PHÒNG GD&ĐT TP THANH HOÁ KỲ THI ĐỊNH HƯỚNG VÀO LỚP 10 THPT

TRƯỜNG THCS TRẦN MAI NINH NĂM HỌC 2023 - 2024

ĐỀ CHÍNH ĐỀ THI MÔN NGỮ VĂN
THỨC Ngày thi 24 tháng 02 năm 2023
Thời gian làm bài 120 phút (không kể thời gian giao đề)
Đề thi có: 02 trang
Đề Chẵn:
I. ĐỌC - HIỂU (3,0 điểm):
Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu ở dưới:
(...) Trong muôn nghìn bông hoa rực rỡ ấy có một bông hoa tên là hướng dương.
Hoa hướng dương cũng mang trong tim một tình yêu cháy bỏng với mặt trời. Hoa quyết
định nhuộm vàng mình, cũng như luôn vươn cao mình hướng về mặt trời mặc cho
những lời đường mật của ong bướm, lời thì thầm của gió và sự dịu dàng của mây; mặc
cho những tia nắng chói chang nóng rát chiếu vào hoa vẫn vàng tươi và tràn đầy sức
sống.
Hoa hướng dương tượng trưng cho sự tích cực, vươn lên luôn hướng ra ánh
sáng. Chính vì thế mà hoa hướng dương luôn mang màu vàng ấm áp thắp sáng những
nơi tối tăm cho cuộc sống tươi mới và đầy sức sống. Hãy luôn nhìn vào điểm tích cực
của cuộc sống giống như hướng dương luôn hướng về phía mặt trời chứ không phải
những đám mây đen.
Trong cuộc sống rồi ai cũng sẽ có lúc cảm thấy cô đơn mệt mỏi nhưng bạn hãy
nhớ rằng có khó khăn, nghịch cảnh luôn luôn tồn tại trong cuộc sống này để thử thách
bản lĩnh, nghị lực và ý chí của mỗi chúng ta. Nên hãy luôn hướng về những điều tốt đẹp
như bông hoa hướng dương hướng về mặt trời nhé!
(Nguồn trích dẫn từ Internet)
Câu 1: (0,5 điểm)
Phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích?
Câu 2: (0,5 điểm)
Hoa hướng dương tượng trưng cho sự tích cực, vươn lên luôn hướng ra ánh
sáng. Chuyển câu văn trên thành câu chứa thành phần khởi ngữ. Chỉ ra thành phần khởi
ngữ trong câu.
Câu 3: (1,0 điểm)
Hãy xác định và phân tích giá trị biểu đạt của phép tu từ trong đoạn văn: Hoa
hướng dương tượng trưng cho sự tích cực, vươn lên luôn hướng ra ánh sáng. Chính vì
thế mà hoa hướng dương luôn mang màu vàng ấm áp thắp sáng những nơi tối tăm cho
cuộc sống tươi mới và đầy sức sống. Hãy luôn nhìn vào điểm tích cực của cuộc sống
giống như hướng dương luôn hướng về phía mặt trời chứ không phải những đám mây
đen.
Câu 4: (1,0 điểm)
Em có đồng tình với quan điểm: “Hãy luôn nhìn vào điểm tích cực của cuộc
sống giống như hướng dương luôn hướng về phía mặt trời chứ không phải những đám
mây đen” Vì sao?
1
II. PHẦN TẠO LẬP VĂN BẢN (7,0 điểm):
Câu 1: Nghị luận xã hội (2,0 điểm)
Từ nội dung ngữ liệu ở phần đọc hiểu , em hãy viết một đoạn văn (khoảng 200
chữ) trình bày suy nghĩ về câu nói của nhà văn Helen – Keller (Nhà văn Mỹ): Hãy
hướng về mặt trời, bóng tối sẽ ngả sau lưng bạn.
