D nozorlar Nasıl Yok Oldu? K tlesel Yok Oluşlar Üzer ne... – Evr m Ağacı http://evr magac .

org/makale/71

D nozorlar Nasıl Yok Oldu? K tlesel Yok Oluşlar

Üzer ne...
06 May, 21:51 (Cuma, 06 Mayıs 2011, 21:51:10) – Yazdır

Tweet (https://tw tter.com/share)

İlk olarak, bu son yok oluşu anlayab lmek ç n, genel olarak k tlesel yok oluşları (mass ext nct on) anlamakta ve
zamanlarını b lmekte fayda var. Çünkü buradan öneml sonuçlar çıkarab l r z.

Canlılık tar h , 3.8 m lyar yıl önce koaservatlarla başlamıştır. Daha sonra bu koaservatlar tek hücrel organ zmalara
ve temel olarak bakter lere evr mleşm şt r. Düşük oks jen düzeyler , bakter ler n bel rl boyutların üzer ne
çıkab lmes ne ve kolon ler kurmasına genel olarak engel olmuştur. Ancak fotosentez yapab len s yanobakter ler n
ortaya çıkışı sonrası, atmosferdek oks jen düzeyler kıyaslanmayacak m ktarda artmış ve bu bol oks jen, canlılarda
çok hücrel l ğ n (mult cellular ty) evr mleşeb lmes n sağlamıştır. Bu, temel olarak bundan 450-550 m lyon yıl kadar
önces n , b l m dünyasında Kambr yen Patlaması olarak s mlend r len dönem şaret eder. Bu patlama "olumlu" b r
patlamadır ve bol oks jen ve g derek kısıtlanan hab tatların doğurduğu evr m baskısı sayes nde, kısa sürede hızlı ve
saçık b r türleşme meydana gelm şt r. Ve sonunda, günümüzdek modern canlılara kadar ulaşılmıştır ve evr m hala
yoluna devam etmekted r.

Ancak ne yazık k canlılık tar h ndek "patlamalar", her zaman Kambr yen Dönem 'n n başındak g b olumlu
patlamalar olmamıştır. Kambr yen Patlaması, sayısız yen türün oluşab lmes n sağlamışken, Kambr yen
Dönem 'nden ber meydana gelen 5 (bazı kaynaklara göre 6) k tlesel yok oluş, k m zaman canlıların çoğunu, k m
zamansa canlıların neredeyse tümünü Dünya üzer nde s lm şt r. Ş md bunların kısaca zamanlarına değ nd kten
sonra, bunlardan sonuncusuna (bazı kaynaklara göre sondan k nc s ne) değ neceğ z.

İlk yok oluş, bundan 445 m lyon yıl önce, Ordov syen Dönem' b t ren ve S lüryen Dönem başlatan yok oluştur.
Kambr yen Patlaması'ndan sonra gel şen ve yaklaşık 100 m lyon yıldır çeş tlenen c nsler n %57's (bu da türler n
%75' ne tekabül eder) har tadan s l nm şt r. Ayrıca bu yok oluş, kayıtlara canlılığın gördüğü en büyük üçüncü k tlesel
yok oluş olarak geçm şt r. Bu yok oluşun sebeb , yer plakalarının hareket etmes sonucu den z düzeyler nde
meydana gelen hızlı düşüştür. Bu k tlesel yok oluşun sorumlusu se, Pangea denen ve Dünya tar h nde meydana
gelen en büyük ve tek kıtanın, tüm buzulları sıkıştırması ve karaya hapsetmes d r. Buzulların sıkışması se, su
sev yeler ndek düşüşe sebep olmuştur. Bu da, zaten çok büyük b r kısmı sularda yaşayan canlıların b r anda yok
olmaya başlamasına sebeb yet verm şt r.

