Professional Documents
Culture Documents
DOI: http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.6759370
Araştırma Makalesi / Research Article
545
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
546
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
getirilerek harmanlanması ile bir sonuca otoritenin tanımından almak daha tutarlı
ulaşılmıştır. Veri güvenliği ve bilgi olacaktır. Bu nedenle liderlik tanımını da
değerlendirmesi sonuçları kaynakların Harvey’den almak gerekir. Harvey
güvenirliğine de bağlı olarak (1999) liderliği şöyle tanımlamaktadır:
değişebilmektedir. Sosyal bilimlerde “liderlik, personel etkileme yoluyla
verilerin doğruluğu ya da algılanışı sonuçları başkalarından elde etme
sosyo kültürel çevreye göre de değişiklik kalitesidir” (Sichone, 2004). Sichone
göstermesi nedeni ile doğrular ve (2004) bu ifadeden yola çıkarak yaptığı
kabuller bölgeden bölgeye açılımda, yönetimin genel olarak
değişebilmektedir. örgütün yapısal görünüşüne bağlı iken,
liderliğin başkalarını etkileyerek gerçek
KAVRAMSAL ÇERÇEVE karakterini ve yeteneklerini sergileme
Yönetim ve liderlik tanımları konusunda bağımsız olduğunu ifade
Her araştırmacının kendisine etmektedir. Yönetici otoritesini
göre bir lider, liderlik ve yönetici tanımı yasalardan ve ofisteki (Pozisyonundaki)
olduğu görülmektedir. Hemen hemen gücünden alırken lider gücünü
araştırmacı sayısı kadar lider, liderlik ve yeteneklerinden almaktadır. Bu nedenle
yönetici tanımı bulunmaktadır. Sichone yönetici gücünü temel olarak ona çizilen
(2004) liderlik tanımını “başkalarına, hedeflere ulaşma yolunda çalışanları
onları hedeflere ulaşma yolunda kontrol etme, yönlendirme ve koordine
etkileyerek güven tesis etme yeteneği” etme amacıyla kullanırken, liderin işleri
olarak tanımlamaktadır. Bu, birçok şeyin yaptırması için ofise gereksinimi
yanında, diğerlerine meydan okuma güç olmayabilir (Sichone, 2004).
ve cesaretini da kapsar, onlara cesaret ve Tanımlardan anlaşılacağı gibi, lider
güven vermeyi de ayrıca liderlik ettiğin değişimi tasarlayan ve gerçekleştiren
hedeflere ulaşmaları için gerekli olan kişidir, risk alır, verdiği kararların
donanımları onlara vermeyi de kapsar” arkasında durur ve sonuçlarına da sahip
(Sichone, 2004). Liderlik diğerlerine çıkar. Böylelikle yeni kararların
uğruna mücadele etmeye değer hedeflere alınmasında ve uygulanmasında etkili
ulaşmak için cezbetme, harekete geçirme olur. Yönetici ise sınırlı yetki ve faaliyet
ve meydan okuma yeteneğinin yanında alanına sahiptir. Lider ve yöneticinin
örgüt içindeki insanlarının desteğini aynı zamanda örgüt içinde bir güven
doğru kullanma ve yönlendirme ve iklimi oluşturmaları gerekmektedir.
onların arasındaki arkadaşlığı, Kouzes ve Posner (2017) “Yüksek
dayanışmayı ve güveni daha güçle hale performans elde etmenin ve
getirme, takım çalışması, takım ruhu sürdürebilmenin kilit rolü iş birliğidir.
yaratma ve onların kalbinde iyi bir yer Ancak güven iş birliğinin anahtarıdır”
edinme yeteneği de gerektirir. (Sichone, demektedirler (Tunji, 2022). Peter F.
