SINAN BEGOVA MEDRESU U NOVOM PAZARU

MATURSKI RAD

Tema: Derogacija Kur'ana

Profesor: Učenik:

Hamza Hadrović
SADRŽAJ

UVOD..............................................................................................................................................2

1.DEFINICIJA DEROGACIJE.......................................................................................................3

1.1.Mogućnost derogacije................................................................................................................4

2.PREPOZNAVANJE DEROGACIJE............................................................................................6

2.1.Sure u Kojima se pronalazi derogacija..................................................................................6

3.VRSTE DEROGACIJE................................................................................................................9

3.1.      Derogacija Kur'ana Kur'anom..........................................................................................9

3.2.      Derogacija Kur'ana mutevatir sunnetom..........................................................................9

3.3.      Derogacija sunneta Kur'anom..........................................................................................9

4.PRIMJERI I MUDROSTI NASHA............................................................................................11

ZAKLJUČAK................................................................................................................................13

LITERATURA...............................................................................................................................14

2
UVOD

Zahvala pripada samo Allahu, Gospodaru nebesa i Zemlje, Svemogućem, Uzvišenom, našem
Stvoritelju. Neka je salavat i selam na posljednjeg Allahovog poslanika Muhammeda, sallallahu
alejhi ve sellem, njegovu porodicu, njegove drugove (ashabe) i sve one koji ih slijede. Svjedočim
da nema drugog boga osim Allaha, Moćnog, koji nema sudruga, i da je Muhammed Allahov rob
i poslanik.

Značajno mjesto unutar tefsirske znanosti svakako je pitanje derogacije u Kur'anu. Tome u prilog
ide i činjenica da su se ovom oblasti tefsira bavili mnogi mufesiri. Ovo ogromno zanimanje
musfesira za pitanje derogacije je zbog toga sto je derogacija veoma važna za razumjevanje vjere
i vjerskih propisa.

U ovom radu pokušati ćemo što više približiti pitanje derogacije u Kur'anu i u kratkim crtama
ćemo spomenuti i derogaciju u hadisu. Početi ćemo sa definicijom derogacije tj. definisati
derogaciju jezički i terminološki. Zatim kazati uvjete derogacije, važnost derogacije, u kojim
surama nalazimo derogaciju, vrste derogacije i navesti neke primjere derogacije u Kur'anu.

Za ovu temu sam se odlučio zbog toga što je veoma značajna tema u islamu i zbog toga što sam
često dolazio u susret sa mišljenjima određenih protivnika islama kako derogaciju Kur'ana
razumjevaju kao kontradikciju u Kur'anu.

3
1.DEFINICIJA DEROGACIJE

Nesh u arapskom jeziku znači nešto otkloniti i izbrisati, pa se kaže: Vjetar je izbrisao tragove.
Nesh znači i prenijeti nešto sa jednog mjesta na drugo, tako da se kaţe da je nešto preneseno iz
knjige na drugo mjesto. To značenje nalazimo u ovom ājetu:

َ‫َنس ُخ َما ُكنتُ ْم تَ ْع َملُون‬

ِ ‫ست‬ْ َ‫ِإنَّا ُكنَّا ن‬

“Naredili smo da se zapiše sve što ste uradili.1

Terminološki 'nesh' znači derogiranje ili stavljanje van snage određenog šeri'atskog propisa na
osnovu druge šeri'atske odredbe. Pod riječju ''en-Nāsih'' moţe se podrazumijevati Allāh jer je On
Taj koji derogira, Zakonodavac, kao što je rekao Allah u Kur’anu:

ِ ‫س َها نَْأ‬
‫قَ ِدي ٌر‬ ‫ت ِب َخ ْي ٍر ِّم ْن َها َأ ْو ِم ْثلِ َها ۗ َألَ ْم تَ ْعلَ ْم َأنَّ هَّللا َ َعلَ ٰى ُك ِّل ش َْي ٍء‬ ِ ‫س ْخ ِمنْ آ َي ٍة َأ ْو نُن‬
َ ‫َما نَن‬

''Mi nijedan propis ne promjenimo, niti ga u zaborav potisnemo, a da bolji od njega ili sličan
njemu ne donesemo. Zar ti ne znaš da Allāh sve može?2

