Chuong5 Tririeng

Chương 5.
Trị Riêng - Véc tơ Riêng
GV. Nguyễn Hữu Hiệp
Bộ môn toán Ứng dụng, Khoa Khoa học Ứng dụng, Trường Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh, 268 Lý Thường Kiệt,
Quận 10, TP. Hồ Chí Minh.
E-mail: nguyenhuuhiep@hcmut.edu.vn
17th April 2023

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 5. Trị Riêng- Véc tơ Riêng 17th April 2023 1 / 57
Trị riêng và véc tơ riêng của ma trận
1 Trị riêng và véc tơ riêng của ma trận
2 Chéo hoá ma trận
3 Chéo hoá ánh xạ tuyến tính
4 Phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng thuần nhất
5 Luyện tập
Ví dụ 1.
Cho f : R3 → R3 là phép đối xứng qua mặt phẳng (P) : x + 2y − 3z = 0.
(P) có cặp véc tơ chỉ phương {a = (2; −1; 0); b = (3; 0; 1)}
và véc tơ pháp tuyến là n = (1; 2; −3).
Ta có f (n) = −1.n → ta nói n = (1; 2; −3) là véc tơ riêng (VTR) của f ứng với trị
riêng λ2 = −1.
Ta có f (a) = 1.a, f (b) = 1.b → ta nói a và b là các VTR của f ứng với TR λ2 = 1
Ta có f (2n) = 2f (n) = −1.2n → 2n cũng là VTR ứng với TR λ1 = −1
f (2a + 3b) = 2f (a) + 3f (b) = 1.(2a + 3b) → 2a + 3b cũng là VTR ứng với TR λ2 = 1
f (a + n) = f (a) + f (n) = a − n không cùng phương với a + n. Vậy a + n không là VTR
của f .
Định nghĩa(TR-VTR)
Cho A ∈ Mn (K ). Nếu có một véc tơ x ̸= 0 và một số λ ∈ K thoả
Ax = λx
thì ta nói x là véc tơ riêng ứng với trị riêng λ của ma trận A.
Chú ý
Ma trận vuông mới có TR và VTR.
VTR bảo toàn phương qua phép nhân ma trận. VTR phải khác 0.
TR là hệ số tỷ lệ tương ứng: có thể thực hoặc phức.
Một ma trận có thể có nhiều TR và VTR.
Tính chất
Cho x là VTR của ma trận A ∈ Mn ứng với TR λ
A có TR λ = 0 khi và chỉ khi det(A) = 0.
x là VTR của Ak ứng với TR λk . Tổng quát với đa thức f (x) bất kỳ, x cũng là
VTR của f (A) ứng với TR f (λ).
Nếu x, y là 2 VTR ứng với 1 TR λ thì αx + βy cũng là VTR của A ứng với TR λ.
1
Nếu A khả nghịch thì x cũng là VTR của A−1 ứng với TR
λ
Ví dụ 2.
! ! !
1 6 6 3
Cho A = và u = ,v = .
5 2 −5 −2
Véc tơ nào là VTR của A. Chỉ rõ TR tương ứng.
Ta có: ! ! ! !
1 6 6 −24 6
Au = = = −4 = −4u.
5 2 −5 20 −5
Suy ra u là VTR ứng với TR λ = −4.

! ! !
1 6 3 −9
Av = = .
5 2 −2 11
Suy ra v không là VTR của A.

Ví dụ 3.
!
3 4
Cho A = , λ0 = −1 có là TR của A hay không?
6 5
!
x1
Xét x = ̸= 0 thỏa Ax = λ0 x.
x2
! ! ! (
3 4 x1 x1 3x1 + 4x2 = −x1
= −1 ⇐⇒
6 5 x2 x2 6x1 + 5x2 = −x2
(
x1 = α
⇐⇒
x2 = −α
!
α
Suy ra x = , α ̸= 0 là các VTR ứng với TR −1.
−α
Phương pháp tìm TR và VTR

Giả sử λ là TR của ma trận vuông A, tức là ∃x ̸= 0.
Ax = λx ⇐⇒ (A − λI )x = 0 ⇐⇒ det(A − λI ) = 0
PA (λ) = det(A − λI ) được gọi là đa thức đặc trưng.