Câu 2: Nghị luận văn học (5,0 điểm)
Tôi hãy còn nhớ buổi chiều hôm đó – buổi chiều sau một ngày mưa rừng, giọt mưa
còn đọng trên lá, rừng sáng lấp lánh. Đang ngồi làm việc dưới tấm ni lông nóc, tôi
bỗng nghe tiếng kêu. Từ con đường mòn chạy lẫn trong rừng sâu, anh hớt hải chạy về,
tay cầm khúc ngà đưa lên khoe với tôi. Mặt anh hớn hở như một đứa trẻ được quà.
Sau đó anh lấy vỏ đạn hai mươi li của Mĩ, đập mỏng làm thành một cây cưa nhỏ,
cưa khúc ngà thành từng miếng nhỏ. Những lúc rỗi, anh cưa từng chiếc răng lược, thận
trọng, tỉ mỉ và cố công như người thợ bạc. Chẳng hiểu sao tôi thích ngồi nhìn anh làm
và cảm thấy vui vui khi thấy bụi ngà rơi mỗi lúc một nhiều. Một ngày, anh cưa được
một vài răng. Không bao lâu sau, cây lược được hoàn thành. Cây lược dài độ hơn một
tấc, bề ngang độ ba phân rưỡi, cây lược cho con gái, cây lược dùng để chải mái tóc dài,
cây lược chỉ có một hàng răng thưa. Trên sống lưng lược có khắc một hàng chữ nhỏ mà
anh đã gò lưng, tẩn mẩn khắc từng nét: “Yêu nhớ tặng Thu con của ba”. Cây lược ngà
ấy chưa chải được mái tóc của con, nhưng nó như gỡ rối được phần nào tâm trạng của
anh. Những đêm nhớ con, anh ít nhớ đến nỗi hối hận đánh con, nhớ con, anh lấy cây
lược ra ngắm nghía rồi mài lên tóc cho cây lược thêm bóng, thêm mượt. Có cây lược,
anh càng mong gặp lại con. Nhưng rồi một chuyện không may xảy ra. Một ngày cuối
năm năm mươi tám – năm đó ta chưa võ trang – trong một trận càn lớn của quân Mĩ –
ngụy, anh Sáu bị hi sinh. Anh bị viên đạn của máy bay Mĩ bắn vào ngực. Trong giờ phút
cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con là
không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược, đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi
lâu. Tôi không đủ lời lẽ để tả lại cái nhìn ấy, chỉ biết rằng, cho đến bây giờ, thỉnh
thoảng tôi cứ nhớ lại đôi mắt của anh.
- Tôi sẽ mang về trao tận tay cho cháu.
Tôi cúi xuống gần anh và khẽ nói. Đến lúc ấy, anh mới nhắm mắt đi xuôi.
(Trích Chiếc lược ngà, SGK Ngữ văn 9 tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam - 2020)
Cảm nhận của em về tình cha trong đoạn trích trên?
Từ đó nhận xét về đời sống tình cảm của con người Nam Bộ trong chiến tranh ác
liệt.

(Cán bộ coi thi không giải thích gì thêm)

……………………HẾT……………………

2
 HƯỚNG DẪN CHẤM THI ĐỊNH HƯỚNG VÀO LỚP 10 THPT MÔN NGỮ VĂN
NĂM HỌC 2023 - 2024
ĐỀ CHẴN
Câu Nội dung Điểm
I ĐỌC HIỂU
1 Phương thức biểu đạt chính: Nghị luận 0,5
2 Chuyển thành câu chứa thành phần khởi ngữ: Về hoa hướng dương, hoa 0,25
tượng trưng cho sự tích cực, vươn lên luôn hướng ra ánh sáng.
Hoặc: Đối với hoa hướng dương thì đây là loài hoa tượng trưng cho sự tích
cực ,vươn lên luôn hướng ra ánh sáng.
HS chỉ ra phần in đậm là thành phần khởi ngữ. 0,25
HS chỉ ra được 2 trong 3 biện pháp tu từ sau và nêu được giá trị biểu 1,0
đạt của biện pháp tu từ.