İk nc yok oluş, lk nden 75 m lyon yıl sonra, günümüzden yaklaşık 370 m lyon yıl önce meydana gelm şt r ve
Devon yen Dönem b t r p Karbon fer Dönem 'n başlatmıştır. Bu yok oluşun sebepler nden b r y ne den zeld r. Den z
sev yeler bu dönemde sürekl olarak değ şm şt r. Bunu tet kleyen sebep olaraksa, kara b tk ler n n bu dönemde
karaların tamamını şgal etmeye başlaması ve atmosferdek karbond oks t n büyük b r kısmını emmeler
göster lmekted r. Karbond oks t düzey ndek bu hızlı düşür, küresel soğumaya sebep olmuştur. Bu yok oluşta o
dönemde var olan tüm c nsler n %50's , yan dönemdek tüm türler n %75' yok olmuştur.

Üçüncü k tlesel yok oluş, bundan 250 m lyon yıl önce, b r k nc yok oluştan se yaklaşık 120 m lyon yıl sonra
meydana gelm şt r. Bu yok oluş, neredeyse Dünya'dak canlılığın sona erd ğ yok oluştur. Ancak y ne de yaşam, b r
yolunu bulup, varlığını sürdürmüştür. Bu yok oluş sonucunda Dünya'dak o zaman var olan c nsler n %83'ü yok
olmuştur. Bunların ç nde var olan kara canlılarının %96'sı, den z canlılarının se %70' bulunmaktadır. Bu yok oluş
sonucunda kara b tk ler n n çoğunun soyu tükenm şt r. Bu c dd yok oluşun sebeb olarak se, S berya Volkanları'nın

1 -> 4 12.7.2014 15:51

D nozorlar Nasıl Yok Oldu? K tlesel Yok Oluşlar Üzer ne... – Evr m Ağacı http://evr magac .org/makale/71

patlaması göster lmekted r. Ayrıca Pangea'nın hareketler sonucu oluşan akıntılar da, Dünya'nın kl m n c dd
b ç mde değ şt rm şt r. Ayrıca bazı b l m adamları tarafından b r meteor çarpması ht mal ne de yer ver lmekted r.

Dördüncü k tlesel yok oluş, bundan yaklaşık 205 m lyon yıl önce, b r öncek nden se 50 m lyon yıl sonra, Geç
Tr yas k Dönem 'nde meydana gelm şt r ve Juras k Dönem başlatmıştır. Bu yok oluşta canlı a leler n n %20's ,
c nsler n %48' , tüm türler n se %65' yok olmuştur. Bu yok oluşta, tek b r seferde bu sayıların yok olması değ l, uzun
sürel ve b rkaç yok oluşun b rleş m olan b r k tlesel yok oluş görülmekted r. Ancak ne olursa olsun, genel sebep
olarak Orta Atlant k Magmat k bölges n n harekete geçmes göster lmekted r. Bu volkan k patlamalar sırasında 2
m lyon k lometre küplük lav yüzeye çıkmış ve 2 kuadr lyon (10 üzer 15) k logram sülfür havaya salınmıştır. Bu sülfür,
güneş ışınlarını kapatmıştır ve bunun sonucunda küresel ısınma meydana gelm şt r.

Beş nc ve çoğu kaynaklara göre son k tlesel yok oluş se, bunların en meşhuru olan ve günümüzden 65 m lyon yıl
önce, b r öncek yok oluştan se 140 m lyon yıl sonra meydana gelen ve Kretase Dönem 'n b t r p Tetr ary
Dönem 'n başlatan yok oluştur. Bu k tlesel yok oluş, aynı zamanda "sürüngenler n çağı"nı, daha doğrusu
"d nozorların çağını" sona erd ren yok oluştur. Sadece küçük b r kol olarak gözüken kuşlar, d nozorların bu yok
oluşta hayatta kalab len üyeler d r ve günümüzde d nozorlara a t kalıntılara sah p olan, bu d nozor süpersınıfının son
üyeler d r. Bu yok oluşun komb ne b r sebepler durumu gözlenmekted r. Ancak yok oluşun tet ğ ne basan olay,
yaklaşık 10 k lometre çapındak BOLIDE t p b r meteorun Dünya'ya çarpması olmuştur. Bugünkü Meks ka'nın
Yucatan Yarımadası'na çarpan bu meteor, çarptığı yerde 180 k lometrel k b r krater açmıştır. Bölgede bol m ktarda
bulunan Ir dyum element (Dünya'da çok az bulunur, meteorlarda bolca bulunur) bu durumu doğrulamaktadır. Bu
çarpma, pek çok olumsuz durumu tet klem şt r.

