გურამ თავართქილაძის სახელობის თბილისის სასწავლო უნივერსიტეტი

საჯარო ინფორმაციის გაცემის

სამართლებრივი რეგულირება

თემის ავტორი :

დავით ლორთქიფანიძე

თემის ხელმძღვანელი

გიორგი ხუნაშვილი

თბილისი

2018

1
შესავალი..........................................................................................................................................3

ინფორმაციის თავისუფლება .......................................................................................................4

2.1 ინფორმაციის თავისუფლების სამართლებრივი საფუძვლები .......................................6

2.1.1 საკანონმდებლო ნორმების სამართლებრივი ანალიზი

2.1.2 საქართველოს კონსტიტუციის მუხლების ურთიერთმიმართება ინფორმაციის

თავისუფლების კუთხით ..............................................................................................................10

2.2 ინფორმაციის გაცემა , როგორც საჯარო დაწესებულების ვალდებულება.....................14

2.2.1 საჯარო ინფორმაციიის გაცემაზე უფლებამოსილი სუბიექტები...................................16

2.2.2 ინფორმაციის გამოთხოვის უფლების მქონე სუბიექტები ..............................................18

2.2.3 საჯარო ინფორმაციის რეესტრი...........................................................................................20

2.2.4 საჯარო ინფორმაციის სავალდებულო გამოქვეყნება.......................................................24

2.3 ღია და დახურული საჯარო ინფორმაცია ................................................................................28

3. საჯარო ინფორმაციის გაცემა ........................................................................................................40

3.1 სრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაცია..................................................................41

3.2 არასრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაცია...........................................................43

3.3 სამართლებრივი საფუძვლის არმქონე უარი საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე................45

3.4 უმოქმედობბა/იგნორირება.........................................................................................................47

4. დასკვნა...............................................................................................................................................4 8

გამოყენებული აბრევიაყურების ნუსხა: ..........................................................................................52

გამოყენებული ლიტერატურა :...........................................................................................................53

2
შესავალი

საჯარო ინფორმაციის მიღება დღესდღეობით ძალზე აქტუალურ

თემას წარმოადგენს, საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის თანახმად
ყველა ადამიანს აქვს შესაძლებლობა , მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია
თუმცა, ეს იმას არ ნიშნავს , რომ ინფორმაციის თავისუფლება აბსოლუტური
და შეუზღუდავი უფლებაა . იგი შეიძლება შეიზღუდოს სხვადასხვა
საშუალებით . შეზღუდვის ფარგლები კი განსაზღვრულია როგორც
კონსტიტუციით, ასევე ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით
,,სახელმწიფო საიდუმლოების შესახებ ’’ საქართველოს კანონითა და
,, პერსონალურ მონაცემთ დაცვის შესახებ ’’ საქართველოს კანონით .
იმის გათვალისწინებით , რომ ,, დემოკრატიუალი მმართველოსბის
უმთავრეს პრინციპს და დანიშნულებას ხალხის ნების და საზოგადოების
მოთხოვნილებების განხორციელება წარმოადგენს , სახელმწიფოს ერთ-
ერთი მთავარი პრიორიტეტი განათლებული და ინფორმირებული
საზოგადოების ჩამოყალიბება უნდა იყოს ’’
საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით ყველას აქვს უფლება
მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია , თუმცა , რეალურად ინფორმაციის გაცემა ,
ყოველთვის კანონმდებლობით გათვალისწინებული წესის დაცვით არხდება .
ინფორმირებული საზოგადოება დემოკრატიული სახელმწიფოს
ინდიკატორია . რაც უფრო მაღალია ინფორმირებულობის დონე
საზოგადოებაში , მით უფრო მაღალია დემოკრატიის ხარისხი . არ შეიძლება
ინფორმირებული ვაკუუმის შექმნა ხელოვნურად . აღნიშნული იწვევს ნდობის
დაკარგვას სახელმწიფოსა და ამ უკანასკნელის მიერ განხორციელებული
ქმედებების მიმართ . „ ინფორმაცია დემოკრატიის ჟანგბადია . თუ ხალხმა
არ იცის რახდება საზოგადოებაში , თუ მმართველთა ქმედებები
დაფარულია მათთვის , მაშინ მათ არ შეუძლიათ მონაწილეობის მიღება
ამ საზოგადოებაში მიმდინარე მოვლენებში . ამასთან , ინფორმაცია
მხოლოდ ხალხისათვის არ არის აუცილებელი - ის კარგი
მმართველობის უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია .’’
საზოგადოებასდ გააჩნია მაკონტროლებელი ფუნქცია. ინფორმაციის
გამოთხოვა საჯარო დაწესებულებისგან ამ ფუნქციის ერთგვარი გარანტია .
ინფორმაციის თავისუფლება ემსახურება ხელისუფლების
ანგარიშვალდებულებას საზოგადოების წინაშე , მთავრობის საქმიანობის
მაქსიმალურ გამჭირვალობას , საბიუჯეტო ხარჯების ღიაობას იმ
კუთხით , რაც აუცილებელი და სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა
ქვეყნისთვის . კანონმდებლობა განსაზღვრავს აღნიშნულ ურთიერთობებს
ნათლად აყალიბებს ინმ ინფორმაციის სახეებს , რომლის გაცემაც

3
დაუშვებელია . იმისათვის რომ დაინტერესებულმა პირმა დაიკმაყოფულოს
ინტერესი და საზოგადოებაში არ გაჩნდეს ეჭვი რომ საჯარო
დაწესებულების წარმომადგენელს არ გააჩნია შესაბამისი სამართლებრივი
ცოდნა კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით ან არღვევს
კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს , უარი ინფორმაციის გაცემაზე
უნდა იყოს დასაბუთებული და სამართლებრიივი საფუძვლის მქონე .
მოცემული თემის კვლევა აუცილებელი და ამავდროულადფ საინტერესოა
იმ კუთხითაც, რომ პრაქტიკა არაერთგვაროვანია . არსებობს ისეთი
შემთხვევებიც როდესაც საჯარო დაწესებულება ან არ ასრულებს ნაკისრ
ვალდებულებებს და არ გასცემს საჯარო ინფორმაციას ან სახეზეა
დასაბუთებული უარი მაშინ, როცა ინფორმაციის გაცემაზე უარის
საფუძველი რეალურად არ არსებობს .

დემოკრატიულ სახელმწიფოში მნიშვნელოვანია მოქალაქემ

თავი იგრძნოს საზოგადოების სრულფასოვან წევრად . ამისათვის საჭიროა
ჯანსაღი გარემოს შექმნა .
თემის მიზანია გამოიკვლიოს საჯარო ინფორმაციის არსი და
მნიშვნელობა , როგორც ხდება საჯარო ინფორმაციის გაცემის
უზრუნველყოფა საქართველოში .
აღნიშნულ მიზანს ემსახურება კვლევისათვის გამოყენებული
ინფორმაციულ - შემეცნებითი , ანალიზისა და შედარებითი კვლევის
მეთოდები . განხილული იქნება სასამართლო პრაქტიკის
თავისებურებები .
თემის კვლევის შედეგად ნათელი გახდება საჯარო ინფორმაციის
არსთან და ამ უკანასკნელის გაცემასთან დაკავშირებული პრობლემური
საკითხების არსებობა. სასამართლო პრაქტიკის განხილვა კიდევ
ერთხელ ნათელჰყოფს იმ სირთულეებს , რაც საჯარო ინფორმაციის
გაცემას და ამის შესახებ არაერთგვაროვან პრაქტიკას უკავშირდება .
გამოყენებული კვლევის მეთოდების შედეგად კიდევ ერთხელ
წარმოჩინდება აღნიშნული საკითხის აქტუალობა. განხილული იქნება
საქართველოს რეალობა ინფორმაციის თავისუფლებასთან მიმართებაში
და საჯარო ინფორმაციის გაცემის უზრუნველყოფის გზები .

2.ინფორმაციის თავისუფლება
ინფორმაციის თავისუფლება თავისი არსით მეტად მნიშვნელოვანია
ვინაიდან ახალი დემოკრატიის პირობებში , როდესაც თანდათან ინერგება

4
ხელისუფლების საზოგადოებასთან ღია ურთიერთობის კულტურა და
განახლდა საზოგადოებრივ ურთიერთობათა სფერო , ამ საკითხს დიდი
ყურადღება ეთმობა . „ ინფორმაციული კანონმდებლობა და სხვა არაფერია ,
თუ არა ინფორმაციული უსაფრთხოებისს სამართლებრივი

უზრუნველყოფა .’’ ინფორმაციის თავისუფლების ინსიტუტი ერთგვარი

საშუალებაა საზოგადოებისთვის გააკონტროლოს სახელმწიფო
ხელისუფლების ესა თუ ის ქმედება და გადაწყვეტილება . „ ნებისმიერი
ტოტალიტარული რეჟიმი წარმატებულად ფუნქციონირებს მაშინ, როცა
საზოგადოება მოკლებულია სრულყოფილ , ზუსტა და დროულ
ინფორმაციას და მხოლოდ ხელისუფლემის მიერ შექმნილი მითითებებით
იკვებება .’’ ხალხის მხირად კონტორლი კი ვერ განხორციელდება , თუ
საზოგადოება ინფორმაციულ ვაკუუმში იარსებებს . დემოკრატიული
სისტემის სრულყოფილად ფუნქციონირებისათვის „ სასიცოცხლოდ
აუცილებელია , საზოგადოებას ხელი მიუწვდებოდეს სახელისუფლებო
დაწესებულებებში დაცულ ინფორმაციაზე. ‘’ აღნიშნული ქმედება
შეიძლება მოვიაზროთ როგორც ხელისუფლების შებოჭვის ერთ- ერთი
თანამედროვე საშუალება .
იმისათვის რომ საზოგადოება ნდობით განეწყოს სახელმწიფოსა და
ამ უკანასკნელის მიერ განხორციელებული ქმედებების მიმართ
აუცილებელია იგი თავს გრძნობდეს დაცულად . აღნიშნული
შესაძლებელია იმ შემთხვევაში , როდესაც საზოგადოება მაქსიმალურად
არის ინფორმირებული ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებზე და ფლობს
ადეკვატურ ინფორმაციას .
ინფორმაციის თავისუფლებასთან მიმართებით საყურადღებოა
ინგლისური არასამთავრობო ორგანიზაცია „ article 19 ‘’- ის მიერ
შემუშავებული ინფორმაცისს თავისუფლების სახელმძღვანელო
პრონციპები , რომელთა დაცვააც პრიორიტეტულია ყველა
სახელმწიფოსთვის .
მაქსიმალური ღიაობა , გულისხმობს რომ საჯარო დაწესებულებაში
დაცული საჯარო ინფორმაცია ღიაა და არსებობს იმის პრეზუმფცია ,რომ
ნებისმიერ შემთხვევაში აღნიშნული ინფომრაცია ხელმისაწვდომი უნდა
გახდეს დაინტერესებული პირისათვის . ტერმინი „ ინფორმაცია ‘’
აერთიანებს ყველა სახის ინფორმაცია , რომელსაც საჯარო
დაწესებულება დლობს , მიუხედავად მისი ფორმისა , მიღებისა და წყაროს
მითითებისა . „საჯარო დაწესებულება ‘’ კი მოიცავს ხელისუფლების
ყველა განშტოებას ( ადგილობრივი მთავრობისა და არჩეული
ორგანოების ჩათვლით )

5
ისეთ დაწესებულებებს , რომლებიც კანონით მინიჭბული მანდატით
ფუნქციონირებენ , კორპორაციებს , კვაზი სასამართლო ორგანიზაციებს
იურიდიულ და კერძო ორგანიზაციეებს , რომლებიც საზოგადოებრივ ფუნქციებს
ასრულებენ .

2.1 ინფორმაციის თავისუფლების სამართლებრივი საფუძვლები

საქართელოს კონსტიტუცია ინფორმაციის თავისუფლებას
გამორჩეულ ადგილს ანიჭებს და დიდ ყურადღებას უთმობს . ამ
საკითხს კონსტიტუციის 24 - ე , 37-ე და 41 -ე მუხლებით არეგულირებს .
კონსტიტუციის 24 -ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მიხედვით , „ ყოველ ადამიანს
უფლება აქვს თავისუფლა მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია [...] ‘’
აღნიშნული მუხლი ზოგადად ინფორმაციის თავისუფლებაზე საუბრობს
თუმცა ნორმაში მოცემული განმარტება , მიიღოს და გაავრცელოს
ინფორმაცია არ გულისხმობს ამ უკანასკნელის აბსოლუტურ ხასიათს .
„ საჯარო დაწესებულებაში არსებული ყველა სახის მონაცემის მიღება
კანონმდებლბით დაშვებული არაა, რაც წარმოადგენს სწორედ მისი
შეზღუდვის საფუძველს ’’
„საქართველოს კონსტიტუციის 41 -ე მუხლი არ გულისხმობს
ინფორმაციის ისეთ თავისუფლებას , რაც შეიძლება გახდეს
სხვისი უფლებებისა და თავისუფლებების , ანდა სამართლებრივაად
მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესების დაუსაბუთებელი და
გაუმართლებელი შეზღუდვის საფუძველი ‘’ შებოჭის ფარგლებში
ჩამოყალიბებულია კონსტიტუციის 41-ე მუხლში , სადაც ინფორმაციის
თავისუფლების არეალი შევიჭროებულია . მაშინ როცა კონსტიტუციის
24 - ე მუხლის მე-4 პუნქტი ინფორმაციის გავრცელების შეზღუდვაზე
საუბრობს ზოგადად , 41 -ე მუხლის მე -2 პუნქტით აღნიშნულ უფლების
შეზღუდვა უფრო დაკონკრეტებულია.

კონსიტუციის 41 -ე მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად

„საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს კანონით დადგენილი
წესით გაეცნოს სახელმწიფო დაწესებულებაში მასზე არსებულ
ინფორმაციას , აგრეთვე ის არსებულ ოფიცვიალურ დოკუმენტებს , თუ
ისინი არ შეიცავენ სახელმწიფო , პროფესიულ ან კომერციულ

6
საიდუმლოებას.’'კონსტიტუციისს 37-ე მუხლის 5 -ე პუნქტის თანახმად
„ადამიანს უფლება აქვს მიიღოს სრული , ობიექტური და დროული
ინფორმაცია ისი სამუშაო და საცხოვრებელი გარემოს მდგომარეობის
შესახებ .“ აღნიშნული ინფორმაცია წარმოადგენს „ იმ კატეგორიის
ინფორმაცია , რომელიც ღიაობის განსაკუთრებულად მაღალი ხარისხის
მატარებელია და არც ერთ შემთხვევაში არ დაიშვება მის გაცემაზე
უარის თქმა . სახელმწიფო დაწესებულებას გააჩნია ვალდებაულება
მოიძიოს , დაამუშაოს ინფორმაცია გარემოს შესახებ და უზრუნველყოს
კონსტიტუციით აღიარებული უფლებების რეალიზაცია .’’
1992 წელს გაეროს კონფერენციაზე გარემოს დაცვის შესახებ
მიღებულ იქნა დეკლარაცია , რომლის მე -10 პრინციპის თანახმად :
„გაეროს დაცვის შესახებ გადაწყვეტა მაღალ დონეზე შესაძლებელია
საზოგადოების მაქსიმალური ჩართულობის ფონზე . ეროვნულ დონეზე
ყველა უნდა იყოს უზრუნველტოფილი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობით
ამ სფეროში და ნებისმიერი , რაც ხელისუფლებას გააჩნია
გარემოს შესახებ , სრულად უნდა მიეწეოდოს დაინტერესებულ პირებს .
შესაბამისად სახელმწიფომ მაქსიმალურად უნდა შეუწყოს ხელი
საზოგადოების ჩართულობას ინფორმირებულობის გათვალისწინებით .“

საყურადღებოა „ გარემოს დაცვის სფეროში ინფორმაციიის

ხელმისაწვდომობის , გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში
საზოგადოების ჩართულობისა და სასამართლოს ხელმისაწვდომობის
შესახებ ‘’ კონვენცია , რომელიც ორჰუსის კონვენციის სახელწოდებით
არის ცნობილი . კონვენციის პრეამბულაშივე არის აღნიშნული
მითითება , რომ საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს
გარემოს დაცვის შესახებ ინფორმაცია .

საქართველოს კონსიტუციის ნორმები , რომლებიც ინფორმაციის

თავისუფლებას უკავშირდება დაკონკრეტებული და უფრო დეტალურად
არის განხილული საქართველოს ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში .
კერძოდ , კოდექსის მესამე თავში . სწორედ ამ თავში ჩამოყალიბებული
ნორმები აძლევს საშუალებას პირს მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია

7
საჯარო დაწესებულებისგან . სზაკ- ის 3-ე თავში მოცემული
ინფორმაციის თავისუფლებისა და ხელმისაწვდომობის პრინციპის
რეგლამენტაცია ემსახურება საქართველოს კონსტიტუციითა და
საერთაშორისო აქტებით აღიარებული ინფორმაციისა და გამოხატვის
თავისუფლებათა რეალიზაციას . „სკაზ-ის მე- 3 თავის დებულებები ,
რომლებიც ,თავის მხრივ , ცალსახად შეიძლება შეფასდეს როგორც
თამამი და პროგრესული ნაბიჯი ქვეყანაში საზოგადოების
დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და მოქალაქეთა უფლებების
განვითარების დაცვის სფეროში , რადგან მითითებული კოდექსის
ამოქმედებას ფონად უდევს პოსტსაბჭოთა სახელმწიფოს უმძიმესი
მემკვიდრეობა , ტოტალიტარული სისტემისათვის დამახასიათებელი
საჯარო დაწესებულებათა მუშაობის მოუქნელი , დახურული სტილით,
გასაგები და კიდევ უფრო საშური ხდება ადმინისტრაციული სამართლის
ნორმათა თანმიმდევრული დამკვიდრება კანონმდებლობით განსაზღვრულ
უფლებამოსილებათა განხორციელებისას .’’

