Kaynayan kurbağa

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kaynayan kurbağa, canlı halde kaynayan bir kurbağayı

anlatan yaygın bir anekdottur. Anekdotun temel dayanağı olan
iddia, kurbağanın kaynayan suya atıldığında dışarı zıplayacağı;
fakat soğuk suya konulup yavaşça ısıtıldığında neler olduğunu
fark edemeyip yavaşça kaynayarak öleceğidir. Bu anekdot,
genellikle insanların yavaşça gerçekleşen değişikliklere nasıl
tepkisiz kaldığını göstermek için mecazi anlamda kullanılır.[1]
Günümüz biyologlarına göre bu dayanak aslında doğru değildir,
zira suya batmış ve yavaşça ısıtılmış olan bir kurbağa, dışarı
sıçrayacaktır.[2][3] Bunun aksine, 19. yüzyılda yapılan pek çok araştırmada bu dayanağın gerçek
olduğu söylenmiş, su yeterince yavaş ısıtılırsa kurbağanın fark etmeyeceği öne sürülmüştür.[4][5]

Kültürel kullanım
Kaynayan kurbağa hikâyesi, genellikle mecazi
bağlamda ve insanların aşamalı değişikliklere karşı
uyanık olması gerektiği, aksi halde nihayetinde
istenmeyen bazı sonuçlarla karşılaşabilecekleri
mesajıyla anlatılır. Hikâye küçük bir adımın
tetikleyeceği durumların en sonunda önemli sonuçlara
yol açabileceğine ilişkin tartışmaları (kaygan zemin
tartışmaları) desteklemek için anlatılabilir. Aynı
zamanda, ekonomi ve iş alanındaki değişikliklerin
kabul edilebilmesi için yavaşça gerçekleşmesi
gerektiğini belirtmek için de kullanılır.[1][6] "Kaynayan
kurbağa sendromu" ifadesi, bazen bu mecazi anlamları
kısaca ifade etmek için kullanılır.[7][8]
Kaynayan suya bir kurbağa atarsanız, elbette
ki çılgınca kaptan çıkmaya çalışacaktır. Fakat
eğer onu ılık suya koyar ve suyu ısıtırsanız,
uysalca orada oturacaktır. Su yavaşça
ısındıkça, kurbağa rahat bir uyuşukluk haline
geçecektir, tıpkı sıcak bir banyo yapan bizden
biri gibi ve çok zaman geçmeden, yüzünde bir
gülümsemeyle, karşı koymadan kaynayarak
ölmesine izin verecektir.
Daniel Quinn'in The Story of B adlı
eserinden.

Bu hikâye pek çok defa anlatılmış ve pek çok defa değişik konulara işaret etmek için kullanılmıştır.
1960'larda Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği'ne gösterilen sempatiye,[9] 1980'lerde hayatta
kalmacılar tarafından yakın olduğu düşünülen uygarlığın çöküşüne[10] ve 1990'larda iklim değişikliği
ve şiddete maruz kalınan ilişkileri sürdürmek gibi konulara olan duyarsızlığa dikkat çekmek için
kullanılmıştır.[11][12] Ayrıca, libarteryenler tarafından sivil hakların yavaşça yok oluşununa dikkat
çekme amaçlı kullanıldı.[6] Çin'de de bir kuruluşun üyelerinin yavaşça kuruluştan ayrılmaya
başlaması üzerine, bu konuda halkı uyarmak için kullanıldığı bilinmektedir.[13]
Çevreci yazar Daniel Quinn, 1996 yılında yazdığı The Story of B adlı eserinde, insanlık tarihi, nüfus
artışı ve gıda artıklarını anlatmak için kaynayan kurbağa hikâyesine bir bölüm ayırdı.[14] Hikâyenin
değiştirilmiş bir şekli, Al Gore tarafından sunumlarında ve 2006 yılında çekilen filmi Uygunsuz
Gerçek'te küresel ısınmaya karşı duyarsızlığı anlatmak amacıyla kullanılmıştır. Gore'un kullandığı
hikâyede, kurbağa zarar görmeden önce kurtarılmaktadır.[15]

Felsefede, kaynayan kurbağa hikâyesi, sorites paradoksunu açıklamanın bir yolu olarak kullanılır. Bu
paradoks, her bir defada içinden tek bir kum tanesi alınan bir kum yığınını konu alır ve belli bir
noktadan sonra kalan miktarın bir kum yığını olarak tanımlanıp tanımlanamayacağını sorar.[16]

Bilimsel arka plan

19. yüzyılda suda yavaşça ısıtılan kurbağalar üzerine pek çok deney yapıldı. 1869 yılında, ruhun yerine
dair deneyler sırasında, Alman psikolog Friedrich Goltz, beyni alınmış bir kurbağanın yavaşça ısıtılan
suda kaldığını; fakat, sağlıklı kurbağaların kaçmayı denediklerini gözlemledi.[4][17]

