ინფორმაციის თავისუფლება

ავტორი: თეონა ნაჭყებია.

რეფერატი შესრულებულია გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტის

პრობლემური სემინარისთვის.

ხელმძღვანელი: ვალერიან ხრუსტალი

თბილისი

2023

1
სარჩევი
შესავალი 3
თავი 1. ინფორმაციის თავისუფლება 4
თავი 2. საჯარო ინფორმაცია 6
2.1. საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის სუბიექტები საქართველოში. 7
2.2. ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულება 8
2.3. საჯარო ინფორმაციის
გაცემა .......................................................................................................8
2.4. უარი საჯარო ინფორმაციის
გაცემაზე .......................................................................................9
2.5. საჯარო დაწესებულების მიერ საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე ანგარიშის
წარდგენა......9
თავი 3. საჯარო ინფორმაციის პროაქტიული
გამოქვეყნება .............................................................10

თავი 4. საჯარო ინფორმაციის მიღების კანონიერი

შეზღუდვა.......................................................11
4.1. პერსონალური მონაცემების ცნება და არსი ............................................................................
12
4.1.1. საჯარო დაწესებულებაში დაცული პერსონალური მონაცემები ....................................13
4.2. კომერციული
საიდუმლოება .....................................................................................................14
4.3. პროფესიული საიდუმლოება.....................................................................................................14
4.4. სახელმწიფო საიდუმლოება......................................................................................................15
4.5. აღმასრულებელი პრივილეგია..................................................................................................16

თავი 5. სასამართლო პრაქტიკა.............................................................................................................17

დასკვნა .....................................................................................................................................................21

გამოყენებული ლიტერატურა...............................................................................................................22

2
 შესავალი

თანამედროვე დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობა ინფორმაციის

თავისუფლების გარეშე წარმოუდგენელია. დემოკრატიული მმართველობის ერთ-
ერთ უმთავრეს პრინციპს და მის დანიშნულებას საზოგადოების თითოეული წევრის
ნების და მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების განხორციელება წარმოადგენს.
თანამედროვე სახელმწიფოს ვალდებულებაა განათლებული და ინფორმირებული
საზოგადოების ჩამოყალიბება, რისთვისაც სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს
საჯარო ინფორმაციის თავისუფლად მიღება და გავრცელების შესაძლებლობა.

ითვლება, რომ საჯარო დაწესებულებების მიერ დაცული ინფორმაცია

საზოგადოებრივი სიკეთეა, რაც მრავალ საერთაშორისო დოკუმენტსა და ცალკეული
ქვეყნის ეროვნულ კანონმდებლობაშია განმტკიცებული.

საჯარო დაწესებულებათა საქმიანობის გამჭვირვალობასა და დემოკრატიის

ხარისხს შორის არსებობს პირდაპირპროპორციული კავშირი. დემოკრატიულ
სახელმწიფოში ინფორმაციის თავისუფლება, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს
საზოგადოების წინაშე ხელისუფლების ვალდებულებას, საჯარო ინფორმაციის
ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფას, მთავრობის საქმიანობის გამჭვირვალობასა
და საჯარო პოლიტიკის განხორციელების ღიაობას. როგორც ცნობილია,
ინფორმაციის მიღების უფლება საერთაშორისო საზოგადოების მიერ ადამიანის ერთ-
ერთ ფუნდამენტურ უფლებად იქნა აღიარებული, რომელიც სასიცოცხლოდ
აუცილებელი და მნიშვნელოვანია საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბების,
თითოეული ადამიანის პიროვნული თუ პროფესიული განვითარებისა და ზოგადად
ძლიერი სამოქალაქო საზოგადოების არსებობისათვის.

საქართველოს ნებისმიერ მოქალაქეს სიტყვის გამოხატვის თავისუფლებასთან

ერთად, საქართველოს კონსტიტუციით მინიჭებული აქვს საჯარო ინფორმაციის
თავისუფლად მიღების უფლებაც, რაც გულისხმობს სახელმწიფოს ვალდებულებას,
უზრუნველყოს ინფორმაციის, კერძოდ, საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა
ნებისმიერ მსურველთათვის.

3
 1. ინფორმაციის თავისუფლება

ღია მმართველობა თანამედროვე სამართლებრივი და დემოკრატიული

სახელმწიფოების შეფასების ერთ-ერთი ცენტრალური კრიტერიუმია, რომლის
უმნიშვნელოვანეს ელემენტს სწორედ ინფორმაციის თავისუფლება წარმოადგენს.

ინფორმაციის ღიაობა არის საზოგადოებრივი კონტროლის განხორციელების

ინსტრუმენტი. ინფორმაციის თავისუფლება უზრუნველყოფს საჯარო
დაწესებულებების ანგარიშვალდებულებას საზოგადოების წინაშე. ხალხის მიერ
არჩეული ორგანოების მიერ გადაწყვეტილებების ღიად მიღება დოკუმენტების
ხელმისაწვდომობითა და პროცესის საჯაროობით - იძლევა შესაძლებლობას,
გადაწყვეტილება იყოს კვალიფიციური და საზოგადოების საჭიროებებზე მორგებული.

დემოკრატიული სახელმწიფოს მმართველობის ერთ-ერთ უმთავრეს დანიშნულებას

ხალხის ნების და საზოგადოების მოთხოვნილებების განხორციელება წარმოადგენს,
ამიტომაც სახელმწიფოს ერთ-ერთი მთავარი პრინციპი უნდა იყოს განათლებული და
ინფორმირებული საზოგადოების ჩამოყალიბება, რის განსახორციელებლად
სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს საჯარო ინფორმაციის თავისუფლად
მიღება/გავრცელების შესაძლებლობა. მან უნდა გამოიყენოს საზოგადოებრივი რესურსი
ეფექტიანი მმართველობისათვის. ინფორმაციის თავისუფლება დემოკრატიულ
სახელმწიფოში გულისხმობს საზოგადოების, თითოეული ადამიანის წინაშე
ხელისუფლების ანგარიშვალდებულებას, საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის
უზრუნველყოფას, მთავრობის საქმიანობის გამჭვირვალობას, საბიუჯეტო სახსრების
განკარგვისა და საჯარო პოლიტიკის განხორციელების ღიაობას. საჯარო ინფორმაციის
ხელმისაწვდომობა ამაღლებს ურთიერთნდობის ხარისხს ხელისუფლებასა და
მოქალაქეებს შორის, ხელს უწყობს ხელისუფლების ღიაობას, ანგარიშვალდებულებასა
და გამჭვირვალე მმართველობას. საკანონმდებლო გარანტიები ინფორმაციის
თავისუფლების შესახებ საქართველოში 1999 წელს იქნა მიღებული. არსებული
კანონმდებლობით დარეგულირებულია ინფორმაციის მოთხოვნისა და მიღების
საკითხი, თუმცა სრულყოფილად მათი პრაქტიკაში დანერგვა სამწუხაროდ დღემდე ვერ
ხერხდება. ამის ერთ-ერთი მიზეზი ისევ ინფორმაციის ნაკლებობაა. ერთი მხრივ,

4
მოქალაქეები არ იცნობენ და ვერ იყენებენ კანონით მინიჭებულ უფლებებს და მეორე
მხრივ, საჯარო მოხელეების ნაწილი ვერ აცნობიერებს კანონით განსაზღვრული
მოვალეობის მნიშვნელობას, ვერ ან არ ასრულებს კანონით დაკისრებულ
ვალდებულებებს.

