklığı olmayanlara bağımsız bağlı cümle denir.
şart kipi ile kurulur.
✓ Sınavı geçersen hediyen hazır.

www.sadikuygun.com.tr
SADIK UYGUN YAYINLARI UYGUN TYT DİL VE ANLATIM KAVRAM HARİTALARI