PEDAGOGIJA, DIDAKTIKA I

METODOLOGIJA ZDRAVSTVENOG
OBRAZOVANJA

ZDRAVSTVENO VASPITNE
INTERVENCIJE

Predavač
Prof dr Slađana Šiljak
 JAVNO ZDRAVSTVENI PROBLEMI I PRIORITETI
 Obolijevanje i umiranje od preventabilnih bolesti
(nezarazne bolesti)
 Vodeće bolesti i povrede dijele zajedničke faktore
rizika kao što su pušenje, nepravilna ishrana,
zloupotreba alkohola, fiziĉka neaktivnost, stres.
 Vodeće bolesti i povrede su i direktno povezane sa
socijalnim i ekonomskim determinanta zdravlja,
odnosno nesrazmjerno prisutniji kod siromašnog i
vulnerabilnog stanovništva, što doprinosi
nejednakosti u zdravlju.
 Razlike u dostupnosti i kvalitetu rada zdravstvene
službe prisutne i u razvijenim zemljama.
 JAVNO ZDRAVSTVENI ZNAČAJ
 Raširenost (morbiditet, ugrožene socijalne grupe)
 Uzroci /faktori rizika

 Posljedice (mortalitet, invalidnost..)

 Zdravstveno vaspitna intervencija (programi,

radionice, predavanja)
 Ciljevi: zdravstveni (suzbijanje faktora rizika, rano
otkrivanje)
 Edukativni (informisanje, senzibilizacija, pokretanje
na akciju)
 Ciljne grupe

 Indikatori
 METODOLOGIJA RADA
 Definisanje problema
 Izbor prioriteta

 Prikupljanje zdravstveno vaspitnih i drugih

materijala koji su neophodni za izradu zdravstveno
vaspitnih sredstava (izradu plakata, izbor poruka,
pisanje agitki...).
 Dizajniranje

 Štampanje

 Distribucija zdravstveno vaspitnih sredstava

 MJESEC PRAVILNE ISHRANE
 Ciljevi- informisanje najšire populacije, a posebno
djece i mladih, kao i sticanje znanja, formiranje
ispravnih stavova i ponašanja pojedinaca u vezi
sa zdravljem i pravilnim navikama u ishrani.
 Ciljne grupe- sve kategorije stanovništva
 Mjere prevencije- angažovanje zdravstvenih i
obrazovnih ustanova, uz učešće zaposlenih,
učenika i njihovih roditelja, medija (štampe,
televizije, radija), društveno-humanitarnih,
sportskih, rekreativnih, kulturnih i drugih
organizacija i udruženja na aktivnostima
usmjerenim na ukazivanje značaja pravilne
ishrane za zdravlje ljudi.
 SVJETSKA NEDELJA SRCA
 Ciljevi-smanjenje oboljevanja i umiranja od
kardiovaskularnih bolesti
 prevencija faktora rizika
 pravovremeno prepoznavanje KVB
 unapređenje kvaliteta života obolelih od KVB
 integrisana akcija društva usmerena na faktore rizika i
socijalno-ekonomske determinante zdravlja.
 Mjere prevencije- edukacija stanovništva o zdravim
stilovima života.
 podizanje nivoa informisanosti i znanja o prevenciji i
kontroli bolesti srca i krvnih sudova.
 izbalansirana ishrana, ograničenje unosa soli na manje
od 6 grama i natrijuma na manje od 2.4 grama dnevno,
povećanje unosa namirnica sa visokim odnosom
kalijuma i natrijuma, smanjenje konzumiranja alkohola;
 SVJETSKA NEDELJA DOJENJA
 Javno zdravstveni značaj- Stručnjaci UNICEF-a su procjenili
da oko 63% beba mlađih od šest mjeseci u zemljama u
razvoju (a u tu grupu spada i naša zemlja) ne dobija majčino
mlijeko, zbog čega su manje otporne na smrtonosne bolesti,
poput upale pluća i dijareje.
 Bebe sa ovih područja koje nisu dojene imaju tri puta veće
šanse da umru u ranom detinjstvu od djece koja su hranjena
majčinim mlekom, a kod djece koja su isključivo dojena, taj
rizik je još manji. Djeca koja se ne hrane majčinim mlijekom i
adekvatnom hranom do druge godine života mogu da
zaostaju u razvoju i da imaju slab imuni sistem, upozorio je
UNICEF.
 SVJETSKA NEDELJA DOJENJA
 Ciljevi- ukazati na važnu ulogu dojenja za
emocionalni, psihički i intelektualni razvoj
novorođenčeta i odojčeta.
 Mjere prevencije- edukacija trudnica i porodilja o
značaju dojenja.
 Primjena praktičnih vještina- obuke za pravilno
dojenje.
 Ciljna grupa- trudnice u trećem trimestru trudnoće i
dojilje.
 MJESEC BORBE PROTIV RAKA
 Javno zdravstveni značaj- Maligni tumori, posle
bolesti srca i krvnih sudova, predstavljaju najčešći
uzrok obolevanja i umiranja ljudi kako u svetu tako i
u našoj zemlji. Prema procjenama Svjetske
zdravstvene organizacije, preko 22 miliona ljudi u
svetu živi sa rakom.
 Prevencija malignih bolesti ima ogroman
javnozdravstveni potencijal i predstavlja
najefikasniji pristup kontroli malignih bolesti.
 Na više od 80% svih malignih bolesti moguće je
uticati sprečavanjem ili modifikovanjem faktora
rizika, tj. sprečavanjem početka bolesti.
 MJESEC BORBE PROTIV RAKA
 Ciljevi-smanjenje smrtnosti od raka
 smanjenje invaliditeta