დემოკრატიულ სახელმწიფოში, მართლწესრიგის დაცვის უპირველეს გარანტს

კონსტიტუცია წარმოადგენს. კონსტიტუცია უნდა უზრუნველყოფდეს როგორც
სახელმწიფოს, ისე ფიზიკური პირების ინტერესებისა და უფლებების დაცვას.
ადამიანის უფლების დაცვა დემოკრატიული სახელმწიფოს შემადგენელი და
აუცილებელი ელემენტია, ხოლო ინფორმაციის მოძიება, მიღება და გავრცელება
ადამიანის ერთ-ერთ ძირითად უფლებას წარმოადგენს.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლი:

2. ყველას აქვს უფლება კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო

დაწესებულებაში მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან ოფიციალურ დოკუმენტს,
გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიცავს კომერციულ ან პროფესიულ
საიდუმლოებას ან დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან
საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან სამართალწარმოების ინტერესების დასაცავად
კანონით ან კანონით დადგენილი წესით აღიარებულია სახელმწიფო
საიდუმლოებად.
3. ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია
ადამიანის ჯანმრთელობასთან, ფინანსებთან ან სხვა პირად საკითხებთან,
არავისთვის უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე,
გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, როდესაც ეს აუცილებელია
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, საჯარო
ინტერესების, ჯანმრთელობის ან სხვათა უფლებების დასაცავად.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 (II) მუხლი:

2. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს

ინფორმაცია.

თუ პირმა ვერ მიიღო საჯარო დაწესებულებისაგან საჯარო ინფორმაცია, იგი ვერ

გამოხატავს საკუთარ აზრს, შეხედულებას ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების შესახებ,
ხოლო აზრის გამოხატვის შეზღუდვა დემოკრატიული სახელმწიფოს ჩამოყალიბების
პროცესს მნიშვნელოვნად შეაფერხებს. საუბარია გამოხატვის თავისუფლების
უკანონო შეზღუდვაზე. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს
განმარტებით, შეზღუდვა დასაშვებია ,იმ შემთხვევაში, თუ პირი თავისი აზრის

5
გამოხატვით ავრცელებს არა ზუსტ ინფორმაციას, აბნევს საზოგადოებას და
უსაფუძვლოდ ზიანს აყენებს მესამე პირებს.

სახელმწიფოს გამჭვირვალეობა ეფექტიანი დემოკრატიის შემადგენელი ნაწილია,

თავის მხრივ, მის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ელემენტს სწორედ ინფორმაციის
თავისუფლება წარმოადგენს. მაშინ, როდესაც საზოგადოება ინფორმირებულია
სახელმწიფო საქმიანობის შესახებ, ხელისუფლების მიმართ მოსახლეობის ნდობა
მაღალია. თუ მოქალაქემ საჯარო დაწესებულებიდან მიიღო სასურველი ინფორმაცია,
ის მიიჩნევს, რომ სახელმწიფო უწყება კეთილსინდისიერად, კანონის ფარგლებში
მოქმედებს. ხოლო, როდესაც საჯარო დაწესებულება არ გასცემს ინფორმაციას,
საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნს უჩნდება განცდა, რომ სახელმწიფო სტრუქტურას
ეს საკითხი შეგნებულად აქვს გასაიდუმლოებული.

2. საჯარო ინფორმაცია

სზაკ-ი აღიარებს საჯარო დაწესებულებაში არსებული ინფორმაციის საჯაროობის

პრეზუმციას. საჯარო ინფორმაციის ცნების განმარტებისთვის გამოიყენება
ნეგატიური დათქმა, რომლის თანახმადაც საჯარო დაწესებულებაში არსებული
ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც არ მიეკუთვნება პერსონალურ მონაცემებს,
სახელმწიფო ან კომერციულ საიდუმლოებას არის საჯარო.

საჯარო დაწესებულებაში არსებული ნებისმიერი სახის ინფორმაცია, რომელიც არ

შეიცავს საიდუმლო მონაცემებს, რა თქმა უნდა, ხელმისაწვდომია ნებისმიერი
მოქალაქისათვის.

ზემოთ მოცემული დეფინიცია ადგენს საჯარო ინფორმაციის ფორმას. რაც შეეხება

მისი შინაარსის განსაზღვრის კრიტერიუმებს, ის კოდექსში არ არის მოცემული.
კანონმდებლის ასეთი მიდგომა მიუთითებს იმ გარემოებაზე, რომ საჯარო
ინფორმაციის ცნება არ საჭიროებს სპეციალურ განმარტებას, რამდენადაც საჯარო
დაწესებულებაში (ლეგალურ დეფინიციაში მოცემული ფორმით) არსებული
ნებისმიერი ინფორმაცია არის საჯარო, თუ ის არ მიეკუთვნება საიდულმო
ინფორმაციათა სახეს. იმისათვის რომ დავადგინოთ ინფორმაცია არის თუ არა
საჯარო, უნდა გამოირიცხოს მისი კუთვნილება გასაიდუმლოებული ინფორმაციის
კატეგორიისადმი.

სზაკ-ის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის „ მ“ ქვეპუნქტით, საჯარო ინფორმაცია

არის – ოფიციალური დოკუმენტი (მათ შორის, ნახაზი, მაკეტი, გეგმა, სქემა,

6
ფოტოსურათი, ელექტრონული ინფორმაცია, ვიდეო და აუდიო ჩანაწერები) ანუ
საჯარო დაწესებულებაში დაცული, აგრეთვე საჯარო დაწესებულების ან
მოსამსახურის მიერ სამსახურებრივ საქმიანობასთან დაკავშირებით მიღებული,
დამუშავებული, შექმნილი ან გაგზავნილი ინფორმაცია.

2.1 საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის სუბიექტები საქართველოში.

სზაკ-ის 37-ე მუხლის თანახმად, ყველას აქვს უფლება, მოითხოვოს საჯარო

ინფორმაცია საჯარო დაწესებულებაში წერილობითი განცხადების წარდგენის გზით.
საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის მიზნით განცხადების წარდგენის უფლება აქვს
ყველას - ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს. ეს უფლება ასევე შეუზღუდავად
ვრცელდება ბავშვზე.1ბავშვს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, მისი ასაკისა და
ინდივიდუალური შესაძლებლობის შესაბამისი განცხადების ფორმის გამოყენებით,
დააყენოს მოთხოვნა საჯარო დაწესებულებაში.

განცხადების წარდგენის უფლებამოსილება, თავის მხრივ, ავალდებულებს

ადმინისტრაციულ ორგანოს, დაინტერესებულ მხარეს დაეხმაროს, მათ შორის,
განცხადების შეტანის ეტაპზე.

განცხადების შინაარსთან დაკავშირებით უნდა აღინიშნოს, რომ აუცილებელი არ

არის, განმცხადებელმა ზუსტად აღწეროს მოთხოვნილი ინფორმაციის შინაარსი. ეს
ხშირად შეუძლებელიც არის, რამდენადაც განმცხადებელი არ იცნობს მოთხოვნილ
დოკუმენტს და მისი შინაარსის გასაცნობად ითხოვს მას. თუ ადმინისტრაციული
ორგანო ვერ ადგენს განმცხადებლის მოთხოვნის შინაარსს, ის ვალდებულია,
სამართლებრივი დახმარება გაუწიოს განმცხადებელს მოთხოვნის ფორმულირებაში.