საქართველოს კონსტიტუციის 41 -ე მუხლისა და ზოგადი

ადმინისტრაციული კოდექსის მე-3 თავის მიღებით ქართულმა
სახელმწიფომ აღიარა თავისი ვალდებულება , დაუბრკოლებლად
მიაწოდოს მოქალაქეებს დაწესებულებებში დაცული საჯარო
ინფორმაცია .’’
ინფორმაციის თავისუფლების პინციპი გარანტირებული და
მოწესრიგებულია როგორც ერობნული , ასევე საერთაშორისო
კანონმდებლობით . 1967 წელს ამერიკის შეერთებულ შტატებში მიიღეს
კანონი „ ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ ‘’ –Freedom of information
Act. მოგვიანებით 1974 წელს ამოქმედდა კანონი „პირადი ცხოვრების
ხელშეუხებლობის შესახებ ‘’-Privacy Act. მას შემდეგ ძალიან ბევრმა
განვითარებულმა და განვითარებადმა ქვეყანამ აამოქმედა ანალოგიური
კანონმდებლობა .

საერთაშორისო სამართალში ინფორმაციის თავისუფლება

გამოხატვის თავისუფლების კონტექსტში განიხილება , თუმცა დროთა

8
განმავლობაში სულ უფრო და უფრო იკვეთება როგორც დამოუკიდებელი უფლება .
ინფორმაციის თავისუფლება გამოხატვის თავისუფლებასთან ერთად
მნიშვნელოვან უფლებას წარმოადგჰებს .“ ადამიანის უფლებათა
საყოველთაო დეკლარაციის მე -19 მუხლი , ადამიანის უფლებათა და
ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის ‘’ მე- 10 მუხლი
უზრუნველყოფს ადამიანის უფლებას მოიძიოს , მიიღოს და გაავრცელოს
ინფორმაცია და იდეები ნებისმიერი საშუალებით , სახელმწიფო
საზღვრების მიუხედავად . გამოხატვის თავისუფლება აღიარებულია
„ სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო აქტში .
ამასთანავე , „ნებისმიერი ფორმის ინფორმაციის მოძიების , მიღების ,
შექნის , შენახვის , დამუშავებისა და გავრცელების უფლება ,’’
გამოხატვის თავისუფლებასთან არის ინტეგრირებული .

2.11 საკანონმდებლო ნორმების სამართლებრივი ანალიზი

ინფორმაციის თავისუფლების მარეგულირებელი სტანდარტები
საქართველოს კონსტიტუციის რამდენიმე ნორმაშია გაბნეული .
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლსო პრეცედენტული
სამართლით ამ ეტაპზე კონსტიტუციის 41 -ე მუხლის პირველი პუნქტის
გარდა ინფორმაციის თავისუფლებით დაცული სფერო განსაზღვრულია
24 0ე მუხლსა და 37-ე მუხლში .

კონსტიტუციის 24 - ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულია

ინფორმაციის თავისუფლება , მისი თავისუფალი გავრცელება და მიღება
საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი წყაროებიდან . თავისუფალი ინფორმაციის
გარეშე შეუძლებელია თავისუფალი აზრის ჩამოყალიბება . ეს არის
ნორმა , რომელიც კრძალავს საზოგადოებისათვის , ადამიანის
გონებისათვის „ინფორმაციული ფილტრის ‘’ დაყენებას , რაც
დამახასიათებელია არადემოკრატიული რეჟიმებისათვის . თუმცა , აზრის
თავისუფლების მსგავსად , ეს უფლებაც კონსტიტუციურ შეზღუდვებს
ექვემდებარება , კონსტიტუციის 24 -ე მუხლის მე 4 პუნქტის შესაბამისად .

კონსტიტუციის 41- ე მუხლში იდენტიფიცირდება ორი უფლება : პირის

უფლება გაეცნოს სახელმწიფო დაწესებულებებში დაცულ საჯარო

9
ინფორმაციას და ამავდროულად მეორე პუნქტი , იცავს პირის უფლებას
ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია , რომელიც
დაკავშირებულია პირის კერძო საკითხებთან არავისთვის იყოს
ხელმისაწვდომი .
ინფორმაციის თავისუფლება გამოხატვის თავისუფლების
შემადგენელი ნაწილია . „ გამოხატვის თავისუფლება წარმოადგენს
დემოკრატიული საზოგადოების ერთ- ერთ ძირითად ფუნდამენტს და მისი
პროგრესისა და თითოეული ინდივიდის თვითრეალიზაციის ძირითად
პირობას . აღნიშნული უფლება შეესაბამება საჯარო ხელისუფლების
ვალდებულებას , ხელმისაწვდომი გახადოს საზოგადოებრივი ინტერესის
მქონე ინფორმაცია გონივრული შეზღუდვების ფარგლებში
ინფორმაციის თავისუფლების მნიშვნელობაზე საკონსტიტუციო
სასამართლომ არა ერთხელ აღნიშნა თავის გადაწყვეტილებაში .
„საზოგადოებაში , სადაც აზრის თავისუფლება აღიარებულია და
დაცულია კონსტიტუციით , ასევე , დაცულია ინფორმაციის
თავისუფლება . ინფორმაციის თავისუფლების გარეშე წარმოუდგენელია
აზრის თავისუფლებისა და თავისუფალი საზოგადოებისათვის
დამახასიათებელი სასიცოხლო დისკუსიისა და აზრთა ჭიდილის
პროცესის უზრუნველყოფა [...] გარდა საზოგადოებრივი დატვირთვისა
ინფორმაციის თავისუფლებას დიდი მნიშვნელობა აქვს ცალკეული
ინდივიდის პიროვნული და ინელექტუალური განვითარებისათვის
თუმცა, ინფორმაციის თავისუფლება არ არის აბსოლუტურად დაცული
ლიკეთე . განსაკუთრებით ეს შეეხება იმ ინფორმაციის მიღების უფლებას ,
რომელიც თავმოყრილი არის დახელმწიფო დაწესებულებებში .’’

როგორც უკვე ავღნიშნეთ , ინფორმაციის თავისუფლებას

საქართველოს კონსტიტუციის მინიმუმ სამი ნორმა არეგულირებს . ისინი
სამივე დამოუკიდებლად განსაზღვრავენ რეგულირების სფეროს და არ
იჭრებიან ერთმანეთის კომპეტენციაში.

2.1.2 საქართველოს კონსტიტუციის მუხლების ურთიერთმიმართება

ინფორმაციის თავისუფლების კუთხით
როგორც უკვე ავღნიშნეთ ინფორმაციის თავისუფლების სხვადასხვა
ასპექტს კონსტიტუციის ნორმები არეგულირებს . იმისათვის, რომ ნათელი
გახდეს მიმართება ამ მუხლებს შორის უმჯობესია თითოეული მათჰანი
განვმარტოთ ცალ-ცალკე.

10
მნიშვნელოვანია განისაზღვროს „ინფორმაციის კერძო წყარო ‘’ „ ეს
არის ინფორმაცია მისი შენახვის ან/და წარმოების ადგილის მიხედვით
კერძოდ , ინფორმასცია , რომელიც ინახება არასახელმწიფო წყაროებში და
ინფორმაცია , რომელიც შექმნა არა სახელმწიფომ , არამედ კერძო
პირმა .’’ სწორედ კერძო წყაროებში დაცულ ინფორმაიას იცავს
კონსტიტუციის 24-ე მუხლი . ამ მუხლით დაცულ უფლებას
უმნიშვნელოვანესი ფუნქცია აქვს იმ კუთხით ,რომ ეს უკანასკნელი
ზღვარს უწესებს სახელმწიფოს ინფორმაციის გავრცელების
რეგულირებისას , მიუხედავად იმისა, რომ ამ ტიპის ინფორმაციის
მოპოვება შედარებით ნეკლები კონსტიტუციური სტანდარტით არის
დაცული .
კონსტიტუციის 41- ე მუხლით დაცულ სფეროში იგულისხმება
მხოლოდ ოფიციალურ წყაროებში დაცული ინფორმაცია . „ 41-ე მუხლის
პირველი პუნქტის ყურადღების ცენტრშია სუბიექტი , რომელიც
დაინტერესებულია ინფორმაციის მიღებით ოფიციალური წყაროებიდან .
ამ პუნქტით დაცული ლიკეთეა პირის უფლება მიიღოს ინფორმაცია
ოფიციალური ჩანაწერებიდან [...] შეიძლება ითქვას რომ ეს ნორმა
ინფორმაციის თავისუფლების კონკრეტულ შემთხვევას - ოფიციალური
წყაროებიდან ინფორმაციის მიღების უფლებას იცავს .’’
დიდი ხანი არ არის რაც კონსტიტუციის 24 -ე და 41-ე მუხლებით
დაცული სფეროები საკონსტიტუციო სასამართლოს პრეცედენტული
სამართლით გაიმიჯნა . საიას კვლევას თუ გავითვალისწინებთ ,პირველი
საქმე , რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ ინფორმაციის
თავისუფლებასთან დაკავშირებით განიხილა იყო „საქართვეკოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და მოქალაქე რუსუდან ტაბატაძე
საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ , სადაც სასამართლოს 24-ე და
41-ე მუხლებით დაცული სფეროების დიფერენცირება ნათლად და
მკაფიოდ არ მოუხდენია , თუმცა არც ერთიან კონტექსტში განუხილავს
ეს ორი ნორმა . სახალხო დამცველისა და საიას საქმემდე ამ ორი
მუხლის შესახებ მსჯელობა პარალელურად მიმდინარეობდა .

11
კონსტიტუციის 24-ე და 41-ე მუხლები იმ ნაწილში რა ნაწულშიც მათ
შორის ვინმეს შეუძლია კოლიზია მოეჩვენოს , ერთმანეთისგან
ინფორმაციის შენახვის ადგილის სტატუსის მიხედვით განსხვავდებიან .
სხვაგვარად რომ ვთქვათ , ინფორმაციის მოთხოვნისას ყურადღება უნდა
მიექცეს თუ სად არის დაცული აღნიშნული ინფორმაცია , საჯარო
დაწესებულებასა და კერძო სივცეში .
„ საქართველოს კონსტიტუცისს 24 -ე მუხლისაგან განსხვავებით ,
რომლითაც გარანტირებულია ინფორმაციის „ თავისუფალი გავრცელება
და მიღება საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი წყაროებიდან , ინფორმაციის
მატარებლებიდან ,რომლებიც გამოსადეგია ინფორმაციის მოპოვებისა და
გავრცელებისათვის ‘’ (გადაწყვეტილება N 2/2-398-14), საქართველოს
კონსტიტუციის 41-ე მუხლი არ აწესრიგებს ინფორმაციის მოპოვებას
საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი წყაროებიდან . სახელმწიფო
დაწესებულებები არ წარმოადგენენ ამგვარ წყაროებს . საქართველოს
კონსტიტუციის 41-ე მუხლის ყურადღების ცენტრში მოქცეულია სწპრედ
სახელმწიფო დაწესებულებებში და ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული
ინფორმაცია . ამ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის
კონსტიტუციაურ -სამართლებრივი რეჟიმი , რა თქმა უნდა , განსხვავდება
საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი ინფორმაციის წყაროებიდან ინფორმაციის
მიღების სამართლებრივი რეგულირების ანუ შეზღუდვის
საფუძვლებიც განსხვავდება ერთმანეთისგან .
დასკვნის სახით შეგვიძლია ვთქვათ , რომ კონსტიტუციის 24 -ე მუხლში
მოწესრიგებულია კერძო წყაროებში დაცული ინფორმაცია , განსხვავებით
41-ე მუხლისგან , რომელიც საჯარო დაწესებულებებში დაცულ
ინფორმაციას აწესრიგებს , როს გამოც მათი სამართლებრივი
რეგულირება განსხვავებულია .
რაც შეეხება კონსტიტუციის 37 -ე მუხლის მე 5 პუნქტს , ეს
უკანასკნელი ითვალისწინებს ადამიანის უფლებას მიიღოს ინფორმაცია
გარემოს შესახებ . ეს ნორმა ერთგვარ ბერკეტს წარმოადგენს , როგორც
სახელმწიფო დაწესებულებების , ასევე კერძო პირების წინააღმდეგ ,
დაინტერეწსბულმა პირმა მიიღოს კონკრეტული ინფორმაცია . ვინაიდან
აღნიშნული ნორმა სახელმწიფოს აკისრებს ვალდებულებას , გასცეს მის
ხელთ არსებული ინფორმაცია გარემოს შესახებ და სახელმწიფოს
პოზიტიური ვალდებულებიდან გამომდინარე ( რაზეც ქვევით ვისაუბრებ)
აქტიური მოქმედებები გაატარომ იმ შემთხვევაში , როდესაც პირს კერძო
დაწესებულება უარს ეუბნება მის ხელთ არსებული ანალოგიური
მონაცემების გადაცემაზე .

12
კონსტიტუციის 24-ე მუხლი რამდენიმე უფლებას მოიცავს . ესენია ,
პირის უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია ,
უფლება გამოთქვას და გაავრცელოს თავისი აზრი ზეპირად , წერილობით
ან სხვა საშუალებით , მედიის თავისუფლება და დაცვა ცენზურისაგან .
თემიდან გამომდინარე , მნიშვნელოვანია 24-ე მუხლი ინფორმაციის
თავისუფლად მიღებისა გავრცელების ნაწილში . 24-ე მუხლით
დაცულ სფეროზე უკვე ვისაუბრეთ. მნიშვნელპვანია ამ მუხლის
შეზღუდვის საფუძვლებსაც შევეხოთ .
უფლების შეზღუდვის საფუძვლებზე მსჯელობისას ,პირველ რიგში
უნდა გაირკვეს რა ფარგლებში უშვებს კონსტიტუცია კონკრეტული
უფლების შეზღუდვას და საერთოდ უშვებს თუარა .გამომდინარე
იქედან, რომ ინფორმაციის მიღების უფლება არ წარმოადგენს
აბსოლუტურ უფლებას კონსტიტუციის 24-ე მუხლით განსაზღვრულია ის
საჯარო ინტერესები , რაც შესაძლოა აღნიშნული უფლების შეზღუდვის
საფუძველი გახდეს.
ინფორმაციის თავისუფლების შეზღუდვის ფარგლების
იდენტიფიცირებაში 24-ე მუხლამდე ადამიანის უფლეებათა და ძირითად
თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის მე -10 მუხლიც დაგვეხმარება. მე 10
მუხლის მეორე პუნქტი არეგულირებს შეზღუდვის საფუძვლებს და
ფარგლებს , რამაც გამოხატულება ჰპოვა საქართველოს კონსტიტუციის
მუხლის 24 -ე მუხლის მე- 4 პუნქტში. აღნიშნული მუხლი ზუსტად
განსაზღვრავს იმ შემთხვევებს , როდესაც შეზღუდვა გამართლებულია.
„რამდენად გამართლებულია აზრის გამოხატვის თავისუფლებაში
ხელისუფლების მხრიდან ჩარევა ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში
გადასაწყვეტი საკითხია .’’ უფლების შეზღუდვა უნდა შეესაბამებოდეს
კონსტიტუციურ სტანდარტებს , პროპორციულობის ტესტისა და იმ
საზოგადოებრივი კოტექსტის გათვალისწინებით , რა პირობებშიც
განხორციელდა შეზღუდვა.
კონსტიტუციის 41 -ე მუხლის მე-2 პუნქტის შეზღუდვის საფუძვლები
მოცემულია ამ მუხლის ტექსტში , რომელიც ამბობს , რომ პირადი
ცხოვრების შესახებ ინფორმაციის გავრცელება იმ შემთხვევაშია
შესაძლებელი , თუ „ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია,
რომელიც დაკავშირებულია ადამიანის ჯანმრთელობასთან , მის
ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითხებთან , არავისთვის არ უნდა იყოს
ხელმისაწვდომი თვით იმ ადამიანის თანხმობის გარეშე , გარდა კანონით

13
დადგენილი შემთხვევებისა , როდესაც ეს აუცილებელია სახელმწიფო
უშიშროების ან საზოგადოაბრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად,
ჯანმრთელობის , სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად.’’

„თუ დავუშვებთ, რომ 41-ე მუხლის პირველი პუნქტით მინიჭებული

უფლების დასაცავად შეიძლება ხელმისაწვდომი გახდეს კერძო სფეროს
მიკუთვნებული ინფორმაცია, მივიღებთ პარადოქსულ სურათს--
ნებისმიერ პირს შეეძლება მიიღოს ინფორმაცია სხვა პირის კერძო
საკითხებზე, [...] ეს ლოგიკურად აზრს უკარგავს 41-ე მუხლის მე-2
პუნქტის არსებობას, რომელიც „ტაბუს ადებს ‘’ ინფორმაციას მისი კერძო
სფეროსადმი კუთვნილების ნიშნით . „საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე
მუხლი არ გულისხმობს ისეთ თავისუფლებას ,რაც შეიძლება გახდეს
სხვისი უფლებებისა და თავისუფლებების , ანდა სამართლებრივად
მნიშვნელოვანი საჯარო ონტერესების დაუსაბუთებელი და
გაუმართლებელი შეზღუდვის საფუძველი.“
აქედან გამომდინარე , მსჯელობა , რომლის შესაბამისადაც
საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტით
გათვალიწინებულ სიტყვებში „ სხვათა უფლებებისა და
თავისუფლებების დასაცავად’’, იგულისხმება ოფიციალური წყაროებიდან
ინფორმაციის მიღების უფლების დაცვა , არასწორია. პირის უფლება
სხვათა არარსებული უფლების გამო ვერ შეიძრუდება . 41-ე მუხლის მე-2
პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევებში , კერძო სფეროსთან
დაკავშირებული ინფორმაციის მიღებას აქვს დამხმარე ხასიათი სხვა
კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად.’’