Çarpmanın etk ler nden b raz bahsedecek olursak:

10 k lometre çapındak bu meteor, yaklaşık 4 çarpı 10 üzer 23 Joule enerj açığa çıkarmıştır. Bu 10 üzer 8
megatonluk enerj ye denk gelmekted r. İnsanların yaptığı en güçlü bomba, "Tsar Bomba" s ml b r bombadır ve
sadece 50 megaton enerj çıkarab lmekted r. Dünya tar h nde meydana gelen en güçlü volkan patlaması b le, 10
üzer 21 Joule enerj açığa çıkaran La Gar ta Caldera patlamasıdır ve bu meteorun etk s nden çok daha az etk
yaratab lm şt r. Çarpma sonucunda boyları 30 metreye kadar ulaşab len megatsunam ler meydana gelm şt r. Kalkan
kül, toprak ve toz yığını, hızla Dünya'nın hemen her yanını sarmıştır. Ayrıca Dünya'nın b r anda artan sıcaklığı, pek
çok orman yangınına da sebep olmuştur. Kapanan güneş ışınları ve b tk ler n yanması, fotosentez n neredeyse
durmasına sebep olmuştur. Ayrıca bazı b l m adamları, bu yok oluşun tek b r meteor çarpmasıyla değ l, b rb r nden
farklı b rkaç çarpmanın etk s olab leceğ n ler sürmüşlerd r. Çünkü aynı dönemde başka çarpmalara şaret eden
kraterler de bulunmuştur.

Ayrıca bu çarpmanın etk s yle, volkan k hareketler de tet klenm şt r. Günümüz H nd stan'ında bulunan Deccan
Volkanları patlamış ve bu patlamalar canlıları b r öncek k tlesel yok oluştak volkan patlamalarına benzer şek lde
etk lem şt r.

Bu olaylar z nc r sonucu kl m c dd şek lde değ şm ş ve den z sev yeler nde oynamalar olmuştur.

Bu olayların ana sonucu se, çok c dd b r b lançodur: Dönem n canlılarına a t a leler n %17's , yan c nsler n %50's ,
yan türler n %76'sı yok olmuştur. Ayrıca d nozor süpersınıfının kuşlar har ç tüm üyeler yok olmuş, o zamanlara
kadar sürüngenler n gölges nde kalmış olan sıcakkanlı memel lere yen b r yol açılmıştır. Çünkü memel ler üzer nden
beslenen ve kaya aralıkları g b ufak del klere g reb len memel ler, çarpmanın ve sonuçlarının etk ler nden
kurtulab lm şlerd r. Ayrıca meydana gelen d nozor leşler de onlara bol bol bes n sağlamıştır. Sıcakkanlı olmaları se,
değ şen sıcaklıklara daha kolay dayanab lmeler ne sebep olmuştur.

2 -> 4 12.7.2014 15:51

D nozorlar Nasıl Yok Oldu? K tlesel Yok Oluşlar Üzer ne... – Evr m Ağacı http://evr magac .org/makale/71

Eğer nsanlar ve akrabaları açısından bakacak olursak, bu k tlesel yok oluş olumlu sonuçlanmıştır, çünkü
maymunlara ve maymunsulara g den kolun yolu açılmıştır.Ancak ne yazık k sürüngenler n, b tk ler n, den zel
canlıların ve d ğerler n n büyük kısmı bu çarpma sonucu yok olmuştur.