3 - Biện pháp tu từ: điệp ngữ “hoa hướng dương”. Tác dụng: Làm cho
câu văn có nhịp điệu và nhấn mạnh đối tượng được bàn luận.
- Biện pháp tu từ ẩn dụ: Hình ảnh hoa hướng dương gợi liên tưởng đến
những con người luôn có ý chí nghị lực vươn lên trong cuộc sống.
- Nhân hóa: hoa hướng dương được giới thiệu và miêu tả như con người có
hành động, suy nghĩ, tâm tư tình cảm như con người, làm cho loài hoa trở
nên gần gũi hơn với con người.
- Học sinh viết một đoạn văn ngắn, được tự do bày tỏ quan điểm của 1,0
4 mình và lí giải vì sao lại có quan điểm trên.
Lưu ý: – HS có thể đồng tình hoặc không đồng tình hoặc không hoàn
toàn đồng tình…với quan điểm của tác giả.
– Yêu cầu: Lập luận chặt chẽ, lí lẽ thuyết phục, sáng tạo nhưng phải
phù hợp với chuẩn mực đạo đức của dân tộc.
II TẠO LẬP VĂN BẢN
1 Nghị luận xã hội 2,0
a - Đảm bảo thể thức của một đoạn văn nghị luận xã hội Mở đoạn giới thiệu 0,25
vấn đề nghị luận; Thân đoạn làm rõ vấn đề nghị luận, triển khai được luận
điểm; Kết đoạn khái quát được nội dung nghị luận.
b - Xác định đúng vấn đề nghị luận: 0,25
c - Triển khai nội dung đoạn văn hợp lý: Vận dụng tốt các thao tác lập luận, 1.0
kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng.
* Giải thích:
- Mặt trời là ánh sáng biểu tượng cho cái thiện, cái đẹp, cái cao cả trong cuộc
sống. Hướng về mặt trời là hướng tới những điều tốt đẹp, niềm vui hạnh
phúc, thành công … trong cuộc sống.
- Bóng tối: tượng trưng cho những điều xấu xa, nhỏ nhen ích kỉ, khó khăn …
là những cái tiêu cực gây nên bao khổ đau cho con người; kìm hãm sự phát
triển của con người…
- Bóng tối ngả sau lưng bạn: con người đã chiến thắng khi những điều xấu
xa, nhỏ nhen, toan tính ích kỉ, khó khăn … bị đẩy lùi, bị lãng quên …
3
 => Ý kiến trên là lời khuyên mọi người về thái độ sống tích cực, có cái nhìn
lạc quan ,niềm tin vào tương lai, biết hy vọng những điều tốt đẹp, có cái
nhìn độ lượng bao dung trong quan hệ với mọi người.
* Phân tích : Tại sao hướng về mặt trời ,bóng tối sẽ ngả sau lưng bạn?
- Trong cuộc sống: từng gặp thất bại; phải đối mặt với khó khăn thử thách,
từng bị cám dỗ, từng mắc sai lầm, từng bị trả giá.
- Nếu không có bản lĩnh, không biết hướng thiện: con người dễ sa vào sự
tuyệt vọng, bi quan và rất dễ phạm sai lầm trở thành kẻ xấu.
- Ngược lại, nếu có bản lĩnh, có ý chí, luôn hy vọng hướng tới những điều
tốt đẹp, chúng ta có thêm động lực, niềm tin và sức mạnh, chiến thắng được
cám dỗ, vượt lên khó khăn, tránh được sai lầm để thành công …
- Những người biết vươn lên trong cuôc sống, biết đứng dậy sau vấp ngã
những người có nghị lực sống, biết sống lạc quan, bao dung nhân ái … đáng
được quý trọng và khâm phục.
* Bàn luận mở rộng
- Dẫn chứng những tấm gương sáng về nghị lực sống , chiến thắng số phận,
hoàn cảnh..
- Phê phán, lên án những người thiếu bản lĩnh, không có tinh thần vượt khó,
những người hẹp hòi luôn sống trong thù hận.