გარდა ზემოთ აღნიშნულისა 41-ე მუხლს საკუთარი შეზღუდვის

საფუძველიც გააჩნია . კერძოდ, კონსტიტუცია საიდუმლო ინფორმაციის
სხვადასხვა სახეს გვთავაზობს , გარდა პირადი საიდუმლოებისა , და
გამოჰყოფს პროფესიულ , კომერციულ და საზელმწიფო საიდუმლოებას ,
რაზეც ქვემოთ ვისაუბრებ.

2.2 ინფორმაციის გაცემა , როგორც საჯარო დაწესებულების ვალდებულება

საზოგადოებას უფლება აქვს იცოდეს რა ხდება სახელმწიფოში და
ფლობდეს სწორ ინფორმაციას . „ ხელისუფლება ხალხის შექმნილია და
აქედან გამომდინარე , იგი ანგარიშვალდებულია მოსახლეობის
წინაშე .’’ [ხაზგასმა ავტ.].

14
საჯარო ინფორმაციის მიღების მოთხოვნა ვრცელდება ნებისმიერ
საჯარო დაწესებულებაზე . სკაზის მე-40 მუხლის თანახმად , „ საჯარო
დაწესებულება ვალდებულია გასცეს საჯარო ინფორმაცია
დაუყოვნებლივ .’’ მაშინ როცა მოთხოვნა საჯარო ინფორმაციის შესახებ
წარდგენილია სათანადო ფორმის დაცვით , ინფორმაციის გაცემაზე
პასუხისმგებელი პირი ვალდებულია , რიგითობის დაცვით , განიხილოს
შემოსული განცხადება და გასცეს ადეკვატური პასუხი დაინტერესებულ
პირს. „დაუყოვნებლივ ‘’ გულისხმობს ,რომ „[...] ინფორმაციის მოთხოვნის
შესახებ განცხადება რეგისტრაციისთანავე უნდა მოხვდეს ინფორმაციის
გაცემაზე პასუხისმგებელ პირთან , რომელიც ვალდებულია ,
დაუბრკოლებლად შეუდგეს ამ განცხადების განხილვას და გადაწყვეტას ,
შემოსული განცხადების რიგითობის მიხედვით.’’

იმისათვის რომ სახელმწიფოსა და საზოგადოებას შორის

ურთიერთობა უფრო ჯანსაღი იყოს , არსებობდეს ნდობა საზოგადოების
მხრიიდან , სახელმწიფო მაქსიმალურად უნდა შეეცადოს გაატაროს
ნებისმიერი ზომა ამ შედეგის მისაღებად. შესაბამისად სახელმწიფოს
ეკისრება ვალდებულება დაიცვას როგორც პოზიტიური , ასევე ნეგატიური
ვალდებულება , რათა ადამიანსა და სახელმწიფოს შორის ურთიერთობა
არ გახდეს ფრაგმენტული და დანიშნულებას მოკლებული .
საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის 1 -ლი პუნქტი სახელმწიფოს
აკისრებს პოზიტიურ ვალდებულებებს , უზრუნველყოს ნებისმიერი
ინფორმაციის საჯაროობა , თუ ის არ წარმოადგენს სახელმწიფო ,
პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას , „სახელმწიფოს
კონსტიტუცია ინფორმაციის თავისუფლების უზრუვნელყოფის
გარანტიას იძლევა და სახელმწიფოს აკისრებს არა მხოლოდ ნეგატიურ
ვალდებულებებას ხელი არ შეუშალოს პიროვნებას ინფორმაციის
მოპოვებაში ,არამედ პოზიტიურ ვალდებულებას - გასცეს ხელს ატსებული
ინფორმაცია .’’ საკონსტიტუციო სასამართლომ ამ რგუმენტში თქვა ,
რომ სახელმწიფო ვალდებულია შეასრულოს კონსტიტუციური
ვალდებულება , რომელიც გამოიხატება როგორც პოზიტიური , ასევე
ნეგატიური ვალდებულებების გზით .ვინაიდან ინფორმაციის თავისუფლებას
ორივე დაცვის ასპექტი გააჩნია.

თუმცა , აუცილებელია გაირკვეს ამ ვალდებულებების მოცულობა ,

რაც კონკრეტულ შემთხვევაში გადასაწყვეტი საკითხია .

15
„ინფორმასციის მიღების უფლება რა მოცულობით აკისრებს
სახეკმწიფოს ვალდებულებას , გაავრცელოს ესა თუ ის ინფორმაცია ,
პრაქტიკულად სასამართლოს შეფასებაზეა დამოკიდებული .’’
იმისათვის რომ სასამართლოს არგუმენტაცია ნათელი და გასაგები
ყოფილიყო , სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებაში ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართალი
მოიხმო და აღნიშნა : „ ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ
ნიანდერის საქმეზე აღნიშნა , რომ „ ინფორმაციის მიღების უფლება
ძირითადად უკრძალავს ხელისუფლებას , შეზღუდოს პირი იმ
ინფორმაციის მიღებაში , რომელიც სხვებისათვის სასურველია ან
შესაძლებელია სურდეთ მისთვის გადაცემა .’’მ,აგრამ აქვე მიუთითებს ,
რომ მოცემული საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე , „ადამიანის
უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული
კონვენციის მე-10 მუხლი განმცხადებელს არ აძლევს უფლებას ,
მოიპოვოს პოლიციის საიდუმლო რეესტრის ჩანაწერებში არსებული
ინფორმაცია და არც სახელმწიფოს ეკისრება ვალდებულება ,
ხელმისაწვდომი გახადოს ასეთი ინფომრაცის პირებისათვის .’’’’’’’

2.2.1 საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უფლებამოსილი სუბიექტები

როგორც უკვე აღვნიშნეთ , დეტალური მოწესრიგება ინფორმაციის
გაცემასთან დაკავშირებით მოცემულია საქართველოს ზოგად
ადმინისტრაციულ კოდექსში , რომელიც ასევე მიუთითებს , საჯარო
დაწესებულების ვალდებულებაზე - განსაზღვროს უფლებამოსილი პირი ,
რომელიც საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას უზრუნველყოფს.
საყურადღებოა ის ფაქტი , რომ სზაკ- ის 36-ე მუხლი არ აკეთებს იმ
საჯარო დაწესებულებათა ჩამონათვალს , რომლებიც ვალდებულნი არიან
ჰყავდეთ ინფორმაციის გაცემაზე უფლებამოსილი პირი , შესაბამისად
შეგვიძლია ვივარაუდოთ , რომ „ყველა საჯარო დაწესებულება
ვალდებულია , ჰყავდეს საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის
უზრუნველყოფაზე პასუხისმგებელი პირი .
ინფორმაციის გაცემაზე უფლებამოსილი პირის არსებობა
განპირობებულია საჯარო დაწესებულებიდან ინფორმაციის მიღების
გაადვილების მიზნით . ინფორმაციის გაცემაზე პასუხისმგებელი პირი
დამოუკიდებლად იღებს გადაწყვეტილებას ინფორმაციის გაცემაზე და
ზემდგომი თანამდებობის პირის თასნხმობა და კონსულტაცია მას არ
უნდა სჭირდებოდეს . მიუხედავად ამისა , პრაქტიკა ზოგჯერ შეუსაბამოა

16
კანონმდებლობასთან .მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ საქართველოს
შრომის , ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო ,
რომელმაც „ ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის ‘’
მოთხოვნის შესაბამისად გასცა საჯარო ინფორმაცია სრულყოფილად ,
მაგრამ გაცემულ წერილს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე
პასუხისმგებელი პირის ნაცვლად ხელი მოაწერა აღნიშნული
სამინისტროს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამმართველოს
უფროსმა. აღნიშნული განპირობებულია იმ ფაქტით , რომ რეალურად ეს
თანამდებობა შეთავსებულია სხვა საშტატო ერთეულთან . ეს ართულებს
პროცესს იმ კუთხით , რომ საჯარო მოხელეს ჭირს დაკისრებული
პასუხისმგებლობის ჯეროვნად და ხარისხიანად შესრულება. გამოსავალი
ამ სიტუაციიდან არის ისრომ საჯარო დაწესებულებაში არსებობდეს
დამოუკიდებელი საშტატო ერთეული , ინფორმაციის გაცემაზე
პასუხისმგებელი პირისთვის.
საჯარო დაწესებულებებში , მოხელეების უმრავლესობის მიერ საჯარო
ინფორმაციის გაცემა მომთხოვნის ინტერესების დაკმაყოფილების მიზნით
სავალდებულო საჯარო ფუნქცდიად არ აღიქმება და ის როგორც
დამატებით , მეორეხარისხოვან ფუნქციად არის აღქმული.
სზაკ-ის 36-ე მუხლის თანახმად , საჯარო დაწესებულება ვალდებულია
ჰყავდეს საჯარო ინფორმაციის გაცემის უზრუნველსაყოფად
პასუხისმგებელი პირი , რომლის მოვალეობა და არა უფლება იქნება
შესაბამისი რეაგირების მოხდენა.

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე -40 მუხლის

თანახმად , ინფორმაცია უნდა გაიცეს დაუყოვნებლივ ან არა უგვიანეს 10
დღისა . კანონი არ განმარტავს „დაუყოვნებლივ გაცემაში ‘’ რა
იგულისხმება . ასეთ პერიოდად მიჩნეულ უნდა იყოს გონივრული ვადები.
საჯარო ინფორმაციის დაუყოვნებლივ გაცემა , ამ უკანასკნელის იმავე
დღეს ან განცხადების რეგისტრაციიდან არა უგვიანეს მეორე დღეს
გაცემას გულისხმობს .

თანამედროვე საზოგადოებრივი ცხოვრების მნიშვნელოვანი

ელემენტია ინფორმაციის სწრაფი გაცვლა . აუცილებელია
საზოგადოებისა და ხელისუფლებას შორის ურთიერთობა იყოს მოქნილი
და მანევრებადი . მოთხოვნილი ინფორმაციის შინაარსიდან
გამომდინარე, ხშირ შემთხვევაში , შესაძლოა კონკრეტული პირისათვის
ინფორმაცია დროის ხანმოკლე მონაკვეთსი იყოს ღირებული და
საინტერესო . ამიტომ მეტად მნიშვნელოვანია პიროვნებას სწრაფად

17
მიუწვდებოდე ხელი ამა თუ იმ საჯარო ინფორმაციაზე. ივარაუდება ,
რომ ადმინისტრაციულ ორგანოში დაცული საჯარო ინფორმაცია
დახარისხებულია , განსაზღვრულია ამ უკანასკნელის სტატუსი
(თია/დახურული) და იგი მზადაა კონკრეტულ შემთხვევაში , პირის
მოთხოვნის შესაბამისად გაიცეს . სწორედ ამიტომ , ადმინისტაციულ
ორგანოში დაცული ინფორმაცია უნდა გაიცეს მოთხოვნისთანავე .
ინფორმაციის „დაუყოვნებლივ’’ გაცემის პროცესი შეიძლება რამდენიმე
დღეს გაგრძელდეს. ინფორმაციის გაცემა იმ დღესვე ზოგჯერ
შეუძლებელია.არის შემთხვევები როდესაც საჯარო ინფორმაციის
გაცემა საჭიროებს შხვა დასახლებულ პუნქტში არსებული მისი
სტრუქტურული ქვედანაყოფიდან ან სხვა საჯარო დაწესებულებიდან
ინფორმაციის მოძიებასა და დამუშავებას ;მნიშვნელოვანი მოცულობუს
ერთმანეთთან დაუკავშირებელი ცალკეული დოკუმენტების მოძიებასა და
დამუშავებას ; სხვა დასახლებულ პუნქტში არსებულ მის სტრუქტურულ
ქვედანაყოფთან ან სხვა საჯარო დაწესებულებასთან კონსულტაციას .

თუ სახეზე არის რომელიმე შემთხვევა საჯარო დაწესებულება

ვალდებულია ინფორმაციის მომთხოვნი გააფრთხილოს ინფორმაციის
დასამუშავებლად 10 დღიანი ვადის გამოყენებასთან დაკავშირებით.

2.2.2 ინფორმაციის გამოთხოვის უფლების მქონე სუბიექტები

„დემოკრატიულ სახელმწიფოში საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა

საზოგადოებისათვის მინიჭებული უფლებაა.’’

სზაკ- ის 37-ე მუხლი არეგულირებს აღნიშნულ საკითხს . კერძოდ ,

საჯარო იფორმაციის მომთხოვნი შესაძლოა იყოს ყველა პირი . ტერმინი
„ყველა’’ განსაზღვრავს ნებისმიერ ფიზიკურ ( ივარაუდება რომ
მნიშვნელობა არ აქვს მოქალაქეობას ) და იურიდიულ პირს (ივარაუდება
რომ მნიშვნელობა არ აქვს დაფუძნების ადგილს ან რეზიდენტობას )
წერილის წარდგენის უფლება ინფორმაციის მოთხოვნის შესახებ გააჩნია
ასევე ფიზიკური და იურიდიული პირის წარმომადგენლებსაც.
კანონმდებლობის საფუძველზე , ინფორმაციის თავისუფლებასთან
დაკავშირებით უნდა მოქმედებდეს „ მაქსიმალური გამჭირვალობის
პრინციპი’’ აღნიშნული პირინციპი გამოიხატება იმაში , რომ „ უფლების

18
გამოყენება სააჯრო ინფორმაციის მიღებაზე სხვადასხვა
დაინტერესებული მხარისთვის იყოს შესაძლებელი .
იმისათვის რომ ადმინისტაციული ორგანოს საქმიანობა
მაქსიმალურად გამჭირვალედ მიმდინარეობდეს , საჭიროა საზოგადოების
ჩართულობის ხარისხმა იმატოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში ,
მაკონტროლებელი ბერკეტის არსებობა , რაზეც ზემოთ მქონდა საუბარი ,
აზრს დაკარგავს . სამოქალაქო საზოგადოება ინფორმაციის მოპოვების
უპირველესი წყარო უნდა იყოს . საქართველოში ასებულ პრაქტიკას თუ
გადავხედავთ მივხვდებით , რომ მოსახლეობის აქტიურობა კონკრეტულ
სფეროებთან მიმართებით ნამდვილად არ არის უმაღლეს ხარისხში
აყვანილი.ამის ნათელი დადასტურებაა , ინფორმაციის თავისუფლების
განვითარების ინსტიტუტის მიერ , სსიპ- საქართველოს სტატისტიკის
ეროვნული სამსახურიდან გამოთხოვილი საჯარო ინფორმაციარომლის
მიხედვითაც , 2011 წლის პირველ კვარტალში სტატისტიკის თაობაზე არც
ერთი მოთხოვნა არ შესულა აღნიშნულ საჯარო დაწესებულებაში .
აღნიშნული ფაქტი ქმნის ხელოვნულ ბარიერებს და მივყავართ იმ
შედეგამდე რომ საზოგადოებასა და სახელმწიფოს საქმიანობას
შორის ხელოვნური უფსკრული იქნება.

41-ე მუხლის პირველი პუნქტის ყურადღების ცენტრშია სუბიექტი ,

რომელიც დაინტერესებულია ინფორმაციის მიღებით ოფიციალური
წყაროებიდან . ამ პუნქტით დაცული სიკეთეა პირის უფლება მიიღოს
ინფორმაცია ოფიციალური ჩანაწერებიდან . ამავდოულად , დადგენილია
ამ უფლების შეზღუდვის შემთხვევებიჩ. ამდენად , საქართველოს
კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტი ინფორმაციის
თავისუფლებას უკავშირდება . შეიძლება ითქვას , რომ ეს ნორმა
ინფორმაციის თავისუფლების კონკრეტულ შემთხვევას - ოფიციალური
წყაროებიდან ინფორმაციის მიღების იფლებას იცავს .’’ ამავე დროს
„საჯარო დაწესებულებაში არსებული ოფიციალურ დოკუმენტაციაზე
ხელმისაწვდომობის უფლებით პირი სარგებლობს იმისგან
დამოუკიდებლად , თუ რა მიზეზის მისაღწევად სჭირდება მას აღნიშნული
ინფორმაცია , მოცემულ შემთხვევაში .’’ ეს იმას ნიშნავს , რომ
ინფორმაციის მოთხოვნისას არ არსებობს ინფორმაციის მოთხოვნის
საჭიროების დასაბუთების ვალდებულება. ინფორმაციის მიღების
მსურველი ვალდებული არ არის მიუთითოს თუ რისთვის ითხოვს
საჯარო ინფორმაციას. ვინაიდან პირს შესაძლებელია , საჯარო

19
ინფორმაცია სხვათა სამართელბრივი ინტერესების რეალიზაციისთვის
ესაჭიროებოდეს.
საქართელოს ზოგადი ადმინისტაციული კოდექსის 37-ე მუხლის
თანახმად ყველას აქვს უფლება მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია მისი
ფიზიკური ფორმისა და შენახვის მდგომარეობის მიუხედავად და
აირჩიოს საჯარო ინფორმაციის მიღების ფორმა , თუ იგი სხვა და სხვა
სახით არსებობს. ხოლო თუ არსებობს დედნისდაზიანების საშიშროება
საჯარო დაწესებულება ვალდებულია უზრუნველყოს ზედამხედველობის
ქვეშ მისი გაცნობა ან წარუდგინოს ინფორმაციის მომთხოვნს სათანადო
წესით დამოწმებული ასლი .