Bội của nghiệm λ trong PA (λ) được gọi là bội đại số (BĐS) của λ
Không gian con Eλ = {x ∈ Kn |(A − λI )x = 0} được gọi là không gian con riêng
ứng với TR λ
dim(Eλ ) gọi là bội hình học(BHH) của λ.
Tính chất
1 ≤ BHH(λ) ≤ BDS(λ)
Ví dụ 4.
!
−1 3
Cho A = . Tìm tất cả TR và VTR của A.
2 4
Đa thức đặc trưng P(λ) = det(A − λI2 )

P(λ) = |−1 − λ3
"
λ1 = −2 (BDS = 1)
24-λ = λ2 − 3λ − 10 ⇒ TR : λ = −2, giải hệ
λ2 = 5 (BDS = 1). 1
" # (
1 3 0 x1 = 3t
(A + 2I )x = 0 ⇐⇒
2 6 0 x2 = −t
* !+
3
KG con riêng E−2 = ⇒ BHH(−2) = 1.
−1
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) * Chương
!+5. Trị Riêng- Véc tơ Riêng 17th April 2023 9 / 57
Ví dụ 5.
!
6 −4
Cho A = . Tìm tất cả TR và VTR của A.
2 −3
"
λ1 = −2 (BDS = 1)
TR
λ2 = 5 (BDS = 1).
* !+
1
KG con riêng E−2 = ⇒ BHH(−2) = 1.
2
* !+
4
Tương tự, với λ2 = 5 ⇒ E5 = ⇒ BHH(5) = 1
1
Ví dụ 6.
 
4 −2 3
Cho A = 1 1 3. Tìm tất cả TR và VTR của A.
 
2 −4 9
"
λ = 3(BDS(3) = 2)
Đa thức đặc trưng PA (λ) = −λ3 + 14λ2 − 57λ + 72 ⇒ TR : .
λ = 8(BDS(8) = 1)
λ = 3 ⇒ cơ sở của E3 là {(2; 1; 0)T , (3; 0; −2)T }
λ = 8 ⇒ cơ sở của E8 là {(1; 1; 2)T }
Chéo hoá ma trận
5 Luyện tập
Hai ma trận đồng dạng

Hai ma trận vuông A, B ∈ Mn gọi là đồng dạng nếu tồn tại ma trận khả nghịch P ∈ Mn
thỏa
A = PBP −1 .
Tính chất
Cho 2 ma trận A, B ∈ Mn đồng dạng. Khi đó
r (A) = r (B)
det(A) = det(B)
PA (λ) = PB (λ)
Cùng tập trị riêng.
BHH và BĐS của mỗi trị riêng bằng nhau.

Cho A ∈ Mn (K ) gọi là chéo hoá được nếu A đồng dạng với một ma trận chéo, tức là
tồn tại ma trận chéo D và ma trận khả nghịch P sao cho A = PDP −1
Định lý
Cho ma trận A ∈ Mn , các mệnh đề sau tương đương
A chéo hoá được.
A có n véc tơ riêng ĐLTT
Cho mỗi TR λ của A : BHH(λ) = BDS(λ).
 
λ1 0 . . . 0
 0 λ2 . . . 0 
 
Hơn nữa, D =   gồm các TR trên đường chéo
. . . . . . 
0 0 . . . λn

và P = P1 P2 . . . Pn có các cột là các cơ sở của Eλ tương ứng.
Để chéo hoá, ta cần chỉ ra ma trận chéo D và ma trận khả nghịch P: A = PDP −1
Điều này tương đương với tìm TR và VTR của ma trận A.
Ví dụ 7.
!
1 4
Chéo hoá ma trận A = (nếu được).
6 6
P(λ) = |1 − λ4 "
λ1 = −2, BDS(−2) = 1
66-λ = λ2 − 7λ − 18 ⇒ .
λ2 = 9, BDS(9) = 1
! ! * !+
3 4 x1 4
λ1 = −2 : = 0 =⇒ E−2 = , BHH(−2) = 1.
6 8 x2 −3
! ! * !+
−8 4 x1 1
λ2 = 9 : = 0 =⇒ E9 = , BHH(9) = 1
6 −3 x2 2
! !
−2 0
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) 4 1
Chương 5. Trị Riêng- Véc tơ Riêng −1 17th April 2023 15 / 57
Ví dụ 8.
!
3 −1
Chéo hoá ma trận A = (nếu được).
1 1
P(λ) = |3 − λ − 1
11-λ = λ2 − 4λ + 4 ⇒ λ = 2, BDS(2) = 1.
λ = 2, giải hệ (A − 2I )x = 0
" # * !+
1 −1 0 1
⇐⇒ =⇒ E2 = , BHH(2) = 1 < BDS(2).
1 −1 0 1
Vậy A không chéo hoá được.
Ví dụ 9.
 