Pek bu olaylardan alacağımız ders ne olmalıdır? (Uyarı: Bundan sonrası yazarımıza a t şahs görüşler de
çermekted r.)

Yukarıda sıralanan ve daha önces ne a t bu derecede değ ş me sebep olan durumlara ve bunların sonucu meydana
gelen k tlesel yok oluşların gerçekleşme sıklığına bakacak olursak, yaklaşık 60-70 m lyon yılda b r, bu t p durumlar
yaşanmaktadır ve Dünya'dak canlılık ağır darbeler almaktadır. Bu elbette k b r saate bağlı b r olay değ ld r. İstat st k
b r sonuçtur. Ancak el m zde bol bol örnek bulunduğundan, yeter nce doğru b r genelleme yapılab l r: Son 65 m lyon
yıldır c dd b r yok oluş meydana gelmem şt r ve uzun b r süred r bu kadar c dd b r meteor çarpması yaşanmamıştır.
Dolayısıyla yakın b r gelecekte, stat st k sebeplerle, benzer b r yok oluş yaşayab leceğ m z düşünüleb l r.

İş n lg nç yanı, nsanoğlu kend s ne çok fazla güvenmekted r. Teknoloj s yle ve gülünç b r b ç mde zekasıyla
övünmekted r. Buna rağmen tüm nsanlığın ortak b r düşmanı olan "k tlesel yok oluşlara" karşı önlem almak yer ne,
b rb r yle mücadeleye g rmekted r ve b rb r n yemekted r. Ve günümüzde, bırakın 10 k lometrel k çapa sah p b r
meteoru, bunun onda b r büyüklüğünde b r meteoru b le durdurma veya yönünü değ şt rmeye yetecek teknoloj m z
bulunmamaktadır. Astronomların özver l çabaları sayes nde üzer m ze gelen meteorlar onlarca yıl önceden
görüleb l r; ancak b r tehl ken n geld ğ n görmek, onu önleyemed kten sonra anlamsızdır. Ve nsan türü, kaynaklarını
b rb r n yemeye, şahs ve güven lmez nançlarının gerekl l kler ne ve b l m-dışı olgulara ayırdıkça, bu ortak
düşmanımıza karşı savunmasız kalmaya devam edeceğ z.

"Neyse k ", Carl Sagan'ın k taplarında bulab leceğ n z stat st k ve ayrıntılı hesaplara göre, muhtemel b r göktaşı
çarpmasından çok önce, nsan ırkı doğal sebeplerle tükenecekt r. Yan yakın b r gelecekte meydana gelmes n
bekled ğ m z k tlesel yok oluştan çok önce, nsan ırkı, kend kend s n ve beraber nde sayısız canlı türünü yok
edecekt r.

S zce de artık bundan b r ders alma vakt m z gelmed m ? B z Dünya üzer ndek sıradan canlılarız. Ve doğa, natla bu
gerçeğ reddetsek de, b zden kat be kat daha güçlü ve güçlü olmaya devam edecek.

Saygılarımızla.

ÇMB (Evr m Ağacı)

http://dsc.d scovery.com/earth/w de-angle/mass-ext nct ons-t mel ne.html (http://ap -read.facebook.com/l.php?u=http

%3A%2F%2Fdsc.d scovery.com%2Fearth%2Fw de-angle%2Fmass-ext nct ons-t mel ne.html&
h=mAQHx4CAY&s=1)

Et ketler:

Paylaş & yorum yap

Tweet (https://tw tter.com/share)

3 -> 4 12.7.2014 15:51

D nozorlar Nasıl Yok Oldu? K tlesel Yok Oluşlar Üzer ne... – Evr m Ağacı http://evr magac .org/makale/71

4 -> 4 12.7.2014 15:51