* Bài học nhận thức và hành động :
- Cần phải có niềm tin,cần phải có nghị lực để vượt qua thử thách ,khó khăn
trong cuộc sống.
- Không ngại đối mặt với khó khăn, coi khó khăn, thử thách là cơ hội để
nhận ra: sau mỗi lẫn thất bại, thành công đang đến gần, đang chờ chúng ta ở
phía trước.
- Luôn hành động mạnh mẽ,quyết đoán để khắc phục khó khăn,thử thách để
thành công.
- Rèn luyện cho bản thân : sống lạc quan, có cái nhìn bao dung, nhân ái
d - Sáng tạo: Có cách diễn đạt độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải 0,25
mới mẻ về vấn đề.
e - Chính tả, dùng từ, đặt câu: đảm bảo những qui tắc về chuẩn chính tả, 0,25
dùng từ, đặt câu.
Câu (Chung cho cả đề chẵn, lẻ) 5.0
2
a) Đảm bảo cấu trúc của một bài văn nghị luận : 0,25
- Mở bài giới thiệu được vấn đề.
- Thân bài triển khai được vấn đề.
- Kết bài khái quát được vấn đề.
b) Xác định đúng vấn đề nghị luận. hợpvẻ đẹp của tình cha con trong đoạn 0,25
trích( trích truyện ngắn Chiếc lược ngà của nhà văn Nguyễn Quang Sáng)
từ đó nhận xét về tình cảm của tác giả đối với con người Nam Bộ trong
chiến tranh
c) Triển khai vấn đề cần nghị luận: HS biết vận dụng tốt các thao tác lập
luận, kết hợp chặt chẽ giữ lý lẽ và dẫn chứng phù, đảm bảo các yêu cầu sau:
I. Mở bài .
4
- Giới thiệu chung về tác giả, tác phẩm. 0,5
- Giới thiệu đoạn trích cần phân tích để làm sáng tỏ vấn đề nghị luận:
Trong truyện ngắn Chiếc lược ngà, một trong những chi tiết cảm động của
truyện là đoạn trích nhà văn kể về việc ông Sáu làm chiếc lược ngà cho con
gái và ông đã hy sinh khi chưa kịp trao cho con cây lược. Đoạn trích thể
hiện tình phụ tử sâu nặng thiêng liêng trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.
(không cho điểm tối đa trường hợp HS mở bài đối không giới thiệu đươc vị
trí, nội dung đoạn trích).
II. Thân bài.
1. Giới thiệu khái quát về nhân vật ông Sáu và những sự việc chính xảy
ra trước đoạn trích cần nghị luận.
- Ông Sáu là người dân Nam Bộ giàu lòng yêu nước, tham gia kháng chiến 0,25
từ những ngày đầu, khi đó bé Thu –con gái ông chưa đầy một tuổi.
- Xa nhà đi kháng chiến suốt tám năm, suốt tám năm không được gặp mặt
con.
- Được về phép thăm nhà ba ngày…
- Trở lại căn cứ tham gia kháng chiến chống Mỹ: ông Sáu thương nhớ con,
day dứt ân hận vì trót đánh con trong bữa cơm chiều – bữa cơm cuối cùng
trong ba ngày nghỉ phép.
2. Vẻ đẹp về tình cha trong đoạn trích.
2.1. Tình yêu thương con thắm thiết,sâu nặng được biểu hiện: khi ông Sáu
làm chiếc lược ngà cho con.
- Đoạn trích thể hiện nhiều trạng thái cảm xúc khác nhau của nhân vật ông
Sáu và tất cả những cảm xúa đều hướng về bé Thu ,con gái ông: 1.25
+ ông Sáu từ thương nhớ, ân hận vì đánh con trong lúc nóng giậ; vui mừng,
sung sướng khi nhật được khúc ngà voi (xuất phát từ ý tưởng muốn làm cho
con một cây lược bằng ngà).