2 4 3
Chéo hóa ma trận A = −4 −6 −3 (nếu được).
 
3 3 1
Đa thức đặc trưng của ma trận cấp 3

PA (λ) = −λ3 + tr (A)λ2 − (A11 + A22 + A33 )λ + det(A).
"
λ1 = 1 (BDS=1)
P(λ) = −λ3 − 3λ2 + 4 ⇒ λ = −2, giải hệ (A + 2I )x = 0
λ2 = −2 (BĐS=2). 2
   
4 4 3 0 * −1 +
⇐⇒  −4 −4 −3 0  ⇐⇒ E−2 =  1  , BHH(−2) = 1 < BDS(−2).
   
3 3 3 0 0
Ví dụ 10.
!
m 3
Biết A = có một TR λ = 6.
2 5
a/ Tìm m, b/ Chéo hoá A c/ Tính A21 . d/ Tìm B ∈ M2 (R) : B 3 = A.
a/ Vì A có TR λ = 6 nên det(A − 6I ) = 0 ⇐⇒ |m3

25= 0 ⇐⇒ m = 0
.
Ví dụ 10(tt).
!
0 3
A= .
2 5
b/ Chéo hoá A c/ Tính A21 d/ Tìm B ∈ M2 (R) : B 3 = A.
b/ Đa thức đặc trưng của ma trận cấp hai

PA (λ) = λ2 − tr (A)λ + det(A)
"
λ1 = −1, BDS = 1
PA (λ)λ2 − 5λ − 6 ⇒ .
λ2 = 6, BDS = 1
* !+ * !+
−3 1
E−1 = , E−1 = : BHH = 1 = BDS.
1 2
! !
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) −1 Chương −3tơ Riêng
0 5. Trị Riêng- Véc 1 17th April 2023 19 / 57
Ví dụ 10(tt).
! !
−1 0 −3 1
D= ,P = : A = PDP −1
0 6 1 2
c/ Tính A21 d/ Tìm B ∈ M2 (R) : B 3 = A.
! ! !−1
21
−3 1 (−1) 0 −3 1
c/ A21 = PD 21 P −1 =
1 2 0 621 1 2
d/ Ta có B 3 = A = PDP −1 ⇒ P −1 B 3 P = D ⇐⇒ (P −1 BP)3 = D
! ! ! !−1
−1 √0 −3 1 −1 √0 −3 1
⇒ P −1 BP = ⇐⇒ B = .
0 36 1 2 0 3
6 1 2
Ví dụ 11.
   
−3 3 m 1
Cho ma trận A =  2 −2 3  có 1 VTR là v = 1.
   
−2 5 0 1
a/ Tìm m. c/ Tính A22 d/ Tìm B ∈ M2 (R) : B 3 = A.
b/ Chéo hoá A
 
1
a/ Giả sử λ là TR ứng với VTR x = 1. Ta có Ax = λx
 
1
        
−3 3 m 1 1 m 1 (
m=3
⇐⇒  2 −2 3  1 = λ 1 ⇐⇒  3  = λ 1 ⇐⇒
        
−2 5 0 1 1 3 1 λ = 3.
 
−3 3 3
Cho ma trận A =  2 −2 3.
 
−2 5 0
   
−3 0 0 −1 0 1
b/ Chéo hóa A = PDP −1 : D =  0 −5 0 , P = −1 −1 1 .
   
0 0 3 1 1 1
   −1
−1 0 1 322 0 0 −1 0 1
c/ A22 = PD 22 P −1 = −1 −1 1  0 522 0  −1 −1 1 .
   
1 1 1 0 0 322 1 1 1
  √  −1
−1 0 1 −33 0
√ 0 −1 0 1
d/ B = −1 −1 1  0 − 3 5 √0  −1 −1 1 .
   
1 1 1 0 0 3
3 1 1 1
Chéo hoá ánh xạ tuyến tính
5 Luyện tập
TR-VTR của ánh xạ tuyến tính

Cho KGVT n chiều X trên trường số K và phép biến đổi tuyến tính f : X → X . Véc tơ
x ̸= 0 và số λ ∈ K gọi là VTR và TR của f nếu
f (x) = λx.
f gọi là chéo hoá được nếu tồn tại một cơ sở B sao cho ma trận của f là ma trận chéo
Gọi A là ma trận của f trong cơ sở chính tắc: f (x) = Ax.