 poboljšanje kvaliteta života oboljelih od raka

 podizanje svijesti o značaju redovnih pregleda,

ranog otkrivanja raka i informisanje o značaju
skrining programa
 postizanje visokog obuhvata skrining programima

 obezbjeđenje adekvatne dijagnostike i lečenja

osoba sa pozitivnim rezultatom skrining pregleda;
 MJESEC BORBE PROTIV RAKA
 Ciljnegrupe-
 populacija odraslih

 populacija žena

 populacija djece

 Vulnerabilne grupe stanovništva

 Mjere prevencije- primarna, sekundarna i tercijarna

 promocija zdravih stilova života,

 podizanje nivoa zdravstvene kulture

 ULOGA SESTRE U ZDRAVSTVENO VASPITNIM INTERVENCIJAMA
 Zdravstveno vaspitni rad u zdravstvenoj ustanovi,
školi, kući pacijenta i ustanovama u zajednici.
 Profesionalne kompetencije: edukacija,
komunikacija, menadžment, aplikacija lijekova,
timski rad.
 Edukacija u vezi sa problemima u zdravlju i
metodama za kontrolu tih problema,
 Zdravstvena zaštita majke i djeteta uključujući i
planiranje porodice,
 Sistematski preventivni pregledi,

 Imunizacija protiv zaraznih bolesti,

 Snabdijevanje lijekovima.
 ULOGA SESTRE U ZDRAVSTVENO VASPITNIM INTERVENCIJAMA
 Rad u primarnoj zdravstvenoj zaštiti-rad u zajednici-
patronažna služba.

 Osjetljivost
pri posmatranju bolesnika, prihvatati
bolesnika kao vrijedno ljudsko biće, osigurati
primarnu ishranu i fizičku aktivnost, pomoći u
obavljanju dnevnih aktivnosti, sprečiti izolaciju i
otuđenje, podsticati pozitivne odluke pacijenta.

 Prednost dati djeci, starijima bolesnim, invalidima.