„ თუ პირმა ვერ მიიღო საჯარო დაწესებულებისგან საჯარო

ინფომრაცია , იგი ვერ გამ,ოხატავს საკუთარ აზრს , შეხედულებას
ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების შესახებ, ხოლო აზრის გამოხატვის
შეზღუდვა დემოკრატიული სახელმწიფოს ჩამოყალიბების პროცესს
მნიშვნელოვნად შეაფერხებს .’’
საჯარო ინფომაციის მომთხოვნი სუბიექტები შესაძლებელია სამ
ჯგუფად დავყოთ . ესენი არიან : ფიზიკური პირები, იურიდიული პირები
და საჯარო დაწესებულება. ფიზიკურ და იურიდიულ პირებთან
დაკავშირებით ზემოთ აღვნიშნე . რაც შეეხება საჯარო დაწესებულებას
ინფორმაციის თავისუფლების გზამკველვში მოყვანილია შემდეგი
მაგალითი : სსიპ- საქართელოს იუსტიციის სასწავლო ცენტრი
სარგებლობს თავისი მართლზომიერი უფლებით და ითხოვს საჯარო
ინფორმაციას სხვა ადმინისტრაციულ ორგანოსგან . საჯარო
დაწესებულება , მიუხედავად მისი სტატუსისა( საჯარო სამართლის
იურიდიული პირი) უფლებამოსილია საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის
ავტორი იყოს თუნდაც მის ზემდგომ ორგანოსთან მიმართებით.

2.2.3 საჯარო ინფორმაციის რეესტრი

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 35-ე მუხლი
საჯარო დაწესებულებას ავალდებულებს დაწესებულებაში არსებული
საჯარო ინფორმაცია შეიტანოს საჯარო რეესტრში . აღნიშნული
ნორმის არსებობის საფუძველია ის, რომ ერთი მხრივ, საჯარო

20
დაწესებულებას და მეორე მხრივ, დაინტერესებულ მხარეს
გაუადვილეთ ურთიერთობა და წვდომა საჯარო ინფორმაციაზე იქნეს
გაცილებით მოქნილი და მისაღები როგორც დროის ფაქტორის , ასევე
ეფექტურობის გათვალისწინებით . „ ეს ფაქტი , რომ ინფორმაცია
კონკრეტული დოკუმენტის სახით არ არსებობს და გაბნეულია ძალიან
დიდი მოცულობისა და რაოდენობის დოკუმენტებში , არ შეიძლება
გახდეს ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმის საფუძველი ,’’

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებასი

კასატორი საქართველოს პრეზიდენტის ადმინისტრაციის წინააღმდეგ ,
სასამართლომ ისაუბრა ე.წ დაუმუშავებენ ინფორმაციაზე. საკასაციო
საჩივარი სტიქიური უბედურების შესახებ მონაცემების მიღებასაც
ეხებოდა.საჯარო დაწესებულებამ ეს უკანასკნელი იმ მიზეზით არ
გასცა , რომ მას არ გააჩნდა აღნიშნული დოკუმენტაცია დამუშავებული
სახით .სასამართლომ აღნიშნული მიდგომა სამართლებრივად ჩათვალა
და მიიჩნია , რომ კასატორი მხარე ვერ უთითებდა სამართლებრივ
ნორმაზე, რომელიც საჯარო დაწესებულებას ინფორმაციის დამუშავებას
მოსთხოვდა .
საქართველოს უზენაეს სასამართლოს პოზოციამ მოიტანა ის
შედეგი , რომ საჯარო დაწესებულება საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნს
ნაცვლად საჯარო ინფორმაციის დოკუმენტის სახით გაცემისა და ( სზაკ- ის
37-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად , საჯარო ინფორმაციის
ფორმის არჩევის უფლება მოსილება საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნს
გააჩნია), შესაბამის ვებ-გვერდზე ამისამართებს და ამით თავიდან
ირიდებს საქართველოს კანონმდებლობით მინიჭებული ვალდებულების
შესრულებას , რასაც დეტალურად ქვევით განვიხილავ .
დღეს საასმართლო პრაქტიკას თვალს თუ გადავავლებთ დავინახავთ ,
რომ სააპელაციო სასამართლოს მიერ ინფორმაციის შეზღუდვის ერთ-
ერთ სახედ მიჩნეულია საჯარო რეესტრში ინფორმაციის არარსებობდა .
საჯარო დაწესებულებების მხრიდან ინფორმაციაზე უარის
თქმის კიდე ერტი საფუძველი საჯარო დაწესებულების მიერ

21
მოთხოვნილი ინფორმასიის არქონაა მაშინ , როცა საქართველოს
ადმინისტრაციული კოდექსი ითვალისწინებს ადმინისტრაციული
ორგანოების ანგარიშვალდებულებეას საზოგადოების წინაშე - გასცეს
საჯარო ინფორმაცია . ზოგჯერ საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე
პასუხისმგებელი პირები გამოთხოვილი ინფორმაციის დროულა
მოძიებას ვერ უზრუნველყოფენ .

არსებული პრაქტიკიდან ჩანს , რომ ხშირად ადმინისტრაციულ

ორგანოებს არ ესმით საჯარო რეესტრის მნიშვნელობა ხოლო
ნაწილი საჯარო რეესრს საერთოდ არ აწარმოებს.
მეტად მნიშვნელოვანია საქართველოს საერტო სასამართლოების
მიერ დამკვირდებული პრაქტიკა.გასათვალისიწნებელია საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის მიერ გამოქვეყნებული
სასამართლო პრაქტიკის ძირითადი ტენდეციების მიმოხილვა , რომლის
მიხედვითაც საჯარო დაწესებულებაში არსებული მხოლოდ ის
ინფორმაციაა ხელმისაწვდომი დაინტერესბული პირისათვის ,რომელიც
დაწესებულების მიერ საჯარო რეესტრში სავალდებულო სახითაა
შეტანილი.ანგარიშში მოყვანილია სააპელაციო სასამართლოს
გადაწყვეტილება , სადაც სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით
საჯარო დაწესებულებაში არსებული ყველა ინფორმაცია არ
წარმოადგენს საჯარო ინფორმაციას და საჯარო ინფორმაცია მხოლოდ
სზაკ-ის 35-ე მუხლის საფუძველზე საჯარო დაწესებულების მიერ
რეესტრში შეტანილი ინფორმაციაა . ეს მსჯელობა სამართლებრივად
უსაფუძვლოა , ვინაიდან ინფორმაციის შეზღუდვის სამ საფუძველს
იცნობს საქართველოს კანონმდებლობა: როდესაც ინფორმაცია
სახელმწიფო , კომერციულ ან პირად საიდუმლოებას წარმოადგენს .
„გასათვალისწინებელია ის ,რომ ინფორმაციის თავისუფლების
რეალიზებაში მნიშვნელოვანია სასამართლოს როლი , რომელიც
ამასთანავე ზედამხედველობის საჯარო დაწესებულებების მიერ
მიღებული გადაწყვეტილებების კანონიერებას , „თუ სასამართლოს
პრაქტიკა ასეთი კუთხით გაგრძელდება , ამას შედეგად მოჰყვება
დაწესებულების თვითნებობა- მათ სუბიექტურ ნებაზე იქნება

22
დამოკიდებული , გახდება თუ არა ინფორმაცია საჯარო ,’’ ამ
მოსაზრებას იზიარებს ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების
ინსტიტუტიც , რომელიც თავის კვლევაში ამბობს , რომ საჯარო
ინფორმაციის მომთხოვნის უფლება საერთოდ არ არის
ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დაცული და ზემოთ მოყვანილი
არგუმენტაციის მოშველიებით ნებისმიერი ადმინისტრაციულ ორგანოს
შეეძლება ინფორმაციის გაუცემლობა ანალოგიური მიზეზით
„ახსნას ‘’
ინფორმაციის რეესტრის არსებობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ,
როდესაც საქმე ეხება საჯარო დაწესებულების მიერ ინორმაციის
შექმნას . ეს ის შემთხვევაა , როდესაც საჯარო დაწესებულებაში არ
მოიპოვება საჯარო ინფორმაცია იმ ფორმით, რა ფორმითაც ამას ითხოვს
დაინტერესებული პირი . ამის გამო ჩნდება კითხვა , არის თუ არა
ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებული სწორედ იმ ფორმით გასცეს
საჯარო ინფორმაცია , როგორი ფორმითაც მას ითხოვს კონკრეტული
პირი.
საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 37-ე მუხლის
თანახმად, „ ყველას აქვს უფლება მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია მისი
ფიზიკური ფორმისა და შენახვის მდგომარეობის მიუხედავად და
აირჩიოს საჯარო ინფორმაციის მიღების ფორმა ‘’
მარტივად შესაძლებელია , რომ საჯარო დაწესებულებას
დაინტერესებული პირის მიერ მოთხოვნილი ინფორმაცია მზა სახით არ
გააჩნდეს , რაც იმას ნიშნავს ,რომ „საჯარო ინფორმაცია რომლის
გაცემის შესაძლებლობაც აქვს საჯარო დაწესებულებას , საჯარო
დაწესებულებაში დაცული ინფორმაციის მხოლოდ ნაწილია .
საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი საჯარო
ინფორმაციის განმარტებას იძლევა , სადაც გარკვევით არის აღნიშნული
„ საჯარო დაწესებულების ან ,ომსახურების მიერ , მიღებული
დამუშავებული , შექმნილი ან გაგზავნილი ინფორმაცია. აქედან
გამომდინარე ნათელია , რომ საჯარო ინფორმაცია გულისხმობს
ინფორმაციის მიღებას , დამუშავებას, შექმნას ან გაგზავნას იმ ფორმით
რა ფორმითაც ამას მოითხოვს დაინტერესებული პირი.

ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 35-ე მუხლის თანახმად

საჯარო ინფორმაცია საჯარო რეესტრში შეტანილი უნდა იყოს მიდი
მიღებიდან , შექმნიდან , დამუშავებიდან ან გამოცემიდან ორი დღის

23
ვადაში. იმ შემთხვევაში როდესაც სახეზეა საჯარო დაწესებულებისგან
ინფორმაციის გასაცემად 10 დღიანი ვადის გამოყენების აუცილებლობა ,
სზაკ-ის მე -40 მუხლის თანახმად საჯარო დაწესებულება
უფლება მოსილიაგამოიყენოს აღნიშნული 10 დღიანი ვადა , რაც
დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს დაინტერესებულ პირს

2.2.4 საჯარო ინფორმაციის სავალდებულო გამოქვეყნება

2009 წელს საქართველომ ხელი მოაწერა ევროპის საბჭოს კონვენციას

ოფიციალურ დოკუმენტაციასთან დაშვების შესახებ , რითაც აიღო
ვალდებულება საჯარო დაწესებულებებეის ინიციატივით დოკუმანტაციის
გასაჯაროების შესახებ.
ინფორმაციის თავისუფლებასთან მიმართებით ინგლისური
არასამთავრობო ორგანიზაცია “ARTICLE 19 “ის მიერ შემუშავებული
ინფორმაციის თავისუფლების სახელმძღვანელო პრინციპებიდან ერთ- ერთი
სწორედ გამოქვეყნების ვალდებულებაა. საჯრო დაწესებულებებმა
უნდა უზრუნველყონ მნიშვნელოვანი და საზოგადოებისათვის
საინტერესო დოკუმენტების გამოქვეყნება და ფართოდ გავრცელება .
აღნიშნულ პრინციპში ხაზგასმით არის ნახსენები ინფორმაციის ის
სახეები , რაც უნდა გამოქვეყნდეს საჯარო დაწესებულების მიერ :
ა) ინფორმაცია საჯარო დაწესებულებების ფუნქციონირების შესახებ ;
ბ) ინფორმაცია იმ მოთხოვნების , საჩივრებისა და ქმედებების შესახებ ,
რომლებიც საზოგადოების წევრებს შეუძლიათ გამოიყენონ ამ
ორგანიზაციათა მისამართით
გ) მითითებები იმ პროცედურებზე , რომლებიც საზოგადოების წევრებს
დაეხმარება მონაწილეობდა მიიღონ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში
დ) ინფორმაციის სახე რომელსაც კონკრეტული ორგანო ფლობს და მისი
შენახვის ფორმა ;
ე) იმ გადაწყვეტილებათა შინაარსი , რომელიც საზოგადოებას ეხება , ამ
გადაწყვეტილებების მიღების საფუძვლები და გადაწყვეტილების მიღების
მიზეზი.

საჯარო დაწესებულებების მიერ ამ პასუხისმგებლობის აღება

უპირველეს ყოვლისა განპირობებულია შედეგის და ეფექრურობის
კუთხით . იგი უზრუნველყოფს საზოგადოების მხირად მეტ ჩართულობას
გადაწყვეტილების მიღების პროცესში და ინფორმირებულობას .

24
„გამჭირვალობა , თავისთავად , კომპექსურ გააზრებას და ასეთივე
დამოკიდებულებას მოითხოვს ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან .’’
გამჭირვალობა უფრო ფართო მნიშვნელობის მაატარებელია და
ინფორმაციის თავისუფლებაზე მისი დავიწროების შედეგად შსაძლოა
ვიმსჯელოთ.გამჭირვალობა ნიშნავს კონცენტრირებას იმ პროცესებზე ,
რაც უფლებას აძლევს საზოგადოების წევრებს ხელისუფლების მიერ
განხორციელებულ ქმედებეზე განახორციელონ მონიტორინგი .
შესაბამისად მნიშვმელოვანია , რომ ინფორმაციის გავრცელების
ნებისმიერი მექანიზმი ედექტურ საშუალებას წარმოადგენდეს
მაქსიმალური გამჭირვალობის მისაღწევად .

საქართველოს ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში შევიდა ცვლილება

და კოდექსს დაემატა 35 მუხლი , საქმის წარმოების მართვის ერტიანი
ავტომატური საშუალებები , რომელიც აღნიშნულ საკითხს არეგულირებს.

ამ მუხლის თანახმად , ადმინისტაციული ორგანო უფლებამოსილია

საქმისწარმოების და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის მიზნით
გამოიყენოს პროგრამული უზრუნველყოფა და მართვის ერტიანი
ავტომატური საშუალებები ; ნებისმიერიერი ინფორმაცია ან/და დოკუმენტი
მიიღოს , გამოსცეს ან გასცეს მართვის ერთიანი ავტომატური
საშუალების გამოყენებით , თუკი დაინტერესებული პირის მიერ
არჩეული არ არის ამ თავით განსაზღვრული ონფორმაციის მიღების სხვა
ფორმა .’’ინფორმაციის გამოქვეყნება მთლიანად არის დამოკიდებული
საჯარო დაწესებულების მიერ გამოვლენილ ნებას - იყოს ღია და მაქსიმალურად
ხელმისაწვდომი საზოგადოებისთვის .’’

საქართველოს მთავრობის ინიციატივა საქმისწარმოების მართვის

ერთიანი ავტომატური საშუალებების გამოყენების შესახებ ,
თავდაპირველად სხვა ფორმით იყო ჩამოყალიბებული . კერძოდ, სზაკ- ში
არსებული ჩანაწერი „ თუკი დაინტერესებული პირის მიერ არჩეული
არ არის ამ თავით განსაზღვრული ინფორმაციის მიღების სხვა ფორმა ‘’
არ არსებობდა . რასთან დაკავშირებითაც საიამ თავის დასკვნაში
აღნიშნა , რომ ნორმის შემოთავაზებული ფორმულირება არ უნდა
ტოვებდეს მისი სხვადასხვა სახით ინტერპრეტაციის შესაძლებლობას.
კანონპროექტში მოცემული ფორმულირება“ ადმინისტრაციული ორგანო
უფლებამოსილია .. ნებისმიერი ინფორმაცია ან/და დოკუმენტი ... გასცეს

25
მართვის ერთიანი ავტომატური საშუალების გამოყენებით ... ‘’
ადმინისტრაციულ ორგანოს აძლევდა შესაძლებლობას საჯარო
ინფორმაციის ხელმისაწვდომობაზე მსჯელობიბსას თავად განესაზღვრა
მისი გაცემის ფორმა, რაც ჭინააღმდეგობაში მოდიოდა ზოგადი
ადმინისტრაციული კოდექსის 37-ე მუხლის პირველ ნაწილთან , რომელიც
ინფორმაციის მოთხოვნას ანიჭებს უფლებამოსილებას თავად აირჩიოს
ინფორმაციის მიღების ფორმა . პრაქტიკაში რიგ შემთხვევებში
ადმინისტრაციული ორგანოები თავად განსაზღვრავენ ინფორმაციის
გაცემის ფორმას , შესაბამისად კანონპროექტის შემოთავაზებულ
ფორმულირებას შესაძლოა წაეხალისებინა მსგავსი პრაქტიკა , რაც უფრო
დიდი პრობლემის წინაშე დააყენებდა როგორც დაინტერესებულ მხარეს,
ისე ადმინისტრაციულ ორგანოს .
სწორედ აღნიშნული მიზეზები გახდა ამის საფუძველი , რომ
კანონპროექტი შიცვალა და 35-ე მუხლი ჩამოყალიბდა იმ ფორმით , რა
რედაქციითაც არსებობს ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში .

კანონმდებლობაში ცვლილება გარდაუვალია ზოგადი

ადმინისტრაციული კოდექსით ფორმულირებული საჯარო ინფორმაციის
დეფინიციაში . საჯარო ინფორმაცა არის ოფიციალური დოკუმენტი (მათ
შორის ნახაზი , მაკეტი , გეგმა , სქემა , ფოტოსურათი ელექტრონული
ინფორმაცია , ვიდეო და აუდიო ჩანაწერები ) ანუ საჯარო
დაწესებულებაში დაცული , აგრეთვე საჯარო დაწესებულების ან
მოსამსახურის მიერ სამსახურებრივ საქმიანობასთან დაკავშირებით
მიღებული , დამუშავებული , შექმნილი ან გაგზავნილი იფორმაცია
აღნიშნული დეფინიცია საკმარისი არ არის იმ კუთხით , რომ როგორც
ზემოთ აღვნიშნეთ , ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის მიზნით
პროგრამული უზრუნველყოფისა და მართვის ერთიანი ავტომატური
საშუალრბის გამოყენება , ამ ფორმით მიღებულ ინფორმაციას იავე
იურიდიულ ძალას ანიჭებს, როგორც განცხადებით მიმართვის გზით
მიღებულ ინფორმაციას . შესაბამისად უნდა შეიცვალოს საჯარო
ინფორმაციის ლეგალური დეფინიცია და არსებულ დეფინიციას უნდა
დაემატოს ის ინფორმაცია , რასაც საჯარო დაწესებულება გამოქვეყნების
გზით აყენებს .
ახალმა მუხლმა ადმინისტრაციულ ორგანოს მიანიჭა
უფლებამოსილება საქმისწარმოებისა და ინფორმაციის
ხელმისაწვდომობის მიზნით გამოიყენოს პროგრამული უზრუნველყოფა
და მართვის ერთიამი ავტომატური საშუალებები , რათა გამარტივდეს
დოკუმენტბრუნვა ადმინისტრაციულ ორგანოში და შესაბამისად უფრო
ეფექტური , სწრაფი და ხელმისაწვდომი გახდეს დაინტერესებული
მხარისათვის მისთვის საინტერესეო ინფორმაციის ან დოკუმენტის მიღება.
26
ინფორმაციის გამოყვეყნებაში განსაკუთრებული როლი ენიჭება ვებ-
გვერდის არსებობას , ვინაიდან როგორც ზემოთ აღვნიშნე მონაცემების
ელექტრონული დამუშავება , ბაზების შექმნა ბევრად უფრო ამარტივებს
ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობას . ზოგიერთი ქვეყანა ამ კუთხით
წინ წავიდა , რაც იმაში გამოიხატება რომ საჯარო დაწესებულებები ვებ-
გვერდზე ათავსებენ ინფორმაციის გარკვეულ კატეგორიებს. მაგალითად
შეგვიძლია მოვიყვანოთ „ სახელმწიფო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის
შესახებ’’ პოლონეთის კანონი , რომლის თანახმად , „ სახელმწიფო
ორგანოები ვალდებულები არიან , თავიანთ ვებ-გვერდზე სახელმწიფო
ინფორმაციის ბიულეტენში გამოაქვეყნონ დაწვრილებითი ინფორმაცია
თავიანთ სტრატეგიის , სამართლებრივი სტრუქტურის , მუშაობის
ძირითადი პრინციპების , ადმინისტრაციული აქტებიდა და
გადაწყვეტილებების შინაარსი ,’’ მეტად მნიშვნელოვანია ვებ -გვერდის
შედგენა , წარმოება , დამუშავება და მისი მუდმივი განახლება, უწყების
აპარატის შიდა კომპიუტერული ქსელის გამართული მუშაობა და
გავითარების უზრულველყოფა , სხვადასხვა სამართლებრივი აქტის
განთავსების უზრუნველყოფა შიდა კომოიუტერულ ქსელში,
საინფორმაციო ტექნოლოგიების კუთხით წამოჭრილი პრობლემების
გაანალიზება და ა.შ თუმცა მხოლოდ აღნიშნული არ არის საკმარისი ,
ვინაიდან თუ არ მოხდება განთავსებული ინფორმაციის სისრულეში
მოყვანა, ინფორმაციის ხარისხის სტანდარტის დაცვა და
ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა, ინფორმაციის განთავსებასაც ვებ-
გვერდზე აზრი არ ექნება .

„საჯარო ინფორმაციის შესახებ’’ ესტონეთის კანონის თანახმად ,

სამთავრობო დეპარტამენტები და ადგილობრილი თვითმმართველობის
ორგანოები , ვალდებულნი არიან იქონიონ ვებ - გვერდი და გამოაქვეყნონ
ქსელში ინფორმაციის სიები დანაშაულებისა და ეკონომიკის შესახებ
სტატისტიკური მონაცემების ჩათვლით ; ინფორმაცის დაწესებულების
სტუქტურული ქვეგანაყოფების შესახებ , პასუხისმგებელი პირებისს
თანამდებობრილი ინსტუქციები ; ინფორმაცია მათი ხელფასების
ოდენობის შესახებ; ინფორმაცია ჯანდაცვისა და უსაფრთხოების
შესახებ; ბიუჯეტები და ბიუჯეტების პროექტები ; ინფორმაცია
კანონპროექტების დადგენილებებისა და გეგმების შესახებ , განმარტებითი
ბარათის ჩათვლით . აღნიშნული საშუალებას აძლევს ინფორმაციის
მომთხოვნს სახლიდან გაუსვლელად მოახდინოს მისთვის სასურველი
ინფორმაციის მოპოვება . ამაში დაინტერესებულს პირს ინფორმაციის

27
ცენტრალიზებული სისტემა ეხმარება და საზოგადოების მხრიდან
ინფორმაციის გაცემაზე კონტროლის მექანიზმი ბევრად დახვეწილი და
ეფექტურია .
პროგრამული უზრუნველყოფისა და მართვის ერთიანი ავტომატური
საშუალებების გამოყენების დადებითი მხარე საჯარო დაწესებულებების
მაგალითზეც შეგვიძლია დავინახოთ . საუბარია იმ საჯარო
დაწესებულებებზე , რომლებიც ელექტრონული ფორმით უზრუნველყოფენ
სხვადასხვა მონაცემის დამადასტურებელი ცნობების გაცემას .
მაგლითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ სამოქალაქო და სამეწარმეო
რეესტრების ვებ -გვერდებზე ინფორმაციის მოძიება და ოფიციალურად
დადასტურებული ამონაწერის მიღება ელექტრონულ რეჟიმში , რაც
მნიშვნელოვნად ამარტივებს მოქალაქისათვის საჭირო ინფორმაციით
სარგებლობის ფაქტს. ამ კუთხით საინტერესოა საქართველოს
კონტროლის პალატის მუშაობაც , რომელიც უკანასკნელი თვეების
მანძილზე რადიკალურად შეიცვალა, რაც გამოიხატება იმაში , რომ
აღნიშნული უქყება დღესდღეობით ხელმისაწვდომია ონლაინ რეჟიმში .

ძალიან რეალური და მარტივად წარმოსადგენია საჯარო

ინფორმაციის საჯარო რეესტრის საქმისწარმოების ერთიან
ელექტრონულ სისტემაში არსებობა. ვინაიდან სზაკის 35-ე მუხლი
ადგენს საჯარო ინფორმაციის საჯარო რეესტრის მინიმალურ
სტანდარტს და არანაირ წინააღმდეგობას არ წარმოშობს , პირიქით
მისასალმებელიც კი იქნება , ახალი მიდგომების და კლასიფიკატორების
ჩამოყალიბება. თუმცა , ამან ხელი არ უნდა შეუშალოს ერთის მხრივ
საჯარო ინფორმაციის რეესტრის წარმოების პროცესს და მეორე ,
მის დაინტერესებულს პირზე გაცემას .

2.3 ღია და დახურული საჯარო ინფორმაცია

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 37-ე მუხლის
თანახმად, ყველას აქვს უფლება მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია .
ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც საჯარო დაწესებულებაში ინახება
და არ შეიცავს საიდუმლო მონაცემებს ხელმისაწვდომია ნებისმიერი
მსრურველისათვის .

ნებისმისერი საჯარო ინფორმაცია ღიაა გარდა კანონით

გათვალისწინებული შემთხვევებისა . ამ შეზღუდვის ფარგლებში ექცევა

28
საიდუმლოების შემცველი ის მონაცემები , რომელთა გასაჯაროებამაც
პირს ან პირთა განსაზღვრულ წრეს, ასევე სახელმწიფოს თუ ზოგადად
საზოგადოებას შესაძლოა მიაყენოს ზიანი . თითქმის ყველა
საერთაშორისო აქტი თუ ერობნული კანონმდებლობა ინფორმაციის
თავისუფლების შესახებ შეიცავს ისეთ დებულებებს , რომლებიც
განსაზღვრავენ იმ ინფორმაციის ჩამონათვალს , რომელთა
ხელმისაწვდომობა შესაძლოა კონკრეტულ შემთხვევაში შეიზღუდოს .

საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით არსებობს ხუთი ტიპის

დახურული საჯარო ინფორმაცია : სახელმწიფო საიდუმლოება , პირადი
საიდუმლოება , კომერციული საიდუმლოება , პროფესიული საიდუმლოება ,
აღმასრულებელი პრივილეგიით დაცული მონაცემები .

საჯარო ინფორმაციაზე საუბრისას საჭიროა მათი დიფერენცირება

რამდენიმე სახედ. ეს საშუალებას მოგვცემს გავაანალიზოთ რომელი
სახის ინფორმაციის გაცემაა დაშვებული კანონმდებლობის მიერ.
საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლით გათვალისწინებული
ყველა სახის ინფორმაცია დაცულია ოფიციალურ წყაროებში ,მაგრამ
შეიძლება ამ ინფორმაციის დაყოფა რამოდენიმე ჯგუფად .
საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკას თუ გავითვალისწინებთ,
საჯარო ინფორმაციის ოთხი სახე არსებობს .
ა) ინფორმაცია რომელიც თავად ინფორმაციის მიმღების მსურველს შეეხება

ბ) ოფიციალურ წყაროებში დაცული ინფორმაცია , რომელიც მისი

მიღების მსურველს არ შეეხება , მაგრამ კანონით დადგენილი
წესითაა შესაძლებელი ;

გ) ოფივიალური ინფორმაცია , რომელიც შეიცავს სახელმწიფო ,

კომერციულ ან პროფესიულ საიდუმლოებას;

დ) ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული მონაცემები , რომლებიც

შეეხება ისეთ კერძო საკითხებს , როგორიცაა ჯანმრთელობა ,
ფინანსები და ა.შ

პირველ პუნქტში განხილული ინფორმაციის სახე კონსტიტუციის 41-ე

მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად ყოველგვარი დაბრკოლებისა და
აკრძალვის გარეშე უნდა მიეწოდოს დაინტერესებულ პირს .

29
მეორე პუნქტით განსაზღვრულია ისეთი სახის ინფორმაცია , რომელიც
უშუალოდ ინფორმაციის მიღების მსურველს არ შეეხება , თუმცა კანონი
უშვებს იმის შესაძლებლობას რომ ასეთი იფორმაცია გაიცეს. საუბარია
ოფიციალურ დოკუმენტებზე, რომლებიც უშუალოდ ინფორმაციის
მიღების მსურველს არ შეეხება , მაგრამ მათი მიღებაც , ასევე ,
შესაძლებელია კანონით დადგენილი წესის დაცვით . კონსტიტუცია
არ გვთავაზობს კონკრეტულ წესს იხელმძღვანელოს კანონმდებელმა , როდესაც
აღნიშნულ წესს შესთავაზებს თავის მოქალაქეებს.
მესამე ჯგუფში შედის ოფიციალური ინფორმაცია , რომელიც შეიცავს
სახელმწიფო , კომერციულ ან პროფესიულ საიდუმლოებას . შეიძლება
ითქვას , რომ ეს არის ყველაზე დახურული ინფორმაცია და მისი მიღება
ნებისმიერი მსურველი ფიზიკური ტუ იურიდიული პირისათვის
შეუძლებალია. მიუხედავად ამისა , ამ სახის ინფორმაციის
გასაიდუმლოება ავტომატურად არხდება .( კონსტიტუციის 41-ე მუცლი :
„ ოფიციალურ დოკუმენტებს , თუ ისინი არ შეიცავენ სახელმწიფო ,
პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას )ამისათვის საჭიროა
კონკრეტული და წინასწარ განსაზღვრული პროცედურების გავლა ,
რომელიც დადგენილია „სახელმწიფო საიდუმლოების შესახებ ‘’
საქართველოს კანონითა და ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით .
რამდენად წარმოადგენს ესა თუ ის ინფორმაცია სახელმწიფო
კომერციულ და „ აქედან გამომდინარე პროფესიულ საიდუმლოებას ‘’,ეს
წინასწარ შეფაების საკითხია .

აქედან გამომდინარე პროფესიული საიდუმლოება ;; - აღნიშნული

მოითხოვს დაზუსტებას . როგორც კონსტიტუცია , ასევე ზოგადი
ადმინისტრაციული კოდექსი გასაიდუბლოებული ინფორმაციის ცალკე
სახედ სწორედ პროფესიულ საოდუმლოებას გამოჰყოფს . ნდება კითხვა :
პროფესიული საიდუმლოება არსებითად სხვა სახის ინფორმაციაა თუ
იგი შემადგენლობის თვალსაზრისით არ განსხვავდება ზემოთ
ჩამოთვლილი ინფორმაციის სახეებისგან . პროფესიული საიდუმლოების
„პარაზიტული ბუნება ‘’ მდგომარეობს იმასი , რომ ის რაც პერსონალური
ინფორმაციაა , ამავე დროს უნდა იყოს ან სახელმწიფო , ან კომერციული
ანდა პერსონალური ინფორმაცია. პროფესიული საიდუმლოება ამ
ჩამოთვლილთაგან ერთ- ერთია მხოლოდ მასშემდეგ , რაც ის

30
კონკრეტული პიროვნებისათვის სამსახურეობრივი მოვალეობის
შესრულების დროს გახდება ცნობილი.
პროფესიული საიდუმლოება მოწესრიგებულია „სიტვისა და აზრის
გამოხატვის თავისუფლების შესახებ ‘’ საქართველოს კანონით , რომლის
პირველი მუხლის „ო’’ ქვეპუნქტის მიხედვით ასეთ ინფორმაციას
მიეკუთვნება ; აღსარების საიდუმლოება , პარლამენტის წევრის , ექიმის
ჟურნალისტის , უფლებადამცველის , დამცველის პროფესიულ
საქმიანობასთან დაკავშირებით მათთვის გაცნობილი ინფორმაცია ,
აგრეთვე პროფესიული ფასეულობის მქონე ინფორმაცია , რომელიც
პირისათვის ცნობილი გახდა კონფიდენციალობის დაცვის პირობით , მის
რომლის გამჟღავნებამ შეიძლება ზიანი მიაყენოს პირის პროფესიულ
რეპუტაციას.
მაგალითად თუ ჟურნალისტმა სამსახურეობრივი საქმიანობის
შესრულების დროს კერძო წყაროდან თანამდებობის პირის
დანაშაულებრივი საქმიანობის შესახებ მიიღო ინფორმაცია , მას აქვს
სრული იფლება არ გაამჟღავნოს წყაროს წარმომავლობა რადგან ეს მის
პროფესიულ საიდუმლოებას წარმოადგენს.

ინფორმაციის მეოთხე ჯგუფი გათვალიწინებულია საქართველოს

კონსტიტუციის 41- ე მუხლის მე-2 პუნქტით . ეს არის ოფოციალურ
ჩანაწერებში არსებული მონაცემები , რომლებიც შეეხება ისეთ კერძო
საკითხებს , როგორიცაა ჯანმთელობა , ფინანსები და ა.შ ეს
ინფორმაცია ავტომატურად გასაიდუმლოებულია და კონსტიტუციით
დადგენილია მისი გასაიდუმლოების წესი და კონკრეტული შემთხვევები.
გასაიდუმლოება შესაძლებელია , თუ არსებობს თავად იმ პირის
თანხმობა , ვისაც ინფორმაცია შეეეხება . ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის
სხვა შემთხვევები კანონით უნდა ოყოს დადენილი და აუცილებელი
სახელმწიფო უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების
უზრუნველსაყოფად , ჯანმრთელობის , სხვათა უფლებებისა და
თავისუფლებების დასაცავად.“ოფიციალურ წყაროებში არსებული პირის
კერძო საკითხებს მიკუთვნებული მონაცემები ხელშეუხებელია და
სახელმწიფოს მიერ უნდა იყოს დაცული გამხელისაგან , რაც შეესაბამება
როგორც საქართველოს კონსტიტუციიის მე- 20 მუხლით გარანტირებულ
პირად ცხოვრებაში ჩაურევლობის პრინციპს , ასევე 44-ე მუხლის მე -2
პუნქტით აღიარებულ ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების

31
განხორციელებისას სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების
ხელყოფისაგან დაცვის პრინციპს,’’
მიუხედავად იმისა , რომ საქართველოს კონსტიტუციისს 41-ე მუხლის
ორივე პუნქტში ოფიციალურ წყაროებში არსებული ინფორმაცია
ფიგურირებს ,როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ამ პუნქტებით დაცული
სიკეთეები არ არის იდენტური , „საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე
მუხლის პირველი პუნქტისაგან განსხვავებით , ამავე მუხლის მე -2
პუნქტის მთავარი სუბიექტი არის პირი, რომნლის კერძო სფერროს
მიკუთხვნებული მონაცემებიც დაცულია ოფიციალურ წყაროებში .
შეაბამისად , ამ პუნქტით დაცული სიკეთე არის პირის კერძო
პრივატული სფეროს ხელშეუხებლობა , პირადი მონაცემების
საიდუმლოება ,’’ ადამიანის პირადი ცხოვრება ხელშეუვალია და თი
მოთხოვნილი ინფორმაციის გაცემა კონკრეტული პირისათვის
კანონმდებლობით მინიჭებულ უფლებას არღვევს, საჯარო დაწესებულება
ვალდებულია არ გასცეს მსგავსი ტიპის ინფორმაციაა.“ ფინანსებთან
ჟაამრთელობასთან , ოჯახურ და ქონებრივ მდგომარეობასთან და სხვა
კერძო საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაცია პირადი ფასეულობის
მქონეა და მისი გასაიდუმლოების დაცვას მოითხოვს ქვეყნის უსენაესი
კანონი საქართველოს კონსტიტუცია .’’