TR và VTR của ma trận A và f là giống nhau.
Định lý
Cho pbđtt f : X → X có ma trận trong cơ sở chính tắc là A. Khi đó
TR và VTR của ma trận A và f là giống nhau.
f chéo hoá được khi và chỉ khi f có n VTR độc lập tuyến tính.
Gọi B = {v1 ; v2 ; ..; vn } là cơ sở gồm các VTR. Khi đó, ma trận của f trong cơ sở
B là ma trận chéo  
λ1 0 . . . 0
 0 λ2 . . . 0 
 
AB =  ,
. . . . . . 
0 0 . . . λn
trong đó, λk , k = 1.., n là các TR tương ứng với các VTR vk , k = 1, 2.., n.
NX: f chéo hoá được ⇐⇒ A chéo hoá được. Các tính chất về TR, VTR của f được
xác định tượng tự như ma trận.
Ví dụ 10.
Cho f : R2 → R2 , f (x1 ; x2 ) = (−x1 + 3x2 ; 4x1 + 3x2 ). Chéo hoá f nếu được.
!
−1 3
Ma trận của f trong cơ sở chính tắc A = .
4 3
"
λ1 = −3, BDS = 1
Đa thức đặc trưng P(λ) = λ2 − 2λ − 15 ⇒
λ2 = 5, BDS = 1
* !+ * !+
3 1
E−3 = , E5 = , BHH = 1 = BDS.
−2 2
Vậy f chéo hoá được. Chọn cơ sở B = {(3; −2), (1; 2)}. Suy ra
!
−3 0
AB = .
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp)
0 5
Chương 5. Trị Riêng- Véc tơ Riêng 17th April 2023 26 / 57
Ví dụ 11.
Cho axtt f : R3 → R3 , biết
f (1; 1; 1) = (1; −7; 9), f (1; 0; 1) = (−7; 4; −15), f (1; 1; 0) = (−7; 1; −12).
Chéo hóa f (nếu được).
Ma trận của f trong cơ sở chính tắc là

 −1    
1 1 1 1 −7 −7 −15 8 8
A = f (E )E −1 = 1 0 1 −7 4 1  =  12 −11 −8
     
1 1 0 9 −15 −12 −36 24 21
Phương trình đặc trưng

"
λ1 = 1 : BDS = 1
−λ3 − 5λ2 − 3λ + 9 = 0 ⇐⇒
λ2 = −3 : BDS = 2.
 
−15 8 8
A =  12 −11 −8 , λ1 = 1 : BDS(1) = 1, λ2 = −3, BDS(−3) = 2.
 
−36 24 21
     
* 1 + * 2 2 +
E1 = −1 , BHH(1) = 1. E−3 = 1 , 0 , BHH(−3) = 2 = BDS.
     
3 0 1
Vậy f chéo hoá được. Đặt B = {(1, −1, 3), (2, 1, 0), (2, 0, 1)}
 
1 0 0
⇒ AB =  0 −3 0  .
 
0 0 −3
Ví dụ 12.
3
Cho axtt
 f :R −→R 3 có ma trận trong cơ sở E = {(1; 1; 2), (1; 2; 1), (1; 1; 1)} là
2 2 −2
AE =  1 3 −1 . Chéo hoá f nếu được.
 
−1 1 1
 
−14 8 4
Ma trận của f trong cơ sở chính tắc là A = EAE E −1 = −21 12 6
 
−24 12 8
Trị riêng λ1 = 0, λ2 = 2, λ3 = 4
     
* 2 + * 2 + * 2 +
E0 = v1 = 2 , E2 = v2 = 3 , E4 = v3 = 3 .
     
3 2 3
Vì BHH=BĐS nên f chéo hoá được.