აუცილებელი არ არის განცხადებაში მიეთითოს საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის

მოტივი და/ან მიზანი. ეს ის გამონაკლისი შემთხვევაა, როდესაც საკმარისია
ზოგადაბსტრაქტული ინტერესი. თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ განმცხადებელს არ
მოეთხოვება მოთხოვნის დასაბუთება, რაც უფრო სრულყოფილია განცხადება და
შეიცავს ამომწურავ ინფორმაციას (მოთხოვნილი ინფორმაციის აღწერას), მით უფრო
მაღალია ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფის ხარისხი.

7
 2.2 ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულება

საჯარო ინფორმაციის გაცემა ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულებას

წარმოადგენს. ეს ვალდებულება შეიძლება განიმარტოს, როგორც პოზიტიური
ვალდებულება, რომლითაც სახელმწიფოს ადამიანის უფლებების დაცვა ევალება.
საჯარო ინფორმაციის გაცემის ვალდებულება ვრცელდება ყველა ადმინისტრაციულ
ორგანოზე.

ნებისმიერი საჯარო ინფორმაცია ღიაა, გარდა კანონით გათვალისწინებული

შემთხვევებისა. ამგვარი შემთხვევებია საქართველოს კანონმდებლობით
გათვალისწინებული საიდუმლოების შემცველი მონაცემები, რომლის
გასაჯაროებამაც პირის ან პირთა განსაზღვრულ წრეს, ასევე, სახელმწიფოსა თუ
ზოგადად საზოგადოების ინტერესებს შეიძლება მიაყენოს ზიანი.

2.3 საჯარო ინფორმაციის გაცემა

სამართლიან და დემოკრატიულ სახელმწიფოში საჯარო ინფორმაციის გაცემა

სახელმწიფოს მიერ უმაღლეს ხარისხში უნდა იყოს აყვანილი. ინფორმაციის
თავისუფლების მომაწესრიგებელი სამართლის ნორმების უპირველესი დანიშნულება
სწორედ საჯარო დაწესებულების დავალდებულებაა, გასცეს შესაბამისი
დოკუმენტები.

სზაკ-ის მე-40 მუხლის თანახმად, საჯარო ინფორმაციის გაცემა უნდა მოხდეს

დაუყოვნებლივ ან არაუგვიანეს 10 დღისა. როდესაც ვსაუბრობთ ტერმინზე - საჯარო
ინფორმაციის დაუყოვნებლივ გაცემა, საჯარო ინფორმაციის დაუყოვნებლივ გაცემა

8
იმავე დღეს ან განცხადების რეგისტრაციიდან არა უგვიანეს მეორე დღეს
გულისხმობს.

მაგალითად, პირმა 2022 წლის 11 დეკემბერს საჯარო დაწესებულებაში ფოსტით

გააგზავნა წერილი და მოითხოვა საჯარო ინფორმაცია. საჯარო დაწესებულებაში
აღნიშნული განცხადება დარეგისტრირდა 13 დეკემბერს. 15 დეკემბერს საჯარო
დაწესებულებამ გამოაგზავნა პასუხი, რომელიც საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნს 18
დეკემბერს ჩაბარდა. ამ შემთხვევაში სახეზეა ვადების დაცვა.

2.4 უარი საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, საჯარო ინფორმაციის გაცემა დაუშვებელია, თუ იგი

საიდუმლო მონაცემებს შეიცავს. თუმცა, საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარი
აუცილებლად უნდა იყოს დასაბუთებული, სხვა შემთხვევაში სახეზე იქნება
სამართლებრივ საფუძველს მოკლებული პასუხი. საჯარო დაწესებულება
ვალდებულია საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმის შემთხვევაში დაიცვას
საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ვადები.

სზაკ-ის 41-ე მუხლის თანახმად, საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარი პირს

დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს. კანონმდებელი სიტყვაში - დაუყოვნებლივ,
გულისხმობს გონივრულ ვადებს, რომელიც სამ სამუშაო დღეს არ უნდა
აღემატებოდეს. ამგვარი ვარაუდის საფუძველია ამავე მუხლის მეორე ნაწილში
არსებული განმარტება, რომლის მიხედვითაც, საჯარო დაწესებულება საჯარო
ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმის მომენტიდან სამ დღეში განუმარტავს პირს
თავის უფლებებსა და გასაჩივრების წესს.

2.5 საჯარო დაწესებულების მიერ საჯარო ინფორმაციის გაცემის ანგარიშის

წარდგენა

სზა-ის 49-ე მუხლის საფუძველზე საჯარო დაწესებულებას გააჩნია ვალდებულება

საქართველოს პრეზიდენტსა და საქართველოს პარლამენტს წარუდგინოს საჯარო
ინფორმაციის გაცემის ანგარიშები, თუ რამდენი ინფორმაცია გაიცა მთელი წლის
მანძილზე საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნაზე, რამდენ პირს ეთქვა უარი საჯარო
ინფორმაციის მიწოდებაზე და სხვ.

9
  მუხლი 49. ანგარიშის წარდგენა და გამოქვეყნება
 
საჯარო დაწესებულება ვალდებულია ყოველი წლის 10 დეკემბერს საქართველოს
პარლამენტს, საქართველოს პრეზიდენტსა და საქართველოს პრემიერ-მინისტრს
წარუდგინოს, აგრეთვე „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ გამოაქვეყნოს
ანგარიში:
ა) საჯარო დაწესებულებაში შესული საჯარო ინფორმაციის გაცემისა და საჯარო
ინფორმაციაში შესწორების შეტანის მოთხოვნათა რაოდენობის შესახებ და
მოთხოვნაზე უარის თქმის თაობაზე მიღებულ გადაწყვეტილებათა რაოდენობის
შესახებ;
ბ) მოთხოვნის დაკმაყოფილების ან მოთხოვნაზე უარის თქმის შესახებ მიღებულ
გადაწყვეტილებათა რაოდენობის, გადაწყვეტილების მიმღები საჯარო მოსამსახურის
ვინაობის, აგრეთვე კოლეგიური საჯარო დაწესებულების მიერ საკუთარი სხდომის
დახურვის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების შესახებ;
გ) საჯარო მონაცემთა ბაზებისა და საჯარო დაწესებულებათა მიერ პერსონალური
მონაცემების შეგროვების, დამუშავების, შენახვისა და სხვისთვის გადაცემის შესახებ;
დ) საჯარო მოსამსახურეთა მიერ ამ კოდექსის მოთხოვნების დარღვევის
რაოდენობისა და პასუხისმგებელი პირებისთვის დისციპლინური სახდელების
დადების შესახებ;
ე) იმ საკანონმდებლო აქტების შესახებ, რომლებსაც საჯარო დაწესებულება
ეყრდნობოდა საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმისას ან კოლეგიური საჯარო
დაწესებულების სხდომის დახურვისას;
ვ) საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმის შესახებ მიღებული
გადაწყვეტილების გასაჩივრების თაობაზე;
ზ) საჯარო დაწესებულების მიერ ინფორმაციის დამუშავებასა და გაცემასთან,
აგრეთვე საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმის შესახებ მიღებული
გადაწყვეტილების ან კოლეგიური საჯარო დაწესებულების სხდომის დახურვის
თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრებასთან დაკავშირებული ხარჯების,
მათ შორის, მხარის სასარგებლოდ გადახდილი თანხების შესახებ.