Diğer deneylerde ise kurbağaların yavaşça ısıtılan sudan kaçmaya çalışmadıkları sonucuna varıldı.
Heinzmann, 1872 yılında yaptığı deneyde suyun yeterince yavaş ısıtılması halinde normal bir
kurbağanın kaçmaya çalışmayacağını gözlemledi,[18] 1875 yılında Fratscher de aynı sonuca vardı.[19]

Goltz suyun sıcaklığını on dakikada 17,5 °C'den 56 °C'ye, yani dakika başına 3,8 °C'lik bir hızla ısıttı ve
deneyinde normal kurbağalar kaçmak istedi; Heinzmann ise suyu 90 dakikadan fazla bir sürede
21 °C'den 37,5 °C'ye çıkarttı, ki bu dakika başına 0,2 °C'den az bir artış anlamına gelmektedir.[4] 1897
yılından kalma bir kaynakta şu ifadeler yer almaktadır: "Bir deneyde sıcaklık saniye başına
0,002°C'lik bir hızla arttırıldı ve kurbağa 2,5 saat sonra hareket etmedi ve ölü bir halde
bulundu."[20] Ancak bu doğruluğu konusunda bazı eleştiriler almıştır. Saniyede 0,002 °C ile 2,5 saatte
suyun sıcaklığı 18  °C artar. Eğer su kaynadıysa suyun son sıcaklığı 100  °C'ye yakın olmalıdır. Bu
durumda kurbağa suya en az 82  °C'de konulmuş olmalıdır. Kurbağa zaten bu sıcaklıkta anında
ölecektir. İkinci eleştiri kurbağanın 2,5 saat boyunca hareket etmemiş olmasıdır. Bir kurbağa 2,5 saat
içinde, sıcaklığa bağlı olmasa bile, hareket edecektir.

1888'de William Thompson Sedgwick bu deneylerin sonuçları arasındaki açık çelişkiyi, deneylerde
kullanılan farklı ısıtma derecelerinin bir sonucu olarak açıkladı: "Gerçek şu gibi görünüyor, eğer
ısıtma yeterince kademeliyse, normal kurbağalarda bile refleks söz konusu olmaz; eğer ısıtma daha
hızlıysa, ama yine de kademeli denilebilecek şekildeyse, hiçbir şart altında normal kurbağanın
ölmesini garanti altına almaz."[5]

Modern kaynaklar fenomenin gerçek olduğunu tartışma eğilimindedir. 1995'te Harvard Üniversitesi
Biyoloji bölümünden Profesör Douglas Melton, konuyla ilgili "Bir kurbağayı kaynayan suya
atarsanız, dışarı atlamaz. Ölür. Kurbağayı soğuk suya atarsanız, su ısınmadan dışarı atlar-sizin
için orada uslu uslu oturmaz." ifadelerini kullandı. National Museum of Natural History'de
sürüngenler ve amfibi hayvanlar sorumlusu olan George R. Zug da, "Çıkmasının bir yolu varsa,
kurbağa kesinlikle çıkıp gidecektir." diyerek bu öneriyi reddeder.[2]

2002'de Oklahoma Üniversitesinin Zooloji bölümü emekli profesörlerinden Dr. Victor H. Hutchison,
amfibi hayvanların ısıyla ilişkilerine dair bir araştırmayla bağlantılı olarak, "Efsane tamamıyla yanlış!"
sözlerini sarf etti. Hutchison pek çok kurbağa türü için en yüksek kritik sıcaklığın çağdaş araştırma
deneyleriyle nasıl belirlendiğini anlattı: Su dakikada 2  °F ya da 1,1  °C ısıtılırken kaçmaya çalışan
kurbağa giderek artan oranda hareketli hale gelir ve kap buna uygunsa sonunda oradan dışarı
atlar.[3][21]

Yorum
Hukuk profesörü ve hukuk yorumcusu Eugene Volokh 2003'te, gerçek kurbağaların davranışı ne
olursa olsun, kaynayan kurbağa hikâyesinin mecaz olarak kullanışlı olduğunu belirtti ve bunu deve
kuşunun kafasını kuma gömmesi mecazına benzetti.[6] Ekonomi dalında Nobel Ödülü bulunan ve
New York Times'a dışarıdan yazılar yazan yazar Paul Krugman, Temmuz 2009'da bu mecazı gerçek
kurbağaların böyle davranmadığını belirterek köşesinde kullandı.[22] Gazeteci James Fallows
2006'dan itibaren bunu "aptal bir uydurma" ve bir "mit" olarak tanımlayarak, insanların bu hikâyeyi
anlatmaya bir son vermelerini gerektiğini savundu.[23][24] Ancak Krugman'ın köşe yazısından sonra,
"kaynayan kurbağa cephesinde barış" ilân etti ve hikâyenin aslında doğru olmadığını belirttikten
sonra onu kullanmanın sorun yaratmayacağını ifade etti.[25]