 
0 0 0
Chọn cơ sở E = {v1 ; v2 ; v3 } ⇒ AE = 0 2 0
 
0 0 4
Ví dụ 13.
Cho axtt f : R 3 −→ R 3 biết f có 3 TR là 2, 1, 0 và 3 VTR tương ứng là
(1; 1; 1), (1; 2; 1), (1; 1; 2). Tìm f (x).
Theo giả thiết ta có:

f (1; 1; 1) = 2(1; 1; 1) = (2; 2; 2), f (1; 2; 1) = 1.(1; 2; 1), f (1; 1; 2) = 0.
Đặt E = {(1; 1; 1), (1; 2; 1), (1; 1; 2)}. Ma trận của f trong cơ sở chính tắc là
  −1  
2 1 0 1 1 1 5 −1 −2
A = f (E ).E −1 = 2 2 0 1 2 1 = 4 0 −2
    
2 1 0 1 1 2 5 −1 −2
   
x1 5x1 − x2 − 2x3
Vậy [f (x1 ; x2 ; x3 )] = A x2  =  4x1 − 2x3 .
   
x
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) 3
5x1 −
Chương 5. Trị 2
− 2x
x Riêng- Véc 3tơ Riêng 17th April 2023 31 / 57
Ví dụ 14.
Cho f : R 3 → R 3 là phép đối xứng qua mặt phẳng (P) : x + 2x2 + 3x3 = 0.
a/ Chéo hoá f nếu được. b/ Tìm f (x1 ; x2 ; x3 )
a/ (P) có cặp vtcp là {a =

 (2; −1; 0), b = (3; 0; −1)} và vtpt là n = (1; 2; 3)
 
f (a) = a 1 0 0


Xét cơ sở E = {a; b; n} : f (b) = b ⇒ AE = 0 1 0  .
 
0 0 −1

f (n) = −n

b/ [f (x)] = A[x] = E −1 AEx =

 −1      
2 3 1 1 0 0 2 3 1 x1 2x1 + 3x2 − x3
−1 0 2 0 1 0  −1 0 2 x2  =  −x1 − 2x3  .
       
0 −1 3 0 0 −1 0 −1 3 x3 x2 + 3x3
Phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng thuần nhất
5 Luyện tập
Ví dụ 15
(
x1′ (t) = −x1 + 2x2
Giải phương trình vi phân
x2′ (t) = 3x1 + 4x2
! !
x1 −1 2
Đặt X = ,A = . Hệ trở thành X ′ = AX .
x2 3 4
! !
−2 0 2 1
Chéo hoá A = PDP −1 , D = ,P = = [P1 P2 ].
0 5 −1 3
! ! ! (
x1 2 1 y1 x1 = 2y1 + y2
Đặt X = PY ⇐⇒ = ⇐⇒ ,
x2 −1 3 y2 x2 = −y1 + 3y2
hệ trở thành
( (
′
y = −2y 1 y1 = C1 e −2t
PY ′ = PDP −1 .PY ⇐⇒ Y ′ = DY ⇐⇒ 1
⇐⇒ , C1 , C2 ∈
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp)
y ′ = 5y2
Chương 5. Trị Riêng-2Véc tơ Riêng
y217th
= April 5t
C2 e2023 34 / 57
Suy ra
! ! ! !
−2t
C1 e x1 (t) 2 1
X = PY = [P1 P2 ] ⇐⇒ = C1 e −2t + C2 e 5t .
C2 e 5t x2 (t) −1 3
Hệ phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng

Xét hệ phương trình vi phân X ′ = A.X . Giả sử A chéo hoá thực được
 
λ1 0 ... 0
 0 λ2 ... 0 
 
A = PDP −1 , D =   , P = P1 P2 . . . Pn
. . . . . . 
0 0 . . . λn
Khi đó, nghiệm của hệ vi phân là
X (t) = C1 e λ1 t P1 +Chương
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) C2 e5.λTrị
2t
P 2 +Véc· tơ
Riêng- + Cn e λn t Pn , Ck ∈ 17th
· ·Riêng R.April 2023 35 / 57
Ví dụ 16
(
x1′ (t) = x1 + 3x2
Giải hệ phương trình vi phân
x2′ (t) = 4x1 + 5x2
! "
1 3 λ1 = −1(BDS = 1)
A= ⇒ trị riêng
4 5 λ2 = 7(BDS = 1)
* !+ * !+
3 2
E−1 = , BHH(−1) = 1 và E7 = , BHH(7) = 1
−2 1
Nghiệm của hệ là ! !
3 2
X = C1 e −1t + C2 e 7t .
2 1
Ví dụ 17

′
x1 (t) = −x2 + 2x3


Giải hệ phương trình vi phân x2′ (t) = 2x1 − 3x2 + 4x3

x3′ (t) = 2x1 − x2 + 4x3

  
0 −1 2 λ1 = −1(BDS = 1)
A = 2 −3 4 ⇒ trị riêng  λ2 = −2(BDS = 1)
  
2 −1 4 λ3 = 4(BDS = 1)
     
* 3 + * 1 + * 1 +
E−1 =  1  ,, E−2 = 2 , và E4 = 2 .
     