პირის საიდუმლოება სახეზე , თუ იგი პირის იდენტიფიკაციის

საშუელებას იძლევა . მოქალაქეს შეუძლია თავად დაეთანხმოს ან უარი
თქვას პერსონალური მონაცემების გასაჯაროვებაზე. პირის უფლებას
მოითხოვოს საჯარო დაწესებულებებში არსებული , ჟანმრთელობასთან ,
ფინანსებთან და სხვა საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაციის
გასაიდუმლოება, შეესატყვისება სახელმწიფოს მხრიდან ვალდებულება -
„ არ დაუშვას აღნიშნული მონაცემების ხელმისაწვდომობა , გარდა
კონსტიტუციით განსაზღვრული გამონაკლისი შემთხვევებისა .
საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე -2 პუნქტით დადგენილია
ძირითადი უფლებების პროპორციული შეზღუდვისათვის ტიპიურ პირობებში -
შეზღუდვა კანონით უნდა იყოს განსაზღვრული და ამ პუნქტში

32
ჩამოთვლილთაგან ერთ-ერთ ლეგიტიმურ მიზანს მაინც უნდა
ემსახურებოდეს,’’
პერსონალური მონაცემების დამუშავენის წესი სრულყოფილად არ
რეგულირდებოდა „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ ‘’ კანონის
მიღებამდე.საქართველოს კანონმდებლობით ( საქართველოს კანონი
„პაციენტის უფლებების შესახებ ‘’, სისხლის სამართლის კანონმდებლობა)მოცემული
მოწესრიგება პერსონალური მონაცემების და პირადი საიდუმლოების
საკითხები არ იყო საკმარისი .სწორედ ზემოაღნიშნულთან
დაკავშირებით , ევროპული სტანდარტების შესაბამისი რეგულირებისა
და საკანონმდებლო ხარვეზების აღმოფხვრის მიზნით 2012 წლის 1
მაისიდან ძალაში შევიდა აღნიშნული კანონი .

მიუხედავად იმისა , რომ საქართველოს კანონმდებლობაში

პერსონალური მონაცემების ცნება მანამდეც არსებობდა , და
განიმარტებოდა , როგორც საჯარო ინფორმაცია , რომელიც „პირის
იდენტიფიკაციის საშუალებას იძლევა ‘’, კანონმა „პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ ‘’ გააფართოვა ეს ცნება და მასში მოაქცია
ნებისმიერი ინფორმაცია , „რომელიც უკავშირდება „ იდენტიფიცირებულ
ან იდენტიფიცირებად ‘’ ფიზიკურ პირს .სზაკ-ში შესული ცვლილების
თანახმად კოდექსის 27 მუხლი მითითებას აკეთებს „ პერსონალურ
მონაცემთა დაცვის შესახებ ‘’ კანონზე და პერსონალური მონაცემების
ცნებას , დაცვასა და დამუშავებასთან დაკავშირებულ საკითხებს
აღნიშნული კანონზე ითითებით განსაზღვრავს.

„ იდენტიფიცირებულში ‘’ იგულისხმება პირი , რომლის

იდენტიფიცირებაც შესაძლებელია პირდაპირ ან არაპირდაპირ .
იდენტიფიცირება გულისხმობს ინდოვიდებისგან პირის გამორჩევის
შესაძლებლობას . „იდენტიფიცირებადია ;; პირი , რომლის შესახებაც
არსებობს მონაცემები და საჭიროა ამ მონაცემებზე მცირე ინფორმაციის
დამატება , რათა მოხდეს პირის იდენტიფიცირება

33
„ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ „ კანონი ამკვიდრებს
„ განსალკუთრებული კატეგორიის მონაცემების ცნებას „, რომელიც მოიცავს
მონაცემებს , რომელიც დაკავშირებულია „პირის რასობრივ ან ეთნიკურ
კუნთვნილებასთან , პოლიტიკურ შეხედულებებთან , რელიგიურ ან
ფილოსოფიურ მრწამსთან , პროფესიული ორგანიზაციის წევრობასთან ,
ჯანმრთელობის მდგომარეობასთან , სქესობრივ ცხოვრებასთან , ან
ნასამართლეობასთან , ასევე ბიომეტრიული მონაცემები , რომლითაც
შესაძლებელია პირის იდენტიფიცირება ზემოაღნიშნული ნიშნებით.’’
როგორც განსაკუთრებული , ასევე ბიომეტრიული მონაცემები ,
განსაკუთრებით მგრძნობიარე სფეროებს ეხება მ შესაბამისად მათი
დამუშავება უნდა მოხდეს დიდი დაკვირვებისა და სიფრთხილის
შედეგად .
წარმოიდგინეთ , ხელისუფლებას ჰქონდეს იმის შესაძლებლობდა , რომ
აიძულოს მოქალაქეები გაამჟღავნონ დიდი რაოდენობით პერსონალური
ინფორმაცია , როგორიცაა: მისამართი , ტელეფონის ნომერი
ჟანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები , სამართალ დარღვევის
ფაქტები , მშობლების , შვილების სახელები , პოლიტიკური შეხედულებები ,
სამუშაო ადგილი , საკუთრება და მისი ღირებულება , ფსიქოტერაპევტის
დასკვნებიც კი და სხვა ფინანსური საკითხები . შემდგომ წარმოიდგინეთ ,
რომ ხელისუფლება ამ ინფორმაციას ავრცელებდეს საზოგადოებაში
ინტერნეტ წყაროების დახმარებით , რაც ხელმისაწვდომი იქნებოდა
ნებისმიერი პირისათვის , ან აღნიშნული ინფორმაციის გაცემით
ნებისმიერ დაინტერესებულ ფიზიკურ პირზე თუ კომპანიაზე. შედეგად
წარმოიდგინეთ, რომ ეს ინფორმაცია აღმოჩნდება იმ პირების ხელში ,
ვინც შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას საზოგადოებას , შანტაჟის , მუქარის
გამოყენებით ან სხვა გზით .

ათწლეულების განმავლობაში ფედერალური , სახელმწიფო ან

ადგილობრივი თვითმმართველობა აწარმოებდა მსგავს ჩანაწერებს
მოქალაქეების შესახებ . ჩანაწერები დაბადების , ქორწინების ,
განქორწინების, პროფესიის , აჩევნებში მონაწილეობის , საკუთრების
დაპატიმრების , დანაშაულების შესახებ - ინფორმაციები დაბადებიდან
სიკვდილამდე. ბოლო დრომდე აღნიშნული ინფორმაციების მიღება
იყო რთული , მაგრამ ინტერნეტ სამყაროში მომხდარმა რევოლუციებმა ,
ტექნიკურმა გავნიტარებამ გამოიწვია ის, რომ ინფორმაციის მოპოვება

34
ნებისმიერი ტერიტორიიდან და ნებისმიერი საშუალებით გახდა
შესაძლებელი . ფედერალურმა სასამართლო სისტემამ სასამართლო
სისმტემა შექმნა , სადაც დაინტერესებული პირისათვის ხელმისაწვდომი
არის სასამართლო ჩანაწერები ელექტრონული ფორმით. აღნიშნული
გადაწყვეტილება განმუხტვის საშუალებაც იყო, ვინაიდან ისეთი
მგრძნობიარე ინფორმაციები , რომლებიც სამედიცინო , ფსიქოლოგიური ,
ფინანსურ , ცოლ-ქმრულ ურთიერთობებს უკავშირდება , ხშირად
სასამართოლო ჩანაწერებში იყო გაბნეული . ერთიანი ბაზის შექმნით
კონტროლი აღნიშნულ საკითხებზე უფრო ეფექტურად
განხორციელდებოდა . მაგრამ მეოთხე საკითხია კონფიდენციალობა.
რაც უფრო მეტი პერსონალური მონაცემი შეინახება მონაცემთა ბაზაში ,
მით უფრო დიდია კონფიდენციალობის დარღვევის საფრთხე.

სტატიის ავტორი კონფიდენციალობას განმარტავს , როგორც

„მოლოდინი ,ლიმიტი , ხარისხი , ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის.’’
ავტორი აღნიშნავს , რომ ის პერსონალური ინფორმაცია, რაც დაცულია
ჩანაწერებში უმტკივნეულოა იმ პირისათვის , ვისაც ეხება. მას შემოაქვს
„ელექტრონული ბიოგრაფიის “ ტერმინი და აღნიშნავს , რომ პრობლემას
ჩანაწერებში ინფორმაციის არარსებობა კიარ ქმნის , არამედ აღნიშნული
ჩანაწერების გამოყენების დაუხვეწავი სისტემა. გამოსავალი , ავტორის
აზრით, იმაში მდგომარეობს, რომ კონფიდენციალობასა და
გამჭირვალობას შორის ბალანსის დაცვა ყველაზე ეფექტურად
განხორციელდება კონკრეტულს ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვით
ვიდრე საჯარო ჩანაწერების გაცემაზე უარის თქმით.

მიუხედავად იმისა , რომ პირველ და მეორე ჯგუფში ნახსენები

ინფორმაციები პირის პერსონალურ მონაცემებს აღნიშნავს, ამ
უკანასკნელთა გაცნობა როგორც უკვე აღვნიშნეთ სხვადასხვა ფორმით
რეგულირდება. პირველ შემთხვევაში, პირის მიერ თავის თავზე
არსებული მონაცემების გაცნობა საქართველოს კანონმდებლობით არის
ნებადართული . მეორე კატეგორია კი საჯარო ინფორმაციის მხოლოდ
გარკვეულ შემთხვევებში წარმოადგენს. მაგალითად შეგვიძლია
მოვიყვანოთ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება,
რომელიც პირადი საიდუმლოების შემცველ ინფორმაციად საქართველოს

35
პრეზიდენტის იმ განკარგულებებეს მიიჩნევს , რომელიც პირის
შეწყალების საკითხებს ეხება .

„შეწყალების შესახებ გადაწყვეტილებას საფუძვლად უდევს

შეწყალების კომისიის წინადადება მსჯავრდებული მიმართ შეწყალების
გამოყენების თაობაზე, რომელიც მიიღება მართლმსაჯულებისა და
და სამართალდამცავი ორგანოების აზრისა და სხვა გარემოებათა
გათვალისწინებით , ამ სახის გარემოებებს შეადგენს ასევე შეწყალების
გამოყენების მოტოვო , რაც შესაზლოა იყოს პირის ჟანმრთელობის
ოჯახური და სხვა კერძო სახის ინფორმაცია. ამდენად, შეწყალებულ
პირს გააჩნია იმის სამართლიანი მოლოდინი , რომ შეწყალების შესახებ
აქტში ასახული ინფორმაცია დაცული იქნება გარეშე პირთათვის და მას
არ ექნება ვალდებულება შეხედულებისამებრს , წინასწარ მოითხოვოს
პირადი განცხადების საფუძველზე , პირად საიდუმლოებად აღიარება.’’
სწორედ აღნიშნულთან დაკავშირებით აღსანიშნავია სქართველოს
უზენაესი სასამართლოს მიერ ნოვაციური განმარტების გაკეთება ,
რომელიც პირის შეწყალებასთან ან მსგავს საკიტხებთან დაკავშირებულ
დოკუმენტებს ,’’ განსაკუთრებით მგრძნობიარე „ პერსონალურ მონაცემებად
მიიჩნევს.
„განსაკუთრებით მგრძნობიარე“ პერსონალურ მონაცემებში
სასამართლო აერთიანებს იმ საკითხებს , რომლებიც მის
ნასამართლეობას შეეხება . რაც იმას ნიშნავს ,რომ არავის აქვს
უფლება იცოდეს , თუ კონკრეტულად რომელი პირი შიწყალა
საქართველოს პრეზოდენტმა. ამ კუთხით შეგვიძლაი ვივარაუდოთ, რომ
ნებისმიერი საკითხი , რაც ფიზიკური პირის დანაშაულებრივ ქმედებასტან
არის დაკავშირებული , აუცილებლად გასაიდუმლოებული უნდა იყოს.
სწორედ აქედან გამომდინარე , თითმის შეუძლებელია განისაზღვროს
წინასწარ თუ რა შემთხვევაში იქნება სახეზე ჩვეულებრივი
პერსონალური მონაცემები და რა შემთხვევაში ექნება უფლება საჯარო
დაწესებულებას ნებართვის გარეშე გასცეს იგი .

საქართველოს კანონმდებლობა მხოლოდ ერთ გამონაკლისს უშვებს ,

სადაც სზაკ-ის 44-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით თანამდებობის

36
პირების მიერ საჯარო სამართლებრივი უფლებამოსილების
განხორციელებას საჯარო ინფორმაციად მიიჩნევს და აარ აძლევს
საჯარო დაწესებულებას უფლებას გაასაიდუმლოოს იგი .

უპირველეს ყოვლისა განსახილველია ის , თუ რამდენად ეხება

შეწყალების შესახებ საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულებები
პირის კერძო საკითხებს . დღევანდელი ადმინისტრაციული თუ
სასამართლო წარმოება განსაკუთრებულ მნიშვნელობას სწორედ პირის
იდენტიფიკაციის საშუალებების საკითხის დარეგულირებას ანიჭბს. სხვა
მაგალითის საფუძველზეც შეგვიძლია დავინახოთ თუ რა ფორმით ხდება
სასამართლო დავებში კონკრეტული პირების სახელების დაშტრიხვა .
მსგავს მოსაზრებას იზიარებს ბათუმის საქალაქო სასამართლო
რომელიც პირის პერსონალურ მონაცემებად სასამართლო
გადაწყვეტილებებში მის ისახელისა და გავრის არსებობას მიიჩნევს და
აღნიშნავს , რომ მესამე პირების მიერ კონკრეტული მოთხოვნის
დაყენების შემთხვევაში , სასამართლო გადაწყვეტილებაში არ უნდა
იყოს პირის იდენტიფიცირების საშუალებები აღნიშნული .

მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანით საჯარო ინფორმაციის მონაცემთა

ბაზა , სადაც ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის
მიერ , საერთო სასამართლოებისგან მოთხოვნილ საჯარო ინფორმაციაზე ,
სასამართლომ ეს უკანასკნელი დაშტრიხული სახით გასცა ,
რომლისგანაც დავებში მონაწილე მხარეთა სახელი და გვარი სრ
ირკვეოდა . სზაკ-ის 45- ემუხლის საფუძველზე, პერსონალური
მონაცემები შეიძლება ხელმისაწვდომი იყოს , მხოლოდ პირის
იდენტიფიკაციის გამომრიცხავი ფორმით . პირად საიდუმლოებას
მიკუთვნებული ინფორმაცია უნდა გაიცეს მხოლოდ ინფორმაციის
მესაკუთრე პირის თანხმობით ან სასამართლო გადაწყვეტილებით.
განსხვავებით ნებისმიერი ფიზიკური პირის შესახებ ინფორმციის
გაცემისა , თანამდებობის პირებზე დაცყლი ინფორმაცია უნდა იყოს
ხელმისაწვდომი ყველასათვის . სზაკ-ის 44- ე მუხლი სწორედ იმ

37
გამონაკლისებზე აკეთებს აქცენტს , რომელიც პერსონალური მონაცემების
გეცემის წესს შეეხება . მიუხევად საჯარო დაწესებულები ს
ვალდებულებისა გაასაიდუმლოს მსგავსი შინაარსის მონაცემები ,
თანამდებობის პირების შემთხვევაში , ამ ტიპის მონაცემები ყველასათვის
ხელმისაწვდომი უნდა იყოს.

ასევე სკაზ-ის 42-ე მუხლით განსაზღვური პირების შესახებ

ინფორმაცია უნდა იყოს საჯარო. კერძოდ: საჯარო დაწესებულებაში იმ
საჯარო მოსამსახურეთა ვინაობა და სამსახურეობრივი მისამართი,
რომელთაც უკავიათ თანამდებობაან ევალებათ საჯარო ინფორმაციის
გასაიდუმლოება, ან საზოგადოებასთან ურთიერთობა და
მოქალაქეთათვის ინფორმაციის მიწოდება; არჩევით თანამდებობაზე
პირის არცევასტან დაკავშირებული ყველა ინფორმაცია.
ადამიანის უფლებების შეზღუდვა უნდა მოხდეს საჯარო ინტერესების
დასაცავად, რომლის დროსაც სახელმწიფომ არ უნდა დაარღვიოს
თანაზომიერების პრინციპი . თუ არსებობს ადამიანის უფლებების
შეზღუდვის აუცილებლობა იგი განხორციელებულ უნდა იქნეს მხოლოდ
საჯარო დაწესებულებების მიერ . სწორედ ამიტომ არის მნიშვმნელოვანი
განიმარტოს თუ რა სახის მონაცემების მიღება არ შეუძლია
დაინტერესებულ პირს.