+ Ông Sáu rất kì công, khổ công khi làm cây lược: đập mỏng vỏ đan 20 ly
để làm chiếc cưa…; tỉ mỉ, cố công như một người thợ bạc cưa từng chiếc
rang lược : gò lung tẩn mẩn khắc từng nét chữ yêu thương. Ông dồn hết tâm
trí công sức vào việc làm cây lược đẻ thực hiện lời dặn của con (Ba về mua
cho con một cây lược, nghe ba!)
=> Chiếc lược ngà là vật quý giá, thiêng liêng làm vơi nỗi ân hận và chứa
đựng tấm long người cha yêu thương con thắm thiết trong cảnh ngộ éo le
của chiến tranh.
2.2. Tình yêu thương con mãnh liệt, sâu nặng được biểu hiện thật cảm động
trước lúc ông Sáu hy sinh.
- Bị trúng đạn từ máy bay Mỹ , trước lúc hy sinh ông Sáu móc cây lược
trong túi áo đưa cho bác Ba , nhìn bác Ba hồi lân như muốn gửi gắm điều gì.
0,75
Và ông Sáu đã nhắm mắt đi xuôi sau khi bác Ba cúi xuống khẽ nói về điều
mà ông Sáu muốn gửi gắm bác Ba.
* Đánh giá chung
Nghệ thuật thể hiện nội dung nghị luận. Việc lựa chọn ngôi kể: người kể là
ông Ba, bạn thân, đồng đội của ông Sáu khiến cho câu chuyện chân thực xúc
động. Xây dựng tình huống éo le. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật Hình

5
 ảnh chiếc lược ngà mang ý nghĩa biểu tượng. Ngôn ngữ kể chuyện đậm chất 0,5
Nam Bộ.
- Đánh giá chung
- Với những giá trị nghệ thuật đặc sắc, đoạn trích đã tập trung thể hiện Tấm
lòng của người cha dành cho con gái.
- Đoạn trích mang đến cho người đọc thấm thía những nỗi đauthương mất
mát do chiến tranh gây ra, nhưng trên hết là sự khẳng định sức sống bất diệt
của tình cha con sâu nặng và cao đẹp.
- Đoạn trích xoay quanh một kỉ vật đơn sơ mà vô giá chứa đựng tình phụ tử
thiêng liêng sâu nặng trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh.
3. Nhận xét về tình cảm của tác giả đối với con người Nam Bộ trong
chiến tranh éo le, ác liệt
- Nhà văn Nguyễn Quang Sáng là người gắn bó, am hiểu về con người Nam
Bộ trong kháng chiến.
- Nhà văn ca ngợi tình cảm gia đình thiêng liêng của con người Nam Bộ: 0,5
chiến tranh dù ác liệt nhưng không thể giết nổi tình cảm của ông Sáu dành
cho con nghĩa là trong khói lửa chiến tranh, tình cảm nghĩa tình của con
người Nam Bộ lại càng trở nên sâu nặng, thiêng liêng.
(HS có nhiều cách diễn đạt ý này, giáo viên chấm linh hoạt cho điểm nếu ý
kiến bày tỏ có sức thuyết phục).
III. Kết bài
- Nêu cảm nhận chung về tình cha trong truyện ngắn Chiếc lược ngà.
- Khẳng định :Sức sống của những tác phẩm viết về chiến tranh, viết về đời
sống tình cảm gia đình, sự hy sinh cao cả của con người Nam Bộ.
0,25
d. Sáng tạo: Có cách diễn đạt độc đáo, thể hiện thể hiện những suy nghĩ, 0,25
sáng tạo mới mẻ về nội dung.
e. Chính tả, dùng từ, đặt câu: đảm bảo những qui tắc về chuẩn chính tả, 0,25
dùng từ, đặt câu.

Lưu ý: Do đặc trưng của môn Ngữ văn, bài làm của thí sinh cần được đánh giá tổng
quát, tránh đếm ý cho điểm. Trên đây chỉ là những gợi ý mang tính chất định hướng, khi chấm
bài, giáo viên cần căn cứ vào bài làm cụ thể của học sinh để đánh giá, cho điểm hợp lí.