−1 0 3
     
3 1 1
−1t  −2t   4t  
Nghiệm của hệ là X = C1 e  1  + C2 e 2 + C3 e 2 , CK ∈ R.

Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) −1 Chương 5. Trị Riêng- Véc tơ 0
Riêng 3 17th April 2023 37 / 57
Luyện tập
5 Luyện tập
Luyện tập
Ví dụ 18
 
1 3 3
Chéo hóa ma trận A = −3 −5 −3 nếu được.
 
3 3 1
3 2
" trưng P(λ) = −λ − 3λ + 4.
Đa thức đặc
λ1 = 1 (BĐS=1)
Trị riêng
λ2 = −2 (BĐS=2).
λ1 = 1, giải hệ (A − 1I )x = 0
    
0 3 3 x1 1
⇐⇒ −3 −6 −3 x2  = 0 ⇐⇒ x = −1 α.
    
3 3 0 x3 1
T
Luyện tập
λ2 = −2, giải hệ (A + 2I )x = 0
      
3 3 3 x1 −1 −1
⇐⇒ −3 −3 −3 x2  = 0 ⇐⇒ x =  1  α +  0  β.
      
3 3 3 x3 0 1
    

 −1 −1 

Cơ sở E−2 là u2 =  1  , u3 =  0  và BHH=2=BĐS.
   
0 1 

 
Vậy A chéo hóa được: P −1 AP = D với

   
1 −1 −1 1 0 0
P = −1 1 0 , D = 0 −2 0 
   
1 0 1 0 0 −2
Luyện tập
Ví dụ 19
 
2 4 3
Chéo hóa ma trận A = −4 −6 −3 nếu được.
 
3 3 1
"
λ1 = 1 (BĐS=1)
Đa thức đặc trưng: P(λ) = −λ3 − 3λ2 + 4. Trị riêng
λ2 = −2 (BĐS=2).
λ2 = −2, giải hệ    
4 4 3 0 −1
 −4 −4 −3 0  ⇐⇒ x = α  1 
   
3 3 3 0 0
Vì BHH = 1 < BDS = 2 nên A không chéo hóa được.
Luyện tập
Ví dụ 20
 
−1 2 3
Cho A =  1 0 m có một TR λ = −2.
 
−1 5 5
a/ Tìm m b/ Chéo hóa A nếu được c/ Tìm B ∈ M3 (R) : B 3 = A.
a/ A có TR λ = −2 ⇐⇒ det(A − (−2)I ) = 0
⇐⇒ |−123
10m
-155= 0 ⇐⇒ 21 − 7m = 0 ⇐⇒ m = 3.
Luyện tập
 
−1 2 3
b/ Với m = 3 suy ra A =  1 0 3.
 
−1 5 5

λ1 = −2 : BDS = 1


P(λ) = −λ3 + 4λ2 + 19λ + 14 =⇒ TR λ2 = −1BDS = 1 .

λ3 = 7BDS = 1

A có 3 TR phân biệt nên chéo hóa được.

    
1 2 3 x1 1
λ1 = −2. Giải hệ  1 2 3 x2  = 0 ⇐⇒ x =  10  α.
    
−1 5 7 x3 −7
    
0 2 3 x1 3
λ2 = −1. Giải hệ  1 1 3 x2  = 0 ⇐⇒ x =  3  α.
    
−1 5 6 x3 −2
Luyện tập
    
−8 2 3 x1 1
λ3 = 7. Giải hệ  1 −7 3  x2  = 0 ⇐⇒ x = 1 α.
    
−1 5 −2 x3 2
Ta viết A = PDP −1 , trong đó
   
−2 0 0 1 3 1
D =  0 −1 0 , P =  10 3 1 .
   
0 0 7 −7 −2 2
Luyện tập
c/Tìm B ở dạng B = PD ′ P −1 . Ta cần tìm D ′ sao cho B 3 = A
⇐⇒ PD ′3 P −1 = PDP −1 ⇐⇒ D ′3 = D.
 