საქართველოში კონკრეტული ინფორმაციის სახელმწიფო

საიდუმლოებას მიკუთვნება განისაზღვერაბა კანონმდებლობის
საფუძველზე, კერძოდ „სახელმწიფო საიდუმლოების შესახებ ‘’ კანონით,
იმისათვის ,რომ დოკუმენტი იქნეს სახელმწიფო საიდუმლოებაფ
მიჩნეული , იგი კუმულატიურად უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ ორ
მოთხოვნას: დოკუმენტი უნდა შეიცავდეს ცნობებს თავდაცვის,
ეკონომიკის , საგარეო ურთიერთობების, დაზღვევის , სახელმწიფო
უშიშროებისა და მართლწესრიგის შესახებ და ამავდროულად ,ამ
ცნობების გამჟღავნება ზიანს უნდა აყენებდეს ქვეყნის სუვერენიტეტს,
კონსტიტუციაურ წყობილებას , პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ინტერესებს.

საია- სა და სახალხო დამცველის საქმეში სასამართლომ განმარტა

როგორც სახელმწიფო , ასევე კომერციული საიდუმლოების არსი და
აღნიშნა , რომ სახელმწიფო საიდუმლოების დროს გასაიდუმლოების

38
ინიციატორი თავად სახელმწიფოა, თავისი კომპეტენტური ორგანოების
სახით. ამ დროს საფრთხის ობიექტს თავად სახელმწიფო ინტერესი
წარმოადგენს. კომერციული საიდუმლოების დროს გასაიდუმლოების
ინიციატორი არის ის პირი , რომელსაც შეეხება ინფორმაცია და იგი
თავად არის უფლებამოსილი განსაზღვროს თუ რამდენად ღირებულია
კონკრეტული ინფორმაცია მისთვის , რათა შემდგომში მოახდინოს
აღნიშნული ინფორმაციის გასაიდუმლოების ინიცირება. ამ დროს არ
არის აუცილებელი გასაიდუმლოებული ინფორმაციით ხდებოდეს პირის
იდენტიფიცირება. საკმარისია ის ფაქტიც, რომ შესაძლოა ინფორმაციის
გამჟღავნებამ ზიანი მიაყენოს პირის კონკურენტუნარიანობას.

საქართველოს კანონმდებლობა ცალკე არეგყულირებს

აღმასრულებელი ხელისუფლების საქმიანობაში ჩაურევლობის
შემთხვევებს ( აღმასრულებელი პრივილეგია) ასეთი ინფორმაციის
მოთხოვნის შემთხვევაში საჯარო დაწესებულება ვალდებულია
გაასაიდუმლოს იგი , გარდა იმ შემთხვევებისა , როდესაც
გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობას უშუალოდ
თანამდებობის პირი არ იღებს.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ ადმინისტრაციული კოდექსი მე -3 მუხლის

მე -4 ნაწილი ზუსტად განსაზღვრავს იმ შემთხვევებს თუ რა შემთხვევაში
არ ვრცელდება სზალ-ის მესამე თავის მოქმედება ადმინისტრაციული
ორგანოების საქმიანობაზე.

ერთ- ერთი საფუძველია ოპერატიულ სამძებრო საქმიანობასთან

დაკავშირებული ინფორმაცია. მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ
ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის მოთხოვნაზე ,
მიეღო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სგამოძიებო
სამსახურიდან ინფორმაცია ბიუჯეტის, ხელფასებისა და პრემიების,
საკომუნიკაციო და ავტოპარკის ასევე ვებ-გვერდის შექმნაზე გაწეული
ხარჯების შესახებ , მიეწოდა არასრულყოფილი ინფორმაცია , იმ
საფუძვლით , რომ საჯარო დაწესებულება აღნიშნულ მონაცემებს
ოპერატიულ - სამძებრო საქმიანობასთან დაკავშირებულ ინფორმაციას

39
მიეკუთვნებოდა. კონკრეტული ავტომანქანების პერსონალური
გადანაწილება ოპერატიულ -სამძებრო საქმიანობის მიზნებიდან
გამომიდინარე შესაძლებელია გასაიდუმლოვდეს , რატა არ მოხდეს
კონკრეტული ოპერატიული მუშაკების იდენტიფიცირება.მაგრამ
როდესაც საუბარია უძრავი ქონების შესახებ ინფორმაციის გაცემაზე ,
იმაზე თუ რა საკუთრებას ფლობს ადმინისტრაციული ორგანო და რა
საბაზრო ღირებულება გააჩნია თითოეულ მათგანს , ამ უკანასკნელთა
გასაიდუმლოება იმ არგუმენტით , რომ საქმე გვაქვს ოპერატიულ -
სამძებრო საქმიანობასტან დაკავშირებულ ინფორმაციასთან
სამართლებრივად უსაფუძვლოა.

3. საჯარო ინფორმაციის გაცემა

საჯარო ინფორმაციის მიღება ნებისმიერი ადამიანის უფლებაა , ხოლო
ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა სახელმწიფოს
ვალდებულებას წარმოადგენს. სახელმწიფო დაწესებულებებში
დაცული ინფორმაცია ღიაა ყველასთვის და ნებისმიერ დაინტერესებულ
მხარეს უფლება აქვს გაეცნოს მას. ინფორმაციის გაცნობაა
ინფორმაციული თვითგამორკვევისა და პირის თავისუფალი
განვითარების შესაძლებლობის მატარებელია. მიუხედავად ამისა,
საინტერესოა ის ფაქტი , თუ რამდენად ხდება საჯარო ინფორმაციის
გაცემა კანონის წესის დაცვით.
ა (ა) იპ- ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის
(IDFI) საქმიანობის პრაქტიკაში , საქართველოში ჩამოყალიბებული
სასამართლო პრაქტიკის გატვალისწინებით , საჯარო ინფორმაციის
გაცემის ოთხი სახე გამოიყოფა .

ა) სრულყოფილას გაცემული საჯარო ინფორმაცია;

ბ) არასრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაცია ;
გ) სამართლებრივი საფუძვლის არმქონე უარი საჯარო
ინფორმაციის გაცემაზე;
დ) უმოქმედობა/ იგნორირება.
განვიხილოთ თითოეული მათგანი

40
3.1 სრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაცია
საჯარო ინფორმაციის გაცემის აღნიშნული ფორმა გულისხმობს
საჯარო ინფორმაციის მიერ კანონის ყველა მოთხოვნის დაცვით
აბსოლუტურად ყველა საკითხზე გაცემულ ინფორმაციას . ამ დორს
საჯარო დაწესებულება დაინტერესებულ პირს ამომწურავად ( მოთხოვნის
ფარგლებში ) აწვდის იმ ინფორმაციას , რაც მოთხოვნაში ფიგურირებს.

ამომწურავი ინფორმაცია მაშინ იარსებებს , თუ იგი მისი მომთხოვნის

ინტერესის ყველა დეტალს აკმაყოფილებს . მაგალითად შეგვიძლია
მოვიყვანოთ სსიპ- საქართველოს სოფლის მეურნეობის
სამინისტროს ლაბორატორიის, სსიპ- მონაცემთა გაცვლის სააგენტოს
პასუხი და სხვ, მიერ მიწოდებული ინფორმაციები , რომლებიც
ადეკვატურია ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინდტიტუტის
მოთხოვნის და რომნლითაც ინსტიტუტის მიერ დასმულ შეკითხვებს
ამომწურავად გაეცა პასუხი .

სრულყოფილად გაცემულ საჯარო ინფორმაციად ჩაითვლება ისეთი

პასუხი , როდესაც საჯარო დაწესებულება მოთხოვნილი მონაცემების
დაუმუშავებლობის გამო , ვერ ახერხებს საჯარო ინფორმაციის გაცემას
მომთოხვნის ინტერესის დასაკმაყოფილებლად. საქალაქო სასამართლომ
აღნიშნულთან დაკავშირებით განმარტა , რომ „თუ საჯარო
დაწესებულებას დაინტერესებული პირის მიერ მოთხოვნილი ინფორმაცია
მზა სახით არ გააჩნია , მოქმედი კანონმდებლობით განისაზღვრება 2
პირობა , როდესაც დაწესებულება ვალდებულია დაამუშაოს
ინფორმაცია : ა) შეაგროვოს ისეთი მონაცემები , რომლებიც აუცილებელია
შესაბამისი ნორმატიული აქტით გათვალისწინებული ფუნქციის
შესასრულებლად , ან მხოლოდ მაშინ , თუ მონაცემების ამგვარი
დამუშავება უშუალოდ გათვალისწინებულიანორმატიული აქტით;
ბ) ინფორმაცია , სისტემატიზდება მათი უბრალო , მექანიკური თავმოყრით,
რაც არ უნდა იწვევდეს მათი ლოგიკური სინთეზით ახალი დოკუმენტის

41
შექმნას ,’’ სასამართლომ იმსჯელა და აღნიშნა , რომ მოთხოვნილი
ინფორმაცია გულისხმობდა მოპასუხე მხარის მიერ მზა სახით
არასრებული ინფორმაციიის მოძიებას , დამუშავებას და მოძიებული
მონაცემების ზინთეზის გზით ახალი დოკუმენტის შექმნას . ამიტომაც
ადმინისტრაციული ორგანოს პასუხი , რომლითაც , მოთხოვნილი
მონაცემების დაუმუშავებლობის გამო ,საჯარო დაწესებულება
მოკლებული იყო შესაძლებლობას გაეცა საჯარო ინფორმაცია ,
სრულყოფილად გაცებულ პასუხად უნდა ჩაითვალოს. ამგვარი
მოსაზრება შეიძლება გაგებულ იქნეს , როგორც კანონის გვერდის ავლის
საუკეთესო საშუალება, ვინაიდან , ამ საფუძვლით ნებისმიერი საჯარო
დაწესებულებას შეუძლია საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარი
განაცხადოს. ამიტომაც ყოველი შემთხვევა დაკვირვებას საჭიროებს.

საჯარო ინფორმაცია ღიაა ყველასათვის და ნებისმიერი

დაინტერესებული მხარე უფლებამოსილია გაეცნოს მას , მაგრამ რა
ხდება იმ შემთხვევაში , როდესაც საჯარო დაწესებულება უარს
აცხადებს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე იმ მოტივით , რომ ეს
უკანასკნელი განეკუთვნებასაიდუმლო ინფორმაციას. აღნიშნულ
შემთხვევაში საჯარო დაწესებულების უარი , სრულყოფილად გაცემულ
პასუხად უნდა ჩაითვალოს .

როგორც ძემოთ არა ერთხელ აღვნიშნეთ ინფორმაციის თავისუფლება

აბსოლუტურ უფლებას არ წარმოადგენს და მისი შეძღუდვა
დასაშვებია . შეზღუდვა გამართლებული და განპირობებულია
უსაფრთხოების , პირადი საიდუმლოების , კომერციული საიდუმლოების,
საერთაშორისო ურთიერტობების , საგამოძიებო ან
სისხლისამართლებირივ დევნის გათვალისიწნებით. შესაბამისად
დასაბუთებული , სამართლებრივი უარიც ინფორმაციის გაცემაზე
სრულყოფილ პასუხად უნდა იქნეს მიჩნეული . საჯარო ინფორმაციის
გაცემაზე უარი იმ მოტივით , რომ ინფორმაცია კონფიდენციალურია,
შესაძლებელი და დასაშვებნია. საზოგადოებრივი ინტერესი კონკრეტულ

42
შემთხვევაში შესაძლოა პირის ინტერესს სჭარბობდეს და გამოიწვიოს
კონსტიტუციის 41- ე მუხლით გათვალისწინებული უფლების შეზღუდვა.

3.2 არასრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაცია

საჯარო ინფორმაციის გაცემის აღნიშნული სახე ადმინისტრაციული
ორგანოს ისეთ ქმედებას გულისხმობს , რომლის დროსაც საჯარო
დაწესებულება არღვევს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ ქცევის
წესს და საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნზე არ გასცემს ამომაწურავ
პასუხს . ეს არის [..] ინფორმაცია , რომელიც არ მოიცავს ყველა
დასმულ შეკითხვაზე პასუხს, ან რომლითაც ინფორმაციის მომთხოვნის
მიერ არჩეული ფორმის შეცვლა ხდება .
თუ პრაქტიკას თვალს გადავავკებთ , მსგავსი ტიპის შემთხვევას
ბევრს აღმოვაჩენთ . ყველაზე გავრცელებული მათ შორის , საჯარო
დაწესებულების მიერ დაინტერესებული პირის ინტერნეტ-ბმულზე
გადამისამართებაა. იგივე წესს ამკვიდრებს ქართული სასამართლო
პრაქტიკაც, რომელიც მიიჩნევს რომ ვებ-გვერდზე განთავსებული საჯარო
ინფორმაცია შეიძლება უკვე გაცემული საჯარო ინფორმაციის სახედ
ჩაითვალოს. სზაკ-ის 37-ე მუხლი , როგორც აღვნიშნეთ , ნებისმიერ პირს
აძლევს იმის შესაძლებლობას , თვითონ აირჩიოს საჯარო ინფორმაციის
მიღების ფორმა . შესაბამისად თუ პირს ინფორმაციის მატერიალური
სახით მიღება სურს , საჯარო დაწესებულება ვალდებულია დოკუმენტის
სახით გასცეს იგი.
საინტერესოა გორის რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება,
რომელიც შეწყვეტილ იქნა დავის საგნის არარსებობის გამო. საჯარო
ინფორმაციის დაუმუშავებლობის გამო , საჯარო ინფორმაციის
მომთხოვნს უარი ეთქვა საჯარო ინფორმაციის მიწოდებაზე . დავის
საგნის არარსებობა სასამართლომ დაადგინა იმ საფუძვლით , რომ გორის
რაიონული სასამართლოსგან განხორციელდა ნებისმიერი შესაძლო
ქმედება ინფორმაციის გაცემის მიზნით და გაიცა მის ხელთ არსებული
ყველა ინფორმაცია, ხოლო არქივის დამუშავების შემდგომ გაიცემოდა ის
ონრომაცია , რაც დაინტერესებულმა პირმა მოცემულ შემთხვევაში ვე
მიიღო . აღნიშნული დამოკიდებულება გამოწვეულია იმ ფაქტით , რომ
საჯარო დაწესებულებები ჯეროვნად არ ახორციელებენ საქართველოს

43
კანონმდებლობით გათვალისწინებულ უფლებამოსილებებსა და
ვალდებულებებს საჯარო დაწესებულებები არ აწარმოებენ საჯარო
რეესტრებს, რაც კიდევ უფრო გააადვილებდა მათ სქამიანობას . საჯარო
რეესტრისა და საჯარო მონაცემთა ბაზის დანიშნულება ის არის , რომ
მაქსიმალურად ხელმისაწვდომი და ადვილად მოსაზიებელი გახადოს
საჯარო დაწესებულებასი არსებული საჯარო ინფორმაცია , რაც მზა
ინფორმაციის არსებობის შემთხევაში კიდევ უფრო ამარტივებს
ინფორმაციის მიწოდების პროცესს. მიუხედავად ამისა ,საჯარო
რეესტრის ბაზები რეალურად ან არ არსებობს ან არ ხდება მათი
განახლება ახალი ინფორმაციით. ამ ყველაფერს კი რეალურად დიდი
პრობლემის წინაშე მივყავართ. საჯარო დაწესებულებამ . ინფორმაციის
გაცემის სურვილის მიუხედავად , შესაძლოა ვერ მოახერხოს სღნიშნული
მხოლოდ იმიტომ , რომ ვერსად აღმოაჩინოს ეს ინფორმაცია, რაც თავის
მხრივ წინააღმდეგობაში მოდის სკაზ-ის 40-ე მუხლთან , რომელიც
საჯარო დაწესებულებას ავალდებულებს საჯარო ინფორმაცია გასცეს
დაუყოვნებლივ ან არა უგვიანეს 10 დღის ვადაში .
არასრულყოფილია პასუხი , როდესაც ადმინისტრაციული ორგანო არ
უთითებს კონკრეტულ კანონს, თუ რის საფუძველზე ითვლება
ინფორმაცია საიდუმლო ინფორმაციად, ან შესამაბისად მინიჭებული
გრიფის ნომერს და ამის მიუხედავად უარს ამბობს საჯარო
ინფორმაციის გაცემაზე, . „როდესაც რომელიმე ორგანო უარს ამბობს
ინფორმაციის გაცემაზე, მან ეს უარი უნდა დაასაბუთოს კანონიერი
გზით.’’
სამართლებრივად დაუსაბუთებელია უარი , როდესაც საჯარო
დაწესებულება ინფორმაციის გაცემაზე თავის შეკავებას მისი
საქმიანობის განხორციელებისას მოუცლელობით ასაბუთებს ან ამავე
მიძეძით (ან სულაც უმიზეზოდ) მოთხოვნილი საჯარო ინფორმაციის
ნაწილს გასცემს.

44
3.3 სამართლებრივი საფუძვლის არმქონე უარი საჯარო ინფორმაციის
გაცემაზე
უარი საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე წერილობითი ფორმით უნდა
იყოს დასაბუთებული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ. ჩნდება კითხვა,
თუ რა შეიძლება იყოს სამართლებრივი საფუძვლის არმქონე უარი? ეს
არის საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე საჯარო
დაწესებულების მიერ კანონის დარღვევით მოწოდებული პასუხი , რითაც
იგი სრულიად დაუსაბუთებელ პასუხს ასახელებს , ინფორმაციის
გაცემაზე თავის შეკავების კუთხით.