Značenje “nesha” u terminologiji muslimana je da Uzvišeni Bog zna da određeni propis, naredba
ili zabrana ostaju aktuelnim i obaveznim za one radi kojih je donešena sve do određenog, Njemu
Bogu poznatog vremena, da bi ga zatim dokinuo. Tj. kada dođe određeno vreme, o kome je Bog
oduvek sve znao, On pravnim subjektima propisuje drugi zakon u kome se propiše dodatna
obaveza ili olakšica u odnosu na prethodni propis ili se pak on potpuno dokine. Tako je ovaj
drugi propis, u stvari, samo objašnjenje da treba prekinuti rad po onom ranijem. Međutim, mi
smo određenim propisom zaduženi, jer za drugi nismo ni znali, kao što nismo znali ni vreme
njegovog propisivanja. Za nas prvi propis nije privremen i mi smo ga smatrali večnim. Kada je
drugi propis donešen, zbog ograničenosti naših umova, mislimo da se radi o obnovi i promeni
1
sūra el-Džasije 29 ājet.
2
 sūra el-Beqare 106 ājet.

4
prvog propisa. Međutim, on kod Boga nije obnova i promena nego samo obznana da rad po
prvom propisu prestaje. U ovome je velika mudrost i korist koju Uzvišeni Bog zna, svejedno
otkrila se ona nama ili ne, jer su svi zakoni koje je Bog propisao Svojim robovima korisni za
njih. To se ogleda u zadobijanju koristi ili u njenom upotpunjenju, te u odstranjivanju zla ili
njegovom umanjivanju. Mudrosti i koristi postoje u odnosu na stanje zaduženih ljudi ili vreme i
mesto i to je nešto što ne zna niko osim Boga (hvaljen neka je On). Zato je “nesh” isključivo
Njegovo pravo. Tu ne postoji privid kojeg je Allahu nemoguće pripisati jer je Njegovo znanje
iskonsko i večno. On sve zna pre nego što se desi, a privid je svojstven samo nama ljudima.

Mensūh je propis koji je stavljen van snage, kao npr. ājeti koji govore o nasljedstvu.  

Zerkeši u drugom svesku E1-Burhana raspravlja o derogacijiu Kur'anu i tvrdi da su mnogi klasici
napisali o tome zasebna djela. On također tvrdi da se imarni u tefsiru slažu da nikome nije
dopušteno tumačiti Kur'an bez poznavanja derogiranih I derogirajućih ajeta.3

1.1.Mogućnost derogacije

  Među muslimanskim i nemuslimanskim misliocima vlada shvatanje da je derogiranje moguće u

onom smislu oko koga postoji sporenje, naime u smislu “dokidanja propisa s obzirom na
predmet za koji je donesen u Svijetu donošenja i oblikovanja zakona”, s čime se ne slažu jevreji i
kršćani, koji stoje na stanovištu da je nemoguće dokidanje propisa, potkrjepljujući ovakvo što
jednom začkoljicom koja je slabija od paukove mreže.

Ova začkoljica može se sažeti u sljedećem: Dokidanje propisa podrazumijeva to da onaj koji to
čini ne posjeduje mudrost, ili da mu je nepoznat neki aspekt mudrosti, a i jedno i drugo apsurdno
je u odnosu na Njega, Uzvišenoga. Naime, propisivanje određenog propisa od strane Onoga Koji
je Apsolutno Mudar neminovno se mora zasnivati na nekoj dobrobiti koju ovaj propis nalaže, jer
nasumično donesen propis oprečan je Mudrosti Onoga Koji ga je donio. U skladu s ovim,
okončanje propisa ustanovljenog za predmet na koji se odnosi događa se ili tako što stanje i dalje
ostaje biti onakvo kakvo je bilo u smislu dobrobiti i svijesti o njoj kod Onoga Koji poduzima
samo dokidanje, a što je oprečno Mudrosti Onoga Koji to čini, a Koji je Apsolutno Mudar, ili kao

3
El-Burhan II, str. 29.

5
novog saznanja, nakon otkrivanja neispravnosti, kako je to većinom slučaj s građanskim
zakonima i propisima, što bi podrazumijevalo Njegovo neznanje. Prema tome, derogacija u
Vjerozakonu nemoguća je, obzirom na to da podrazumijeva samu nemogućnost.