3. საჯარო ინფორმაციის პროაქტიული გამოქვეყნება

საქართველოს ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში 2012 წელს განხორციელებული

ცვლილებების თანახმად საქართველოს კანონმდებლობაში დამკვიდრდა ახალი

10
ტერმინები, როგორიც არის „პროაქტიული გამოქვეყნება“ და „ელექტრონული
რესურსები".

სზაკ-ის 28-ე მუხლის II ნაწილის მიხედვით, საჯარო დაწესებულება ვალდებულია

უზრუნველყოს საჯარო ინფორმაციის პროაქტიული გამოქვეყნება შესაბამისი
კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით დადგენილი წესითა და პირობებით.

შესაბამისი კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით განსაზღვრული წესით

საზოგადოებრივი ინტერესის მატარებელი საჯარო ინფორმაციის ელექტრონულ
რესურსებზე განთავსება საჯარო დაწესებულების მიერ. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს,
რომ კანონმდებლებმა მკვეთრად განსაზღვრეს ის ფაქტი, რომ საჯარო ინფორმაციის
პროაქტიულად გამოქვეყნება არ ათავისუფლებს საჯარო დაწესებულებას იმავე ან
სხვა საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის შემთხვევაში მისი დადგენილი წესით გაცემის
ვალდებულებისგან. ანუ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ადმინისტრაციული ორგანომ
გამოაქვეყნა რაიმე სახის საჯარო ინფორმაცია საკუთარ ელექტრონულ რესურსებზე
(ვებ-გვერდზე) აღნიშნული არ ანთავისუფლებს მას ვალდებულებისგან გასცეს იგივე
დოკუმენტი დაინტერესებული პირის მიერ მისი წერილობითი ან ელექტრონული
ფორმით მოთხოვნის შემთხევაში.

ცვლილებების თანახმად, ადმინისტრაციულ ორგანოებში საჯარო ინფორმაციის

ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფაზე პასუხისმგებელ პირთან ერთად
ამავდროულად უნდა იყოს დადგენილი ინფორმაციის პროაქტიულ გამოქვეყნებაზე
პასუხისმგებელი საჯარო მოსამსახურეც. (სზაკ-ის 36-ე მუხლი)

საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განისაზღვრა პროაქტიული

გამოქვეყნების სტანდარტი უშუალოდ მთავრობის და სამინისტროების, აგრეთვე მათ
დაქვემდებარებაში არსებული საჯარო დაწესებულებებისთვის. ამავე დროს,
მთავრობის დადგენილებით დამტკიცებული პროაქტიულად გამოსაქვეყნებელი
საჯარო ინფორმაციის ნუსხა შედგენილია იმგვარად, რომ მაქსიმალურად იქნეს
უზრუნველყოფილი ადმინისტრაციული ორგანოების ფინანსური გამჭვირვალობისა
და სხვა საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა.
თუმცა, უნიფიცირებული ფორმის არ არსებობის პირობებში, აუცილებელია, რომ
მინიმუმამდე იქნეს დაყვანილი გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების
არაერთგვაროვანი პრაქტიკის დანერგვის საფრთხეები. აქედან გამომდინარე,
მნიშვნელოვნია, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანოებმა იხელმძღვანელონ მთვარობის
დადგენილებით განსაზღვრული ნუსხით.

4. საჯარო ინფორმაციის მიღების კანონიერი შეზღუდვა

11
 საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით მნიშვნელოვანი
განმარტებები მოცემულია სზაკ-ში.3 სზაკ-ში მოცემული დეფინიცია ადგენს, რომ
საჯარო ინფორმაცია ღიაა, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა და
დადგენილი წესით სახელმწიფო, კომერციული ან პროფესიული
საიდუმლოებისათვის ან პერსონალური მონაცემებისათვის მიკუთვნებული
ინფორმაციისა. აღნიშნული განმარტება მიუთითებს ინფორმაციის
ტრანსფორმირების მიმართულებას საიდუმლოებიდან საჯაროობისკენ. ამას
ადასტურებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18(2) მუხლიც, რომლის თანახმად,
ყველას აქვს უფლება, კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო დაწესებულებაში
მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან ოფიციალურ დოკუმენტს, გარდა იმ
შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიცავს კომერციულ ან პროფესიულ საიდუმლოებას ან
დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი
უსაფრთხოების ან სამართალწარმოების ინტერესების დასაცავად კანონით ან
კანონით დადგენილი წესით აღიარებულია სახელმწიფო საიდუმლოებად.

4.1 პერსონალური მონაცემების ცნება და არსი

„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის „ა“

ქვეპუნტის თანახმად, პერსონალური მონაცემი არის ნებისმიერი ინფორმაცია,
რომელიც უკავშირდება იდენტიფიცირებულ ან იდენტიფიცირებად ფიზიკურ პირს.
პირი იდენტიფიცირებადია, როდესაც შესაძლებელია მისი იდენტიფიცირება
პირდაპირ ან არაპირდაპირ, კერძოდ, საიდენტიფიკაციო ნომრით ან პირის
მახასიათებელი ფიზიკური, ფიზიოლოგიური, ფსიქოლოგიური, ეკონომიკური,
კულტურული ან სოციალური ნიშნებით. ზემოთ მოცემული პერსონალური
მონაცემების ლეგალური დეფინიციის მიზნებისთვის, აუცილებელი არ არის,
მონაცემთა სუბიექტის რეალურად იდენტიფიცირება, საკმარისია, ის იყოს
იდენტიფიცირებადი. პირი იდენტიფიცირებადია, თუ არსებობს საკმარისი
ელემენტები, რომელთა მეშვეობითაც შესაძლებელია მისი პირდაპირი ან ირიბი
იდენტიფიცირება. ვინაიდან ბევრი სახელი არ არის უნიკალური, პირის ვინაობის
დადგენას შეიძლება დასჭირდეს დამატებითი იდენტიფიკატორები სხვა პირთან
არევის თავიდან ასაცილებლად. იმ პირის იდენტიფიცირებისათვის, რომელსაც
კონკრეტული ინფორმაცია უკავშირდება, ზოგჯერ საჭიროა პირდაპირი და ირიბი
მახასიათებლების კომბინირება. ხშირად, ამ მიზნით, იყენებენ დაბადების ადგილსა
და თარიღს.

12
 პერსონალურ მონაცემთა დამუშავებისას, აუცილებელია, შემდეგი სტანდარტების
დაცვა: პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება უნდა იყოს სამართლიანი,
ხორციელდებოდეს კონკრეტული მიზნებით, შესაბამისი პირის თანხმობით ან
ლეგიტიმური საფუძვლით, რომელსაც ადგენს კანონმდებლობა. ადამიანებს ხელი
უნდა მიუწვდებოდეთ თავიანთ პერსონალურ მონაცემებზე და ჰქონდეთ მათი
გასწორების შესაძლებლობა. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის კანონმდებლობასთან
შესაბამისობას უნდა აკონტროლებდეს დამოუკიდებელი ორგანო (როგორიც,
საქართველოს შემთხვევაში, არის სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახური).

4.1.1. საჯარო დაწესებულებებში დაცული პერსონალური მონაცემები

ინფორმაციის თავისუფლებაზე საუბრისას აქტუალურია პერსონალური

მონაცემების დაცვის საკითხი.