აღნიშნულ საკითხზე საქართველოში სასამართლო პრაქტიკა თითმის

არ გვხვდება , რაც ლოგიკურია , ვინაიდან : უმეტეს შემთხვევაში
საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნი მიმართვას საქართველოს
კანონმდებლობით გათვალისწინებულ უფლებამოსილებას -
ადმინისტრაციული საჩივრის შეტანის შესაძლებლობა . იმის
გათვალისწინებით , რომ ქართული კანონმდებლობით , მატერიალური და
პროცესულაური ადმინისტრაციული სამართალი ცალკე გამოყოფილი
არაა, სზაკ შეიცავს რამოდენიმე დამახასიათებელ ნორმას, რომლის
უპირველეს მაგალითს ადმინისტრაციული საჩივრის სამართლებრივი
ინსტიტუტი წარმოადგენს. ეს ინსტიტუტი მოსარჩელეს ინტერტესების
გაიოლებას იწვევს, რაც მისი მოთხოვნის დაკმაყოფილებაში შეიძლება
გამოიხატოს. საჩივრის განხილვის ეეტაპზე ხდება ყველა საკითხზე
მსჯელობა, თუ რატომ და რა მიზეზით ეთქვა უარი ინფორმაციის
მომთხოვნს ამგვარი ქმედების დაკმაყოფილებაზე. შესაბამისად , მხარე
აღარ აყენებს სასამართლოში თავის მოთხოვნას.

სამართლებრივი საფუძვლის არმქონე უარია ინფორმაციის

თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის მიერ მოყვანილი მაგალითი.
სადაც თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიერ საჯარო ინფორმაციის
გაცემაზე უარის საფუძველს წარმოადგენს ამ უკანასკნელის საქმიანობის
შეფერხება, რაც გამოწვეული იქნება მოთხოვნილი ინფორმაციის
დამუშავებით . ეს თავის მხრივ , საფუძველი გახდება იმ პირების
უფლებების დარღვევისა, რომელთა საქმეც განიხილება
სასამართოში . აღნიშნული მსჯელობა არის სამართლებრივად
დაუსაბუთებელი , ვინაიდან საჯარო დაწესებულება ვალდებულია

45
აწარმოოს საჯარო რეესტრი , ჰყავდეს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე
პასუხისმგებელი პირი , და უარის შემთხვევაში , დაასაბუთოს იგი.

არასრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაციისგან

სამართლებრივი საფუძვლის არმქონე უარი იმით განსხვავდება ,რომ
უარს არ გააჩნია სამართლებრივი დასაბუთება. მაგალითად შეგვიძლია
მოვიყვანოთ , სსიპ- კადეტთა სამხედრო ლიცეუმის პასუხი , სადაც
ინფორმაციის გაცემაზე უარს არ გააჩნია სამართლებრივი დასაბუთება .
ვინაიდან პასუხში ლიცეუმმა მიუთითა მხოლოდ საქართველოს
პრეზიდენტის ბრძანებულების ნომერი (N-42 ბრძანებულება) და მას არ
განუმარტავს თუ რის საფუძველზეა მოთხოვნილი საჯარო ინფორმაცია
საიდუმლოების შემცველი, არ მიუთითებია გრიფის ნომერი და სხვ.
შესაბამისად , უარი სამართლებრივი საფუძველს მოკლებულია.

სამართლებრივი საფუძვლის არმქონე უარი დაფიქსირდა თბილისის

საქალაქო სასამარტლოდან მიღებულ საპუხშიც, სადაც საჯარო
ინფორმაციის გაცემაზე უარი დასაბუთებული იყო იმ მიზეზით , რრომ
საჯარო ინფორმაციის სისტემატიზაცია და სტატისტიკური აღრიცხვა
საქალაქო სასამართლოს შეფერხებას გამოიწვევდა და აღნიშნული
თავის მხრივ იმ ადამიანების უფლებების დარღვევის საფუძველი
გახდებოდა , ვის საქმეშას განიხილავდა სასამართლო. აღნიშნული
უარი სამართლებრიცი საფუძვლის არმქონეა , ვინაიდან როგორც არა
ერტხელ აღვნიშნეთ, საჯარო დაწესებულება ვალდებულია აწარმოოს
საჯარო რეესტი , სადაც აღრიცხული იქნება ყველა სახის ინფორმაცია.
საჯარო დაწესებულებას ასევე უნდა ჰყავდეს ინფორმაციის გაცემის
უზრუნველყოფაზე პასუხისმგებელი პირი , რომელიც შეასრულებს ნაკისრ
ვალდებულებებს და აღარ გახდება საჭირო ინფორმაციის გაცემისათვის
საჭირო საქმიანობის შეთავსება სხვა თანამშრობლების მიერ . ამ
ყველაფერს ემატება ისიც რომ უარი საჯარო დაწესებულების მხრიდან
აუცილებლად უნდა იყოს დასაბუთებული , ეს თავის მხრივ
განსაზღვრავს უარის წერილობითი ფორმით მიწოდებას
დაინტერესებული მხარისათვის

46
3.4 უმოქმედობა/იგნორირება

მიუხედავად იმისა რომ კანონმდებლობა ზუსტად ქღწერს

ინფორმაციის გაცემის სავალდებულოობას,ძალიან ბევრი სახელმწიფო
უწყება უნფორმაციის თავისუფლების შესახებ დებულების იგნორირებას
ახდენს. ტერმინი იგნორირება საქართველოს კანონმდებლობით არა არის
მოწესრიგებული ,თუმცა წინამდებარე ნასრომის მიზანი ის არის, რომ
მოხდეს საჯარო ინფორმაციის გაცემის სისტემატიზაცია და იგი
დაყოფილ იქნეს 4 კატეგორიად. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც საჯარო
დაწესებულებას საერთოდ არ აქვს სურვილი დაიცვას საქართველოს
კანონმდებლობით გათვალისწინებული ვალდებულებები და საჯარო
ინრომაციის გაცემის შესახებ(იგულისხმება როგორც სრულყოფილი
ასევე არასრულყოფილი და სამართლებირი საფუძვლის არმქონე უარი)
და არც საინფორმაციო სახის დოკუმენტს არ აწვდის. ამ შემთხვევაში
საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნი გაურკვევლობაში არ რჩება, ვინაიდან
საჯარო დაწესებულების უმოქმედობით , დაინტერესებული პირი ვერ
ხვდება ადმინისტრაციული ორგანო უარს აცხადებს საჯარო
ინფორმაციის გაცემაზე , თუ ჯერ არ აქვს იგი მიღებული წარმოებაში.
იგნორირება საჯარო დაწესებულების მიერ საქართველოს
კანონმდებლობის აბსოლუტური დარღვევაა. საჯარო დაწესებულება
თავს იკავებს ქმედების განხორციელებისგან, კერძოდ, საჯარო
ინფორმაციის გაცემისაგან. რაც უარის თქმის ანალოგიურია, მაგრამ ამ
შემთხვევაში სასამართლოში სარჩელის შეტანა სხვაგვარად
რეგულირდება. კერძოდ თუ საჯარო დაწესებულებამ საჯარო
ინფორმაციის გაცემაზე სამართლებრივ საფუძვლად დაუსაბუთებელ
უარზე მ,იუთითა, სასარჩელო მოთხოვნაში მოსარჩელეს შეეძლება
მოითხოვოს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივიაქტის ბათილად ცნობისა
და ქმედებების განხორციელების დავალდებულებასაჯარო ინფორმაციის
გაცემის სახით(საქართველოს ადმინისტაციული საქპოცესო კოდექსის
(შემდგომში-სასკ) 22-ე და 24-ე მუხლებში) იგნორირების დროს,სახეზე
არ არის გამოცემული ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი,
(არასრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაცია ან სამართლებრივი
საფუძვლის არმქონე უარი) მოსარჩელეს მხოლოდ სასკ-ის 24-ე მუხლით
შეეძლება გარკვეული ქმედების განხორციელების მოთხოვნით შეიტანოს
სარჩელი კონკრეტული ადმინისტრაციიული ორგანოს წინააღმდეგ. სასკ-ის
24-ე მუხლის გამოყენება,თავის მხრივ, გულისხმობს ადმინისტრაციულ
სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობასაც. შესაბამისად
სამართლებრივ საფუძვლად სასკ-ის 22-ე მუხლის გამოყენება აღარ

47
წარმოადგენს აუცილებლობას , ვინაიდან საჯარო დაწესებულების მიერ
გამოცემული აქტი რეალირად არ არსებობს. ამიტომაც მოსარჩელის
მსჯელობა ისე უნდა იქნეს დასაბუთებული , რომ სასკ-ის 22 ე და 24-ე
მუხლების ერთდროულად გამოყენება სასამართლომ არ ჩათვალოს
არამართლზომიერად და არ მოხდეს სარჩელის დაუშვებლად ცნობა.
მოსარჩელემ უნდა დაამტკიცოს , რომ ადმინისტრაციული ორგანოს
უარი მოქმედების განხორციელებაზე, მას პირდაპირ და უშუალო ზიანს
აყენებს.

საჯარო დაწესებულებას საქართველოს კანონმდებლობის

საფუძველზე მინიჭბული უფლებამოსილებით ველდებულება აკისრია,
რომ საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმის შემვევაში, პირს
აღნიშნული დაუყოვნებლივ აცნობოს და განუმარტოს შესაბამისი
უფლებამოსილებანი. იგნორირებისას კი ადმინისტრაციული ორგანოს
მიერ აღნიშნული ქმედება საერთოდ არ ხორციელდება. მაგალითად
შეგვიძლია მოვიყვანოთ ინფორმაციის თავისუუფლების განვითარების
ინდტიტის მოთხოვნა საჯარო ინფორმაციის მიღებაზე, კერძოდ,
საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით
გადაადგილებულ პირთა შესახებ ინფორმაციის მიღების შესახებ,
რომელზეც ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროსგან
დაინტერესებულ მხარეს პასუხი არ მიუღია. საჯარო დაწესებულებამ
თავი შეიკავა საჯარო ინფორმაციის გაცემისაგან და არც უარი (საჯარო
ინფორმაციის გაცემაზე) აცნობა საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნს,
რაც საბოლოო ჯამში საჯარო ინფორმაციის მომთხოვნის უფლებების
დარღვევა გამოიწვია.
საჯარო რეესტრების არარსებობა, საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე
პასუხისმგებელი პირის ინსტიტუტის იგულებელყოფა, იწვევს იმ
შედეგებს რასაც დაინტერესებული პირის მოთხოვნის
შეუსრულებლობისაკენ ან არაჯეროვნად შესრულებისაკენ მივყავართ.

48
4. დასკვნა
აღნიშნული თემის კვლევა განაპირობა საქართველოში ინფორმაციიის თავისუფლებისა და
საჯარო ინფორმაციის გაცემასთან დაკავშირებული საკითხების სირთულემ და
არაერთგვარობნებამ.
სახელმწიფოს ერთ-ერთი პრიორიტეტი განათლებული და ინფორმირებული საზოგადოების
ჩამოყალიბება უნდა იყოს . ამიტომ სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს საჯარო ინფორმაციის
მიღებისა და გავრცელების შესაძლებლობა და თავის მხრივ გამოიყენოს საზოგადოებრივი
რესურსი ეფექტიანი მმართველობისათვის.
ინფორმაციის თავისუფლება თავისი არსით გამოხატვის თავისუფლებასთან არის მჭიდრო
კავშირში და იგი აღიარებულია როგორც ეროვნული, ასევე საერთაშორისო კანონმდებლობით.
გამოხატვის თავისუფლება არის ინფორმაციის თავისუფლების წინაპირობა.ინფორმაციის
მიღების უფლება საერთაშორისო სამართალშიადამიანის ფუნდამენტურუფლებად იქნა
აღიარებული და იგი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებისა
და სამოქალაქო საზოგადოების არსებობისათვის .თუ პირმა ინფორმაციის მიღება ვერ შეძლო,
იგი ვერ გამოხატავს საკუთარ აზრს ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების შესახებ, ხოლო აზრის
გამოხატვისგან პირის შეზღუდვა დემოკრატიული სახელმწიფოს ამოყელიბების პროცესს
მნიშვნელოვნად შეაფერხებს.
საქართველოს კონსტიტუცია საშუალებას აძლევს საზოგადოების წევრებს მიიღონ ინფორმაცია
ამა თუ იმს საკითხზე საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის გზით. თავის მხრივ საჯარო
დაწესებულებები ვალდებულნი არიან უზრუნველყონ საჯარო ინფორმაციის
ხელმისაწვდომობა. თემაში აღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე ნათელია, რომ
სახელმწიფოს ეკისრება როგორც პოზიტიური,ასევე ნეგატიური ვალდებულება დაიცვას საჯარო
ინფორმაციის გაცემის წესები.

მიუხედავად იმისა რომ კანონმდებლობა დეტალურად არეგულირებს საჯარო ინფორმაციის

გაცემის გზებსა და წესებს, კვლევამ გვიჩვენა, რომ სრულყოფილად კანონმდებლობით
გათვალისწინებული პირობების დაცვა პრაქტიკაში არ ხდება.

საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვასთან დაკავშირებით ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საკითხია ის,

რომ ვინც განცხადებას აყენებს ინფორმაციის მიღების თაობაზე ,თავად ირჩევს ინრომაციის
მიღებისფორმას. აქედან გამომდინარე კვლევის დროს მოყვანილი მაგალითები და მსჯელობა
საჯარო დაწესებულების მიერ დაინტერესებული პირისატვის ვებ-გვერდზე მითითებასთან
დაკავშირებუით არასწორია. თავის მხრივ , სამართლიან სახელმწიფოში მოთხოვნილი საჯარო
ინფორმაცია აუცილებლად უნდა იქნეს საჯარო დაწესებულებების მიერ გაცემული, თუ იგი არ
შეიცავს საიდუმლო მონაცემებს

49
იმაზე მითითება , რომ საჯარო დაწესებულებას ინფორმაცია დამუშავებული სახით არ გააჩნია,
არ აწარმოებს ინფორმაციის საჯარო რეესტრს, არ ჰყავს ინფორმაციის გაცემაზე უფლებამოსილი
პირი, საჯარო დაწესებულებას არ ათავისუფლებს საჯარო ინფორმაციის გაცემის
ვალდებულებისაგან. ამისათვის აუცილებელია არსებობდეს საჯარო ინფორმაციის რეესტრი ,
რათა მოხდეს საჯარო ინფორმაციის სისტემატიზაცია და გაცემა მოხდეს დროულად.
ინფორმაციის რეესტრის არსებობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია , როდესაც საქმე ეხება
საჯარო დაწესებულების მიერ ინფორმაციის შექმნას. ეს ის შემთხვევაა , როდესაც საჯარო
დაწესებულებაში არ მოიპოვება საჯარო ინფორმაცია იმ ფორმით , რა ფორმითაც ამას ითხოვს
დაინტერესებული პირი . ამდროს აუცილებელია არ დაირღვეს პირის უფლება მიიღოს
ინფორმაცია იმ ფორმით , რა ფორმითაც ითხოვს ამ უკანასკნელს. თუ საჯარო დაწესებულებები
კანონით ნაკისრ ვალდებულებებს არ შეასრულებენ ,დაირღვევა საჯარო ინფორმაციიის
მომთხოვნის უფლება . საქართველოს კონსტიტუციით მინიჭებული უფლების დარღვევა კი
პიროვნების ღირსების შელახვასთანაა დაკავშირებული

კვლევამ გვიჩვენა , რომ პრობლემურია ინფორმაციის გაცემაზე უფლებამოსილი პირთან

დაკავშირებული საკიტხიც. აღნიშნული ინსტიტუტის არსებობა განპირობებულია საჯარო
დაწესებულებიდან ინფორმაციის მიღების გაადვილების მიზნით. ინფორმაციის გაცემაზე
პასუხისმგებელი პირი დამოუკიდებლად უნდა იღებდესგადაწყვეტილებას ინფორმაციის
გაცემაზე და ზემდგომი თანამდებობის პირის თანხმობა და კონსულტაცუა მას არ უნდა
სჭირდებოდეს . ეს გაამარტივებს საჯარო ინფორმაციის გაცემის პროცესს.

სზაკ-ში განხორციელებული ცვლილებები, „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“

საქართველოს კანონში მოცემული განმარტებები ,რასაც კვლევის დროს შევეხე ,
მიზანმიმართულად აყალიბებს იმ გზებს და შესაძლებლობებს , რაც გააუმჯობესებს რეალურ
მდგომარეობას საქართველოში საჯარო ინფორმაციის გაცემის კუთხით. ნებისმიერი
სიახლე მისასალმებელია, როცა აღნიშნული სიახლე კარგი შედეგის გარანტია.

მიუხედავად კანონით მინიჭებული ვალდებულებების დაცვისა ,საჯარო ინფორმაციის გაცემა

შეიძლება ოთხ ასპექტში იქნეს განხილული:

ა) სრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაცია

ბ) არასრულყოფილად გაცემული საჯარო ინფორმაცია
გ) სამართლებრივი საფუძვლის არმქონე უარი საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე
დ) იგნორირება

თითოეული სახე ამოყალიბებულია წინამდებარე ნაშრომზე მუშაობისას

არსებული პრაქტიკის შესწავლის შედეგად

50