Kaynakça
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmış. Gösterilen
kaynaklar kaynak gösterme şablonları kullanılarak dipnot belirtme
biçemine uygun olarak düzenlenmelidir. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman
kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Sedgwick, William (Temmuz 1888), Studies From the Biological Laboratory (http://www.archive.or
g/details/studiesfrombiol00martgoog), Baltimore, Maryland: N. Murray, Johns Hopkins University
Offerman, Theo (19 Mart 2009), How to subsidize contributions to public goods (http://www.ucl.ac.
uk/economics/news-library/march09/seminar24mar09), 13 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından
arşivlendi (https://web.archive.org/web/20110513005654/http://www.ucl.ac.uk/economics/news-lib
rary/march09/seminar24mar09), erişim tarihi: 3 Kasım 2010
1. ^ a b "Slow Boiled Frog" (http://www.snopes.c 5. ^ a b Sedgwick 1888, s. 399
om/critters/wild/frogboil.asp), Snopes, erişim 6. ^ a b c Eugene Volokh (2003), "The
tarihi: 2 Haziran 2009 Mechanisms of the Slippery Slope" (http://ww
2. ^ a b "Next Time, What Say We Boil a w.law.ucla.edu/volokh/slippery.htm), 116
Consultant" (http://www.fastcompany.com/mag Harvard Law Review 1026, 17 Haziran 2009
azine/01/frog.html), Fast Company Issue 01, tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.
Ekim 1995, 3 Temmuz 2005 tarihinde archive.org/web/20090617233754/http://www.l
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.or aw.ucla.edu/volokh/slippery.htm), erişim tarihi:
g/web/20050703074803/http://www.fastcompa 24 Haziran 2009
ny.com/magazine/01/frog.html), erişim tarihi: 7. ^ Steven Yates (11 Ağustos 2001), The Boiling
10 Mart 2006 Frog Syndrome (http://www.lewrockwell.com/y
3. ^ a b Gibbons, Whit, "The legend of the boiling ates/yates38.html), 9 Temmuz 2010 tarihinde
frog is just a legend" (http://www.uga.edu/srel/ kaynağından arşivlendi (https://web.archive.or
ecoviews/ecoview021118.htm) 11 Eylül 2011 g/web/20100709173517/http://www.lewrockwe
tarihinde Wayback Machine sitesinde ll.com/yates/yates38.html), erişim tarihi: 3
arşivlendi (https://web.archive.org/web/201109 Kasım 2010
11004245/http://www.uga.edu/srel/ecoviews/e 8. ^ David Bolchover (26 Mart 2005), "What is ...
coview021118.htm)., Ecoviews, 18 Kasım 'boiling frog syndrome'?" (http://www.timesonli
2002, 6 Ocak 2008 tarihinde erişilmiştir. ne.co.uk/tol/comment/columnists/guest_contri
4. ^ a b c Offerman 2009 butors/article437601.ece), The Times, Londra
 9. ^ Walter Trohan, "Report from Washington,"
Chicago Tribune (6 Haziran 1960): 2
10. ^ Camille Recchia'dan bir alıntı: "Area
Survivalists Circle Wagons for Coming
Armageddon; Survivalists Prepare to Ride Out
Armageddon; Fearing Economic Chaos,
Advocates Store Food, Buy Gold, Silver",
Washington Post (25 August 1980): C1.
"That's what's happening to us. Things are
getting worse and worse, so we don't really
notice what's happening. Whatever happens
will happen slowly, and we won't have time to
jump out."
11. ^ Crispin Tickell, "Human Effects of Climate
Change: Excerpts from a Lecture Given to the
Society on 26 March 1990", The Geographical
Journal, Vol. 156, No. 3. (Nov., 1990), sf. 325-
329, on 325.
12. ^ Patricia Evans, The Verbally Abusive
Relationship: How To Recognize it and How to
Respond (Adams Media, 1996), sf. 111.
13. ^ "谨防"温水煮蛙"现象" (http://news.xinhuanet.
com/lianzheng/2005-10/08/content_3593850.
htm). xinhuanet.com. 29 Eylül 2011 tarihinde
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.or
g/web/20110929162432/http://news.xinhuane
t.com/lianzheng/2005-10/08/content_359385
0.htm). Erişim tarihi: 5 Kasım 2010.
14. ^ Quinn, Daniel (1996), "The Boiling Frog",
The Story of B., ISBN 0553379011
15. ^ Al Gore (Yazar), Davis Guggenheim