საჯარო დაწესებულებები ისევე, როგორც კერძო კორპორაციები, ფლობენ დიდი

მოცულობით ინფორმაციას, რომელიც მოიცავს, როგორც ყველაზე „მარტივ“
ინფორმაციას - მაგალითად, დაბადების თარიღი, საცხოვრებელი ადგილი, ისე
ბევრად უფრო მნიშვნელოვან (სენსიტიურ) ინფორმაციას, როგორიცაა, მაგალითად,
სამედიცინო ჩანაწერები.

ინფორმაციის მოცულობა და კომპლექსურობა, რომელიც მუშავდება საჯარო და

კერძო დაწესებულებების მიერ, გაიზარდა ტექნოლოგიურ განვითარებასთან ერთად.
კერძოდ, კომპიუტერიზაციის პროცესმა მნიშვნელოვნად გააადვილა დიდი
მოცულობის ინფორმაციის გაცვლა დაწესებულებებს, ქვეყნებს, პირებს შორის.

თავისთავად არაფერია მიუღებელი იმაში, რომ სახელმწიფო ორგანოები და კერძო

დაწესებულებები ფლობენ პერსონალური მონაცემების შემცველ ინფორმაციას. ამ
ინფორმაციის გარეშე, ისინი ვერ შეძლებდნენ იმ მომსახურების გაწევას, რასაც
საზოგადოება ელოდება მათგან, ანუ ისინი ვერ შეძლებდნენ ადამიანის უფლებების
რეალიზებას. თუმცა, უპირობო მიდგომა, რომ სახელმწიფოს ხელში დიდი
რაოდენობით ინფორმაციის თავმოყრა ხდება საზოგადოების საკეთილდღეოდ, არის
სახელმწიფოსა და მოქალაქეებს შორის ურთიერთობის მოძველებული (და ძალიან

13
 არადემოკრატიული) ხედვა. თუ ადამიანები საჯარო დაწესებულებებს აწვდიან მათი
პერსონალური მონაცემების შემცველ ინფორმაციას, როგორიცაა, მაგალითად,
ვინაობა, მისამართი და დაბადების თარიღი, ეს ინფორმაცია არ ხდება საჯარო
დაწესებულებების საკუთრება. აღნიშნული ინფორმაცია, საჯარო
დაწესებულებისთვის გადაცემის მიუხედავად, ეკუთვნით მონაცემთა სუბიექტებს.

საჯარო და კერძო დაწესებულების მიერ კონკრეტული პირების შესახებ

ინფორმაციის ფლობა არის საზოგადოებრივი ცხოვრების ნორმალური მოვლენა.
იმავდროულად, ეს იწვევს სამართლიან წუხილს, რომ მესამე პირებმა ძალიან ბევრი
იციან მათი ყოველდღიური ცხოვრების შესახებ. ეს შიში ხშირად გამართლებულია
და სწორედ ამით არის განპირობებული ადამიანებისთვის მინიჭებული უფლება,
ჰქონდეთ ინფორმაცია იმის შესახებ, რა მონაცემებს ფლობს საჯარო დაწესებულება
მათ შესახებ. ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა არის ერთ-ერთი გზა იმის
უზრუნველსაყოფად, რომ პირის პირადი სფეროს ხელშეუხებლობა იქნას დაცული.

4.2 კომერციული საიდუმლოება

კომერციულ საიდუმლოებას მიკუთვნებული მონაცემები კომერციული საქმიანობის

წარმმართველი პირის ,,თეონა ნაჭყებია“. ამ კატეგორიაში არ შედის ინფორმაცია,
სახელისა და გვარის შესახებ. მაგალითად, კომერციულ საიდუმლოებად ვერ
ჩაითვლება კონკრეტული იურიდიული პირის დირექტორის, ან ხელმძღვანელის
სახელი. კომერციული საიდუმლოება მაშინ არის სახეზე, თუ იგი კერძო სამართლის
იურიდიული პირებისა და სხვა მეწარმეთა შესახებ არსებულ მონაცემებს შეიცავს.
ადმინისტრაციული ორგანოს შესახებ არსებული ინფორმაცია არ შეიძლება იყოს
საიდუმლოების შემცველი. აქედან გამომდინარე, თუ საჯარო დაწესებულება ამ
მიზეზით იტყვის უარს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე, პასუხი იქნება საქართველოს
კანონმდებლობის საწინააღმდეგო ხასიათის და საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნს
წარმოეშობა შეცილების მართლზომიერი უფლება.

მაგალითად, ქ.თბილისის მერიასა და ერთ-ერთ შპს-ს შორის ქალაქის გამწვანებაზე

გაფორმებული ხელშეკრულება არ შეიძლება წარმოადგენდეს კომერციულ
საიდუმლოებას.

სზაკ- ის 272-ე მუხლის I ნაწილის მიხედვით, კომერციული საიდუმლოებაა:

ინფორმაცია კომერციული ფასეულობის მქონე გეგმის, ფორმულის, პროცესის,

საშუალების თაობაზე ან ნებისმიერი სხვა ინფორმაცია, რომელიც გამოიყენება

14
საქონლის საწარმოებლად, მოსამზადებლად, გადასამუშავებლად ან მომსახურების
გასაწევად, ან/და რომელიც წარმოადგენს სიახლეს ან ტექნიკური შემოქმედების
მნიშვნელოვან შედეგს, აგრეთვე სხვა ინფორმაცია, რომლის გამჟღავნებამ შესაძლოა
ზიანი მიაყენოს პირის კონკურენტუნარიანობას.

4.3 პროფესიული საიდუმლოება

პროფესიული საიდუმლოება წარმოადგენს მონაცემთა ისეთ სახეს, რომელიც

პერსონალურ ან კომერციულ საიდუმლოებას შეიცავს და რომელიც პროფესიული
საქმიანობის შედეგად გამოვლინდა. პროფესიული საიდუმლოების მატარებელი არ
შეიძლება იყოს ადმინისტრაციული ორგანო. პროფესიული საიდუმლოება
მოწესრიგებულია „სიტყვისა და აზრის გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“
საქართველოს კანონით, რომლის პირველი მუხლის „ო“ ქვეპუნქტის მიხედვით ასეთ
ინფორმაციას მიეკუთვნება:

აღსარების საიდუმლოება, პარლამენტის წევრის, ექიმის, ჟურნალისტის,

უფლებადამცველის, დამცველის პროფესიულ საქმიანობასთან დაკავშირებით
განდობილი ინფორმაცია, აგრეთვე პროფესიული ინფორმაცია, რომელიც პირისათვის
ცნობილი გახდა კონფიდენციალობის დაცვის პირობით, მის მიერ პროფესიული
მოვალეობის შესრულებასას და რომლის გამჟღავნებამ შეიძლება ზიანი მიაყენოს
პირის პროფესიულ რეპუტაციას. ინფორმაცია, რომელიც არ არის სახელმწიფო
საიდუმლოება ან სხვა პირის პირადი ან კომერციული საიდუმლოება, ასევე
ინფორმაცია ადმინისტრაციული ორგანოს შესახებ არ წარმოადგენს პროფესიულ
საიდუმლოებას. მაგალითად, ჟურნალისტმა სამსახურეობრივი საქმიანობის დროს
კერძო წყაროდან მიიღო ინფორმაცია თანამდებობის პირის დანაშაულებრივი
საქმიანობის შესახებ. ჟურნალისტს აქვს სრული უფლება ათანამდებობის არ
გაამჟღავნოს წყაროს წარმომავლობა, რადგან ეს მისი პროფესიული საიდუმლოება
არის.