 Zdravstvena njega u kući i ordinirana terapija.
 ULOGA SESTRE U ZDRAVSTVENO VASPITNIM INTERVENCIJAMA
 U predškolskim ustanovama-
 Med. sestra utiče na dalje razvijanje govora, vježba se
kocentracija pažnje, razvija mišljenje, inteligencija, djeca uče
ponašanje, stiču znanja o opasnosti,
 pravilan odnos prema djetetu doprinosi razvoju radnih
radnih navika, vaspitanja, socijalnim kontaktima, dijete uči
šta je lijepo ili ružno; dobro-loše; ispravno-neispravno;
društveno-sebično i dr.
 U ovom periodu se u obdaništima formira posebna grupa
koja prolazi kroz odgovarajući program pripreme za školu:
vježbe motorike, koncentracije pažnje, razvijanje mišljenja i
pravilnog življenja.
 ULOGA SESTRE U ZDRAVSTVENO VASPITNIM INTERVENCIJAMA
U školi- radionice
 Prevencija i kontrola duvana

 Reproduktivno i seksualno zdravlje

 Upotreba psihoaktivnih supstanci (droga i alkohol)

 Mentalno zdravlje mladih.

 ULOGA SESTRE U ZDRAVSTVENO VASPITNIM INTERVENCIJAMA
 U školi je potrebno zdravstveno vaspitne aktivnosti
usmjeriti na:
 prevenciju ranih seksualnih odnosa i rane trudnoće,
primjenu kontracepcije, razvijanje humanih odnosa među
polovima, prevenciju bolesti koje se prenose polnim
putem, borbu protiv alkoholizma, pušenja, narkomanije,
maloljetničke delikvencije,
 razvijanje pozitivnog zdravstvenog ponašanja – prevenciju
deformiteta kičme, stopala,
 značaj radnih navika za zdravlje, psihofizičku, socijalnu,
emocionalnu, ekonomsku, socijalnu, emocionalnu zrelost
za brak i porodicu tj. za odgovorno roditeljstvo.
 MEDICINSKA SESTRA U ZAJEDNICI
 SZO naglašava potrebu prilagođavanja obrazovanja
medicinskih sestara potrebama primarne zaštite.
 Osnovni ciljevi Zdravstvene politike za 21. vijek su:
,,Promocija, unapređenje i zaštita zdravlja i kvaliteta
života,, gde se u ovom kontekstu defini kontekstu definiše i
nova uloga sestre -,,Porodična sestra”.
 Porodična sestra imaće svoje radne zadatke u okviru
multidisciplinarnog tima i pomagaće pojedincima i
porodicama u očuvanju i unapređenju zdravlja, u
sprečavanju rizika i iznalaženju modela za prevenciju
stresnih situacija u okviru boljeg kvaliteta života. ™
 Sprovodiće zdravstvenu njegu u toku bolesti i invaliditeta, a
veći dio svog vremena provodiće u porodici sa pacijentima
u kući i članovima njihove porodice.
 MEDICINSKA SESTRA U ZAJEDNICI
 Medicinska sestra u timu porodične medicine svojim
radom u porodici doprinosi uspostavljanju kontinuirane
zdravstvene njege a time direktno utiče na smanjenje
broja dana liječenja u bolnicama i obezbjeđuje
zdravstvenu njegu u kućnim uslovima.
N™jen zadatak je da prevenira sve probleme koji utiču
na zdravlje porodice i pojedinca, a time obezbjeđuje
bolji kvalitet života.
 Ekspertski tim za planiranje programa za obrazovanje
porodične sestre za zemlje članice Evropskog
regiona.
 MEDICINSKA SESTRA U ZAJEDNICI (ZADACI)
 Procjena i i utvrđivanje zdravstvenog stanja i potreba,
odluka koje donosi zasnovano na etičkim principima,
planiranje i sprovođenje zdravstvene njege u porodici,
promocija zdravlja kod pojedinca, porodice i zajednice,
sprovođenje programa za edukaciju i korišćenje vještina u
komunikaciji.
 Sprovođenje preventivnih programa, organizovanje
timskog rada u zdravstvenoj njezi, istraživanje, radi
unapređivanja i planiranja zdravstvene njege,
sprovodi organizacione promjene (menadžment), daje
podršku pojedincima i porodici u cilju donošenja
odluke o svom zdravlju, izrađuje standarde i evaluira
liste u okviru porodičnog sestrinstva, nezavisna je u
svom radu kao član tima, određuje prioritete na relaciji
zdravlje-bolest, iskazuje svoju profesionalnost u
pravilnom odnosu rema kolegama i svoje znanje
stalno unapređuje kontinuiranim obrazovanjem.
AKTIVNOSTI MEDICINSKE SESTRE U PREVENTIVNOJ ZAŠTITI
 Ciljevi i planirane aktivnosti u preventivnoj medicini su:

 Edukacija i podizanje svijesti građana o značaju

prepoznavanja rizika po zdravlje, o značaju zdravih
stilova života te redovna kontrola zdravlja,
 Razvijanje i primjena strategije za smanjenje rizika po
zdravlje,
 Osiguranje da pojedinci snose kontrolu nad sopstvenim
zdravljem i ličnu odgovornost,
 Ostvarivanje obostranog razumjevanja potreba korisnika,
da se rizik stavi pod kontrolu,
 Tačno i potpuno informisanje, poštovanje individualnih
specifičnosti i razvoj partnerskih odnosa.

 UTVRĐIVANJE POTREBA KORISNIKA
 Nezavisne sestrinske funkcije – sestre iz opšte medicine i
patronažne službe

 Individualna procjena rizika

 Intervju sa korisnikom po pitanjima iz preventivne karte –
lična i porodična anamneza (posmatranje i analiza)
 Obavljanje malih dijagnostičkih procedura

 Otvaranje medicinske dokumentacije

 AKTIVNOSTI U ZAJEDNICI
 Procena potreba u zajednici – prikupljanje informacija,
snimanje stanja i obezbjeđivanje rutinskih podataka.
 Na osnovu analize definišu se glavni problemi i potrebe za
intervencijom koje obuhvataju prioritete.
 Prikupljaju se slijedeći podaci: demografski, zdravstvena
statistika koja se odnosi na morbiditet i mortalitet, statistički
podaci o nezdravom ponašanju, struktura zdr. usluga,
podaci o važnim institucijama u zajednici, ključni članovi
zajednice.
 Učešće patronažne sestre sa mikro-reona i sestre iz
lokalne zdravstvene stanice-opšta medicina.
 POSTAVLJANJE SESTRINSKE DIJAGNOZE
 Pri individualnom savjetovanju i grupnim oblicima rada u
vaspitanju za zdravlje, sestra kod korisnika najčešće
prepoznaje sledeće sestrinske dijagnoze:

 Nedostatak znanja korisnika (specifičnog)

 Nemogućnost savladavanja ličnih problema

 Strah

 Nesposobnost prilagođavanja

 Odbijanje-nesposobnost uklapanja
 Uzimanje osnovnih podataka o stilu i načinu života –
metoda intervjua
 Identifikacija osnovnih faktora rizika

 Obavljanje malih dijagnostičkih procedura:

antropometrijska merenja – telesne težine i
visine; izračunavanje indeksa telesne mase – BMI;
merenje obima struka; abdominalna cirkumferencija; krvni
pritisak i puls; odredjivanje nivoa glikemije i lipida
 Otvaranje medicinske dokumentacije

 Procena individualnog rizika-upitnik

 Rano otkrivanje bolesti

 Zakazivanje pregleda kod ginekologa, mamografije, testa

za okultno krvarenje u stolici-prevencija kancera-skrining
 METODE RADA
 Individualno savetovanje (RAZGOVOR) – pomoć
korisniku da u što kraćem vremenu donese
odluke o svom zdravstvenom ponašanju i
prilagodi ih, u odnosu na moguće izbore, u svoj
život.
 Predavanje, rad sa malom grupom

 Organizacioni sastanci, savetovanja

 Kampanje
 AKTIVNOSTI U ZAJEDNICI
 Promocija i informisanje stanovništva na terenu o
preventivnim aktivnostima doma zdravlja.
 Akcije na terenu (u saradnji sa lokalnim stanovništvom ),
koje uključuju određene dijagnostičke procedure za rano
otkrivanje rizika
 Obuhvat marginalnih populacionih grupacija
 Distribucija zdravstveno promotivnog materijala
 Kampanje u zajednici u skladu sa “Kalendarom zdravlja”
 Davanje individualnih saveta na terenu
 Zdravstveno promotivni rad u porodici
 Direktno pozivanje na organizovane preglede putem
masmedija