2004). Yönetim kısaca “başkalarına iş Drucker yönetim ile liderlik arasındaki
gördürme sanatıdır” (Tosun, 1987). ilişkiyi şu şekilde şu şekilde ifade
Harvey (1999) “Yönetim, Örgütün etmektedir; “Yönetim işleri doğru yapar,
formalize edilmiş yapısal düzenlemesi liderlik ise doğru işleri yapar” (Places ve
doğrultusunda verilen otoritesinin ark., 2018). Places ve ark. (2018)
diğerleri üzerinde yönetimi ve yönetici ile liderin ayrı ayrı kişiler ya da
uygulamasının teknik disiplinidir” kişilikler olduklarını belirterek yönetici
(Sichone, 2004). Liderlik ve yönetim gömleği giyen birisi ile lider gömleği
kavramlarında çok farklı tanımlamalar giyen birisinin örgüt içindeki
bulunduğu için bu iki kavramı aynı davranışlarını şöyle izah etmektedirler:
547
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
“Yönetim şapkan başında olduğu zaman “Örgütteki her pozisyonda olduğu gibi
işleri yaptırmak için gerekli görevleri bir yöneticinin rolü ve pozisyonu gereği
nasıl yerine getireceğiniz konusuna sahip olduğu görevleri yerine
odaklanırsınız. Bitiş süresinin getirebilmesi için belli başlı birtakım
yaklaştığını görürsünüz ve kendinizi ona yeteneklere ve becerilere sahip olması
göre organize edersiniz. Liderlik şapkası gerekir”. Yöneticinin sahip olması
başınızda olduğu zaman ise işin bitiş gereken beceri ve yetenekler yönetimsel,
süresi (dead line) yaklaşırken üzerlerine teknik ve düşünsel olmak üzere üç grupta
düşeni veya yapmaları gerekenleri toplanmıştır. Bu becerilerin/yeteneklerin
yapmaları ve hatta sizin doğuştan geldiği ya da sonradan
beklentilerinizden daha fazlasını öğrenildiği konusunda araştırmalar
yapmaları için takımınızdaki diğer arasında bir fikir birliği
kişileri etkilersiniz” (Places ve ark., bulunmamaktadır. Yönetim düşüncesi
2018). milattan önce 3000-4000’li yıllara kadar
Yönetim teori ve stilleri uzanmaktadır. Yönetim uygulaması ve
Yönetim disiplin olarak iki ana planlaması yönündeki ilk uygulamalar
kavram üzerine oturmaktadır; teori ve M.Ö. 2900 yıllarında Mısır Firavunu
uygulama (Olarewaju ve George, 2014). Keops’un piramit yapımında uyguladığı
Daft (1986) yönetim teorisinin “disiplin planlama olarak bilinmektedir. O
ve örgüt içinde hedeflenen çıktıların elde yıllardan günümüze kadar yönetim
edilmesi için neler yapılması gerektiğini düşünce olarak gelişmiş ve değişmiştir.
bildiren ses prensipleri ile ilgilenir Ancak yönetim düşüncesinin literatüre
(burada ses prensipleri ile örgüt içi girip disiplin olarak bilimsel bir yapıya
ahenkten bahsetmektedir)” (Olarewaju kavuşması ise çok daha yenidir. Liderlik
ve George, 2014). Ancak ses yönetimi kavramı 1300’lü yıllarda karşımıza
için verilen bir örnek bu konuyu biraz çıkarken yönetim kavramının bir bilim
daha öznelleştirmektedir. M.Ö. 2900 olarak karşımıza çıkması Frederic
yıllarında yapılan mısır piramidinin Taylor’un (1917) dört temel prensibe
inşası sırasında önemli aşamalarda çekiç dayanan “scientific management theory”
seslerinin duyulmaması için önlem bilimsel yönetim teorisi ile 20. Yüzyılın
alındığı önlem alınmadığı zamanlarda başlarında olmuştur. Bu dört temel
işçilerin özellikle beyin gücünü kullanan prensip ise kısaca şunlardır: her işi
ustaların dikkatlerinin dağılmasının yapmak için en iyi yolu bul, her işe en iyi
sorun yarattığı bu nedenle istenen uyum sağlayan çalışanı görevlendir.
hassasiyetin sağlanamamasından endişe Çalışanlara sık sık rehberlik et ve
edildiği ifade edilmektedir. McGregor’a planlama ve kontrol görevini iyi yap.