6
2.PREPOZNAVANJE DEROGACIJE

Nema nikakve sumnje da poznavanje derogiranih i derogirajućih  ajeta veoma važno za bilo koga
ko se bavi fikhom, tefsirom, hadisom da ne bi pomješali propise. Zbog toga postoje mnogi hadisi
Poslanika s.a.v.s. koji podstiču čovjeka na bavljenje ovom disciplinom.

Prenosi se od Alije, radijallāhu anhu da je prošao pored nekog kadije i rekao mu: ''Poznaješ li
nāsih i mensūh?'' Rekao je: ''Ne.'' Rekao mu je: ''Propao si i upropastio si druge.'4

 Jasno prenošenje od Allahovog Poslanika s.a.v.s. ili njegovih ashaba poput hadisa u kojem
Poslanik s.a.v.s. kaže: ''Bio sam vam zabranio posjetu kaburova ali ih sad posjećujte!''5

·         Idžmaom uleme da je određeni tekst nasih, a drugi mensuh.

Poznavanje vremena objavljivanja određenog propisa tj. poznavanje onoga što je objavljeno prvo
i onoga što je objavljeno zadnje.

2.1.Sure u Kojima se pronalazi derogacija

Idžtihadom nije moguce utvrditi derogaciju, ali nema sumnje da je potreban veliki napor da bi
utvrdili ajete koji su derogirani. Zerkeši je uradio čuvenu podjelu Kur'ana glede derogacije na
nekoliko cjelina.

U četrdeset i tri sure ne postoji ni derogiranih ni derogirajućih ajeta. To su:

1. Fatiha,                  16. Nazi`at,                31. `Adijat,

2.Jusuf,                     17. Infitr,                   32. Kari`a,

3.Jasin,                     18. Mutaffif"n,         33. Tekasur,

4. Hudžurat,             19. Inšikak,                34. Humeze,

5.Rahman,                20. Burudž,                35. Fil,

4
Hadis
5
 Hadis bilježi Imam Hakim

7
6. Hadid,                  21. Fedžr,                   36. Kurejš,

7. Saff,                     22. Beled,                   37. Ma`un,

8.Džumu`a               23. Šems,                   38. Kevser,

9. Tahrim,                24. Lejl,                      39. Nasr,

10.Mulk,                  25. Duha,                    40. Tebbet,

11.Hakkah,              26. Inširah,                  41. Ihlas,

12.Nuh,                    27. Kalem,                  42. Felek,

13.Džinn,                 28. Kadr,                     43. Nas.6

14.Murselat,            29. Bejjine,

15.Nebe',                 30. Zi1za1,

Četrdeset sura, prema istom izvoru, posjeduje derogirane ajete, međutim, u njima nemamo
derogirajućih ajeta. To su:

1. En`am,                                     19. Saffat,                       37. Tarik,

2. E`raf,                                        20.  Sad,                         38. Gašije,

3. Junus,                                       21. Zumer,                     39. Tin,

4. Hud,                                         22. Fussilet,                    40. Kafirun.7

5. Ra`d,                                        23. Zuhruf,

6. Hidžr,                                       24. Duhan,

7. Nahl,                                        25. Džasije,

8. Isra,                                          26. Ahkaf,

6
Dr. Enes Karić, „Uvod u tefsirske znanosti“, Sarajevo 1995., str: 198.
7
Dr. Enes Karić, „Uvod u tefsirske znanosti“, Sarajevo 1995, str: 198,.

8
9. Kehf,                                        27. Muhammed,

10. Ta Ha,                                    28. Kaf,

11. Mu'minun                              29. Nedžm,

12. Neml,                                     30. Kamer,

13. Kasas,                                    31. Rahman,

14. Ankebut,                                32. Me`aridž,

15. Rum,                                      33. Muddesir,

16. Lukman,                                34. Kijame,

17. Sedžde,                                  35. Dehr/lnsan,

18. Fatir,                                      36. Abese,

Prema Zerkešiju, postoji šest  sura u kojima postoji derogirajući ajet ili više takvih ajeta, ali u
kojima nemamo derogiranih ajeta:

1.Feth,

2. Hašr,

3. Munafikun,

4. Tegabun,

5. Talak,

6. E'ala8

3.VRSTE DEROGACIJE

3.1.      Derogacija Kur'ana Kur'anom

8
Dr. Enes Karić, „Uvod u tefsirske znanosti“, Sarajevo 1995., str: 198.

9
Ulema se slaže da ova vrsta derogacije postoji i da je moguća. Primjer za ovu vrstu derogacije je
ajet koji je propisivao iddet od godinu dana ženi čiji je muž umro,  derogiran je ajetom koji
propisuje iddet od četiri mjeseca i deset dana.