სზაკ-ის 273 მუხლი - პროფესიული საიდუმლოება:

პროფესიულ საიდუმლოებას მიეკუთვნება ინფორმაცია, რომელიც წარმოადგენს

სხვის პერსონალურ მონაცემებს ან კომერციულ საიდუმლოებას და პირისათვის
ცნობილი გახდა პროფესიული მოვალეობის შესრულებასთან დაკავშირებით.

15
პროფესიული საიდუმლოება არ შეიძლება იყოს ისეთი ინფორმაცია, რომელიც არ
წარმოადგენს სხვა პირის პერსონალურ მონაცემებს ან კომერციულ საიდუმლოებას.

4.4 სახელმწიფო საიდუმლოება

სახელმწიფო საიდუმლოების შესახებ, საქართველოს კანონის პირველი მუხლის

პირველი პუნქტის მიხედვით, სახელმწიფო საიდუმლოება არის – „ინფორმაციის
სახეობა, რომელიც მოიცავს სახელმწიფო საიდუმლოების შემცველ მონაცემებს
თავდაცვის, ეკონომიკის, საგარეო ურთიერთობის, დაზვერვის, სახელმწიფო
უსაფრთხოების და მართლწესრიგის დაცვის სფეროებში, რომელთა გამჟღავნებას ან
დაკარგვას შეუძლია ზიანი მიაყენოს საქართველოს ან საერთაშორისო
ხელშეკრულებებისა და შეთანხმებების მონაწილე მხარის სუვერენიტეტს,
კონსტიტუციურ წყობილებას, პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ინტერესებს, რაც ამ
კანონით ან/და საერთაშორისო ხელშეკრულებით ან შეთანხმებით დადგენილი წესით
აღიარებულია სახელმწიფო საიდუმლოებად და ექვემდებარება სახელმწიფო დაცვას.“
ასეთი სახის მონაცემებს წარმოადგენს თავდაცვის, ეკონომიკის და საგარეო
ურთიერთობების, დაზვერვის, სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის
დაცვის სფეროში არსებული საკითხები.

4.5 აღმასრულებელი პრივილეგია

თანამდებობის პირის მიერ გადაწყვეტილებათა მომზადების პროცესში მონაწილე

სხვა საჯარო მოსამსახურეთა (გარდა სახელმწიფო პოლიტიკური თანამდებობის
პირებისა) ვინაობა დაცულია გამხელისაგან აღმასრულებელი პრივილეგიით.

იმ შემთხვევაში, თუ საჯარო დაწესებულებაში კონკრეტულ საკითხზე

მიმდინარეობს მსჯელობა, გადაწყვეტილების გამოქვეყნების შემდეგ მასში მონაწილე
პირთა ვინაობა ყოველთვის არ ხდება საჯარო. ასეთი ინფორმაციის მესამე პირის მიერ
მოთხოვნის შემთხვევაში (იგულისხმება მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების
მოთხოვნა), საჯარო დაწესებულება ვალდებულია გაასაიდუმლოოს იგი.
გამონაკლისია შემთხვევა, როდესაც გადაწყვეტილების მომზადებაში მონაწილეობა
მიიღო უშუალოდ თანამდებობის პირმა.

16
 ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია, ერთმანეთისგან გაიმიჯნოს პროფესიული საიდუმლოება
და აღმასრულებელი პრივილეგიით დაცული ინფორმაცია. აღმასრულებელი
პრივილეგიის დაცვის ობიექტს იმ საჯარო მოხელეთა ვინაობა წარმოადგენს,
რომლებიც უშუალოდ მონაწილეობდნენ გადაწყვეტილების მომზადების პროცესში.
პროფესიული საიდუმლოება კი მიემართება სხვის პერსონალურ მონაცემებს ან
კომერციულ საიდუმლოებას, რომელიც პირისათვის ცნობილი გახდა პროფესიული
მოვალეობის შესრულებასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, ამ ორი ერთმანეთისგან
აბსოლუტურად განსხვავებული შინარსის მქონე დაცული ინფორმაციის პროფესიული
საიდუმლოების ქვეშ მოქცევა არ შეიძლება ჩაითვალოს მიზანშეწონილად.
სასურველია შენარჩუნებული იქნეს მოქმედი წესი, რომლის თანახმად, პროფესიული
საიდუმლოება და აღმასრულებელი პრივილეგიით დაცული ინფორმაცია
ერთმანეთისგან გამიჯნულია.

5. სასამართლო პრაქტიკა:

საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი კეკენაძე, ნინო კვეტენაძე და ბესიკი

გვენეტაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

ზემოაღნიშნულ საქმეში სადავო ნორმაა, საქართველოს ზოგადი

ადმინისტრაციული კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის
სიტყვების „გარდა პოლიტიკური და რელიგიური გაერთინებისა“ ის ნორმატიული
შინაარსი, რომელიც კრძალავს სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის
ბიუჯეტის სახსრებიდან დაფინანსების ფარგლებში რელიგიური და პოლიტიკური
გაერთიანებიდან საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვას.

მოსარჩელეთა განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლი იცავს

ინფორმაციის თავისუფლებას, მათ შორის ინფორმაციის გამოთხოვის უფლებას
სახელმწიფო დაწესებულებიდან. აღნიშნული მუხლი არამარტო
ნეგატიური ,არამარტო პოზიტიური შინაარსის მატარებელია და აკისრებს

17
სახელმწიფოს საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის გამჭირვალე, დემოკრატიული
სამართლებრივი სივრცის შექმნის ვალდებულებას. უდავოა, რომ ზემოხსენებული
ორგანიზაციები არ ახორციელებენ საჯარო ადმინისტრირებას, მაგრამ მათზე უნდა
გავრცელდეს საჯარო ინფორმაციის თავისუფლების რეგულაციები სახელმწიფო და
ადგილობრივი თვითმმართველობის დაფინანსების ფარგლებში. კონსტიტუციის 41-
ე მუხლით განსაზღვრული ტერმინი სახელმწიფო დაწესებულება ფართოდ უნდა
იყოს განმარტებული, რადგან იგი მიბმულია ინფორმაციის გამოთხოვის მიზანზე.
ხოლო, როგორც სახელმწიფო ორგანოთა საქმიანობის, ისე სახელმწიფო
დაფინანსების საზოგადოებრივი კონტროლი ინფორმაციის გამოთხოვის სახით,
სწორედ ინფორმაციის თავისუფლების დაცულ სფეროში ექცევა. რელიგიური და
პოლიტიკური ორგანიზაციების ადმინისტრაციული ორგანოს, შესაბამისად საჯარო
დაწესებულების ცნებიდან ამოღება და უკრძალავს მოსარჩელეებს ასეთი
ორგანიზაციებიდან სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის
დაფინანსების ფარგლებში საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვას. ამიტომაც,
გასაჩივრებული ნორმებით მოსარჩელეებს ეზღუდებათ კონსტიტუციის 41-ე
მუხლით დაცული უფლება-ინფორმაციის თავისუფლება.

მოსარჩელეები ითხოვენ: 1) საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის

მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუქნტის სიტყვების „გარდა პოლიტიკური
და რელიგიური გაერთინებისა“ იმ ნორმატიული შინაარსის გაუქმებას, რომელიც
კრძალავს სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმართველობის დაფინანსების
ფარგლებში რელიგიური და პოლიტიკური გაერთიანებიდან საჯარო ინფორმაციის
გამოთხოვას; 2) ამავე კოდექსის 27-ე მუხლის "ა" პუნქტის სიტყვების „კერძო
სამართლის“ გაუქმებას საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლთან მიმართებით.