(1987)’a göre Yönetim teorisi ile pratiği Taylor’un bilimsel yönetim teorisi ilk
her zaman yan yana birlikte ilerlemekte zamanlarda üretimde artış sağlamış
ve birisinde elde edilen tecrübe diğerinin ancak daha sonra “önce üretim sonra
gelişmesine katkıda bulunmaktadır. insan” yaklaşımı çalışanlar arasında
Oxford sözlüğünde yönetim şu şekilde hoşnutsuzluk ve verimde düşüşe neden
tanımlanmaktadır: “yönetim insanları ve olmuştur. Max Weber (1947) bu teoriyi
olayları kontrol etme veya onlarla geliştirerek “bürokratik yönetim
ilgilenme sürecidir” (Yıldırım, 2015). teorisini” ortaya atmıştır. Wbere’in
Yönetici, yönetim sürecini buradaki en önemli amacı örgüt içindeki
gerçekleştiren yetkin kişi olarak birtakım belirsizlikleri ortadan kaldırmak
yeteneklere sahip olması gerekir. olmuştur. Ancak klasik yönetim teorisi
Yıldırım (2015) şöyle ifade etmektedir: mekanik ve katı kurallara sahip olması
548
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
nedeni ile ikinci dünya savaşından sonra talimatlara uyması istenir. Liderlik
yeni ve modern yönetim teorileri sisteminden farklı olarak burada otoriter
geliştirilmiştir. Bugün bildiğimiz yönetici de ceza-ödül sistemini kullanır
şekliyle yönetim ister özel ister kamu (Ghaziasgar, 2021). Bu yönetim
isterse de kar amacı gütmeyen örgütler sürecinde kriz zamanlarında da
olsun hepsinde uygulanmaktadır. Yıllar hegemonic yaklaşım sergilenir.
geçtikçe işletmeler ve kurumlar büyüyüp İkna edici yönetim tarzı, bu yönetim
genişlemiş ve sonuç olarak örgütler için tarzı merkezi karar alma gibi bazı
tanımlanmış modern bir yönetim bakımlardan hegemonic yönetim tarzına
yaklaşımına sahip olmak gir gereklilik benzerken, işçileri bazı şeyleri yapmaya
halini almıştır. Yönetim örgütsel veya aynen uymaya zorlamaktan çok
amaçlara ve hedeflere ulaşmada onların sorularını yanıtlamaktan
çalışanlara rehberlik etme veya memnun olmaları nedeni ile de
yönlendirme kriterlerini içeren bir süreç hegemonic özelliklerden ayrışırlar.
veya iş formu olarak tanımlanmaktadır. Çalışanlar işlerini yapmaları konusunda
Liderlik ve Yönetim teorileri sürekli zorlanmanın yerine teşvik edilerek
olarak tartışılmakta ve gelişmektedir. Bu cesaretlendirilirler.
nedenle Stoner’in (1978) ifade ettiği gibi Danışman yönetim tarzı, bu yönetim
“yönetici olarak bu pozisyonda uygun tarzında da hem karar alma hem de
bir şekilde kalmaya devam etmek isteyen politika belirleme yöneticinin
her yöneticinin var olan yönetim sorumluluğunda olmasına karşın,
teorilerine göre kendisini sürekli olarak çalışanlar ile yöneticiler arasında iki
güncellemesi gerekmektedir” yönlü bir iletişim mevcuttur.