−1 0
√ 0
Chọn D ′ =  0 − 3 2 √0 . Khi đó, ma trận B là
 
3
0 0 7
   −1
1 3 1 −1 0
√ 0 1 3 1
B = PD ′ P −1 =  10 3 1  0 − 3 2 √0   10 3 1 .
   
3
−7 −2 2 0 0 7 −7 −2 2
Luyện tập
Ví dụ 21.
   
2 2 3 5
Cho A = −2 m −6. Tìm m để x = −1 là VTR của A. Với m vừa tìm được,
   
1 2 4 −1
hãy chéo hóa A nếu được.
x là VTR của A nếu tồn tại số λ thỏa Ax = λx

    
2 2 3 5 5 5 = 5λ

 (
λ=1
⇐⇒ −2 m −6 −1 = λ −1 ⇐⇒ −m − 4 = −λ ⇐⇒ .
    
1 2 4 −1 −1

−1 = −λ.
 m = −3
Vậy với m = −3 thì x là VTR ứng với TR λ = 1

Luyện tập
 
2 2 3
Lúc này, A = −2 −3 −6
 
1 2 4
P(λ) = −λ3 + 3λ2 − 3λ + 1 =⇒ TR λ = 1 : BDS = 3.
Với λ = 1, giải hệ   
1 2 3 x1
−2 −4 −6 x2  = 0
  
1 2 3 x3
Rõ ràng r = 1 =⇒ BHH = 3 − r = 2 < BDS. Vậy A không chéo hóa được.
Luyện tập
Ví dụ 22
   
2 2 3 5
Cho A = −2 m −6. Tìm m để x = −1 là VTR của A. Với m vừa tìm được,
   
1 2 4 −1
hãy chéo hóa A nếu được.
x là VTR của A nếu tồn tại số λ thỏa Ax = λx

    
2 2 3 5 5 5 = 5λ

 (
λ=1
⇐⇒ −2 m −6 −1 = λ −1 ⇐⇒ −m − 4 = −λ ⇐⇒ .
    
1 2 4 −1 −1

−1 = −λ.
 m = −3
Vậy với m = −3 thì x là VTR ứng với TR λ = 1

Luyện tập
 
2 2 3
Lúc này, A = −2 −3 −6
 
1 2 4
P(λ) = −λ3 + 3λ2 − 3λ + 1 =⇒ TR λ = 1 : BDS = 3.
Với λ = 1, giải hệ   
1 2 3 x1
−2 −4 −6 x2  = 0
  
1 2 3 x3
Rõ ràng r = 1 =⇒ BHH = 3 − r = 2 < BDS. Vậy A không chéo hóa được.
Luyện tập
Ví dụ 23
Tìm ma trận vuông có TR là 2, −3, 1 và có VTR tương ứng là
     
2 1 1
v1 = 1 , v2 = 2 , v3 = 1
     
1 1 1
A có 3 VTR v1 , v2 , v3 ĐLTT nên chéo hóa được

A = PDP −1
trong đó
     
2 1 1 2 0 0 3 −4 2
P = 1 2 1 , D = 0 −3 0 ⇒ A = 1 −7 7 .
     
1 1 1 0 0 1 1 −4 4
Luyện tập
Ví dụ 24
Chéo Cho ánh xạ tuyến tính f : R3 → R3 , biết
f (x) = f (x1 , x2 , x3 ) = (5x1 − 10x2 − 5x3 , 2x1 + 14x2 + 2x3 , −4x1 − 8x2 + 6x3 ).
 
5 −10 −5 "
λ1 = 5
Ma trận của f trong cơ sở chính tắc là A =  2 14 2  . Trị riêng
 
λ2 = 10
−4 −8 6
     
* 5 + * −2 −1 +
E5 = −2 , BHH(5) = 1 và E10 =  1  ,  0  , BHH(10) = 2.
     
4 0 1
BHH = BDS ⇒ f chéo hoá được.  
5 0 0
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) Chương 5. Trị Riêng- Véc tơ Riêng  17th April 2023
 51 / 57
Luyện tập
Ví dụ 25
Chéo hoá f : R 3 −→ R 3 , biết ma trận của  f trong cơ sở 
2 −2 −1
E = {(1; 1; 1), (1; 1; 2), (1; 2; 1)} là A = −2 −1 −2
 
14 25 14
 
9 −3 8
Ma trận của f trong CS chính tắc A = 12 −3 19 ⇒ Trị riêng
 
6 −3 9
"
λ = 3(BDS = 1)
λ = 6(BDS = 2)
 
* 5 +
E6 = 13 ⇒ BHH(6) = 1 < BDS(6).
 