სადავო ნორმების მეშვეობით რელიგიური ორგანიზაციებიდან და პოლიტიკური

გაერთიანებებიდან საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის ბლანკეტური
შეუძლებლობით ჩნდება გაუმჭვირვალობის სივრცე. ასეთი ორგანიზაციების
დაფინანსება ვერ ექცევა მოქალაქეთა კონტროლს ქვეშ, რაც გამორიცხავს პირთა მიერ
სათანადო დისკუსიების გამართვასაც. საზოგადოების მიერ იმის გაკონტროლება, თუ
რა მიზნით დაიხარჯა სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის
ბიუჯეტიდან გაცემული თანხა, უზრუნველყოფს სწორედ დემოკრატიული
პროცესების წარმართვას. ბოლო წლების განმავლობაში სახელმწიფო აფინანსებდა
სხვადასხვა პოლიტიკურ და რელიგიურ ორგანიზაციას. მაგალითისათვის, 2002
წლიდან 2013 წლამდე საქართველოს ავტოკეფალური მართლმადიდებელი
ეკლესიისადმი სახელმწიფოს მიერ გაწეული დაფინანსება აღწევს 200 მილიონს
ლარს: 2002-2013 წლებში ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს
საპატრიარქოსათვის გამოყოფილმა პირდაპირმა დაფინანსებამ 160,672,200 ლარი
შეადგინა; 2013 წელს ამავე ეკლესიამ სახელმწიფოსაგან 25 მილიონამდე დაფინანსება
მიიღო; 2002 წლიდან 2013 წლამდე ადგილობრივი მუნიციპალიტეტების მიერ
საქართველოს საპატრიარქოსათვის გამოყოფილი თანხა 16 მილიონამდე ლარს

18
შეადგენს [http://transparency.ge/blog/mokle-mimokhilva-sakartvelos-sapatriarkos-
dapinansebis-shesakheb].

სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებას იღებენ სხვა რელიგიური ორგანიზაციები

და პოლიტიკური პარტიებიც. არსებული რეგულაციით, მოქალაქეებს უწევთ
სპეკულაცია, თუ რაში დაიხარჯა სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოყოფილი თანხები,
რადგან მათ სზაკ-ის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუქნტის ჩანაწერის გამო
(გარდა პოლიტიკური და რელიგიური გაერთინებისა) და საჯარო დაწესებულების
ცნებიდან ამ ორგანიზაციათა ამორიცხვით არ აქვთ შესაძლებლობა, მიიღონ
ინფორმაცია აღნიშნული თანხის დახარჯვის შესახებ.

დასკვნა: ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელეები ითხოვენ

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი
ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის სიტყვების „გარდა პოლიტიკური და რელიგიური
გაერთინებისა“ იმ ნორმატიული შინაარსის გაუქმებას, რომელიც კრძალავს
სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმართველობის დაფინანსების ფარგლებში
რელიგიური და პოლიტიკური გაერთიანებიდან საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვას;
ასევე ამავე კოდექსის 27-ე მუხლის "ა" პუნქტის სიტყების „კერძო სამართლის“
გაუქმებას კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველ პუნქტთან წინააღმდეგობის გამო.

აღსანიშნავია, რომ სასამართლომ არ მიიღო სარჩელი არსებითად განსახილველად.

საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად,
„კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის
აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი
მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან
დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად
ცნობას” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის
N1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე
საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). აღნიშნულიდან გამომდინარე,
მოსარჩელე ვალდებულია დაასაბუთოს, რომ სადავო ნორმიდან მომდინარე
შეზღუდვა მიემართება საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველ პუნქტს.
საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად,
„საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს კანონით დადგენილი წესით
გაეცნოს სახელმწიფო დაწესებულებებში მასზე არსებულ ინფორმაციას, აგრეთვე, იქ
არსებულ ოფიციალურ დოკუმენტებს, თუ ისინი არ შეიცავენ სახელმწიფო,
პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას“. აღნიშნულიდან გამომდინარე,
კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს სახელმწიფო
დაწესებულებებში დაცული ოფიციალური დოკუმენტების გაცნობის უფლებას,
შესაბამისად, უნდა შეფასდეს საბიუჯეტო სახსრებიდან დაფინანსების მიმღები

19
რელიგიური გაერთიანებები წარმოადგენენ თუ არა საჯარო დაწესებულებებს
საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მიზნებისათვის.

კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისათვის საჯარო

დაწესებულებად უნდა განვიხილოთ ორგანიზაცია, რომელიც ემსახურება
სახელმწიფო ამოცანების შესრულებას, ახორციელებს საჯარო უფლებამოსილებას.
იურიდიული პირი საჯარო დაწესებულებად შეიძლება ჩაითვალოს იმ შემთხვევაში,
თუ იგი სახელმწიფო ფუნქციებს ასრულებს, საჯარო სამართლებრივ
უფლებამოსილებას ახორციელებს კონსტიტუციით ან/და კანონით დადგენილ
ფარგლებში ან/და კონსტიტუციითა და კანონით დადგენილი წესით მასზე ხდება
ამა თუ იმ სახელმწიფო ფუნქციის დელეგირება, მიუხედავად იმისა, იღებს თუ არა
ეს ორგანიზაცია დაფინანსებას სახელმწიფო ბიუჯეტიდან. ეს არ გამორიცხავს
საჯარო დაწესებულებად ისეთი იურიდიული პირის დაკვალიფიცირებას,
რომელშიც სახელმწიფო წილობრივად მონაწილეობს, მათ შორის, მისი
დაფინანსების გზით.

მოცემულ შემთხვევაში საქართველოს საპატრიარქო არ ახორციელებს საჯარო

უფლებამოსილებებს, სახელმწიფოს მხრიდან მასზე ასევე არ მომხდარა რომელიმე
სახელმწიფო ფუნქციის დელეგირება, მათ შორის, მისთვის გადაცემული
სახელმწიფო დაფინანსების ფარგლებში. მოსარჩელე არ მიუთითებს არც ერთ
სამართლებრივ ნორმაზე, რომლის საფუძველზეც რელიგიური დაწესებულების
საჯარო სამართლებრივი უფლებამოსილებით აღჭურვა ხდება ან/და ამ
უფლებამოსილების განხორციელების წესი და ფარგლები განისაზღვრება.

ამავე დროს აღსანიშნავია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის

პირველი პუნქტის თანახმად, “სახელმწიფო აცხადებს რწმენისა და აღმსარებლობის
სრულ თავისუფლებას, ამასთან ერთად აღიარებს საქართველოს სამოციქულო
ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაკუთრებულ როლს
საქართველოს ისტორიაში და მის დამოუკიდებლობას სახელმწიფოსაგან“.
აღნიშნული დანაწესი აღიარებს საქართველოს საპატრიარქოს დამოუკიდებლობას
სახელმწიფოსაგან, რითაც განამტკიცებს სახელმწიფოსა და ეკლესიას შორის
სეკულარიზმსა და ურთიერთ საქმეებში ჩაურევლობას. შესაბამისად, კონსტიტუცია
მიზნად ისახავს, სახელმწიფო ორგანოების ფუნქციონალურ გამიჯვნას რელიგიური
დაწესებულების საქმიანობიდან. ამ ფონზე, რა თქმა უნდა, კონსტიტუციის არსისა
და მიზნიდან არ გამომდინარეობს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველ პუნქტში
მითითებული სახელმწიფო დაწესებულების ქვეშ რელიგიური გაერთიანებების
მოაზრება.