3.2.      Derogacija Kur'ana mutevatir sunnetom

U ovoj vrsti derogacije ulema se razilazi. Dozvoljavaju je Imam Malik, Ebu Hanife, te Ahmed
ibn Hanbel po jednom rivajetu,  navodeci argument da je i sunet vahj9. Argument im je kur'anski
ajet:

َ ُ‫ِإنْ ُه َو ِإاَّل َو ْح ٌي ي‬ 

‫وح ٰى‬ ‫ق َع ِن ا ْل َه َو ٰى‬
ُ ‫َو َما يَن ِط‬

''On ne govori po hiru svome – to je samo objava koja mu se obznanjuje.''10

Imāmi Šafija, Zahirije i Ahmed po drugoj predaji zabranjuju derogaciju mutevatir sunnetom jer
sunnet nije bolji od Kur'ana.

3.3.      Derogacija sunneta Kur'anom

Ovu vrstu uleme dozvoljava džumhur uleme.11  Prvobitno je bilo naređeno sunetom okretanje
prema Bejtul-Makdisu za vrijeme obavljanja namaza, sve dok nije došao kur'anski ajet koji taj
propis derogira.

ْ ‫ش ْط َر ا ْل َم‬
‫س ِج ِد ا ْل َح َر ِام‬ َ ‫فَ َو ِّل َو ْج َه َك‬

''I okreni lice svoje prema časnom hramu!'12

3.4.      Derogacija suneta sunetom

Ova derogacija sadrži četiri podvrste:

9
Objava
10
sūra en-Nedţm 3 i 4 ājet.
11
Većina uleme
12
sūra el-Beqare 144 ājet.

10
1.      Derogacija mutevatir suneta sa mutevatir sunetom,

2.      Derogacija ahad suneta sa ahad sunetom,

3.      Derogacija ahad sunneta sa mutevatir sunnetom,

4.      Derogacija mutevatir sunneta sa ahad sunnetom.

Prve tri derogacije su dozvoljene a oko četvrte se ulema razilazi a dzumhur uleme ju ne
dozvoljava. Derogacija idţmaom ili kijasom nije dozvoljena po ispravnom mišljenju.

4.PRIMJERI I MUDROSTI NASHA

Pimjeri nasha

11
Es-Sujuti u svom ''Itkanu'' navodi dvadeset i jedan ājet za koje smatra da su derogirani a neki od
njih su:

َ‫وف ۖ َحقًّا َعلَى ا ْل ُمتَّقِين‬

ِ ‫صيَّةُ لِ ْل َوالِ َد ْي ِن َواَأْل ْق َربِينَ بِا ْل َم ْع ُر‬
ِ ‫ض َر َأ َح َد ُك ُم ا ْل َم ْوتُ ِإن تَ َر َك َخ ْي ًرا ا ْل َو‬
َ ‫ُكتِ َب َعلَ ْي ُك ْم ِإ َذا َح‬

Kada neko od vas bude na samrti, ako ostavlja imetak, propisuje vam se, kao obaveza za one
koji se Allaha boje, da pravedno učini oporuku roditeljima i bližnjima13.