3
Luyện tập
Ví dụ 26
(
x1′ (t) = −2x1 + 5x2
Giải hệ vi phân
x2′ (t) = 4x1 + 6x2
Luyện tập
Ví dụ 27
(
x1′ (t) = −2x1 + x2
Giải hệ vi phân
x2′ (t) = 3x1 − 4x2
Luyện tập
Ví dụ 28

′
x1 (t) = −x1 + 2x2 + 3x3


Giải hệ vi phân x2′ (t) = 2x1 + 2x2 + 6x3

x3′ (t) = 3x1 + 6x2 + 7x3

Luyện tập
Ví dụ 29

′
x1 (t) = 3x1 + 2x2 − x3


Giải hệ vi phân x2′ (t) = x1 + 4x2 − x3

x3′ (t) = 3x1 + 1x2

Luyện tập
THANK YOU FOR ATTENTION

Chuong5 Tririeng

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong5 Tririeng

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 5.

Trị Riêng - Véc tơ Riêng

GV. Nguyễn Hữu Hiệp

17th April 2023

1 Trị riêng và véc tơ riêng của ma trận

2 Chéo hoá ma trận

3 Chéo hoá ánh xạ tuyến tính

4 Phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng thuần nhất

Suy ra u là VTR ứng với TR λ = −4.

Suy ra v không là VTR của A.

Phương pháp tìm TR và VTR

PA (λ) = det(A − λI ) được gọi là đa thức đặc trưng.

Đa thức đặc trưng P(λ) = det(A − λI2 )

1 Trị riêng và véc tơ riêng của ma trận

2 Chéo hoá ma trận

3 Chéo hoá ánh xạ tuyến tính

4 Phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng thuần nhất

Hai ma trận đồng dạng

Chéo hoá ma trận

Vậy A không chéo hoá được.

Đa thức đặc trưng của ma trận cấp 3

a/ Vì A có TR λ = 6 nên det(A − 6I ) = 0 ⇐⇒ |m3

b/ Đa thức đặc trưng của ma trận cấp hai

1 Trị riêng và véc tơ riêng của ma trận

2 Chéo hoá ma trận

3 Chéo hoá ánh xạ tuyến tính

4 Phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng thuần nhất

TR-VTR của ánh xạ tuyến tính

Gọi A là ma trận của f trong cơ sở chính tắc: f (x) = Ax.

Chéo hóa f (nếu được).

Ma trận của f trong cơ sở chính tắc là

Phương trình đặc trưng

Vì BHH=BĐS nên f chéo hoá được.

Theo giả thiết ta có:

a/ (P) có cặp vtcp là {a =

b/ [f (x)] = A[x] = E −1 AEx =

1 Trị riêng và véc tơ riêng của ma trận

2 Chéo hoá ma trận

3 Chéo hoá ánh xạ tuyến tính

4 Phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng thuần nhất

Hệ phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng

Khi đó, nghiệm của hệ vi phân là

1 Trị riêng và véc tơ riêng của ma trận

2 Chéo hoá ma trận

3 Chéo hoá ánh xạ tuyến tính

4 Phương trình vi phân tuyến tính hệ số hằng thuần nhất

Vậy A chéo hóa được: P −1 AP = D với

Vì BHH = 1 < BDS = 2 nên A không chéo hóa được.

A có 3 TR phân biệt nên chéo hóa được.

c/Tìm B ở dạng B = PD ′ P −1 . Ta cần tìm D ′ sao cho B 3 = A

x là VTR của A nếu tồn tại số λ thỏa Ax = λx

Vậy với m = −3 thì x là VTR ứng với TR λ = 1

Rõ ràng r = 1 =⇒ BHH = 3 − r = 2 < BDS. Vậy A không chéo hóa được.

x là VTR của A nếu tồn tại số λ thỏa Ax = λx

Vậy với m = −3 thì x là VTR ứng với TR λ = 1

Rõ ràng r = 1 =⇒ BHH = 3 − r = 2 < BDS. Vậy A không chéo hóa được.

A có 3 VTR v1 , v2 , v3 ĐLTT nên chéo hóa được

THANK YOU FOR ATTENTION

You might also like