(Olarewaju ve George, 2014). “Yöneticiler karar alma sürecinde
Yönetimin ya da liderliğin örgütün kararlarını vermeden önce çalışanlar ile
başarısındaki etkisi kantitatif olarak sürekli görüşme halinde bulunurlar. Bu
ölçülememektedir. Ancak “yönetimin yönetim tarzı özellikle işletmenin önemli
örgütün başarısında ya da kararlarına çalışanları da dahil
başarısızlığında kritik rol oynadığı ve etmektedirler. Ancak bu yöntemin
örgütün performansına, kalitesine ve pahalı, zaman alıcı, değişimleri
etkinliğine %45 oranında etki ettiği geciktirici olması ve her zaman da
tahmin edilmektedir (Guterman, 2017). başarılı olamaması gibi dezavantajları
Ghaziasgar (2021) etkin liderlik için nedeni ile çok sık kullanılmaması”
yönetim stillerini değerlendirmiş ve en (Ghaziasgar, 2021) önerilmektedir.
iyi yönetim stilinin esnek, adapta Katılımcı yönetim tarzı, bu yönetim
edilebilen/olabilen ve duruma en uygun tarzında yöneticiler otoriteleri ve gücü
olanı olarak tanımlamaktadır. Yönetim örgüt içerisinde dağıtarak paylaşırlar.
stilini etkileyen faktörler olarak, işletme Konuları ve sorunları çalışanlar ile
türü, yakın gelecekte yapılacak işin tartışarak çözüme kavuştururlar. Bu
miktarı, yönetici kişiliği ve yönetici yönetim tarzında öne çıkan yaklaşım
karakteristikleri, çalışanların kişilikleri işbirlikçi katılımcılıktır. Bu yaklaşımda
ve yaklaşımları olarak ifade etmektedir. çalışanların düşünme yetenekleri
Yönetim stilleri kısaca şunlardır: benzerlik göstermektedir. Eğer bu
Otoriter yönetim yaklaşımı, dominant yaklaşım uzun süre uygulanırsa bu kez
yönetim tarzıdır. Gücün yoğun ve yöneticinin işletmeye karşı olan
merkezileştirilmiş kontrolünü kapsar. sorumluluğunu düşürücü negatif etkisi
İletişim tek yönlüdür ve yukarıdan ortaya çıkmaktadır (Ghaziasgar, 2021).
aşağıya doğru işler. Takım üyelerinin Yönetici yetenek ve becerilerinin önemli
549
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
rol oynadığı bir yönetim tarzında sistem arasındaki liderlik yapma yöntemi
ne kadar mükemmel olursa olsun iş üzerindeki araştırmaların çok sayıda
uygulamada yöneticiye ve onun yetenek model ve teorinin gelişmesine olanak
ve becerilerini uygulayabilme başarısına sağladığını ifade etmektedir. Örneğin,
bağlıdır. Hangi yönetim tarzı davranış ve özellikleri liderin kişisel
uygulanırsa uygulansın sonuçta karakteristikleri konusunda
çalışanların yaratıcılık yetenekleri, değerlendirirken, liderin takipçilerinin
görüşlerini açıklama özgürlüğü vs. gibi hareketlerini etkilemek güç ve
özellikleri ortaya çıkarılarak pozisyonunu kullanmasını da “güç ve
motivasyonlarının sağlanması etkileme” teorisinin konusu olarak
gerekmektedir. Ghaziasgar (2021) görmektedir (Guterman. 2017). Liderin
çalışmasında ayrıca motivasyonel davranışları üzerinde takipçilerinin
liderlik kavramını ortaya koyarak karakterlerinin de etkili olduğu
yukarıda saydığımız yeteneklerin bu bilinmektedir. Ayrıca mevcut
liderlik özelliklerine sahip bir liderde konjonktürün de liderin kararları ve
toplanarak uygulanması halinde en davranışları üzerinde etkisi olmaktadır.