ამავე დროს გასაზიარებელია მოსარჩელის არგუმენტი, რომლის თანახმადაც, მას

უნდა ჰქონდეს ინფორმაცია სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯვის შესახებ, რაც

20
 სახელმწიფო ორგანოთა მიერ ამ ინფორმაციის მიწოდების ვალდებულებაზე
მიუთითებს, მათ შორის, რელიგიური ორგანიზაციებისთვის გადაცემულ
დაფინანსებასთან დაკავშირებით. აღნიშნული წარმოადგენს დემოკრატიული
სახელმწიფოს კონსტიტუციური პრინციპიდან განუყოფელ, ღია მმართველობის
უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანეს წინა პირობას. საქართველოს კონსტიტუციის
41-ე მუხლით დაცული უფლება მიემართება სახელმწიფოს და მისი რეგულირების
ქვეშ ვერ მოვიაზრებთ სახელმწიფოსგან დამოუკიდებელი რელიგიური
გაერთიანებების ვალდებულებას ოფიციალური დოკუმენტების ხელმისაწვდომობის
უზრუნველყოფაზე. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლომ
დაუსაბუთებელად მიიჩნია სადავო ნორმების კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველ
პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნობის მოთხოვნა, რომლის
ფარგლებშიც, მოსარჩელე მიზნად ისახავს, მიაღწიოს რელიგიური
დაწესებულებების დავალდებულებას ამა თუ იმ ინფორმაციის გაცემაზე. ყოველივე
ზემოთქმულიდან გამომდინარე, სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც
შეეხება სზაკ-ის 27-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის სიტყვების „კერძო სამართლის“
არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველ
პუნქტთან მიმართებით, N618 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელად
მიიჩნია და ჩათვალა, რომ არსებობდა მისი არსებითად განსახილველად არმიღების
„საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16
მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტითა და მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით
გათვალისწინებული საფუძველი.

დასკვნა:

როგორც განვიხილეთ, საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, დემოკრატიული

სახელმწიფოს ნებისმიერ მოქალაქეს აქვს უფლება გაეცნოს საჯარო დაწესებულებებში
არსებულ ყოველ ინფორმაციას, თუ ისინი რა თქმა უნდა, არ შეიცავენ სახელმწიფო,
კომერციულ ან პროფესიულ საიდუმლოებას. ასევე წინამდებარე თემაში აღინიშნა,
რომ საჯარო დაწესებულებებიც თავის მხრივ, ვალდებული არიან უზრუნველყონ
საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა, როგორც ეს შეესაბამება თავისუფალი და
დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპებს. ასევე აღინიშნა, რომ თითოეულ
მოქალაქეს, საქართველოს კანონმდებლობით, აქვს უფლება თავად აირჩიოს
ინფორმაციის მიღების ფორმა. ასევე აღვნიშნეთ, რომ საჯარო ინფორმაცია, რა თქმა

21
უნდა, თუ ის არ წარმოადგენს სახელმწიფო ან სხვა სახის საიდუმლოებას, უნდა გაიცეს
მოქალაქეებზე დაუყოვნებლივ. მაშინ, როცა ინფორმაციის გაცემა მოითხოვს
გარკვეული დოკუმენტების მოძიებას და შესაბამის დამუშავებას, ინფორმაცია
აუცილებლად უნდა გაიცეს არაუგვიანეს ათი დღის განმავლობაში.

მიუხედავად ამისა, ქვეყანაში დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, ასევე

საკანონმდებლო ნორმების არსებობისა, ვიცით, რომ სახელმწიფო
დაწესებულებებიდან საჯარო ინფორმაციის მიღება ყოველთვის არ არის მარტივი,
როგორც ეს ერთი შეხედვით ჩანს. ვიცით, რომ საჯარო დაწესებულებების
დამოკიდებულება საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის საკითხებისადმი
არაერთგვაროვანია. საჯარო ინფორმაციას, რომელსაც ერთი ადმინისტრაციული
ორგანო დაუბრკოლებლად გასცემს, შეიძლება მეორე ადმინისტრაციულმა ორგანომ
საიდუმლო ინფორმაციად მიიჩნიოს და ამ მოტივით შეზღუდოს საჯარო
დოკუმენტების ხელმისაწვდომობა, რაც გვაძლევს საშუალებას დავასკვნათ, რომ
პრაქტიკაში მოქმედი საკანონმდებლო ნორმების განსხვავებული ინტერპრეტირება
ხდება.

სამწუხაროდ, აღმოჩნდა, რომ დღევანდელი მონაცემებით, საქართველოში არსებულ

სასამართლოებში ინფორმაციის თავისუფლების სხვადასხვა საკითხზე შეტანილი
სარჩელის უმრავლესობა არაა დაკმაყოფილებული, რაც იძლევა იმის შთაბეჭდილებას,
რომ სასამართლო სისტემა უფრო მეტ ლოიალურობას იჩენს საჯარო
დაწესებულებების მიმართ, ვიდრე მათთან მოდავე ფიზიკურ თუ იურიდიულ
პირების მიმართ. ყოველივე ეს კი შეუსაბამობაში მოდის დემოკრატიული
სახელმწიფოს პრინციპებთან და ვალდებულებებთან, ვინაიდან თითოეული საკითხი
რომელიც შეტანილია სასამართლოში, უნდა გადაწყვიტოს საქართველოს
კონსტიტუციის პრინციპებზე დაყრდნობით და მოქმედი კანონმდებლობის
შესაბამისად.

საზოგადოება უფრო მეტად უნდა იყოს ინფორმირებული იმასთან დაკავშირებით,

რომ გარკვეულ სიტუაციაში როგორ უნდა მოიქცეს. სწორედ ზემოთ აღნიშნული
პრობლემის გადასაწყვეტად აუცილებელია ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის
საკითხებისადმი საზოგადოებრივი ინტერესის გაღვივება, მოქალაქეების ცოდნის
არეალის გაფართოება და ამ გზით მათი აქტიური ჩართვა ინფორმაციის
თავისუფლების განვითარებაში. ყოველივე ეს კი ხელს შეუწყობს საჯარო
დაწესებულებების გამჭვირვალედ საქმიანობასა და ზოგადად საქართველოში კარგი
მმართველობის დამკვიდრებას.

22
 გამოყენებული ლიტერატურა:

1.საქართველოს კონსტიტუცია;

2.საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი;

3.საქართველოს კანონი ,,პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ’’;

4.ადმინისტრაციული სამართლის დამხმარე სახელმძღვანელო, პ.ტურავა და

ნ.წკეპლაძე, თბ.საქართველოს გაეროს ასოციაციის პუბლიკაცია, 2005 წელი;

5.პ.ტურავა - ზოგადი ადმინისტრაციული სამართალი;

6.პაატა ტურავა, ანა ფირცხალაშვილი, ეკატერინე ქარდავა - ადმინისტრაციული

წარმოება საჯარო სამსახურში;

7.საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს №1/1/618 გადაწყვეტილება.

23