(Yönetmen) (2006). An Inconvenient Truth (htt
ps://www.imdb.com/title/tt0497116/) (Film).
ABD.
16. ^ Laurence Goldstein, "How to boil a live
frog", Analysis, vol. 60, no. 266 (Nisan 2000):
170-178.
17. ^ James Fallows (21 Temmuz 2009). "Guest-
post wisdom on frogs" (https://web.archive.or 23. ^ Fallows, James (13 Mart 2007). "The boiled-
g/web/20090925075545/http://jamesfallows.th
eatlantic.com/archives/2009/07/guest-post_wi
sdom_on_frogs.php). The Atlantic. 25 Eylül
2009 tarihinde kaynağından (http://jamesfallo
ws.theatlantic.com/archives/2009/07/guest-po
st_wisdom_on_frogs.php) arşivlendi. Erişim
tarihi: 22 Temmuz 2009.
18. ^ Sedgwick 1888, s. 390
19. ^ Sedgwick 1888, s. 394
20. ^ Edward Scripture, The New Psychology (htt
p://books.google.com/books?id=Hr0aAAAAM
AAJ&dq=The+New+Psychology) 26 Eylül
2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde
arşivlendi (https://web.archive.org/web/201309
26214946/http://books.google.com/books?id=
Hr0aAAAAMAAJ&dq=The+New+Psychology).
(1897): [1] (http://books.google.com/books?pg
=PA300&vq=frog&dq=The+New+Psychology&
id=Hr0aAAAAMAAJ#v=onepage&q=&f=false)
22 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine
sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/w
eb/20170222224234/https://books.google.co
m/books?pg=PA300&vq=frog&dq=The+New+
Psychology&id=Hr0aAAAAMAAJ#v=onepage
&q=&f=false).. 1882 yılında yapılan asıl deney
şu şekilde gösterilmiştir: Sedgwick, "On the
Variation of Reflex Excitability in the Frog
induced by changes of Temperature," Stud.
Biol. Lab. Johns Hopkins University (1882):
385. (İngilizce)
21. ^ "Victor H. Hutchison - Department of
Zoology, University of Oklahoma" (https://web.
archive.org/web/20151227171459/http://www.
ou.edu/cas/zoology/Hutchison.htm). 27 Aralık
2015 tarihinde kaynağından (http://www.ou.ed
u/cas/zoology/Hutchison.htm) arşivlendi.
Erişim tarihi: 2009‑06‑24Şablon:İnconsistent
citations Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi= (yardım)
22. ^ Krugman, Paul (2009‑07‑13). "Boiling the
Frog" (http://www.nytimes.com/2009/07/13/opi
nion/13krugman.html). The New York Times.
22 Nisan 2012 tarihinde kaynağından
arşivlendi (https://web.archive.org/web/201204
22100951/http://www.nytimes.com/2009/07/1
3/opinion/13krugman.html). Erişim tarihi:
2010‑04‑26. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=, |tarih= (yardım)
frog myth: stop the lying now!" (https://web.arc
hive.org/web/20090729185425/http://jamesfall
ows.theatlantic.com/archives/2006/09/the_boil
edfrog_myth_stop_the_l.php). The Atlantic. 29
Temmuz 2009 tarihinde kaynağından (http://ja
mesfallows.theatlantic.com/archives/2006/09/t
he_boiledfrog_myth_stop_the_l.php)
arşivlendi. Erişim tarihi: 2009‑06‑27. Tarih
değerini gözden geçirin: |erişimtarihi=
(yardım)
24. ^ Fallows, James (16 Eylül 2006). "The
boiled-frog myth: hey, really, knock it off!" (http
s://web.archive.org/web/20090729160503/htt
p://jamesfallows.theatlantic.com/archives/200
7/03/the_boiledfrog_myth_hey_really.php).
The Atlantic. 29 Temmuz 2009 tarihinde
kaynağından (http://jamesfallows.theatlantic.c
om/archives/2007/03/the_boiledfrog_myth_he
y_really.php) arşivlendi. Erişim tarihi:
2009‑06‑24. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi= (yardım)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaynayan_kurbağa&oldid=29417427" sayfasından alınmıştır
25. ^ Fallows, James (13 Temmuz 2009). "Peace
on the boiled frog front" (https://web.archive.or
g/web/20091022035047/http://jamesfallows.th
eatlantic.com/archives/2009/07/peace_on_the
_boiled_frog_front.php). The Atlantic. 22 Ekim
2009 tarihinde kaynağından (http://jamesfallo
ws.theatlantic.com/archives/2009/07/peace_o
n_the_boiled_frog_front.php) arşivlendi.
Erişim tarihi: 1 Ağustos 2012.