başarılı yönetim tarzı olacağını ifade Araştırmacılar bu konuların durumsallık
etmektedir. “Yönetim tarzları örgütsel teorisinin konusu olarak ele alınması
başarıyı etkileyen en önemli faktörlerin gerektiğini ifade etmektedirler. Lider ile
başında gelmektedir” (Uche ve astları arasındaki ilişkinin doğası ve
Timinepere, 2012). Sosyoloji bilim kalitesinin de transaksiyonel liderlik
dalından, mühendislik bilim dalına, teorisi altında sınıflandırmaktadırlar.
matematik bilim dalından işletme bilim Liderlerin takipçilerinin kalplerine ve
dalına kadar hemen her bilim dalından beyinlerine hitap ederek sembolik
araştırmacı kendi bakış açılarından duygusal ve yüksek derecede motive
yönetim teorisi geliştirmiş ve edici davranışlarını yeni karizmatik veya
sunmuşlardır. dönüştürücü liderlik teorisi altında
Liderlik teori ve stilleri değerlendirmektedirler (Guterman,
Liderlik stilleri üzerindeki 2017). Kültürün de liderlerin
tartışmalar da araştırmacıların baktığı davranışlarında büyük rol oynadığı
yere göre değişmektedir. Her araştırmacı bilinmektedir. Liderler liderlik stillerini
başka bir bakış açısından bakarak ve nasıl oluşturacaklarını ve astları ile
değerlendirmektedir. Bu durumda da ilişkilerini nasıl düzenleyeceklerini
alan kayması ya da çakışması içinde bulundukları kültürel çevreye
oluşabilmektedir. Bunun sonucu olarak göre şekillendirirler. GLOBE projesi
kavramlar ve tanımlar arası geçişler araştırmacıları bu boyutları karakteristik,
yaşanabilmektedir. Sichone (2004) farklı beceri ve kültürel olarak katkı yapacak
bir açıdan bakarak liderlik ile şekilde algıladıkları yeteneklerin veya
yöneticiliği karşılaştırmış ve ast üst üstün liderlik özelliklerinin ya da
iletişimini/etkileşimini bilgi ve iletişim kısıtların birer göstergesi olarak
akış yönü açısından bakarak görmektedirler (Guterman, 2017).
değerlendirmiştir. Flipo’nun Personel GLOBE araştırmacıları bu boyutların bir
Management adlı kitabında “tüm kısım araştırmacıların ifade ettiği liderlik
yöneticiler astlarına liderlik yapma veya stili olarak değerlendirilebileceğine
motive etme konusunda kendi inanmakla birlikte bu ifadeyi yeterli
yöntemlerini geliştirirler” (Schone, bulmamakta ve daha da geniş anlamda
2004) sözüne önem atfetmektedir. “Global Lider Davranışları” ya da
Guterman (2017) liderler ile takipçileri “İkinci Sıra Faktörleri” olarak
550
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
551
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
552
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
553
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
554
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
Çizelge 5. Abraham zalensnik’e göre (1992) liderler ile yöneticiler arasındaki farklar
Yöneticiler Liderler
Hedeflere karşı tutum Kişisel olmayan pasif bir tutum Aktif ve kişisel tutum alır
alır
İş anlayışı Muhalif görüşler için Yeni yaklaşımlar geliştirir.
görüşmeler yapar ve zorlar. Seçenekleri çoğaltır. Risk alır
Riskten kaçınır, az seçenek
bırakır
Diğerleri ile ilişkiler İnsanlarla çalışmayı tercih eder. Çekici fikirler öne sürer.
Empati kurmaz duygusal Diğerleri ile sezgisel ve empati
katılımını korur ile ilişki kurar
Ben düşüncesi Mevcut sistemleri Ekonomik ve insani ilişkileri
kuvvetlendirir. Örgütün bir değiştirmek için bilgili bir
parçası olduğunu hisseder biçimde mücadeleden gelir
Kaynak: Ramawati, 2022
555
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
556
MAS JAPS 7(3): 545–557, 2022
557