Ovaj ajet je derogiran ajetom o nasljedstvu:

َ‫ق ا ْثنَتَ ْي ِن فَلَ ُهنَّ ثُلُثَا َما ت ََرك‬ َ ِ‫لذ َك ِر ِم ْث ُل َحظِّ اُأْلنثَيَ ْي ِن ۚ فَِإن ُكنَّ ن‬
َ ‫سا ًء فَ ْو‬ َّ ِ‫صي ُك ُم هَّللا ُ فِي َأ ْواَل ِد ُك ْم ۖ ل‬
ِ ‫ۖ يُو‬

''Allāh vam naređuje da od djece vaše – muškom pripadne toliko koliko dvjema ţenskima. A ako
bude više od dvije ţenskih, njima – dvije trećine onoga što je ostavio...''14

‫صابِرُونَ يَ ْغلِبُوا ِماَئتَ ْي ِن‬ ْ ‫ِإن يَ ُكن ِّمن ُك ْم ِع‬

َ َ‫شرُون‬

''Ako vas bude dvadesetak izdrţljivih, pobijediće dvije stotine.”15

Ovaj ājet je derogiran riječima:

َ ‫اآْل نَ َخفَّفَ هَّللا ُ عَن ُك ْم َو َعلِ َم َأنَّ فِي ُك ْم‬

َ ٌ‫ض ْعفًا ۚ فَِإن يَ ُكن ِّمن ُكم ِّماَئة‬
‫صابِ َرةٌ يَ ْغلِبُوا ِماَئتَ ْي ِن‬

''Sada vam Allāh daje olakšicu; On zna da ste izmoreni: ako vas bude stotina izdrţljivih,
pobijediće dvije stotine.''16

                                                                         Mudrosti nasha:

Mudrosti koje se kriju iza nasha su:

- očuvanje dobrobiti ljudi,

13
sūra el-Beqare 180 ājet.
14
sūra en-Nisā' 11 ājet.
15
sūra el-Enfal 65 ājet.
16
sūra el-Enfal 66 ājet.

12
- razvoj islamskog zakonodavstva do najvišeg nivoa uporedo sa razvojem da'we i napretkom
društva,

- iskušenje zadužene osobe (mukelefa, obveznika) i ispit njoj u pokornosti Zakonodavcu,

- želja za dobrobiti ummetu i davanje olakšica njemu. Ako je derogacija nosila u sebi poteškoću
ummetu to je značilo povećavanje sevaba, a ako je nosila olakšicu u sebi to je značilo lahkoću u
izvršavanju propisa.

ZAKLJUČAK

Allāhovi propisi koje je slao preko Svojih poslanika imali su za cilj da isprave kod ljudi njihovo
vjerovanje, njihovo međusobno ophođenje sa ljudima itd. Vjerovanje je uvijek bilo isto,

13
nepromijenjivo i uvijek je bila jedna vjera u Gospodara i sa takvim vjerovanjem su dolazili svi
poslanici. Međutim, kroz istoriju svaki narod je imao posebne potrebe.

Ono što je odgovaralo jednom narodu u njegovom vremenu nije odgovaralo narodu u drugom
vremenu.  Zbog toga ne treba da se čudimo kada vidimo da je jedan propis zamjenjen drugim
propisom koji je opet u korist robovima. Pogršno je mišljenje da to prijenije bilo u Allahovom
znanju.

Derogacija i pravilno razumjevanje derogacije su važni zbog pravilnog razumjevanja vjere. Zato
ovo pitanje u tefsiru zauzima posebno mjesto. Bitno je napomenuti da se derogacija ne dešava
osim u pitanjima naredbe ili zabrane.

Derogacija se ne dešava kada je u pitanju  vjerovanje koje govori o Allahu, Njegovim sifatima,
knjigama, poslanicima, Sudnjem danu, moralnim osobinama, osnovama 'ibadeta i međuljudskim
odnosima jer se na tim temeljima zasnivaju svi Allāhovi zakoni. Razumjevanje pitanja derogacije
je veoma važno a o tome nam govore mnogi kur'anski ajeti i hadisi.

LITERATURA

1. -Kur'ani sa prevodom Besim Korkut

2. -Enes Karić, „Uvod u tefsirske znanosti“, Sarajevo, 1995.

14
3. -Menna el-Qattan, “Skraćeni prikaz nauke o Kur’anu”
4. -Safvet Halilović, “Osnovi tefsira”, Zenica, 2005.
5. -Mehmed Handžić, “Uvod u tefsirsku i hadisku znanost”, Sarajevo, 1972.
6. -http://www.bastinaobjave.com/kuran/kuran-u-islamu/900-kuran-derogirani-i-derogirajui-
ajeti
7. -http://www.balaghah.net/nahj-htm/bos/id/kom/02/001.htm

15